عصمت حضرت آدم از دید تشیع و اهل تسنن

با سلام و عرض ادب

البته بنای ما بحث علمی است نه لجاجت و بغض و غرض ورزی

اگر نگاهی به صفحات گذشته بیندازید خواهید دید که استدلال ما در مورد فعل حضرت آدم علیه السلام حمل بر مخالفت با امر ارشادی بود.
شما فرمودید کتب شما و اهل سنت خالی از چنین تقسیم بندی است.
ما مواردی از آیات و روایات را بیان نمودیم که با اینکه صیغه امر و نهی ظهور در وجوب و حرمت دارند؛ با این حال در برخی مواقع حمل بر غیر وجوب و حرمت از استحباب و کراهت و ارشاد می شوند.
شما فرمودید مثالی بیاورید که نهی شدید باشد و با این حال ارشاد از آن استفاده شود.
ما گفتیم نفس صیغه نهی دال بر حرمت است و لزومی به شدت خطاب نیست و در آیۀ « لاتسالوا ...»نهی حمل بر ارشاد شده و این برای مدعای ما کافی است.
و گفتیم در روایات البته نهی شدید آمده که از آن حرمت استفاده نشده و مثال به صوم وصال زدیم و برخی روایات اهل بیت علیهم السلام.
شما در جواب گفتید که روزه وصال طبق فتوای شیعه و سنی حرام است.
در جواب گفتیم : شیعه که قائل به حرمت است به خاطر این روایت نیست بلکه روایات دیگری بر این امر قائم است اما جمهور اهل سنت قائل به کراهت و ارشاد هستند.
شما در این کراهت خدشه نمودید که اکثر قائل به حرمت هستند و تمسک به برخی نقلها نمودید. وما هم تمسک به برخی نقلهای مخالف نقل شما نمودیم.
البته با دقت در متون اختلاف در جواز و عدم جواز دیده می شود[1] حال اینکه اکثر قائل به حرمت شوند یا اباحه آنچه محل استشهاد ما بود این است که اصحاب و گروهی از فقها (حال اینها چه اکثر باشند یا نباشند)از این نهی حرمت استنباط ننموده اند و همین امر برای ما کافی است.
حتی اگر استنباط همۀ فقها حمل بر حرمت باشد؛ همین که تعدادی از صحابه(که در منظر شما همه مجتهد بودند) بااین نهی مخالفت نموده باشند باز مطلوب ما حاصل است.(یعنی نهی شدید بوده و برداشت غیر حرمت بوده).
اما اینکه روایتی را اهل بیت علیهم السلام گفته اند یا خیر در شان شما نیست که در بارۀ آن قضاوت کنید البته نمی دانم جناب ابن حجر و سیوطی که خود از ائمۀ حدیث می باشند چرا این احادیث را آورده اند؟در حالی که به گمان و ظن شما چنین حدیثی دور از شان آنها است؟!
ودر مورد سخن طبیب مامون ما گفتیم در برخی از متون عامه آمده(جناب ابن قیم که ظاهرا با ایشان هم مسلک هستید) و توجه به این امر داشتیم که این متن روایت نیست اما سخنی است منطبق بر روایت.فافهم.
البته شما این روایات منقول از اهل بیت علیهم السلام را حمل بر جعل می کنید لابد با این ملاک بسیاری از احادیث بخاری و مسلم هم از منظر شما مجعول است.

----------------------------------------------------------

[=Times New Roman][1][=Times New Roman]. موسوعۀ کویتیه:
1- «ذهب جمهور الفقهاء - الحنفيّة والمالكيّة والحنابلة والشّافعيّة في قول - إلى كراهة صوم الوصال ، وهو : أن لا يفطر بعد الغروب أصلاً ، حتّى يتّصل صوم الغد بالأمس ، فلا يفطر بين يومين ، وفسّره بعض الحنفيّة بأن يصوم السّنة ولا يفطر في الأيّام المنهيّة. وإنّما كره ، لما روي عن ابن عمر - رضي الله تعالى عنهما - قال : « واصل رسول اللّه صلى الله عليه وسلم في رمضان ، فواصل النّاس.. فنهاهم ، قيل له : إنّك تواصل ، قال : إنّي لست مثلكم ، إنّي أطعم وأسقى .
والنّهي وقع رفقاً ورحمةً ، ولهذا واصل النّبيّ صلى الله عليه وسلم.

ابن قدامۀ مقدسی
2-.(فصل) في الوصال وهو ان لا يفطر بين اليومين أو الايام بأكل وشرب وهو مكروه في قول اكثر أهل العلم وروي عن ابن الزبير انه كان يواصل اقتداء برسول الله صلى الله عليه وسلم ولنا ما روى ابن عمر قال واصل رسول الله صلى الله عليه وسلم في رمضان فواصل الناس فنهى رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الوصال فقالوا انك تواصل فقال " إني لست مثلكم اني اطعم واسقي " متفق عليه وهذا يقتضي اختصاصه بذلك ومنع الحاق غيره به.
إذا ثبت هذا فان الوصال غير محرم وظاهر قول الشافعي(نه نص فافهم) أنه حرام لظاهر النهي ولنا أنه ترك الاكل والشرب المباح فلم يكن محرما كما لو تركه في حال الفطر فان قيل فصوم يوم العيد محرم مع كونه تركا للاكل والشرب المباح قلنا ما حرم ترك الاكل والشرب بنفسه وانما حرم نية الصوم ولهذا لو تركه من غير نية الصوم لم يكن محرما وأما النهي فانما أتى به رحمة لهم ورفقا بهم لما فيه من المشقة عليهم كما نهى عبد الله بن عمرو عن صيام النهار وقيام الليل وعن قراءة القرآن في أقل من ثلاث.
وقالت عائشة نهى رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الوصال رحمة لهم وهذه قرينة صارفة عن التحريم.
ولهذا لم يفهم منه اصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم التحريم بدليل أنهم واصلوا بعده ولو فهموا منه التحريم لما فعلوه.

بدایع الصنایع:فقه احناف(البته تفسیر آنها از صوم وصال روزۀ دهر است ولی به همین روایت تمسک جسته اند).
3- وَعِنْدَنَا يُكْرَهُ الصَّوْمُ في هذه الْأَيَّامِ وَالْمُسْتَحَبُّ هو الْإِفْطَارُ
وَمِنْهَا صَوْمُ الْوِصَالِ لِمَا رُوِيَ عن النبي أَنَّهُ قال لَا صَامَ من صَامَ الدَّهْرَ
وَرُوِيَ أَنَّهُ نهى عن صَوْمِ الْوِصَالِ فَسَّرَ أبو يُوسُفَ وَمُحَمَّدٌ رَحِمَهُمَا اللَّهُ الْوِصَالَ بِصَوْمِ يَوْمَيْنِ لَا يُفْطِرُ بَيْنَهُمَا لِأَنَّ الْفِطْرَ بَيْنَهُمَا يَحْصُلُ بِوُجُودِ زَمَانِ الْفِطْرِ وهو اللَّيْلُ
قال النبي إذَا أَقْبَلَ اللَّيْلُ من هَهُنَا وَأَدْبَرَ النَّهَارُ من هَهُنَا فَقَدْ أَفْطَرَ الصَّائِمُ أَكَلَ أو لم يَأْكُلْ
وَقِيلَ في تَفْسِيرِ الْوِصَالِ أَنْ يَصُومَ كُلَّ يَوْمٍ من السَّنَةِ دُونَ لَيْلَتِهِ وَمَعْنَى الْكَرَاهَةِ فيه أَنَّ ذلك يُضْعِفُهُ عن أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَالْوَاجِبَاتِ وَيُقْعِدُهُ عن الْكَسْبِ الذي لَا بُدَّ منه وَلِهَذَا رُوِيَ أَنَّهُ لَمَا نهى رسول اللَّهِ عن الْوِصَالِ وَقِيلَ له إنَّك تُوَاصِلُ يا رَسُولَ اللَّهِ قال إنِّي لَسْتُ كَأَحَدِكُمْ إنِّي أَبِيتُ عِنْدَ رَبِّي يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِي أَشَارَ إلَى الْمُخَصِّصِ وهو اخْتِصَاصُهُ بِفَضْلِ قُوَّةِ النُّبُوَّةِ.

کراهت به معنای ارشاد در کلام برخی از آقایانتان آمده است.
لطف بفرمائید مزاح بودن کلام ما را ثابت بفرمائید و بفرمائید چگونه ابن حجر و نووی به صورت صریح قائل به تحریم هستند .

با سلام وعرض ادب
1- قسمتی از مطالبی که بیان شد برگرفته از تفسیر تسنیم تالیف حضرت آیت الله جوادی املی بود واینکه سایتی این مطالب را در آن گذاشته باشد دلیل بر این نیست که ما این سخنان را از آنجا کپی نموده باشیم.فافهم.
البته در مجموع ما سخنی از خودمان نداریم(همچنان که شما ندارید) و آنچه هست انتخابی از مجموع کلام بزرگان است که به نظرمان از بیانات دیگر بهتر است.

2- اینکه بیان نمودید:(شکی نیست که ظالمین در این آیه به معنای ستم است)برداشت خودتان است یا این برداشت را می خواهید تحمیل بر تفاسیر شیعه بنمائید:

در آیه شریفه به اجماع مفسرین ظلم به معنای نقص به کار رفته که ما نمونه هایی را ذکرمی کنیم:

تفسیر المیزان:« وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً»: " ظلم" در اينجا به معناى نقص است. و ضمير" منه" به" اكل" برمى‏گردد، يعنى از خوردنى آن چيزى كم ننها.

تفسیر نمونه: " اين دو باغ از نظر فرآورده‏هاى كشاورزى كامل بودند درختان به ثمر نشسته، و زراعتها خوشه بسته بود، و هر دو باغ چيزى فروگذار نكرده بودند" (كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ أُكُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً).
اگر شما چیزی را از جایی قل می کنید ببینید موضوع بحث چه بوده اینکه بیان نمودید:
آن باغها هیچگونه سـتـمـی در تـقـدیـم ثـمرات خود به جهان انسانیت نداشتند چه ارتباطی با آیه دارد.

مجمع البیان: كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ أُكُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً: أي لم تنقص منه شيئا بل أدته على التمام و الكمال: هر يك از اين دو باغ، ثمر خود را بدون كم و كاست، بطور كامل مى‏داد.

جوامع الجامع: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً هيچ نقصى در محصولات اين دو باغ وجود نداشت.

تفسیر صافی: لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ‏، و لم تنقص من أكلها شَيْئا.

تفسیر شبر: «كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ أُكُلَها» ثمرها «وَ لَمْ تَظْلِمْ» تنقص «مِنْهُ شَيْئاً» بل أدته تماما.

تفسیر المبین:محمد جواد مغنیه: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً لم تنقص من الثمر شيئا.

تفسیر لاهیجی: وَ لَمْ تَظْلِمْ اى و لم تنقص، يعنى و كم نمى‏كردند.

تفسیر روض الجنان: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً، و هيچ كم نكردى از آن كه سال اوّل بودى، و الظّلم فى اللّغة، هو النّقصان، يقال: ظلمه حقّه اذا نقصه..

زبدة التفاسیر ملا فتح الله کاشانی: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ و لم تنقص من أكلها شَيْئاً يعهد في سائر البساتين، فإنّ الثمار تتمّ في عام و تنقص في عام غالبا.

تفاسیر اهل سنت:

جامع البیان، طبری: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً يقول: و لم تنقص من الأكل شيئا، بل آتت ذلك تاما كاملا.

الدرالمنثور،السیوطی: و أخرج ابن ابى حاتم و ابن المنذر عن ابن عباس رضى الله عنهما في قوله آتَتْ أُكُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً قال لم تنقص كل شجر الجنة أطعم.

فتح القدیر،شوکانی: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاًأي: لم تنقص من أكلها شيئا، يقال: ظلمه حقّه، أي: نقصه.

روح المعانی،سید محمود آلوسی: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ أي لم تنقص من أكلها شَيْئاً من النقص على خلاف ما يعهد في سائر البساتين.

الجامع لاحکام القرآن:قرطبی: وَ- لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً)أي لم تنقص.

الکشاف،زمخشری: وَ لَمْ تَظْلِمْ و لم تنقص.

بحر العلوم، سمرقندی: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً، يعني: لم ينقص من ثمر الجنتين شيئا.

التبیان فی تفسیر غریب القرآن،ابن هائم شهاب الدين احمد بن محمد: وَ لَمْ تَظْلِمْ‏: و لم تنقص مما عهد.

تفسیر الجلالین،سیوطی: وَ لَمْ تَظْلِمْ تنقص مِنْهُ شَيْئا.

تفسیر القرآن العظیم،ابن کثیر: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً أي و لم تنقص منه شيئا.

تفسیر القرآن العظیم،ابن ابی حاتم: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً قال: لم تنقص، كل شجر الجنة أطعم.

تفسیر الوسیط،سید محمد طنطاوی: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً أى و لم تنقص من هذا المأكول شيئا في سائر السنين، بل كان أكل كل واحدة منهما وافيا كثيرا في كل سنة، على خلاف ما جرت به عادة البساتي

تفسیر روح البیان، بروسوی: وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ لم تنقض من أكلها شَيْئاً كما يعهد فى سائر البساتين فان الثمار تتم فى عام واحد و تنقص فى عام غالبا.

لذا ظلم در آيه نظير ظلم در آيه كلتا الجنتين اتت اكلها ولم تظلم منه شيئا است که در معناى لغوى خود، يعنى مطلق نقصان و محروميت به كار رفته است(ظلم به نفس نه ظلم به خالق) و چنان كه لم تظلم منه شيئا به اين معناست كه هيچ يك از درختان آن دو باغ ناقص و بى ثمره نبود، جمله فتكونا من الظالمين نيز بدين معناست كه اگر شما از اين درخت بخوريد، بى ثمر مى شويد و بهره هايى كه در بهشت برايتان تدارك ديده شد از شما گرفته مى شود. به همين جهت، در سوره طه از نتيجه عصيان به غوايت تعبير شده كه به معناى رهايى هدف است، نه مغضوبيت : وعصى ادم ربه فغوى. ضلالت، راه گم كردن است در حالى كه اگر مراد، ظلم و عصيان مصطلح باشد، بايد مورد غضب قرار گيرد و از مغضوب عليهم باشد، نه از ضالين.

همچنین اگر مراد از ظلم در آيه محل بحث معصيت مصطلح باشد، در سوره طه كه جايگزينى براى آن ذكر مى شود مى بايست آثار و لوازم معصيت خدا باشد؛ يعنى كيفر و عذاب اخروى. «وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِين# فَلا يُخرِجَنَّكُما مِنَ الجَنَّةِ فَتَشقى...».نه سختی و گرسنگی و برهنگی.

نکته ای از تفسیر نور آوردید البته قبل از اینکه شما تفسیر این آیه را از این تفسیر ببینید ما دیده بودیم .
البته در تفسیر ظالمین در سوره بقره در این تفسیر آمده:
«فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ» آدم و همسرش نيز براى توبه گفتند: «ظَلَمْنا أَنْفُسَنا» البتّه با توجّه به عصمت انبيا مراد از ظلم در اين قبيل موارد، ترك اولى‏ است.

اما آنچه در رابطه با تفسیر نور باید خدمتتان عرض کنم(با اینکه تفسیر نور یکی از تفاسیر خوب و ساده برای عامۀ مردم است)این است که از لحاظ علمی کسی از علما نگفته که این تفسیر یکی از تفاسیر معتبر شیعه باشد.

اگر اینگونه است خوب در برخی تفاسیر که ما به خاطر معروف نبودن آن(در بین علمای عامه) متعرض آن نشدیم عین کلام حکمای شیعه بیان شده است همچون تفسیر «جامع لطائف التفسير» که می گوید نهی مذکور ارشادی بوده نه مولوی.

ملاحظه بفرمائید:
«...وكذا قول آدم وزوجته فيما حكاه الله عنهما {ربنا ظلمنا أنفسنا وإن لم تغفر لنا وترحمنا لنكونن من الخاسرين : الاعراف - 23 } بناء على أن ظلمهما كان معصية لنهى إرشادى لا مولوى.

... ربنا ظلمنا أنفسنا و إن لم تغفر لنا وترحمنا لنكونن من الخاسرين ] (الأعراف : 23 ) ومن هنا يظهر أن وبال هذا الظلم إنما كان هو الوقوع في تعب حياة هذه الأرض من جوع وعطش, وعراء وعناء وعلى هذا, فالظلم منهما إنما هو ظلمهما لأنفسهما, لا بمعنى المعصية المصطلحة, والظلم على سبحانه, ومن هنا يظهر أيضاً أن هذا النهي أعني : قوله : [ولا تقربا] إنما كان نهياً تنزيهياً إرشادياً يرشد به إلى ما فيه خير المكلف وصلاحه في مقام النصح لا نهياً مولوياً.
فهما إنما ظلما أنفسهما في ترك الجنة على أن جزاء المخالفة للنهي المولوي التكليفي يتبدل بالتوبة إذا قبلت, ولم يتبدل في موردهما, فإنهما تابا وقبلت توبتهما, ولم يرجعا إلى ما كانا من الجنة , ولولا أن التكليف إرشادي ليس له إلا التبعة التكوينية دون التشريعية لاستلزم قبول التوبة رجوعهما إلى ما كانا فيه من مقام القرب.

البته در تفسیر سمرقندی نیز نکته ای است قابل توجه:
وروي عن قتادة أنه قال : وذكر لنا أنها شجرة التين ويقال : إنما كان النهي عن الأكل من الشجرة للمحنة ، لأن الدنيا دار محنة ، وقد خلقه من الأرض ليسكن فيها ، فامتُحِن بذلك ، كما امتُحن أولاده في الدنيا بالحلال والحرام . فذلك قوله عز وجل : { وَلاَ تَقْرَبَا هذه الشجرة فَتَكُونَا مِنَ الظالمين } ، أي فتصيرا من الضالين بأنفسكما .
که ظاهر کلام ایشان نیز ارشادی بودن نهی را می رساند.

بنابراین ما در جواب بی ادبی شما می گوئیم برخی از مفسرین سنی در تفسیر آیه به حق بار یافته اند و همۀ مفسرین اهل سنت از حق گریزان نیستند. البته ظاهراشما هنوز نمی دانید که در بحث عصمت انبیاء قبل از رسیدن به نبوت گروهی از متکلمین اهل سنت نیز نظر شیعه را دارند.فافهم.

لذا باز ما سخن خود را تکرار می کنم:

مراد از کلمه (ظالمين) در آيه مورد بحث (كه ابراهيم درخواست كرد امامت را به ذريه من نيز بده، و خداى تعالى در پاسخش فرمود: اين عهد من به ظالمين نمى‏رسد) مطلق هر كسى است كه ظلمى از او صادر شود، هر چند آن كسى كه يك ظلم و آنهم ظلمى بسيار كوچك مرتكب شده باشد، حال چه اينكه آن ظلم شرك باشد، و چه معصيت، چه اينكه در همه عمرش باشد، و چه اينكه در ابتداء باشد، و بعد توبه كرده و صالح شده باشد، هيچيك از اين افراد نمى‏توانند امام باشند، پس امام تنها آن كسى است كه در تمامى عمرش حتى كوچكترين ظلمى را مرتكب نشده باشد.
زیرا مردم به حكم عقل از يكى از چهار قسم بيرون نيستند، و قسم پنجمى هم براى اين تقسيم نيست.

يا در تمامى عمر ظالمند، و يا در تمامى عمر ظالم نيستند، يا در اول عمر ظالم و در آخر توبه‏كارند، و يا به عكس، در اول صالح، و در آخر ظالمند، و ابراهيم علیه السلام نیز شانش، اجل از اين است كه از خداى تعالى درخواست كند كه مقام امامت را به دسته اول، و چهارم، از ذريه‏اش بدهد، پس به طور قطع دعاى ابراهيم علیه السلام شامل حال اين دو دسته نيست.

باقى مى‏ماند دوم و سوم، يعنى آن كسى كه در تمامى عمرش ظلم نمي كند، و آن كسى كه اگر در اول عمر ظلم كرده، در آخر توبه كرده است، از اين دو قسم، قسم دوم را خدا نفى كرده، باقى مى‏ماند يك قسم و آن كسى است كه در تمامى عمرش هيچ ظلمى مرتكب نشده، پس از چهار قسم بالا دو قسمش را ابراهيم علیه السلام از خدا نخواست، و از دو قسمى كه خواست يك قسمش مستجاب شد، و آن كسى است كه در تمامى عمر معصوم باشد.
و آدم علیه السلام طبق برداشت شما مرتکب ظلم شده(آنهم گناه کبیره چون مخالفت با نهی شدید نموده) لذا نباید به رسالت می رسید در حالی که رسید و این تناقضی آشکار است.

با سلام و عرض ادب
چرا خلط مبحث می فرمائید؟
شما در ذیل تفسیر آیۀ «و لم تظلم منه شیئا»آوردید:
آن باغها هیچگونه سـتـمـی در تـقـدیـم ثـمرات خود به جهان انسانیت نداشتند.واین سخن را به تفسیر نمونه استناد دادید در حالی که این کلام تفسیر نمونه نبود.
وما در «اینجا: و لم تظلم منه شیئا» گفتیم مفسرین اجماع دارند ظلم در اینجا به معنای نقص است نه ستم.
بنا براینکه بپذیریم ظلم در اینجا به معنای ستم است آیا این ستم ستم مصطلح ما خواهد بود؟

در آیۀ شریفه«وَ لاتَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِين# فَلا يُخرِجَنَّكُما مِنَ الجَنَّةِفَتَشقى».
علامه طباطبایی می فرمایند: كلمه ظالمين اسم فاعل از ظلم است، نه ظلمت، چون خود آدم و همسرش در آيه: (رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا، وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا)، اعتراف به ظلم خود نمودند.
ولی چيزى كه هست خداى تعالى اين تعبير را در سوره (طه) مبدل به تعبير شقاوت كرده در اينجا فرموده: (فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ)، و در آنجا فرموده (فَلا يُخْرِجَنَّكُما مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقى‏)، و شقاء بمعناى تعب است، هم چنان كه خود قرآن آن را تفسير نموده، و تفصيل داده به اينكه (إِنَّ لَكَ أَلَّا تَجُوعَ فِيها، وَ لا تَعْرى‏، وَ أَنَّكَ لا تَظْمَؤُا فِيها وَ لا تَضْحى‏)، که از اينجا روشن مى‏گردد كه وبال ظلم نامبرده همان واقع شدن در تعب زندگى در دنيا، از گرسنگى، و تشنگى، و عريانى، و خستگى بوده، و بنا بر اين ظلم آدم و همسرش، ظلم بنفس خود بوده، نه نافرمانى خدا.
پس آدم و همسرش به نفس خود ظلم كردند، و خود را از بهشت محروم ساختند، نه اينكه نافرمانى خدا را كرده باشند، و به اصطلاح گناهى مرتكب شده باشند.

و این همان است که آیت الله جوادی املی می فرمایند ظلم در اینجا نظیر ظلم در آیۀ«كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ أُكُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً وَ فَجَّرْنا خِلالَهُما نَهَرا؛هر دو بوستان ميوه خود را مى‏داد و چيزى از آن نمى‏كاست، و ميان آن دو بوستان جويى فراخ روان ساختيم».
که ظلم در اینجا به معنای نقصان است وایشان فرمودند: ظلم در معناى لغوى خود، يعنى مطلق نقصان و محروميت به كار رفته است«که محرومیت همان حرمان از نعمت است که خود نقص است»و چنان كه لم تظلم منه شيئا به اين معناست كه هيچ يك از درختان آن دو باغ ناقص و بى ثمره نبود«یعنی میوۀ کامل می داد»،جمله فتكونا من الظالمين نيزبدين معناست كه اگر شما از اين درخت بخوريد، بى ثمر مى شويد و بهره هايى كه در بهشتبرايتان تدارك ديده شد از شما گرفته مى شود. به همين جهت، در سوره طه از نتيجهعصيان به غوايت تعبير شده كه به معناى رهايى هدف است، نه مغضوبيت : وعصى ادم ربه فغوى. ضلالت، راه گم كردناست در حالى كه اگر مراد، ظلم و عصيان مصطلح باشد، بايد مورد غضب قرار گيرد و ازمغضوب عليهم باشد، نه از ضالين.
بنابراین نتیجۀ ظلم در آیۀ«فتکونا من الظالمین» که در آن «ظلم» به معنای ستم آمده، نظیر آیۀ« وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً» خواهد بود که در آن «ظلم» به معنای نقصان آمده.فافهم.

سخن شما متفرع بر این است که امر متوجه حضرت آدم علیه السلام امری تکلیفی بوده باشد، نه ارشادی.ودر صورت تکلیفی باز امرو نهی دارای مراتبند از وجوب و حرمت و استحباب و کراهت و اباحه.
آیا به نظر شما قبح مخالفت با نهی تنزیهی با نهی تحریمی یکسان خواهند بود؟ وآیا عتاب مولی نسبت به همۀ افراد در این دو نهی یکسان خواهد بود؟
مثلا اگر پیامبری مرتکب کبیره شود با فرد عادی ای که مرتکب کبیره شده، در قبح عمل و عتاب از جانب خداوند یکسان خواهند بود؟ و یا اگر انجام کار مکروه از جانب مردم کوچه و بازار جایز و امری عادی باشد، دلیل بر جواز انجام آن از سوی انبیاء خواهد بود؟
عصیان به معنای مخالفت امر است که طبق برداشت برخی از اهل سنت اگر عمدی باشد گناه است و اگر سهوی باشد زلت است.(که البته برخی از اهل سنت قائل به زلت بودن چنین امری از جانب حضرت ادم هستند و برخی همین زلت با معنای رایج آنرا هم در مورد انبیاء نمی پذیرند».
البته ظاهرا شما خود را برتر از حضرت آدم علیه اسلام می دانید که گفته اید:«و پیام این داستان اینست که خداوند به ما می گوید که مثل ادم از فرمان شیطان پیروی نکنیم تا گمراه نشویم».
ما نمی دانیم چرا خداوند افرادی را برگزیده خود نمود که اهل گناه و معصیت هستند و آنان را واسطه بین خود و مردم قرار دادو آنها را الگوی دیگران نمود واین در حالی که خود گمراهند؟وافرادی مانند طالب علم از این گناهان مبرا و پاک هستند؟!
اگر شما قائل به توبه آدم علیه السلام هستید چرا اینقدر دم از انحراف و گمراهی ایشان میزنید؟
اینکه شما در میان آیات آیه ای را آوردید و آنرا به حضرت آدم استناد دادید به چه علت است؟«فاتبعه الشیطان فکان من الغاوین»[1] این آیه در قران دربارۀ چه کسی است که شما آنرا به عمل ادم علیه السلام استناد دادید؟!

[=Times New Roman][1][=Times New Roman].الاعراف/175.

اما اینکه شما به حصر عقلی ما در تقسیم ظلم در آیۀ شریفۀ «لاینال عهدی الظالمین» اشکال گرفتید که:«اولا هیچگاه استثنا را به عنوان اصل تقسیم قرار نمی دهند»؛ در جواب شما می گوئیم ما استثناء را مقسم تقسیم قرار ندادیم؛ بلکه مقسم انسانها به لحاظ تلبس به ظلم و عدم آن است که به حکم عقل از چهار حالت خارج نمی باشند يا در تمامى عمر ظالمند، و يا در تمامى عمر ظالم نيستند، يا در اول عمر ظالم و در آخر توبه‏كارند، و يا به عكس، در اول صالح، و در آخر ظالمند، و گفتیم: ابراهيم علیه السلام نیز شانش، اجل از اين است كه از خداى تعالى درخواست كند كه مقام امامت را به دسته اول، و چهارم، از ذريه‏اش بدهد، پس به طور قطع دعاى ابراهيم علیه السلام شامل حال اين دو دسته نيست.

باقى مى‏ماند دوم و سوم، يعنى آن كسى كه در تمامى عمرش ظلم نمي كند، و آن كسى كه اگر در اول عمر ظلم كرده، در آخر توبه كرده است، از اين دو قسم، قسم دوم را خدا نفى كرده، باقى مى‏ماند يك قسم و آن كسى است كه در تمامى عمرش هيچ ظلمى مرتكب نشده، پس از چهار قسم بالا دو قسمش را ابراهيم علیه السلام از خدا نخواست، و از دو قسمى كه خواست يك قسمش مستجاب شد، و آن كسى است كه در تمامى عمر معصوم باشد.
به نظرم برای شما لازم است که به کتاب منطق قسمت تقسیم مراجعه نمائید تا در آنجا با انواع تقسیم و شرایط آن آشنا شوید تا این مثالهای بی ربط را ذکر ننمائید.

اما اینکه گفتید:«من چنین حرفی را قبول ندارم نه بخاطر آنکه بنده هم مثل شما عقیده دارم که هر کسی که کفر کندکافراست اگر چه توبه کند و مسلمان هم شود باز خداوند او را برای همیشه در جهنم قرار می دهد
اما قبول نداشتن بنده بخاطر آنست که باتفاق مسلمانا ن شیعه وسنی ثابت نشده و مقبول نیست که کسی که مرتکب کفر شده باشد پیامبر شودو ثابت است که خداوند کسی را که بیشتر از دیگران لیاقت بار امانت را داشته باشدبه پیامبری بر می گزیند»

ما چنین سخنی را نگفتیم که کسی اگر گناه کند و توبه نماید مورد مغفرت خدا قرار نمی گیرد بلکه می گوئیم از قرآن استفاده می شود نبوت به این افراد نمی رسد چون مرتکب ظلم شده اند و لو اینکه توبه نموده باشند.
اما شما در تفسیر آیه به سخن سعید بن زید احتجاج نمودید که وی ظلم را به شرک و کفر تفسیر نموده بود، و سخن او را به تائید گفتار خود آوردید بنابراین باید بپذیرید که طبق مبنای مورد انتخابتان اگر شخصی از کفر نیز توبه نماید صلاحیت نبوت را خواهد داشت.
اگر خداوند برای نبوت کسی را انتخاب می کند که لیاقت بیشتری برای برداشتن امانت الهی دارد چرا کسی را انتخاب نمود که در اولین مراحل آزمایش طبق مبنای شما عصیان ورزید و با نهی شدید الهی مخالفت نمود و مرتکب گناه بزرگ شد؟

عصمت انبیاء قبل از رسالت از دید گروهی از اهل سنت

با تشکر از جوابهای خوب دوستان عزیز و بزرگوار
نکته ای که همواره در برخی تایپیکهای مسائل خلافی اتفاق می افتد این است که سوال کننده؛ وقوف بر مساله و اقوال پیرامون آن مساله ندارد.
مساله عصمت انبیاء علیهم السلام نیز بدین صورت است که اقوال مختلفی راجع به آن موجود است.
دربارۀ عصمت انبیاء قبل از نبوت، تنها شیعه نیست که قائل به عصمت آن بزرگواران در این مرتبه نیز هست؛ بلکه طوایفی از اهل سنت نیز قائل به همین نظر هستند.

اکثر معتزله معقدند که قبل از بعثت ممتنع است صدور کبیره از انبیاء ولو اینکه بعد از آن توبه نمایند.[1] (در حالی که طبق تقریر جناب طالب علم آدم علیه السلام با نهی شدید مخالفت نموده که این مخالفت جز با کبیره بودن تناسب ندارد).
همچنین جماعتی از اهل سنت قائل به عصمت قبل از نبوت انبیاء نیز هستند، همچون جماعتی از ماتریدیه و اباضیه.

«ملاعلی قاری» در ذیل کلام ابو حنیفه:«والانبیاء علیهم السلام کلهم منزهون عن الصغائر و الکبائر»می گوید:« هذه العصمة ثابتة للانبیاء قبل النبوة و بعدها علی الاصح».[2]
بنابر اصح عصمت انبیاء قبل از نبوت و بعد از آن ثابت است.

صاحب کتاب «نبراس» می گوید: بعضی از مشایخ می گویند:«زلات الانبیاء بسبب زیادة قربهم الی الله سبحانه، وفی تفسیر النسفی :ان ائمة سمرقند لایطلقون اسم الزلة علی افعال الانبیاء، لانها نوع ذنب، ویقولون فعل الفاضل و ترک الافضل، فعوتبوا عطیة، لان ترک الافضل منهم کترک الواجب من الغیر».
لغزشهای انبیاء به سبب زیادت قربشان به خداوند متعال است و در تفسیر نسفی است که:ائمۀ سمرقند بر افعال انبیاء اسم زلت را اطلاق نمی نمودند زیرا «زلت» نوعی گناه است، بلکه در بارۀ این افعال معتقدند: این افعال انجام دادن فعل فاضل و ترک کار افضل است ودر برابر این افعال عتاب می شدند از باب عطیه و لطف خدا، زیرا ترک افضل از جانب آنها مانند ترک واجب از غیر ایشان است.

صاحب کتاب نبراس سپس به آیۀ«وعصی آدم ربه و غوی» اشاره می کند ومی گوید:«بان الحق سبحانه و تعالی سمی ترک الافضل منهم معصیة، لعلو شانهم و عظم رتبتهم، ولا یجوز هذه التسمیة من غیره لان الملک اذا عاتب وزیره بخطاب خشن لم یجز للسوقی ان یخاطبه بذلک الاسم».[3]

همانا خداوند سبحان ترک افضل از جانب انبیاء را معصیت نامیده، بخاطر علو و برتری شان و بزرگ بودن مقام آنها. و جایز نیست دیگران چنین اطلاقی را در مورد آنها داشته باشند؛ زیرا وقتی پادشاهی وزیر خود را مورد عتاب شدید قرار می دهد؛ برای مردم کوچه و بازار جایز نیست که وزیر را با لفظی مخاطب سازند که پادشاه وزیر خود رابا آن الفاظ مورد عتاب قرار داده بود.

شیخ احمد بن حمد الخلیلی«از علمای بزرگ اباضیة» نیز می نویسد:«ذهب اصحابنا الی انهم معصومون عن الکبائر والصغائر فی حال النبوة و قبلها ...وهذا هو اللائق بمقام المختصین بالاصتفاء الالهی..».[4]
اصحاب ما معتقدند که انبیاء از کبائر و صغائر در حال نبوت و قبل از آن معصومند ...و این عصمت مناسب با مقام افراد مخصوص و انتخاب شده توسط خداوند هستند.

بنابراین باید دانست که درباب عصمت انبیاء قبل از رسالت نیز طوایفی از اهل سنت چنین اعتقادی را دارند.

[2] .شرح الفقه الاکبر،ص68.

[3] .النبراس،ص454.

[4] جواهر التفسیر،ج3،ص127-129.