عصمت حضرت آدم از دید تشیع و اهل تسنن

با سلام و عرض ادب

همچنان که ظهور صیغۀ امر در وجوب است، ظهور صیغۀ نهی نیز در تحریم است وبعث شدید تاکید در طلب یا ترک منهی عنه می باشد.
اما این امر در همه جا صادق نیست و در جایی که قرینه بر خلاف وجود داشته باشد از این ظهور صرف نظر می شود و فعل امر و نهی حمل بر استحباب یا کراهت و یا امر و نهی ارشادی می گردد.

مثلا در آیۀ شریفه«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُم؛اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از چيزهايى نپرسيد كه اگر براى شما آشكار گردد، شما را ناراحت مى‏كند».که نهیی ارشادی است.[1]
و یا در آیۀ شریفۀ :«فَسِيرُوا فِي الأَرْضِ؛ پس در روى زمين، گردش كنيد و ببينيد سرانجام تكذيب‏كنندگان (آيات خدا) چگونه بود ».امر ارشادی است.[2]
و یا در آیۀ شریفۀ :«فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُواْ عَلَيْهِمْ» ؛ وقال الجمهور : إنه للارشاد (هميان الزاد – إباضي).که جمهور قائل به ارشادی بودن آن هستند.

و یا در آیۀ شریفۀ «فَكُلُواْ مِنْهَا وَأَطْعِمُواْ الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ؛ از گوشت آنها بخوريد، و مستمندان قانع و فقيران را نيز از آن اطعام كنيد».جمهور اهل علم گفته اند که دال بر استحباب است.[3]
و همچنین در آیۀ شریفۀ:«فانكحوا مَا طَابَ لَكُمْ مّنَ النساء مثنى وثلاث وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَن لا تَعْدِلُواْ فواحدة أَوْ مَا مَلَكَتْ أيمانكم ذلك أدنى أَن لا تَعُولُواْ»؛فالظاهر أنّ الأمر فيها للإرشاد (جامع لطائف التفسير).

[1] . مُذَكِرَةُ أُصُولِ اَلْفِقْهِ، المؤلف : الجامعة الإسلامية بالمدينة النبوية.

[2] . الأمر للإرشاد، للوقوف على ديار الهالكين الغابرين لتعتبروا. أيسر التفاسير لكلام العلي الكبير؛ المؤلف : جابر بن موسى بن عبد القادر بن جابر أبو بكر الجزائري.

[3] . فجمهور أهل العلم على أن الأمر بالأكل في الآيتين : للاستحباب ، والندب ، لا للوجوب»؛ اضواء البیان ، الشنقیطی، ج5،ص193.

همچنین در سنت موارد متعددی از نواهی وجود دارد که معنایی جز ارشاد از آنها استفاده نمی شود که مواردی بیان می شود .
مثلا در روایتی که در تمام متون روایی اهل سنت آمده است و پیامبر صلی الله علیه و آله با تاکید از عملی نهی نمودند ولی برداشت فقها و محدثین چیزی جز ارشادی بودن نیست:

«إنَّ رَسُول اللهِ قالَ: إيَّاكُم وَ الوِصالَ،ايّاكُم و الوِصَالَ. قالُوا: فَإنَّكَ تُواصِلُ يا رَسولَ اللهِ! قَالَ: إنّى لَسْتُ كَهَيْئَتِكُم إنّى أبيتُ يُطْعِمُنى رَبّى و يَسْقِينِى. الجمع بين الصحيحين البخاري ومسلم؛ محمد بن فتوح الحميدي».

دو روز يا بيشتر پشت سر هم بدون افطار و سحري روزه گرفتن، وصال ناميده مي شود .
رسول خداصلی الله علیه و آله فرمودند:«از روزه وصال بپرهيزيد! از روزه وصال بپرهيزيد! صحابه عرض كردند :يا رسول الله شما خودتان روزه وصال مي گيريد ؟در جواب فرمود : (همانا من مانند شما نيستم .زيرا من در نزد پروردگارم هستم و او به من غذا و آب مي دهد .
نهی مذکور با اینکه شدید است ولی حمل بر ارشاد شده است.
قال ابن كثير : ويحتمل أنهم كانوا يفهمون من النهي أنه إرشادي من باب الشفقة محاسن(التأويل؛المؤلف : محمد جمال الدين القاسمي).

و یا موارد متعدد دیگری که در باب نکاح و اطعمه و اشربه وجود دارد که چند مورد بیان می شود:
قال الصادق ( عليه السلام ) : لا تجامع في السفينة ، ولا تجامع مستقبل القبلة ، ولا مستدبرها.
لا تجامع أهلك بعد الظهر فإنه إن قضي بينكما ولد في ذلك الوقت يكون أحول ، والشيطان يفرح بالحول في الإنسان ( لا تجامع ) امرأتك بشهوة امرأة غيرك فإني أخشى إن قضى بينكما ولد أن يكون مخنثا أو بخيلا .
لا تجامع امرأتك في أول الشهر ووسطه وآخره فإن الجنون والجذام والخبل يسرع إليها وإلى ولدها.

لا تأكل الطعام حتى تشتهيه وأن ترفع يدك عنه وأنت تشتهيه.
لَا تَأْكُلْ طَعَامًا وَفِي مَعِدَتِك طَعَامٌ ، وَإِيَّاكَ أَنْ تَأْكُلَ طَعَامًا تُتْعِبُ أَضْرَاسَك فِي مَضْغِهِ فَتَعْجِزُ مَعِدَتُك عَنْ هَضْمِهِ : وَإِيَّاكَ وَكَثْرَةَ الْجِمَاعِ فَإِنَّهُ يَقْتَبِسُ نُورَ الْحَيَاةِ ، وَإِيَّاكَ وَمُجَامَعَةَ الْعَجُوزِ فَإِنَّهُ يُورِثُ مَوْتَ الْفَجْأَةِ ، وَإِيَّاكَ وَالْفَصْدَ إلَّا عِنْدَ الْحَاجَةِ وَعَلَيْكَ بِالْقَيْءِ فِي الصَّيْفِ.[1]

بنابراین صرف اینکه ظاهر صیغه دلالت بر نهی شدید باشد، کافی برای نهی تحریمی نخواهد بود؛ بلکه صیغۀ نهی زمانی دلالت بر حرمت می کند که قرینه ای بر خلاف آن وجود نداشته باشد، ودر داستان حضرت آدم علیه السلام نیز این قراین موجود است که به واسطۀ آنها ما نمی توانیم نهی را به معنای حرمت فعل بگیریم.

[=Times New Roman][1][=Times New Roman]. شَمْسُ الدِّينِ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ مُفْلِحٍ الْمَقْدِسِيُّ الْحَنْبَلِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى وَرَضِيَ عَنْهُ وَأَثَابَهُ الْجَنَّةَألاداب الشرعیه.

نکته ای که در داستان حضرت آدم علی نبینا و علیه السلام قابل توجه است این است که نهی ای که متوجه آنحضرت بوده «لا تقربا» بوده :«وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِين».
ولی حضرت آدم از میوۀ ممنوعه تناول نمود«وَ عَصى‏ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوی».

طبق گفته شما نهی در اینجا نهی شدید است و نهی شدید هم دلالت بر مبغوضیت شدیدفعل دارد، لذا اگر نهی، نهی تحریمی بوده باشد گناهی هم که صورت پذیرفته گناهی بزرگ خواهد بود که ظاهری جز کبیره بودن پیدا نمی کند، و حضرت آدم با این گناه به بی راهه هلاکت رفت و جزو ظالمین شد.

حال سؤالی که اینجا باقی می ماند این است که چگونه خداوند در آیه ای می فرماید:«لاینال عهدی الظالمین»، که طبق برداشت اهل سنت عهد در اینجا، همان عهد رسالت و نبوت بوده است؛ بنابراین امر رسالت به افراد ظالم هرگز نخواهد رسید ولی با توجه به داستان حضرت آدم علیه السلام می بینیم که او ظالم بوده ولی با این حال او اولین پیامبر و برگزیده خدا در روی زمین بوده است ؟
به نظر شما این تناقض در گفتار نخواهد بود؟!

ثانیا:ذم فاعل در مخالفت نهی مولوی و ارشادی هر دو موجود است، مگر اینکه منکر سیرۀ عقلا باشید.

ثالثا:متعلق لاتقربا در استعمالات قرآن یکسان نیست، ظاهرا در مسلک شما هیچ فرقی بین فواحش و خوردن از درخت ممنوعه نیست و هیچ فرقی نیز بین بندۀ پرگزیده خدا و افراد عادی قائل نیست؛ آیا حسنات الابرار سیئات المقربین نیست؟

مفسر بزرگ اهل سنت سید محمود آلوسی حنفی در این رابطه می گوید:
«والأحوط نظرا إلى مقام عليهم السلام أن يقال : إن صدور ما ذكر منه كان قبل النبوة وكان سهوا أو عن تأويل إلا أنه عظم الأمر عليه وعظم لديه نظرا إلى علو شأنه ومزيد فضل الله تعالى عليه ، وإحسانه وقد شاع حسنات الأبرار سيآت المقربين.
ومما يدل على استعظام ذلك منه لعلو شأنه عليه السلام ما أخرجه البيهقي في شعب الإيمان عن أبي عبد الله المغربي قال :
« تفكر إبراهيم في شأن آدم عليهما السلام فقال : يا رب خلقته بيدك ونفخت فيه من روحك وأسجدت له ملائكتك ثم بذنب واحد ملأت أفواه الناس من ذكر معصيته فأوحى الله تعالى إليه يا إبراهيم أما علمت أن مخالفة الحبيب على الحبيب شديدة» .[1]

حضرت ابراهیم علیه السلام در بارۀ امر آدم تفکر نمود و به خداوند عرض نمود:
بارپروردگارا !آدم را با دستان خود خلق نمودی و از روحت در او دمیدی و مملائکه ات بر او سجده کردند اما آنگاه به واسطۀ یک گناه کار او را بر سر زبانهای مردم جاری ساختی؟!
خداوند به ابراهیم وحی نمود که ای ابراهیم آیا نمی دانی مخالفت حبیب بر حبیب شدید و سنگین است؟

رابعا: نهی در آیۀ شریفه«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُم؛اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از چيزهايى نپرسيد كه اگر براى شما آشكار گردد، شما را ناراحت مى‏كند». نهی ارشادی است.[2]
و همین امر برای ما کافی است که نهی در غیر حرمت بکار رفته است؛چون ما بیان نمودیم صیغۀ نهی دال بر حرمت است و لزومی ندارد که همراه تاکید بوده باشد، و وجدان شما هم تصدیق می کند که در همین نهی در صورت مخالفت مذمت وجود دارد.

[1].تفسیر الالوسی، ج16،ص275.

[2] . مُذَكِرَةُ أُصُولِ اَلْفِقْهِ، المؤلف : الجامعة الإسلامية بالمدينةالنبوية.

با سلام
اولا: در مورد روزۀ وصال[1] ما بر اساس مذهب عامه و برداشت آنها از این روایت سخن گفتیم و منطق بحث اقتضاء می نماید که با مخالف بر اساس مذهب خودش سخن گفت.
ثانیا: اینکه شیعه که روزه وصال را حرام می دانند آنرا به خاطر تشریع و روایات اهل بیت علیهم السلام حرام می داند نه تنها به خاطر استناد به این روایت.
همچنین شیعه حرمت را در صورتی می داند که همراه نیت این روزه باشد و الا اگر دو روز پشت سرهم بدون افطار شخصی روزه بگیرد بدون این نیت اشکالی در جواز آن نیست.« وأما لو أخر الإفطار إلى السحر أو إلى الليلة الثانية مع عدم قصد جعل تركه جزءا من الصوم فلا بأس».

اما در بین اهل سنت جمهور قائل به کراهت هستند:
1- «ذهب جمهور الفقهاء - الحنفيّة والمالكيّة والحنابلة والشّافعيّة في قول - إلى كراهة صوم الوصال ، وهو : أن لا يفطر بعد الغروب أصلاً ، حتّى يتّصل صوم الغد بالأمس ، فلا يفطر بين يومين ، وفسّره بعض الحنفيّة بأن يصوم السّنة ولا يفطر في الأيّام المنهيّة. وإنّما كره ، لما روي عن ابن عمر - رضي الله تعالى عنهما - قال : « واصل رسول اللّه صلى الله عليه وسلم في رمضان ، فواصل النّاس.. فنهاهم ، قيل له : إنّك تواصل ، قال : إنّي لست مثلكم ، إنّي أطعم وأسقى .
والنّهي وقع رفقاً ورحمةً ، ولهذا واصل النّبيّ صلى الله عليه وسلم.[2]

2- فِي الْوِصَالِ ، وَهُوَ أَنْ لَا يُفْطِرَ بَيْنَ الْيَوْمَيْنِ بِأَكْلٍ وَلَا شُرْبٍ . وَهُوَ مَكْرُوهٌ فِي قَوْلِ أَكْثَرِ أَهْلِ الْعِلْمِ .[3]

3- فتوای احمد بن حنبل:«قُلْتُ : مَنْ واصلَ مِن السّحرِ إلى السَّحرِ تكرهه ؟ قَالَ : لا أكرهه ، الوصالُ أنْ يكونَ لا يأكلُ شيئًا».[4]

4- (ومنها) ترك الوصال فهو مكروه لغير النبي صلى الله عليه وسلم روى عن ابن عمر
أن نهي النبي صلى الله عليه وسلم عن الوصال لما كان للرفق لم يكن للتحريم،...وقالت عائشة نهى رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الوصال رحمة لهم وهذه قرينة صارفة عن التحريم ولهذا لم يفهم منه اصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم التحريم بدليل أنهم واصلوا بعده ولو فهموا منه التحريم لما فعلوه قال أبو هريرة نهى رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الوصال.[5]

6- وكره صوم الوصال ولو ) واصل بين ( يومين ) فقط للنهي عنه ( وهو ) أي الوصال ( أن لا يفطر بعد الغروب أصلا حتى يتصل صوم الغد بالأمس.[6]

7- «وَمَعْنَى الْكَرَاهَةِ فيه أَنَّ ذلك يُضْعِفُهُ عن أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَالْوَاجِبَاتِ وَيُقْعِدُهُ عن الْكَسْبِ الذي لَا بُدَّ منه».[7]
بنابراین طبق سخن جمهور اهل سنت این روزه مکروه است و معنای کراهت نیز طبق برخی اقوال کراهت ارشادی است واین برای ما کافی است.(که از قول عایشه نیز این امر استفاده می شود).
قال ابن كثير : ويحتمل أنهم كانوا يفهمون من النهي أنه إرشادي من باب الشفقة محاسن(التأويل؛المؤلف : محمد جمال الدين القاسمي).

واگر این افراد(قائلین به کراهت از نهی مذکور) که اکثریت اهل سنت را تشکیل می دهند علما نباشند عالم دیگری برای اهل سنت باقی می ماند؟
-----------------------------------------------------------

[1]. البته در تفسیر روزۀ وصال یکی هم روزه دهر است.
[2]. الموسوعة الفقهية الكويتية، المصدر : ملتقى أهل الحديث.، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامية بالكويت،ج2،ص9912.
[3]. : المغني،ابن قدامة، ج3، ص108.
[4]. مسائل الإمام أحمد بن حنبل وابن راهويه،ج1ص287.
[5]. الشرح الكبير، ابن قدامة، ج3ص103.
[6]. مراقي الفلاح،
[7]. بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، علاء الدين الكاساني،ج2ص79.

اگر شما معتقدید که در حرمت تاکید لازم نیست بیان این آیه برای شما کافی است، چه اینکه آیۀ« لاتسالوا » نهی است و نهی هم ظهور در حرمت دارد و لی با این حال این نهی تحریمی نیست.
لذا اشکال بنی اسرائیلی نفرمائید و از اصول بحث خارج نشوید.

1- مشکل شما این است که فرقی بین مقام انبیا و مردم عادی قائل نشده اید و آنها را مثل خود می پندارید؛ لذا نمی توانید بفهمید«حسنات الابرار سیئات المقربین»؛«مخالفة الحبيب على الحبيب شديدة» یعنی چه؟و اینکه استناد گناه به آنها، به معنای گناهی که من و شما مرتکب می شویم نیست.
اینکه خداوند متعال در قرآن خطاب به پیامبرش می فرماید«وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ»آیا پیامبرش مرتکب گناه شده که باید از آن گناه خود استغفار کند؟ با اینکه پیامبرش بالاترین رتبۀ مخلَصین را دارا است که شیطان راهی به ان حریم ندارد و گناه در مورد آنها معنایی دیگر دارد؟
شما که تنها به کلمۀ ظلم و استعمال آن در قرآن توجه دارید و به واسطۀ آن عصمت انبیاء را زیر سؤال می برید؛ آیا دقت نکرده اید که خداوند متعال هم مفهوما به خود استناد ظلم داده، آنچه که در پنج مورد از آیات می خوانیم که خداوند متعال می فرماید:«وَ ما أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيد».
ظلاّم صیغۀ مبالغه است یعنی خدا زیاد ظلم نمی کند، اگر تنها به ظاهر این آیات توجه کنیم و عقل را تعطیل کنیم اثبات می شود نسبت اصل ظلم به خداوند متعال !! حال آیا این نسبت قبیح به ذات مقدس اله جایز است؟

2- اما منظور شما از عصمت مطلقه چیست؟ اگر مرادتان نفی گناه ازنبی است؛ بله ما معتقدیم .اما اگر منظورتان نفی ترک اولی و یا نفی انجام فعل مباح باشد ادلۀ عصمت شامل این موارد نمی شود.
3- اما اینکه قول به عصمت مخالف نصوص باشد این اول الکلام است .ظاهرا شما هنوز معنای نص را نمی دانید ؟اگر این آیات نص بود جای خلاف در بین علما وجود داشت؟
اینکه عقلا قائل به عصمتند ، قول آنها به خاطر جمع بین ادله است .فافهم.

البته این سوال را ما باید از منکرین عصمت بکنیم که آنها چگونه آیات دالۀ بر عصمت را نادیده می گیرند؟ظاهرا آیات قرآن از دیدگاه آنها همچون جزایر پراکنده ای اند که ارتباطی با هم ندارند.

در رابطه با سوال ما شما مرقوم نمودید:
«هر شخصي که توبه کند و خداوند توبه آن شخص را قبول کند شخص ديگر گناهکار نيست».
اما این جواب تعارض را دفع نمی کند چون ظلم محقق شد و آدم نیز اثرات آنرا دید و این تبعات از او دفع نگردید .
ما می گوئیم: مراد از کلمه (ظالمين) در آيه مورد بحث (كه ابراهيم درخواست كرد امامت را به ذريه من نيز بده، و خداى تعالى در پاسخش فرمود: اين عهد من به ظالمين نمى‏رسد) مطلق هر كسى است كه ظلمى از او صادر شود، هر چند آن كسى كه يك ظلم و آنهم ظلمى بسيار كوچك مرتكب شده باشد، حال چه اينكه آن ظلم شرك باشد، و چه معصيت، چه اينكه در همه عمرش باشد، و چه اينكه در ابتداء باشد، و بعد توبه كرده و صالح شده باشد، هيچيك از اين افراد نمى‏توانند امام باشند، پس امام تنها آن كسى است كه در تمامى عمرش حتى كوچكترين ظلمى را مرتكب نشده باشد.
زیرا مردم به حكم عقل از يكى از چهار قسم بيرون نيستند، و قسم پنجمى هم براى اين تقسيم نيست.

يا در تمامى عمر ظالمند، و يا در تمامى عمر ظالم نيستند، يا در اول عمر ظالم و در آخر توبه‏كارند، و يا به عكس، در اول صالح، و در آخر ظالمند، و ابراهيم علیه السلام نیز شانش، اجل از اين است كه از خداى تعالى درخواست كند كه مقام امامت را به دسته اول، و چهارم، از ذريه‏اش بدهد، پس به طور قطع دعاى ابراهيم علیه السلام شامل حال اين دو دسته نيست.

باقى مى‏ماند دوم و سوم، يعنى آن كسى كه در تمامى عمرش ظلم نمي كند، و آن كسى كه اگر در اول عمر ظلم كرده، در آخر توبه كرده است، از اين دو قسم، قسم دوم را خدا نفى كرده، باقى مى‏ماند يك قسم و آن كسى است كه در تمامى عمرش هيچ ظلمى مرتكب نشده، پس از چهار قسم بالا دو قسمش را ابراهيم علیه السلام از خدا نخواست، و از دو قسمى كه خواست يك قسمش مستجاب شد، و آن كسى است كه در تمامى عمر معصوم باشد.
و آدم علیه السلام طبق برداشت شما مرتکب ظلم شده لذا نباید به رسالت می رسید در حالی که رسید و این تناقضی آشکار است.

بنابراین دوستان عزیز در این تایپیک اگر نکاتی در رابطه با عصمت حضرت آدم علیه السلام دارند مطرح بفرمایند و از طرح مطالبی که ارتباطی با سوال جناب طالب علم ندارد پرهیز نمایند و آنها را در تایپیکهای دیگری پیگیری نمائید.
موفق باشید.

با سلام و عرض ادب
مطالبی که حذف گردید خارج از محل بحث ما بود به بزرگی خود ببخشید.
1- می توانید بیان بفرمائید در مورد حضرت آدم، در کجای قرآن وعدۀ عذاب داده شده است؟
2- در مورد افعال اولیای الهی گفته شد که «حسنات الابرار سیئات المقربین» است لذا نمی توان گناه در مرتبۀ آنان را به گناه خود مقایسه نمود که آنها از این نسبت ناروا به دور هستند .
3- محل نزاع در بحث عصمت انبیاء، عصمت از گناه از نوع متعارف در میان بشر است(کبیره، صغیره) وکسانی که قائل به عصمت از گناه هستند، آن بزرگان را از این نوع گناهان(در طول عمرشان) مبرا می دانند نه مراحل بالای آن همچون ترک اولی؛ که اگر در پست شمارۀ 27 نظری بیندازید ابعاد عصمت از دیدگاه متکلمین بیان گردیده است.
موفق باشید.

با سلام و عرض ادب
اولا: ظاهرا شما همیشه فراموش کار هستید زمانی مدعی بودید که در تالیفات اصولی و کلامی علمای شیعه در میان متقدمین و متوسطین و متاخرین حتی نامی از امر مولوی و امر ارشادی وجود نداشته والان که مواجه با این روایات می شود می گوئید اینها از منابع ما نیست!

ثانیا:[=Times New Roman] تعجب از جناب طالب علم معقول که متن ما را به دقت نمی خوانند! ما گفتیم:«اولا: در مورد روزۀ وصال ما بر اساس مذهب عامه و برداشت آنها از این روایت سخن گفتیم و منطق بحث اقتضاء می نماید که با مخالف بر اساس مذهب خودش سخن گفت».بنابراین آنچه گفته شد در مورد روزۀ وصال بود نه روایات دیگر.

ثالثا: بی اعتنایی شما به روایات اهل بیت علیهم السلام موجب تاسف است؛ امیدوارم که سهو قلم از جانب شما بوده باشد.
البته نظیر این روایات در منابع عامه هم یافت می شود:

(«وَقَالَ طَبِيبُ الْمَأْمُونِ : عَلَيْك بِخِصَالٍ مَنْ حَفِظَهَا فَهُوَ جَدِيرٌ أَنْ لَا يَعْتَلّ إلّا عِلّةَ الْمَوْتِ لَا تَأْكُلْ طَعَامًا وَفِي مَعِدَتِك طَعَامٌ وَإِيّاكَ أَنْ تَأْكُلَ طَعَامًا يُتْعِبُ أَضْرَاسَك فِي مَضْغِهِ فَتَعْجِزَ مَعِدَتُك عَنْ هَضْمِهِ وَإِيّاكَ وَكَثْرَةَ الْجِمَاعِ فَإِنّهُ يُطْفِئُ نُورَ الْحَيَاةِ وَإِيّاكَ وَمُجَامَعَةَ الْعَجُوزِ فَإِنّهُ يُورِثُ مَوْتَ الْفَجْأَةِ وَإِيّاكَ وَالْفَصْدَ إلّا عِنْدَ الْحَاجَةِ إلَيْهِ».[1]

«قَالَ الْحَارِثُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحِيمِ بْنُ وَاقِدٍ ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ عَمْرٍو ، عَنِ السَّرِيِّ بْنِ خَالِدِ بْنِ شَدَّادٍ ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ، عَنْ أَبِيهِ ، عَنْ جَدِّهِ ، عَنْ عَلِيٍّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم : يَا عَلِيٌّ ، لا تُجَامِعْ امْرَأَتَكَ نِصْفَ الشَّهْرِ ، وَلا عِنْدَ غُرَّةِ الْهِلالِ ، أَمَا رَأَيْتَ الْمَجَانِينَ يُصْرَعُونَ فِيهِمَا كَثِيرًا ».؟[2]

آنچه مهم است این است که ما امر و نهی ارشادی در قرآن و سنت داریم.

[1] . كتب في الطب النبوي،ابن قیم الجوزیه.

[2] . المطالب العالية بزوائد المسانيد الثمانية،للحافظ احمد بن علي بن حجر العسقلاني،ح1622؛ اتحاف الخيرة المهرة بزوائد المسانيد العشرة، شهاب الدين أحمد بن أبي بكر بن إسماعيل البوصيري (المتوفى : 840هـ)ح:3004؛اللآلي المصنوعة في الأحاديث الموضوعة، المؤلف : السُّيوطي، جلال الدين

اما در مورد کراهت در روزه وصال واینکه شما بیان نمودید به معنای حرمت است
کراهت یک قسم از اقسام احکام تکلیفی است.«حکم تکلیفی به وجوب و حرمت و استحباب و کراهت و اباحه تقسیم می شود».
اگر کراهت به صورت مطلق گفته شود حمل بر کراهت در مقابل استحباب می شود نه کراهت به معنای حرمت.
سخنی از ابن حجر بیان نمودید ولی متوجه نشدید که ابن حجر شافعی مذهب است و غفلت نمودید از اینکه وی در فتح در جای دیگر می گوید:« وحيث نهاهم النبي صلى الله عليه و سلم عن الوصال لم يكن على سبيل تحريم الوصال وإنما هو نهى إرشاد لتعليله إياه بالاشفاق عليهم وليس في ذلك إيجاب للسحور ولما ثبت أن النهى عن الوصال للكراهة فضد نهى الكراهة الاستحباب فثبت استحباب السحور كذا قال ومسالة الوصال مختلف فيها والراجح عند الشافعية التحريم».[1]
از جمع بین دو سخن احمدبن علی فهمیده می شود که وی خود قائل به نهی ارشادی است نه تحریمی واینکه این کراهت در بین اصحاب ابن ادریس به معنای حرمت باشد باز درکلام آنها به صورت صریح نیامده، ابن حجر می گوید:«وعن الشافعية في ذلك وجهان التحريم والكراهة» و نووی نیز می گوید:« وهل هي كراهة تحريم أم تنزيه فيه الوجهان اللذان ذكرهما المصنف وهما مشهوران ودليلهما في الكتاب (أصحهما) عند أصحابنا وهو ظاهر نص الشافعي كراهة تحريم» که ابن حجر فقط بیان دو وجه را می نماید و نووی می گوید اصح (یعنی مقابل آن قول صحیح است)در نزد اصحاب ما و ظاهر نص شافعی حرمت است.
به هرحال با تتبع در فتاوی و آرای اهل سنت به نظر می رسد گفتۀ ابن حجر که گفته: اکثر قائل به تحریمند درست نمی باشد به عنوان نمونه می بینیم که بر خلاف گفته ابن حجر در نقلهای دیگر گفته شده جمهور قائل به کراهت به معنای اینکه ترک آن بهتر است می باشند:

موسوعۀ کویتیه:
1- «ذهب جمهور الفقهاء - الحنفيّة والمالكيّة والحنابلة والشّافعيّة في قول - إلى كراهة صوم الوصال ، وهو : أن لا يفطر بعد الغروب أصلاً ، حتّى يتّصل صوم الغد بالأمس ، فلا يفطر بين يومين ، وفسّره بعض الحنفيّة بأن يصوم السّنة ولا يفطر في الأيّام المنهيّة. وإنّما كره ، لما روي عن ابن عمر - رضي الله تعالى عنهما - قال : « واصل رسول اللّه صلى الله عليه وسلم في رمضان ، فواصل النّاس.. فنهاهم ، قيل له : إنّك تواصل ، قال : إنّي لست مثلكم ، إنّي أطعم وأسقى .
والنّهي وقع رفقاً ورحمةً ، ولهذا واصل النّبيّ صلى الله عليه وسلم.[2]

فتوای احمد حنبل
2- فتوای احمد بن حنبل:«قُلْتُ : مَنْ واصلَ مِن السّحرِ إلى السَّحرِ تكرهه ؟ قَالَ : لا أكرهه ، الوصالُ أنْ يكونَ لا يأكلُ شيئًا».[3]که در اینجا امام مذهب قائل به عدم کراهت است.

ابن قدامه در کتاب مغنی و شرح کبیر
3- فِي الْوِصَالِ ، وَهُوَ أَنْ لَا يُفْطِرَ بَيْنَ الْيَوْمَيْنِ بِأَكْلٍ وَلَا شُرْبٍ . وَهُوَ مَكْرُوهٌ فِي قَوْلِ أَكْثَرِ أَهْلِ الْعِلْمِ .[4]

4- (ومنها) ترك الوصال فهو مكروه لغير النبي صلى الله عليه وسلم روى عن ابن عمر
أن نهي النبي صلى الله عليه وسلم عن الوصال لما كان للرفق لم يكن للتحريم،...وقالت عائشة نهى رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الوصال رحمة لهم وهذه قرينة صارفة عن التحريم ولهذا لم يفهم منه اصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم التحريم بدليل أنهم واصلوا بعده ولو فهموا منه التحريم لما فعلوه قال أبو هريرة نهى رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الوصال.[5]

کاشانی حنفی در بدایع الصناعة
5- «وَمَعْنَى الْكَرَاهَةِ فيه أَنَّ ذلك يُضْعِفُهُ عن أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَالْوَاجِبَاتِ وَيُقْعِدُهُ عن الْكَسْبِ الذي لَا بُدَّ منه».[6]

در تمام این موارد نهی ارشادی است همچنان که نووی در شرح مهذب در وجه دو قول می گوید:در این رابطه دو قول است.الف)قول به حرمت چون نهی اقتضای حرمت را دارد.
ب) نهی به معنای اینکه بهتر است انجام ندهند زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله آنان را نهی نمود تا ضعف بر روزه داری نداشته باشند.
وابن کثیر سلفی نیز در این رابطه می گوید: «ويحتمل أنهم كانوا يفهمون من النهي أنه إرشادي من باب الشفقة محاسن»(التأويل؛المؤلف : محمد جمال الدين القاسمي).

البته نکته ای در اینجا باقی می ماند و آن این است در مکتب شما صحابه دارای قداستی ویژه هستند و همه بحمدالله مجتهدند، در نقلهای متعدد مشاهد می شود که بعد از این نهی باز افرادی روزۀ وصال را می گرفتند. علت این امر چه بوده جناب طالب علم که بحمدالله معقول هستید.

آنچه موجب این بحث شد این بود که ما در سنت نیز نهی شدید داریم همچون نهی از روزۀ وصال که پیامبر صلی الله علیه و آله به صورت تحذیر بیان فرمودند:ایاکم والوصال ایاکم والوصال. ولی با این حال اصحاب این نهی را حمل بر حرمت ننمودند و ارشاد را استفاده نمودند و همین امر برای ما کافی است و این در جواب شما بود که مدعی بودید ما چیزی به نام نهی ارشادی نداریم .
اما اینکه فرمودید کاری نکنید که ما از لفظ دروغ برای شما استفاده نکنیم امیدوارم از روی سهو قلم و عدم اطلاع شما بوده باشد.

[1].فتح الباری،ج4،ص139.

[2] . الموسوعة الفقهية الكويتية، المصدر : ملتقى أهل الحديث.، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامية بالكويت،ج2،ص9912.

[3] . مسائل الإمام أحمد بن حنبل وابن راهويه،ج1ص287.

[4] . المغني،ابن قدامة، ج3، ص108.

[5] . الشرح الكبير، ابن قدامة، ج3ص103.

[6] . بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، علاء الدين الكاساني،ج2ص79.

لطفا بر اعصاب خود مسلط باشید، مثالهایی که بیان نمودید شان علمی شما را پائین آورد.
ما قبلا نیز بیان نمودیم که امر و نهی ارشادی در آیات وروایات آمده است و در سیرۀ عقلا نیز نظائر آن بی شمار است و نهی از نزدیک شدن به شجرۀ مستثنی از این امر نیست.
و همچنین گفتیم:
از اين‏كه جمله «فتشقى‏» در آيه« فَقُلنا يادَمُ انَّ هذا عَدُوٌّ لَكَ ولِزَوجِكَ فَلا يُخرِجَنَّكُما مِنَ الجَنَّةِ فَتَشقى‏* انَّ لَكَ الّا تَجوعَ فيها ولا تَعرى‏* وانَّكَ لا تَظمَؤُا فيها ولا تَضحى‏ »
با فاى نتيجه آمده است، بهترينِ گواه بر اين است كه نتيجه مخالفت آن‏ نهى، اين بود كه آدم و همسر وى «شقاوت» پيدا نكنند؛ سپس آيه بعد: انَّ لَكَ الّا تَجوعَ فيها ولا تَعرى‏ بيانگر اين شقاوت است و اين‏كه تفاوت خوردن و نخوردن از ميوه اين درخت اين است كه در صورت نخوردن، برهنگى، تشنگى و گرسنگى نيست، درحالى‏كه در صورت مخالفت، همه اين‏ها هست و هرگز در صدد بيان مؤاخذه نيست، بلكه در صدد بيان عكس‏العمل طبيعى اين عمل است كه همان محروم شدن از نعمت‏ها مى‏باشد.

با توجه به اين كه جايگاه صدور نهى لاتقربا، بهشت و زمان آن پيش ‍ از هبوط آنان به زمين و استقرار در آن بوده؛ چون پس از اكل از شجره، فرمان اهبطا منها جميعا صادر شد و هنوز وحى و رسالت و تكليف مطرح نشده بود. از اين رو پس از امر به هبوط است كه مى فرمايد: فاما ياتينكم منى هدى. معلوم مى شود نهى لاتقربا مولوى و تشريعى نبوده تا بحث شود كه آيا تحريمى است يا كراهتى، يا گفته شود كه ارتكاب آن چگونه با عصمت انبيا جمع مى شود؟ بلكه نهى ارشادى است. از اين رو در آيات متعددى به عواقب سوء دنيايى مخالفت آن اشاره شده است ؛ مانند:فقلنا يا ادم ان هذا عدولك ولزوجك فلا يخرجنكما من الجنه فتشقى،ان لك ان لاتجوع فيها ولا تعرى؛ وانك لا تظما ولا تضحى ؛ يعنى اگر مى خواهيد در بهشت بمانيد و گرسنگى و تشنگى و گرما و سرما شما را رنج ندهد نبايد به اين درخت نزديك شويد وگرنه بر خود ستم كرده، به نشئه رنج و زحمت وارد مى شويد؛ مانند اين كه طبيب مى گويد: از اين غذا نخورد وگرنه بيمار مى شوى يا معلمى به شاگرد خود مى گويد: شب كمتر غذا بخور تا بتوانى سحر براى مطالعه برخيزى.

همچنین ظلم در آيه نظير ظلم در آيه كلتا الجنتين اتت اكلها ولم تظلم منه شيئا است که در معناى لغوى خود، يعنى مطلق نقصان و محروميت به كار رفته است و چنان كه لم تظلم منه شيئا به اين معناست كه هيچ يك از درختان آن دو باغ ناقص و بى ثمره نبود، جمله فتكونا من الظالمين نيز بدين معناست كه اگر شما از اين درخت بخوريد، بى ثمر مى شويد و بهره هايى كه در بهشت برايتان تدارك ديده شد از شما گرفته مى شود. به همين جهت، در سوره طه از نتيجه عصيان به غوايت تعبير شده كه به معناى رهايى هدف است، نه مغضوبيت : وعصى ادم ربه فغوى. ضلالت، راه گم كردن است در حالى كه اگر مراد، ظلم و عصيان مصطلح باشد، بايد مورد غضب قرار گيرد و از مغضوب عليهم باشد، نه از ضالين.

همچنین اگر مراد از ظلم در آيه محل بحث معصيت مصطلح باشد، در سوره طه كه جايگزينى براى آن ذكر مى شود مى بايست آثار و لوازم معصيت خدا باشد؛ يعنى كيفر و عذاب اخروى.«وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِين# فَلا يُخرِجَنَّكُما مِنَ الجَنَّةِ فَتَشقى...».نه سختی و گرسنگی و برهنگی.

وقتى آدم و حوا نتيجه مخالفت خود را با ديدگان خود ديدند كه لباس‏هايشان ريخت و با ندامت مخصوص، «عورت» خود را به‏وسيله برگ‏ها پوشاندند، ناگهان ندايى شنيدند كه مى‏گويد: آيا من شما را از اين درخت نهى نكردم و به شما نگفتم كه شيطان براى شما دشمن آشكارى است؟
اين جمله، همانند گفتار ناصحى مشفق و مهربان است كه وقتى طرف مقابل، از اندرز او سرپيچى كرد، به ملامت او برمى‏خيزد و هيچ‏گونه مؤاخذه‏اى را آن‏گونه كه در اوامر مولوى است مقصودش نيست.
وهمین امر(که قبل از ارتکاب پوشیده بودند و بعد از ارتکاب عورتشان مکشوف شد به هر تفسیری که باشد) نشانگر این است که نمی توان نشئۀ بهشت برزخی را با نشئۀ دنیا مقایسه نمود.

ما بیان حصر عقلی نمودیم(البته اگر عقلی باشد) جواب شما در نفی این استدلال نیز باید عقلی باشد؛ لذا گفتۀ سعید بن جبیر طبق مبنا اجتهاد خود اوست که فاقد ارزش است.
البته اگر بین کلام شما و جناب سعید جمع کنیم نبوت به انسان کافری که توبه کرده هم خواهد رسید و لذا باید به این نحوه برداشت شما از آیات تحسین گفت.
بله طبق سخن جناب طالب علم نبوت انسانی که قسمتی از عمرش را در جهالت و کفر سپری نموده باشد اشکالی نخواهد داشت؟!!!!!

لذا باز ما سخن خود را تکرار می کنم:

مراد از کلمه (ظالمين) در آيه مورد بحث (كه ابراهيم درخواست كرد امامت را به ذريه من نيز بده، و خداى تعالى در پاسخش فرمود: اين عهد من به ظالمين نمى‏رسد) مطلق هر كسى است كه ظلمى از او صادر شود، هر چند آن كسى كه يك ظلم و آنهم ظلمى بسيار كوچك مرتكب شده باشد، حال چه اينكه آن ظلم شرك باشد، و چه معصيت، چه اينكه در همه عمرش باشد، و چه اينكه در ابتداء باشد، و بعد توبه كرده و صالح شده باشد، هيچيك از اين افراد نمى‏توانند امام باشند، پس امام تنها آن كسى است كه در تمامى عمرش حتى كوچكترين ظلمى را مرتكب نشده باشد.
زیرا مردم به حكم عقل از يكى از چهار قسم بيرون نيستند، و قسم پنجمى هم براى اين تقسيم نيست.

يا در تمامى عمر ظالمند، و يا در تمامى عمر ظالم نيستند، يا در اول عمر ظالم و در آخر توبه‏كارند، و يا به عكس، در اول صالح، و در آخر ظالمند، و ابراهيم علیه السلام نیز شانش، اجل از اين است كه از خداى تعالى درخواست كند كه مقام امامت را به دسته اول، و چهارم، از ذريه‏اش بدهد، پس به طور قطع دعاى ابراهيم علیه السلام شامل حال اين دو دسته نيست.

باقى مى‏ماند دوم و سوم، يعنى آن كسى كه در تمامى عمرش ظلم نمي كند، و آن كسى كه اگر در اول عمر ظلم كرده، در آخر توبه كرده است، از اين دو قسم، قسم دوم را خدا نفى كرده، باقى مى‏ماند يك قسم و آن كسى است كه در تمامى عمرش هيچ ظلمى مرتكب نشده، پس از چهار قسم بالا دو قسمش را ابراهيم علیه السلام از خدا نخواست، و از دو قسمى كه خواست يك قسمش مستجاب شد، و آن كسى است كه در تمامى عمر معصوم باشد.
و آدم علیه السلام طبق برداشت شما مرتکب ظلم شده(آنهم گناه کبیره چون مخالفت با نهی شدید نموده) لذا نباید به رسالت می رسید در حالی که رسید و این تناقضی آشکار است.