جمع بندی شبهه در موردجمله ای ازابن عربی:اگر مسیحیان میگفتند " المسیح هو الله" کافر نمیشدند

u944اdاdاdاdادBنیز بu06A9kup=

باسمه تعالی

چنانچه بارها عرض کردم یک علم است که دارای مراتب و مراحلی است به عنوان نمونهمرتبه اجمالی یک علم و مرحله تفصیلی همان علم . یک مجتهد در رساله خود 6000هزار مساله را بیان می کند که این علم تفصیلی او به این 6000 مساله به برکت ملکه اجتهادی است که دارد. این ملکه اجتهاد همان علم اجمالی است . پس یک علم است که گاهی به صورت ملکه اجتهاد خود را نشان می‌دهد و گاهی همان علم، خود را به شکل 6000مساله نشان می دهد. آن 6000 مساله مندمجا در ملکه اجتهاد وجود دارند. آیا به نظر شما با توجه به مراتب این علم برای مجتهد ، دگرگونی در ذات رخ داده است؟؟؟

در مقام ذات ، علم ذات به ذات به نحو اندماجی است ؛ در حالیکه در مقام تعین اول ،به نحو نسبت و اضافه اشراقی است:
«فتلزمها بهذا الاعتبار النسبة العلمیة بحصول نفسها فی نفسها»[1] ؛ « پس به لحاظ وحدت حقیقی ، برای ذات به واسطه حصول خود برای خود نسبتی علمی لازم می آید»
به بیان دیگر ، تعین اول که آن را یک نسبت علمی یا اضافه اشراقی علمی می خوانند، هویتی تعینی ،آن هم از سنخ تعین علمی دارد و حقیقت علم، در آن چیزی جز یک اضافه اشراقی و تجلی نمی باشد .
صائن الدین در موارد متعددی به نسبت علمی بودن این تعین تصریح می کند:
«استلزمت الهویة المطلقة الظهور المذکور المسمی بالتجلی الاول المعبر عنه بالنسبة العلمیة»[2]؛ «هویت مطلقه، این ظهور را که آن را تجلی اول می نامند و از آن به نسبت علمی تعبیر می شود،لازم دارد.» نیز در جای دیگری می گوید: « ان التعین یقتضی التجلی لذاته ... و هو الظهور و التجلی المعبر بالنسبة العلمیة »[3]؛«همانت تعین برای خود اقتضای تجلی دارد... و آن همان تجلی و ظهوری است که از آن به نسبت علمی یاد می شود»

اما در مقام ذات، این علم یک نسبت ممتاز و یا یک اضافه اشراقی نیست ، بلکه هویتی وجودی و اطلاقی دارد:
« و لا ایضا بمعنی ان العلم عین الذات فانه لا یتعقل من حیث ذالک الاعتبار للحق نسبة ممتازة عن ذاته یعبر عنها بانها علم او غیره من الاسماء و الصفات و النسب و الاضافات»[4]« همچنین نباید علم را ( در تعین ثانی) عین ذات دانست ؛ زیرا از جهت آن اعتبار (یعنی اعتبار اطلاق ذات) برای حق نسبتی که از ذاتش ممتاز باشد ؛ به گونه‌ای که از آن ، به علم یا غیر علم از اسما و صفات و نسب و اضافه های دیگر تعبیر شود، قابل تصور نیست»

منظور از وجودی بودن علم ذات به ذات در مقام ذات، این واقعیت است که در آن مقام، در عین حال که تمام حقایق به نحو اندماجی و شئون ذاتی موجودند ، اما هیچ کدام بر دیگری غلبه ندارد. بنابراین، برای علم ذات به ذات، نفس وجود اطلاقی حق کافی است ؛ یعنی، نفس این وجود، ویزگی حضور برای خود دارد؛ نحوه وجود او، خود یاب و خود دان است؛ خود پیدایی و به تعبیر فیلسوفان مشائئ«عدم الغیبه» و به تعبیر شیخ اشراق«ظهور» نحوه وجود حق تعالی در مقام ذات است ؛ به گونه ای که در این مقام نسبت و تعین علمی پیدا نمی شود ، بلکه از حیثیات اندماجی چنین ذات مطلق،حضور وجودی برای خود است، بر خلاف تعین اول که حضور علمی دارد. به بیان دیگر ، ویژگی این وجود، حضور برای خود است ؛ علم ذات به ذات تعبیر دیگری از حقیقت سراسر حضور حق برای خود است.
در تمام این تعبیرها،جهت وجودی حفظ می شود. به عبارت دیگر ، همه این تعبیرها، در موطن وجودی بیان می شود؛ یعنی در ساحتی که هنوز از تنزل و اضافه های اشراقی خبری نیست. اما در تعین اول ، حقیقت و هویت علم ذات به ذات ،«علمی» است و نه «وجودی» بنابراین حقیقت تعین اول نسبتی علمی و یک تنزل است.
حال این مساله چه ارتباطی به جریان تثلیث که پر از تناقض است دارد؟؟؟؟

پی‌نوشت:
1-تمهید القواعد، ص271
2-همان،ص277
3-همان،ص272
4-قونوی ،المراسلات،ص145

باسمه تعالی

بنابراین تثلیثی که بر پایه تناقض باشد از اساس باطل است و شما نمی توانید برای حقانیت آن دنبال شاهد باشید.

با الفاظ که نمی شود بازی کرد . در همین جمله شما تناقض وجود دارد«سه» «واجب الوجود» واجب الوجود یک موجود غیر متناهی است که جا برای غیر نمی گذارد.

باسمه تعالی

بنده مکرر در مکرر منظورم را از تمایز عرض کردم که به عبارتی مراد، مراتب یک علم است و منظور از تمایز، واقعی بودن فرق بین این مراتب است مانند همان مثالی که در مورد مراتب علم مجتهد به ملکه اجتهاد و و علم او به آن 6000 مساله بیان کردم که ملکه اجتهاد همان 6000 مساله است منتها مندمجا، و 6000 مساله همان ملکه اجتهاد است منتها مفصلا . پس یک علم است با این دو مرتبه و واقعا هم این دو مرتبه وجود دارد نه اینکه این دو مرتبه علم، ساخته و پرداخته ذهن ما باشد که در پست قبل شواهدی را هم از عرفا رائه دادم.

باسمه تعالی
جناب ابن عربی در اثر «شجرة الکون» خود در رابطه با بخشی از آیه شریفه می‌فرماید:

باسمه تعالی

اولا : صحبت از «مثل نوره» است که حق تعالی نور خود را به چراغی تشبیه کرده که.... و ابن عربی مصادیق این تشبیه را بیان کرده است و اصلا از کلمات او اینکه این نور با حضرت ختمی مرتبط یکی دانسته می شود...برداشت نمی گردد. چه اینکه او اصلا درصدد بیان این مطلب نبوده است.

ثانیا: در کلمات اهل بیت علیهم السلام هم مصادیقی برای این تشبیه بیان شده است: « قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى‏ اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ‏ نُورِهِ‏ كَمِشْكاةٍ فَاطِمَةَ علیها السلام‏ فِيها مِصْباحٌ‏ الْحَسَنُ‏ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ الْحُسَيْنُ‏ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌ‏ فَاطِمَةُ كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ بَيْنَ نِسَاءِ أَهْلِ الدُّنْيَا يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ إِبْرَاهِيمَ ع‏ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ لَا يَهُودِيَّةٍ وَ لَا نَصْرَانِيَّةٍ يَكادُ زَيْتُها يُضِي‏ءُ يَكَادُ الْعِلْمُ يَتَفَجَّرُ بِهَا وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى‏ نُورٍ إِمَامٌ مِنْهَا بَعْدَ إِمَامٍ‏ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ يُهْدِي اللَّهُ لِلْأَئِمَّةِ مَنْ يَشَاء»[1]

پی‌نوشت:
[1].کافی ،ج1،ص480

باسمه تعالی
اجازه بدهید در این رابطه فرازهایی از تفسیر نمونه را تقدیم کنم:

(اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ).

گروهى از مفسران كلمه" نور" را در اينجا به معنى" هدايت كننده".

و بعضى به معنى" روشن كننده".

و بعضى به معنى" زينت بخش" تفسير كرده ‏اند.

همه اين معانى صحيح است ولى مفهوم آيه باز هم از اين گسترده‏تر مى‏باشد.

توضيح اينكه: در قرآن مجيد و روايات اسلامى از چند چيز به عنوان" نور" ياد شده است:

1- قرآن مجيد- چنان كه در آيه 15 سوره مائده مى‏خوانيم: قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ:" از سوى خداوند نور و كتاب آشكارى براى شما آمد" و در آيه 157 سوره اعراف نيز مى‏خوانيم: وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ:" كسانى كه پيروى از نورى مى‏كنند كه با پيامبر نازل شده است آنها رستگارانند".

2-" ايمان"- چنان كه در آيه 257 بقره آمده است: اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ:" خداوند ولى كسانى است كه ايمان آورده‏اند، آنها را از ظلمتهاى (شرك و كفر) به سوى نور (ايمان) رهبرى مى‏كند".

3-" هدايت الهى" و روشن بينى- چنان كه در آيه 122 سوره انعام آمده:

أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ
لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها

:" آيا كسى كه مرده بوده است و ما او را زنده كرديم و نور هدايتى براى او قرار داديم كه در پرتو آن بتواند در ميان مردم راه برود همانند كسى است كه در تاريكى باشد و هرگز از آن خارج نگردد"؟!

4-" آئين اسلام"- چنان كه در آيه 32 سوره توبه مى‏خوانيم: وَ يَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ:" خداوند ابا دارد جز از اينكه نور (اسلام) را كامل كند هر چند كافران نخواهند".

5- شخص پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)- در آيه 46 سوره احزاب درباره پيامبر مى‏ خوانيم:

وَ داعِياً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِيراً:" ما تو را دعوت كننده به سوى خدا به اذن و فرمان او قرار داديم و چراغى نور بخش".

6- امامان و پيشوايان معصوم-علیهم السلام- چنان كه در زيارت جامعه آمده: خلقكم اللَّه انوارا فجعلكم بعرشه محدقين:" خداوند شما را نورهايى آفريد كه گرد عرش او حلقه زده بوديد" و نيز در همان زيارتنامه آمده است: و انتم نور الاخيار و هداة الأبرار:" شما نور خوبان و هدايت كننده نيكوكاران هستيد".

7- و بالآخره از" علم و دانش" نيز به عنوان نور ياد شده چنان كه در حديث مشهور است: العلم نور يقذفه اللَّه فى قلب من يشاء:" علم نورى است كه خدا در قلب هر كس كه بخواهد مى ‏افكند" ... اينها همه از يك سو.

و از سوى ديگر: بايد در اينجا خواص و ويژگيهاى نور را دقيقا بررسى كنيم، با مطالعه اجمالى روشن مى‏شود كه نور داراى خواص و ويژگيهاى زير است:

1- نور زيباترين و لطيفترين موجودات در جهان ماده است و سرچشمه همه زيبائيها و لطافتها است!

2- نور بالاترين سرعت را طبق آنچه در ميان دانشمندان معروف است در جهان ماده دارد نور با سرعت سيصد هزار كيلومتر در ثانيه مى‏تواند كره زمين را در يك چشم بر هم زدن (كمتر از يك ثانيه) هفت بار دور بزند، به همين دليل مسافتهاى فوق العاده عظيم و سرسام‏آور نجومى را فقط با سرعت سير نور مى‏سنجند و واحد سنجش در آنها سال نورى است، يعنى مسافتى را كه نور در يك سال با آن سرعت سرسام‏آورش مى‏ پيمايد.

3- نور وسيله تبيين اجسام و مشاهده موجودات مختلف اين جهان است، و بدون آن چيزى را نمى‏توان ديد، بنا بر اين هم" ظاهر" است و هم" مظهر" (ظاهر كننده غير).

4- نور آفتاب كه مهمترين نور در دنياى ما است پرورش دهنده گلها و گياهان بلكه رمز بقاى همه موجودات زنده است و ممكن نيست موجودى بدون استفاده از نور (به طور مستقيم يا غير مستقيم) زنده بماند.

حال با در نظر گرفتن اين دو مقدمه اگر بخواهيم براى ذات پاك خدا تشبيه و تمثيلى از موجودات حسى اين جهان انتخاب كنيم (گر چه مقام با عظمت او از هر شبيه و نظير برتر است) آيا جز از واژه" نور" مى‏توان استفاده كرد؟! همان خدايى كه پديد آورنده تمام جهان هستى است، روشنى بخش عالم آفرينش است، همه موجودات زنده به بركت فرمان او زنده‏اند، و همه مخلوقات بر سر خوان نعمت او هستند كه اگر لحظه‏اى چشم لطف خود را از آنها باز گيرد همگى در ظلمت فنا و نيستى فرو مى ‏روند.

و جالب اينكه هر موجودى به هر نسبت با او ارتباط دارد به همان اندازه نورانيت و روشنايى كسب مى‏ كند:

قرآن نور است چون كلام اوست.

آئين اسلام نور است چون آئين او است.

پيامبران نورند چون فرستادگان اويند.

امامان معصوم انوار الهى هستند چون حافظان آئين او بعد از پيامبرانند
.
" ايمان" نور است چون رمز پيوند با او است.

علم نور است چون سبب آشنايى با او است.

بنا بر اين اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ.

بلكه اگر نور را به معنى وسيع كلمه به كار بريم يعنى" هر چيزى كه ذاتش ظاهر و آشكار باشد و ظاهر كننده غير" در اينصورت به كار بردن كلمه" نور" در ذات پاك او جنبه تشبيه هم نخواهد داشت، چرا كه چيزى در عالم خلقت از او آشكارتر نيست، و تمام آنچه غير او است از بركت وجود او آشكار است.

-:

در كتاب" توحيد" از" امام على بن موسى الرضا" ع چنين آمده:

از آن حضرت تفسير آيه اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ را خواستند فرمود:

هاد لاهل السماوات و هاد لاهل الارض:

" او هدايت كننده اهل آسمانها و هدايت كننده اهل زمين است".

در حقيقت اين يكى از خواص نور الهى است، اما مسلما منحصر به آن نمى‏باشد، و به اين ترتيب تمام تفسيرهايى را كه در زمينه اين آيه گفته‏اند مى‏توان در آنچه ذكر كرديم جمع نمود كه هر كدام اشاره به يكى از ابعاد اين نور بى نظير و اين روشنايى بى مانند است.

جالب اينكه در فراز چهل و هفتم از دعاى" جوشن كبير" كه مجموعه‏اى از صفات خداوند متعال است مى‏خوانيم: يا نور النور، يا منور النور، يا خالق النور، يا مدبر النور، يا مقدر النور، يا نور كل نور، نورا قبل كل نور، يا نورا بعد كل نور، يا نورا فوق كل نور، يا نورا ليس كمثله نور!:

" اى نور نورها، و اى روشنى بخش روشنائيها، اى آفريننده نور، اى تدبير كننده نور، اى تقدير كننده نور، اى نور همه نورها، اى نور قبل از هر نور، اى نور بعد از هر نور، اى نورى كه برتر از هر نورى، و اى نورى كه همانندش نورى نيست"! و به اين ترتيب همه انوار هستى از نور او مايه مى‏گيرد، و به نور ذات پاك او منتهى مى ‏شود.

قرآن بعد از بيان حقيقت فوق با ذكر يك مثال زيبا و دقيق چگونگى نور الهى را در اينجا مشخص مى‏كند و مى‏فرمايد:" مثل نور خداوند همانند چراغدانى است كه در آن چراغى باشد و آن چراغ در حبابى قرار گيرد، حبابى شفاف و درخشنده همچون يك ستاره فروزان" (مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فِيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ).

و" اين چراغ با روغنى افروخته مى‏شود كه از درخت پر بركت زيتونى گرفته شده كه نه شرقى است و نه غربى" (يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ).

" آن چنان روغنش صاف و خالص است كه گويى بدون تماس با آتش مى‏خواهد شعله‏ور شود"! (يَكادُ زَيْتُها يُضِي‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ).

" نورى است بر فراز نور" (نُورٌ عَلى‏ نُورٍ).

و" خدا هر كس را بخواهد به نور خود هدايت مى‏كند" (يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ).

" و براى مردم مثلها مى‏زند" (وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ).

" و خداوند به هر چيزى آگاه است" (وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَلِيمٌ).

براى تشريح اين مثال توجه به چند امر ضرورى است:

مشكاة در اصل به معنى روزنه و محل كوچكى است كه در ديوار ايجاد مى‏كردند و چراغهاى معمول قديم را براى محفوظ ماندن از مزاحمت باد و طوفان در آن مى‏نهادند، و گاه از داخل اطاق طاقچه كوچكى درست مى‏كردند و طرفى را كه در بيرون اطاق و مشرف به حياط منزل بود با شيشه‏اى مى‏پوشاندند، تا هم داخل اطاق روشن شود و هم صحن حياط، و در ضمن از باد و طوفان نيز مصون بماند، و نيز به محفظه‏هاى شيشه‏اى كه به صورت مكعب مستطيلى مى‏ساختند و درى داشت و در بالاى آن روزنه‏اى براى خروج هوا، و چراغ را در آن مى‏نهادند گفته شده است.
كوتاه سخن اينكه:" مشكاة" محفظه‏اى براى چراغ در مقابل حمله باد و طوفان بود، و از آنجا كه غالبا در ديوار ايجاد مى‏شد نور چراغ را نيز متمركز ساخته و منعكس مى‏نمود.

" زجاجه" يعنى" شيشه"، و در اصل به سنگهاى شفاف مى‏گويند، و از آنجا كه شيشه نيز از مواد سنگى ساخته مى‏شود و شفاف است به آن" زجاجه"
گفته شده.

و در اينجا به معنى حبابى است كه روى چراغ مى‏گذاشتند تا هم شعله را محافظت كند و هم گردش هوا را، از طرف پائين به بالا، تنظيم كرده، بر نور و روشنايى شعله بيفزايد.

" مصباح" به معنى خود" چراغ" است كه معمولا با فتيله و يك ماده روغنى قابل اشتعال افروخته مى‏شده است.

جمله يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ اشاره به ماده انرژى‏زاى فوق العاده مستعد براى اين چراغ است، چرا كه" روغن زيتون" كه از درخت پر بار و پر بركتى گرفته شود يكى از بهترين روغنها براى اشتعال است آنهم درختى كه تمام جوانب آن به طور مساوى در معرض تابش نور آفتاب باشد، نه در جانب شرق باغ و كنار ديوارى قرار گرفته باشد و نه در جانب غرب كه تنها يك سمت آن آفتاب ببيند، و در نتيجه ميوه آن نيمى رسيده و نيمى نارس و روغن آن ناصاف گردد.

و با اين توضيح به اينجا مى‏رسيم كه براى استفاده از نور كامل چنين چراغى با درخشش و تابش بيشتر نياز به چهار عامل داريم:

چراغدانى كه آن را از هر سو محافظت كند بى آنكه از نورش بكاهد، بلكه نور آن را متمركزتر سازد.

و حبابى كه گردش هوا را بر گرد شعله تنظيم كند، اما آن قدر شفاف باشد كه به هيچوجه مانع تابش نور نگردد.

و چراغى كه مركز پيدايش نور بر فتيله آن است.

و بالآخره ماده انرژى‏زاى صاف و خالص و زلالى كه آن قدر آماده اشتعال باشد كه گويى بدون تماس با شعله آتش مى‏خواهد شعله‏ ور گردد.

اينها همه از يك سو، در حقيقت بيانگر جسم و ظاهرشان است.

از سوى ديگر مفسران بزرگ اسلامى در اينكه محتواى اين تشبيه چيست و به اصطلاح" مشبه" كدام نور الهى است تفسيرهاى گوناگونى دارند:

بعضى گفته‏اند منظور همان نور هدايتى است كه خداوند در دلهاى مؤمنان بر افروخته، و به تعبير ديگر منظور ايمان است كه در سراچه قلوب مؤمنان جايگزين شده است.

بعضى ديگر آن را به معنى قرآن كه در درون قلب آدمى نورافكن مى‏گردد دانسته ‏اند.

بعضى ديگر تشبيه را اشاره به شخص پيامبر ص.

و بعضى اشاره به دلائل توحيد و عدل پروردگار.

و بعضى به روح اطاعت و تقوا كه مايه هر خير و سعادت است تفسير كرده ‏اند.

در واقع تمام مصاديقى كه براى نور معنوى در قرآن و روايات اسلامى آمده در اينجا به عنوان تفسير ذكر شده است، و روح همه آنها در واقع يك چيز است و آن همان نور" هدايت" است كه از قرآن و وحى و وجود پيامبران سرچشمه مى‏گيرد، و با دلائل توحيد آبيارى مى‏شود، و نتيجه آن تسليم در برابر فرمان خدا و تقوا است.

توضيح اينكه: نور ايمان كه در قلب مؤمنان است داراى همان چهار عاملى است كه در يك چراغ پر فروغ موجود است:

" مصباح" همان شعله‏هاى ايمان است كه در قلب مؤمن آشكار مى‏گردد و فروغ هدايت از آن منتشر مى ‏شود.

" زجاجه" و حباب قلب مؤمن است كه ايمان را در وجودش تنظيم مى‏ كند.

و" مشكاة" سينه مؤمن و يا به تعبير ديگر مجموعه شخصيت و آگاهى و علوم و افكار او است كه ايمان وى را از گزند طوفان حوادث مصون مى ‏دارد.

و" شجره مباركه زيتونه" همان وحى الهى است كه عصاره آن در نهايت صفا

و پاكى مى‏باشد و ايمان مؤمنان به وسيله آن شعله ‏ور و پر بار مى ‏گردد.

در حقيقت اين نور خدا است همان نورى است كه آسمانها و زمين را روشن ساخته و از كانون قلب مؤمنان سر بر آورده و تمام وجود و هستى آنها را روشن و نورانى مى ‏كند.

دلائلى را كه از عقل و خرد دريافته‏ اند با نور وحى آميخته مى‏ شود و مصداق نُورٌ عَلى‏ نُورٍ مى ‏گردد.

و هم در اينجا است كه دلهاى آماده و مستعد به اين نور الهى هدايت مى‏ شوند و مضمون يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ در مورد آنان پياده مى‏ گردد.

بنا بر اين براى حفظ اين نور الهى (نور هدايت و ايمان) مجموعه‏اى از معارف و آگاهی ها و خودسازي ها و اخلاق لازم است كه همچون مشكاتى اين مصباح را حفظ كند.

و نيز قلب مستعد و آماده ‏اى مى‏ خواهد كه همچون زجاجه برنامه آن را تنظيم نمايد.

و امدادى از ناحيه وحى لازم دارد كه همچون شجره مباركه زيتونه به آن انرژى بخشد.

و اين نور وحى بايد از آلودگى به گرايش هاى مادى و انحرافى شرقى و غربى كه موجب پوسيدگى و كدورت آن مى‏شود بر كنار باشد.

آن چنان صاف و زلال و خالى از هر گونه التقاط و انحراف كه بدون نياز به هيچ چيز ديگر تمام نيروهاى وجود انسان را بسيج كند، و مصداق" يَكادُ زَيْتُها يُضِي‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ" گردد.

هر گونه تفسير به راى و پيشداوريهاى نادرست و سليقه‏هاى شخصى و عقيده‏ هاى تحميلى و تمايل به چپ و راست و هر گونه خرافات كه محصول اين شجره مباركه را آلوده كند از فروغ اين چراغ مى‏كاهد و گاه آن را خاموش مى‏سازد.

اين است مثالى كه خداوند در اين آيه براى نور خود بيان كرده و او از همه چيز آگاه است.

از آنچه در بالا گفتيم اين نكته روشن مى‏شود كه اگر در روايات ائمه معصومين ع كه در تفسير اين آيه رسيده است" مشكاة" گاهى به قلب پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم و" مصباح" نور علم، و" زجاجة" وصى او على ع و" شجره مباركه" به ابراهيم خليل كه ريشه اين خاندان از او است، و جمله" لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ" به نفى گرايشهاى يهود و نصارا تفسير شده است، در حقيقت چهره ديگرى از همان نور هدايت و ايمان، و بيان مصداق روشنى از آن است، نه اينكه منحصر به همين مصداق باشد.

و نيز اگر بعضى از مفسران اين نور الهى را به قرآن يا دلائل عقلى يا شخص پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم تفسير كرده‏ اند آن نيز ريشه مشتركى با تفسير فوق دارد.»[1]

پی‌نوشت
1-تفسیر نمونه،ج14ص471-480

پرسش:
آیا باید بر اساس سخن محی الدین عربی که گفت: «اگر مسیحیان می‌گفتند، مسیح، خداوند است، کافر نمی‌شدند» بپذیریم که قرآن نه تنها نگرش امروزین مسیحیت را قبول دارد؛ بلکه حتی این حرف امروزین کفر نیست؟

پاسخ:
جناب ابن عربی در کتاب «فصوص الحکم» خود، به فص ّ حکمة نبویة فی کلمة عیسویة که می‌رسند، بعد بحث از معجزات حضرت عیسی (علیه السلام) به آیه سوره مائده می پردازند «لَقَدْ كَفَرَ الَّذينَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسيحُ ابْنُ مَرْيَم(1) آنان كه قائل به خدايى مسيح پسر مريم شدند محققاً كافر گشتند»
در این قسمت بیان می‌فرمایند: با توجه به این که یکی از معجزات حضرت عیسی (علیه السلام) زنده کردن مردگان بود«...أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيِ الْمَوْتى‏ بِإِذْنِ اللَّه»[آل عمران،49]؛ «.... من از گل مجسمه مرغى ساخته و بر آن (نفس قدسى) بدمم تا به امر خدا مرغى گردد، و كور مادر زاد و مبتلاى به پيسى را به امر خدا شفا دهم و مردگان را به امر خدا زنده كنم»
لذا وقتی زنده نمودن مردگان به عنوان یکی از معجزات حضرت عیسی (علیه السلام) از حضرت صادر شد، عده‌ای از مردم آن زمان و البته عده‌ای از مسیحیان این زمان قائل به حلول شدند به این معنا که حق تعالی در وجود حضرت عیسی (علیه السلام) حلول نموده است که حق تعالی در جواب آن‌ها می‌فرماید: «لَقَدْ كَفَرَ الَّذينَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسيحُ ابْنُ مَرْيَم» فجمعوا بین الخطاء و الکفر : که این افراد بین خطا و کفر جمع کردند و منظور از خطا حلول است که در نظام عرفان اسلامی مردود است چون عرفان اسلامی با توجه به بحث وحدت وجود قائل به ظهور است نه حلول که به تعبیر «شیخ محمود شبستری» در گلشن راز:
حلول و اتحاد اینجا محال است/ که در وحدت دویی عین ضلال است.
لذا ایشان می‌فرمایند: «فادّی بعضهم فیه الی القول بالحلول» (2)
تمام حرف جناب ابن عربی این است و در هیچ کجا از کلام و جملات او چنین جمله‌ای را که «لذا اگر به جای گفتن "ان الله هو المسیح ابن مریم" می‌گفتند " المسیح هو الله" کافر نمی‌شدند.» را پیدا نمی‌کنید. اتفاقا ایشان در صدد ردّ نمودن عقاید مسیحیان است که فرمودند: فجمعوا بین الخطاء و الکفر.
پی نوشت:
1.مائده/72.
2.محيى الدين بن عربى‏، فصوص الحكم‏، ج1،ص141، دار إحياء الكتب العربية، قاهره‏، 1946 م‏.