جمع بندی سوال درباره حکمت خدا و مصلحت اجابت دعا

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و احترام

ببینید این خود انسان است که ظرفیت خویش را تعیین می کند، دلبستگی ها به دنیا، و تمام خصوصیت هایی که از نوع افکار و نوع رفتار وی نشأت گرفته ظرفیت انسان را تعیین می کند، اگر خداوند بخواهد چیزی که به مصلحت دعا کننده نیست را به مصلحت وی تبدیل کند باید در قوانین عالم دست ببرد، یا اینکه شخص را به جبر با ظرفیت کند، مثلا کسی که اگر ثروتمند بشود این ثروت موجب غفلت وی خواهد شد، این عدم مصلحت به خاطر ظرفیت اندک خود اوست، بستگی به این دارد که چقدر دلبستگی به دنیا داشته باشد و این بستگی به رفتار خود او دارد، خب خداوند اگر بخواهد چنین کند باید او را مجبور به رفتار و افکار نیک کند!

خیر لازم نیست که به جزئیات اشاره شود، یعنی هر دو روش اشکالی ندارد، مثلا ما در ادعیه ماه رمضان می خوانیم اللهم اشف کل مریض

بله کفایت می کند، آنچه در دل انسان است موضوعیت دارد. مثلا اگر بگوید خدایا مریض ما را ضفا بده، خب نیازی به نام بردن نیست، بلکه آن دعا به شفای آن بیماری که در ذهن اوست تعلق می گیرد.

ببینید علم پیشین خداوند به امتحانات، و قبولی یا عدم قبولی ما موجب جبر نمی شود، مانند معلمی است که می بیند در امتحانات برخی از شاگردان نمره قبولی نمی آورند، خب آنها را امتحان نمی کند، پیش بینی معلم ، شاگردان را مجبور به چیزی نمی کند، او از روی شناخت دانش آموزانش هست که رفتار آنها را پیش بینی م یکند، خداوند هم چون بندگانش را خوب می شناسد می داند که ظرفیت فلان خواسته ای که برای آن دعا می کند را دارند یا خیر.

مصلحت خداوند نسبت به بندگانش شدت و ضعف دارد، چون لطف و محبت خداوند نسبت به بندگان از صفات فعل است و نوع این فعل بستگی به رفتار خود آنها دارد، اگر بنده ای به اندازه انبیاء مقرب درگاه الهی باشد اینفدر مصلحت ایشان برای خداوند اهمیت دارد که با ذره ای انحراف آنها را به شدت متنبه خواهد کرد که بازگردند، اما اگر بنده ای با سوء رفتار خودش آنقدر از خدا دور شد که گرفتار سنت استدراج شد(اعراف:182) آنچنان دنیا به او روی می آورد، و آنچنان غرق در دنیا می شود که آخرت را به طور کامل فراموش کند.

پرسش
گفته می شود یکی از موانع استجابت دعا این است که آن خواسته به مصلحت نباشد، در این صورت چند سوال مطرح است:
اول: چرا خداوند خودش علم آن را به بندگان نمی دهد تا به مصلحتشان شود؟
دوم: با توجه به اینکه هر اعطا یا عدم اعطای نعمتی خود زمینه ی آزمایش است و چیزی از پیش بصورت جبری نوشته نشده است، آیا این نزدیک به نگاه جبری نیست؟
سوم: اگر چنین است پس چرا دعای برخی که به مصلحتشان نیست مستجاب شده و سبب انحرافشان شد؟
چهارم: سوال دیگر اینکه آیا لازم است در دعاها به جزئیات اشاره شود، و یا مثلا برای شفای بیماران اسم تک تک آنها آورده شود؟
پنجم: آیا لازم است که از خدا بخواهیم اگر دعا به مصلحتمان است مستجاب شود، و اگر نیست مستجاب نشود؟

پاسخ
برای پاسخ به این سوال توجه به چند نکته لازم است:

نکته اول: ببینید این خود انسان است که ظرفیت خویش را تعیین می کند، دلبستگی ها به دنیا، و تمام خصوصیت هایی که از نوع افکار و نوع رفتار وی نشأت گرفته ظرفیت انسان را تعیین می کند، اگر خداوند بخواهد چیزی که به مصلحت دعا کننده نیست را به مصلحت وی تبدیل کند باید در قوانین عالم دست ببرد، یا اینکه شخص را به جبر با ظرفیت کند، مثلا کسی که اگر ثروتمند بشود این ثروت موجب غفلت وی خواهد شد، این عدم مصلحت به خاطر ظرفیت اندک خود اوست، بستگی به این دارد که چقدر دلبستگی به دنیا داشته باشد و این بستگی به رفتار خود او دارد، خب خداوند اگر بخواهد چنین کند باید او را مجبور به رفتار و افکار نیک کند!

نکته دوم: علم پیشین خداوند به امتحانات، و قبولی یا عدم قبولی ما موجب جبر نمی شود، مانند معلمی است که می بیند در امتحانات برخی از شاگردان نمره قبولی نمی آورند، خب آنها را امتحان نمی کند، پیش بینی معلم ، شاگردان را مجبور به چیزی نمی کند، او از روی شناخت دانش آموزانش هست که رفتار آنها را پیش بینی میکند، خداوند هم چون بندگانش را خوب می شناسد می داند که ظرفیت فلان خواسته ای که برای آن دعا می کند را دارند یا خیر.

نکته سوم: مصلحت خداوند نسبت به بندگانش شدت و ضعف دارد، چون لطف و محبت خداوند نسبت به بندگان از صفات فعل است و نوع این فعل بستگی به رفتار خود آنها دارد، اگر بنده ای به اندازه انبیاء مقرب درگاه الهی باشد اینفدر مصلحت ایشان برای خداوند اهمیت دارد که با ذره ای انحراف آنها را به شدت متنبه خواهد کرد که بازگردند، اما اگر بنده ای با سوء رفتار خودش آنقدر از خدا دور شد که گرفتار سنت استدراج شد(1) آنچنان دنیا به او روی می آورد، و آنچنان غرق در دنیا می شود که آخرت را به طور کامل فراموش کند.

نکته چهارم: لازم نیست که به جزئیات اشاره شود، یعنی هر دو روش اشکالی ندارد، مثلا ما در ادعیه ماه رمضان می خوانیم اللهم اشف کل مریض، آنچه در دل انسان است موضوعیت دارد. مثلا اگر بگوید خدایا مریض ما را شفا بده، خب نیازی به نام بردن نیست، بلکه آن دعا به شفای آن بیماری که در ذهن اوست تعلق می گیرد، اگرچه نام بردن از اشخاص دعا را ویژه خواهد کرد.

نکته پنجم:اینکه انسان هنگام دعا در ذهنش باشد که به مصلحت خواهی خدا تکیه دارد و پیش فرضش این باشد که خدایا اگر به مصلحتم هست دعایم را مستجاب کن کافیست، نیازی نیست آن را به زبان بیاورد، از ادعیه ای که از ائمه(علیهم السلام) به دست ما رسیده هم همین مطلب برداشت می شود.
______________________________________
1. اعراف:182/7.