سخنگو ها

خلاصه عرض کنم: احساس می کنم یک "آشناترین"ایی که در عین حال ، "نزدیکترین" (حتی نزدیکتر از پدر و مادر) هم هست و در عین حال ، "مهربانترین" (حتی مهربان تر از پدر و مادر) هم هست ، وجود دارد که او را "نمی شناسم". بهتر است بگویم انگار او را "از یاد برده ام". گویا سابقه آشنایی خودم با او در اعماق ذهنم هست ... انگار این سابقه آشنایی به دوران کودکی ام و اولین سالهای حیاتم بر میگرد....اما نمی توانم دقیقا به خاطر بیاورم...
احساس می کنم با شناختن (به یاد آوردن) واضح او ، همه ناراحتی هایم رفع می شود... خوشبخت خواهم شد.... به همه اهداف خودم رسیده ام.... بگذارید بگویم چیزی که اگر عیان شود ، همه زمستانها و پاییزها ، بهار می شوند. همه دشمنی ها ، زشتی ها ، کینه ها ، فقرها ، بیماری ها و ... از میان برداشته می شود.... دقیقاً نمی دانم چگونه بیان کنم.

انگار "چیزی" هست که "زبان دانان" برای آن کلمه ای وضع نکرده اند.

انگار همه أشیاء و پدیده ها... گنجشک با صدای خود و با پرواز خود ، تک تک اعضای بدنم حتی تک تک موهایم ، حتی این تکه آجری که کنار ساختمان در حال ساخت خیابانمان افتاده ... همه دارند درباره "او" چیزی می گویند. اما همه افراد از کنار این همه "سخنگوها" بی تفاوت رد می شوند. چون آنها سرگرم کارهای خودشانند. احساس می کنم اشکالی ندارد کسی کاری داشته باشد و انجامش بدهد اما نباید در "کارهایش" غرق بشود طوری که "بمیرد". زیرا کسی که هیاهوی این سخنگوها و فریادشان را نشنود ، مرده است.

فریادی که وجود دارد و آن را "حس می کنیم" گرچه با گوش نمی شنویم.
فکر می کنم سالیان زیادی از عمر من رفته است و من نتوانسته ام سخن این سخنگوها را بفهمم و آن "راز آشنا" را که درباره اش فریاد می زنند بشناسم، همان راز آشنایی که "نزدیکترین" کس به من است به گونه ای که باید بگویم "اصل" من و اصل همه جهان است و انگار من و همه أشیاء دیگر جهان ، داریم او را نگاه می کنیم و رویمان به سوی اوست... و در مورد او صحبت می کنیم. اصلا انگار در جهان هیچ حرفی نیست جز حرف درباره او. هیچ خبری نیست جز درباره او. اما درد اینجاست که نمی دانم این "او"ی آشنا کیست؟ یعنی مفهوماً و لغوی می دانم ، اما می خواهم او را "دریابم".

بزرگترین خطر این است که زمان بگذرد و عمر من سر آید و من به این "راز آشنا" پی نبرم. الان اینجا وقتی می گویم "من" ، منظورم هر "فرد"ی است.

هر بار که کار خطایی انجام می دهم ، مثلا عصبانی می شوم یا نمازم را به تأخیر می اندازم یا نسبت به کسی قصد بدی (مثلا از باب مقابله به مثل) دارم ، این راز مخفی تر می شود. سخنگوها در برابرم خاموش و بی روح می شوند.

اگر بخواهم راهی را که سخنگوها نشان می دهند بروم ، باید به حرفشان عمل کنم. در یک کلام احساس می کنم آنها از من می خواهند تمام حقوقی که بر گردنم هست را ادا کنم ، خودم را پاک و سبک کنم.... چه کار سختی! در ساختار اجتماعی جامعه امروز خیلی مشکل است. احساس می کنم آنها از من می خواهند بعد از اینکه گردنم را از قیود و بارهایی که بر آن است آزاد کردم دیگر گرد هیچ کاری که احتمال بدهم سبکی ام را خراب کند نروم. آنها می گویند: از چه می ترسی؟ مگر به خدایت اعتماد نداری؟ اعتماد تو به اسباب ، بیشتر از اعتمادت به مسبب الاسباب است؟ آنها می گویند جز از گناه ، جز از چیزی که سبکی ات را خراب کند ، از چیز دیگری نترس. راست می گویند. اما سخت است. جامعه امروز هنجارها و مسایل خاص خودش را دارد که "جدا شدن" از آنها گرچه ممکن است و گرچه شیرین است اما سخت است. "شیرینِ سخت" تا حالا دیده یا شنیده اید؟

الان دو نکته از نظر احساسی (نه مفهومی و لغوی) برایم مهم است.
یکی اینکه: هر کدام از این سخنگوها چه می گویند؟
خورشید با طلوعش ، با غروبش، چه می گوید؟
ابرهای آسمان چه می گویند؟
این علفهای کنار جو با حرکت خودشان ، با رنگ خودشان و ... چه می گویند؟
گل با زیبایی اش ( مورد به مورد ) ، چه می گوید؟ با عطرش چه می گوید؟
انگار نه فقط هر شی ایی دارد سخن می گوید ، بلکه هر صفتی از صفات یک شیء هم دارد سخن می گوید. همه هم از او (راز آشنا) می گویند. جهان پر از هیاهو است. آرامشی وجود ندارد. تنها آرامش ، در کنار "او" است. فقط جایی که او هست ، بهار است. باقی جاها خزان و زمستان است حتی اگر فصل بهار باشد.

اما "او" ( همان "راز آشنا") کیست؟ چرا فراموشش کرده ایم؟ چگونه به یادش بیاوریم؟ سابقه آشنایی ما با او از کجا رقم خورده است؟ چرا احساس می کنم او همیشه چون پدر یا مادری مهربان حواسش به من هست و مرا مراقبت می کند اما من او را نمی بینم؟

در نظر بگیرید: دوستتان را در خیابان می بینید که در حال حرکت است. او پشتش به شماست و شما را نمی بیند. شما با هم دوست هستید. شما او را می بینید اما او شما را نمی بیند. شما به او نگاه می کنید و متوجه او هستید اما او متوجه شما نیست و سرگرم کار خودش است.
آن "راز آشنا" چنین رابطه ای با من ( = هر فرد) دارد. از طرف او ، چیزی جز نزدیکی و محبت نسبت به ما نیست. هر چه فاصله و دوری و غفلت است ، از طرف ماست.

فکر میکنم افرادی هستند که "او" را می شناسند.
ما آن افراد را نمیشناسیم. همانطور که او را نمی شناسیم.
اگر آن افراد را میشناختیم ، حاضر نمی شدیم لحظه ای از آنها جدا شویم... و اینگونه نظام زندگی خانوادگی و اجتماعی بهم می خورد و کار دنیا خراب می شد.

سوار ماشین شدم و درب ماشین را بستم. از به هم خوردن درب ماشین ، صدایی آمد. احساس کردم درب ماشین ، نام "او" را بیان می کند. حتی کامیونی که بار خالی می کند ، صدای ماشین ها در خیابان ، همه نام او را می گویند و درباره او سخن می گویند.
اصلا همه صداها در مورد اوست. همه رنگها ، همه چیز و همه چیز درباره اوست. همه حرفها درباره اوست. حتی مشتری که با مغازه دار سخن می گوید تا جنسی را بخرد ، درباره "او" سخن می گوید و درباره "او" می شنود. همه کارهای جهان ، "او" است. کسی که درس می خواند ، کسی که معلم است و درس می دهد ، کسی که فروشنده است ، کسی که غذا می خورد ، و ... هر کسی هر کاری در جهان انجام می دهد ، در حقیقت به دنبال "او" حرکت می کند اما خودش نمی داند.
ما نمی فهمیم. چون غافلیم. غافلیم چون سرگرم کارهای دیگری هستیم. "کار" که نه ، چون تنها کار جهان، "او"ست. جهان ، غیر از او ، کاری و هدفی ندارد. غیر از او ، کسی را نمی شناسد. اصلا مگر غیر از "او"، کسی هست تا قابل شناختن باشد؟
این چیزهایی که بهش میگوییم "کار" ، همه "بازی" است. هر چیزی غیر از او ، بازی است. درست مثل تیله بازی کودکان. ما در بازی هایمان غرق شده ایم. بعضی ها طوری در بازی ها فرو می روند که دیگر راهی برای نفس کشیدن ندارند. اینها می میرند.
این نماز خواندن ، قرآن خواندن، راهی برای نفس کشیدن ماست. البته اگر درست انجام بدهیم.

بین خودم و طبیعت و حیوانات ، احساس قرب و یگانگی زیادی می کنم. زیرا اصل من ، "او" است. و اصل همه جهان و أشیای جهان هم "او"ست. رابطه "او" با "من" از رابطه "من" با "من" قوی تر و اصیل تر است. همچنین رابطه "او" با هر شی دیگری، از رابطه همان شیء با خود همان شیء قویتر و اصیل تر است. بدینسان ، من و جهان و طبیعت ، خیلی به هم نزدیکیم. از یک اصل هستیم. احساس هم خانواده بودن با همه أشیاء حتی سنگریزه ها دارم. همه از "او" هستیم و هر کاری انجام می دهیم در حقیقت به دنبال "او" هستیم، چه بدانیم و چه ندانیم. جهان زیباست ، چون اصلش "او" است و "او" زیباست....

اگر همه افراد ، او را بشناسند ، دیگر هیچ دشمنی و کینه ای باقی نمی ماند. زیرا همه می دانند که اصل هر فردی "او" است.
وقتی "من" به "شما" نگاه می کنم چه می بینم؟ هر چه می بینم ، همه نشان از او دارد و درباره او سخن می گوید. "شما" بیش از آنکه "شما" باشید ، "او" هستید. پس جایی برای زشتی ها و کینه ها باقی نمی ماند.
اینگونه است که روابط بین انسانها اصلاح می شود. چیزی جز این ، بشر را خوشبخت نمی کند. انگار همه أشیاء با نشان دادن او ، بشر را به سمت خوشبخت شدن دعوت می کنند اما بشر غافل است.

همه عالم غرق در اوست.
بگذارید خلاصتان کنم و حرف آخر را بزنم: غیر از او ، چیزی وجود ندارد تا بگوییم "این" یا "آن" ، و سخن از رابطه "او" با "آن"ها بگوییم. هر چه هست فقط اوست. جز او ، چیزی نیست. شاید به همین دلیل است که هر چه می بینیم ، "او" است و هر چه می شنویم "او" است و ....

اینها چیزیهایی است که از تحلیل احساسم درباره آن "راز آشنا" و درباره سخن گفتن أشیاء ، به دست می آید. این همه مفاهیم را گفتم ولی چیزی نفهمیدم. چیزی درنیافتم. به چیزی نزدیک نشدم. آن دوری کم نشد.

منتظر راهنمایی های استاد هستم تا ما را در مسیر شناختن "راز آشنا" و پی بردن به سخنان أشیاء و پدیده ها، هدایت فرمایند.

با تشکر از استاد عزیز

حدیث شریفی در خصوص سخنگویی "روز" قابل توجه است:

قال امیر المومنین علی ابن ابیطالب علیه السلام:
ما من یوم یمر علی ابن آدم الا قال له ذلک الیوم: أنا یوم جدید ، و أنا علیک شهید، فافعل فیّ خیرا و اعمل فیّ خیراً، أشهد لک به یوم القیامه ، فأنک لن ترانی بعد هذا أبداً.

هیچ روزی بر آدمی نمیگذرد جز آن که آن "روز" به انسان گوید: "من روز تازه هستم، من بر تو گواهم. در من کار نیک کن، من برای تو در روز قیامت گواهی می دهم. بدان که بعد از امروز دیگر مرا نخواهی دید".

(نور الثقلین ، ج 5 ، ص 111)