جمع بندی دیدگاه شیعه در مورد شستن دست ها پس از بیدار شدن

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
دیدگاه شیعه در مورد شستن دست ها پس از بیدار شدن

سلام و عرض ادب

من شیعه هستم, چند وقت پیش حدیثی را خواندم که نمی دانستم منبع آن یک سایت اهل تسنن هست. حدیث : از پیامبر اکرم (ص )

" إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ ، فَلَا يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الْإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلَاثًا ، فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ "

می خواستم بدونم آیا این حدیث صحیح است ؟ آیا بعد از بیدار شدن از خواب حتما باید همیشه 3 بار دست مان را بشوریم و دیدگاه مراجع معظم تقلید یا دفترشان را در این مورد می خواستم بدونم.

سوال بعدی این که آیا این شستن با آب قلیل هست یا آب کر ؟ آیا با آب متصل به کر هم باید 3 بار شست یا مثلا 2 یا 1 بار کفایت می کنه ؟

ترجمه دقیق این حدیث رو هم اگر لطف بفرمایید ممنون میشم.

با تشکر

width: 700 align: center

[TD="align: center"]با نام و یاد دوست

[/TD]

[TD="align: center"][/TD]


کارشناس بحث: استاد صدرا

[TD][/TD]

seyyed123;1014043 نوشت:
سلام و عرض ادب

من شیعه هستم, چند وقت پیش حدیثی را خواندم که نمی دانستم منبع آن یک سایت اهل تسنن هست. حدیث : از پیامبر اکرم (ص )

" إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ ، فَلَا يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الْإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلَاثًا ، فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ "

می خواستم بدونم آیا این حدیث صحیح است ؟ آیا بعد از بیدار شدن از خواب حتما باید همیشه 3 بار دست مان را بشوریم و دیدگاه مراجع معظم تقلید یا دفترشان را در این مورد می خواستم بدونم.

سوال بعدی این که آیا این شستن با آب قلیل هست یا آب کر ؟ آیا با آب متصل به کر هم باید 3 بار شست یا مثلا 2 یا 1 بار کفایت می کنه ؟

ترجمه دقیق این حدیث رو هم اگر لطف بفرمایید ممنون میشم.

با تشکر

با سلام و عرض ادب

شستن دستها قبل از وضو گرفتن در فقه شیعه امری مستحب است؛ چنانکه در مذاهب فقهی «حنفی» و «مالکی» و «شافعی» و بر اساس قولی از «احمد بن حنبل» چنین امری مستحب بوده؛ هر چند در قولی دیگر از «احمد بن حنبل» این شستن واجب دانسته شده است.[1]

توضیح:

پاسخ سوال بر اساس فقه شیعه:
مرحوم شیخ طوسی (م460هـ) در بیان یکی از مستحبات و آداب وضو می نویسد: «مستحب است شستن دستها پيش از داخل كردن در ظرف آب، پس از خواب و بول يك بار، و پس از غايط دو بار».[2]

همچنین مرحوم علامه حلی (م:726هـ) در کتاب کتاب: «تبصرة المتعلمین» در بیان مستحبات وضو می نویسد: «اگر از ظرف آب مى‌خواهد وضو بگيرد مستحب است قبل از فرو بردن دو دست ميان ظرف آب ابتدا دو دست را از مچ بشويد منتهى اگر از خواب برخاسته و يا بعد از بول كردن مى‌خواهد وضو بگيرد يك بار شستن و اگر بعد از غائط است دو بار شستن و اگر جنب است و مى‌خواهد وضو بسازد براى اهدافى كه خواهد آمد سه بار شستن مستحب است».[3]

مستند چنین فتوایی روایتی است که مرحوم شیخ طوسی در کتاب «تهذیب الاحکام»[4]و «الاستبصار»،[5] آنرا به سند خود از امام باقر(علیه السلام) روایت نموده که آنحضرت فرمودند: «يغسل الرجل يده‏ من‏ النوم‏ مرة و من الغائط و البول مرتين و من الجنابة ثلاثا». «می شوید شخص دست خود را از خواب یک مرتبه و از غایط و بول دو مرتبه و از جنابت سه مرتبه». که این شستن حمل بر استحباب شده است.

پاسخ سوال بر اساس فقه اهل سنت
شستن دستها قبل از وضو در فقه اهل سنت نیز (بجز فقه حنبلی) مستحب است؛ لذا روایاتی که ظاهر در وجوب این امر بوده حمل بر استحباب شده است.

«مسلم بن حجاج نیشابوری» (م261هـ)‌ در «صحیح مسلم» در باب: «کراهت داشتن فرو بردن دست مشکوک النجاسة در ظرف آب برای وضو قبل از سه بار شستن آن»،[6] از طریق «ابوهریرة» دو روایت نقل نموده است:

1) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ؛ أَنَّ النَّبِيَّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قَالَ: «إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ، فَلَا يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الْإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلَاثًا. فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ».[7] «هر گاه یکی از شما از خواب بیدار شد، باید قبل از داخل کردن دست در ظرف وضو، سه بار آنرا بشوید؛ چرا که هیچ یک از شما به هنگام خواب نمی داند که دستش را کجا گذاشته است».

2) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ؛ أَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قَالَ: «إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْرِغْ عَلَى يَدِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَ يَدَهُ فِي إِنَائِهِ. فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي فِيمَ بَاتَتْ يَدُهُ».[8] «هر گاه یکی از شما از خواب بیدار شد، باید ابتدا سه بار بر دستش آب بریزد و بعد دستش را داخل ظرف (وضو)‌کند؛ زیرا او نمی داند که شب،‌هنگام خواب دستش را کجا گذاشته و با چه چیزهایی تماس یافته است».

این روایت را «محمد بن اسماعیل بخاری» (م256هـ) نیز روایت نموده است. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ (وآله)وَ سَلَّمَ قَالَ: «... وَ إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلْيَغْسِلْ يَدَهُ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَهَا فِي وَضُوئِهِ‏، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَا يَدْرِي أَيْنَ‏ بَاتَتْ‏ يَدُهُ».[9] «... و کسی از شما که از خواب بر می خیزد، دست خود را بشوید قبل از آنکه آنرا داخل ظرف آب وضو می کند؛ زیرا هیچ یک از شما نمی داند که در وقت خواب دست وی کجا بوده است».

در مورد سوال دوم شما یک مرتبه برای چنین امری کافی است؛ زیرا در فقه شیعه چنین امری مستحب بوده و در فقه اهل سنت نیز سه بار شستن شرط نمی باشد.[10]

موفق باشید.


[/HR] [1] . الموسوعة الفقهیة الکویتیة،‌ج35، ص31: «فَذَهَبَ الْحَنَفِيَّةُ وَالْمَالِكِيَّةُ وَالشَّافِعِيَّةُ وَهُوَ رِوَايَةٌ عَنْ أَحْمَدَ إِلَى أَنَّ غَسْل الْكَفَّيْنِ سُنَّةٌ مِنْ سُنَنِ الْوُضُوءِ سَوَاءٌ قَامَ الْمُتَوَضِّئُ مِنْ نَوْمٍ أَوْ لَمْ يَقُمْ مِنْ نَوْمٍ، وَسَوَاءٌ كَانَ هَذَا النَّوْمُ مِنْ نَوْمِ اللَّيْل أَوْ مِنْ نَوْمِ النَّهَارِ، لأِنَّ آيَةَ الْوُضُوءِ لَمْ تَذْكُرْ غَسْل الْكَفَّيْنِ مِنْ بَيْنِ الْفُرُوضِ وَالْوَاجِبَاتِ ، وَلأِنَّ الْحَدِيثَ يَدُل عَلَى الاِسْتِحْبَابِ لِتَعْلِيلِهِ بِمَا يَقْتَضِي ذَلِكَ وَهُوَ قَوْلُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلاَ يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الإْنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلاَثًا فَإِنَّهُ لاَ يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ، حَيْثُ إِنَّ طُرُوءَ الشَّكِّ عَلَى الْيَقِينِ لاَ يُؤَثِّرُ فِيهِ. وَالرِّوَايَةُ الأْخْرَى عَنْ أَحْمَدَ هِيَ وُجُوبُ غَسْل الْكَفَّيْنِ عِنْدَ الْقِيَامِ مِنَ النَّوْمِ لِلأْمْرِ بِهِ فِي الْحَدِيثِ السَّابِقِ».

[2]. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن - مترجم: خراسانى، محمد واعظ زاده، الجمل و العقود في العبادات - ترجمه، در يك جلد، ص171، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، مشهد - ايران، اول، 1387 ه‍ ق

[3] . حلّى، علامه، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى، تحرير الأحكام الشرعية على مذهب الإمامية (ط - الحديثة)، 6 جلد،ج1، ص67، مؤسسه امام صادق عليه السلام، قم - ايران، اول، 1420 ه‍ ق. :« يستحبّ غسل اليدين قبل إدخالهما الإناء، مرّة واحدة من حدث النّوم و البول، و مرّتين من الغائط، و ثلاثا من الجنابة، و ليس بواجب، و الظاهر انّ المراد باليد هنا من الكوع، و كراهة غمس بعضها قبل الغسل كالجميع، و كذا غمسها قبل كمال العدد كغمسها قبل الشروع».
[4]. طوسى، محمد بن الحسن، الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، 4جلد، ج1، ص50، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: اول، 1390 ق؛ شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، 30جلد، ج1، ص427، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق.

[5]. طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، 10جلد، ج1، ص36، دار الكتب الإسلاميه - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.

[6] . «بَابُ كَرَاهَةِ غَمْسِ الْمُتَوَضِّئِ وَ غَيْرِهِ يَدَهُ الْمَشْكُوكُ فِي نَجَاسَتِهَا فِي الْإِنَاءِ قَبْلَ غَسْلِهَا ثَلَاثًا».
[7]. مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، ج1، ص233، ح87، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق.

[8] . همان.

[9] .بخارى، محمد بن اسماعيل، صحيح البخاري، 11جلد،ج1، ص131، ح152،‌ جمهورية مصر العربية، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامية، لجنة إحياء كتب السنة - مصر - قاهره، چاپ: 2، 1410 ه.ق.

[10] . فالموسوعة الکویتیة، ج29، ص104: «إذَا كَانَتِ النَّجَاسَةُ مَرْئِيَّةً فَإِنَّهُ يَطْهُرُ الْمَحَل الْمُتَنَجِّسُ بِهَا بِزَوَال عَيْنِهَا وَلَوْ بِغَسْلَةٍ وَاحِدَةٍ عَلَى الصَّحِيحِ وَلَوْ كَانَتِ النَّجَاسَةُ غَلِيظَةً، وَلاَ يُشْتَرَطُ تَكْرَارُ الْغُسْل، لأِنَّ النَّجَاسَةَ فِيهِ بِاعْتِبَارِ عَيْنِهَا ، فَتَزُول بِزَوَالِهَا».

صدرا;1014141 نوشت:
با سلام و عرض ادب

شستن دستها قبل از وضو گرفتن در فقه شیعه امری مستحب است؛ چنانکه در مذاهب فقهی «حنفی» و «مالکی» و «شافعی» و بر اساس قولی از «احمد بن حنبل» چنین امری مستحب بوده؛ هر چند در قولی دیگر از «احمد بن حنبل» این شستن واجب دانسته شده است.[1]

توضیح:

پاسخ سوال بر اساس فقه شیعه:
مرحوم شیخ طوسی (م460هـ) در بیان یکی از مستحبات و آداب وضو می نویسد: «مستحب است شستن دستها پيش از داخل كردن در ظرف آب، پس از خواب و بول يك بار، و پس از غايط دو بار».[2]

همچنین مرحوم علامه حلی (م:726هـ) در کتاب کتاب: «تبصرة المتعلمین» در بیان مستحبات وضو می نویسد: «اگر از ظرف آب مى‌خواهد وضو بگيرد مستحب است قبل از فرو بردن دو دست ميان ظرف آب ابتدا دو دست را از مچ بشويد منتهى اگر از خواب برخاسته و يا بعد از بول كردن مى‌خواهد وضو بگيرد يك بار شستن و اگر بعد از غائط است دو بار شستن و اگر جنب است و مى‌خواهد وضو بسازد براى اهدافى كه خواهد آمد سه بار شستن مستحب است».[3]

مستند چنین فتوایی روایتی است که مرحوم شیخ طوسی در کتاب «تهذیب الاحکام»[4]و «الاستبصار»،[5] آنرا به سند خود از امام باقر(علیه السلام) روایت نموده که آنحضرت فرمودند: «يغسل الرجل يده‏ من‏ النوم‏ مرة و من الغائط و البول مرتين و من الجنابة ثلاثا». «می شوید شخص دست خود را از خواب یک مرتبه و از غایط و بول دو مرتبه و از جنابت سه مرتبه». که این شستن حمل بر استحباب شده است.

پاسخ سوال بر اساس فقه اهل سنت
شستن دستها قبل از وضو در فقه اهل سنت نیز (بجز فقه حنبلی) مستحب است؛ لذا روایاتی که ظاهر در وجوب این امر بوده حمل بر استحباب شده است.

«مسلم بن حجاج نیشابوری» (م261هـ)‌ در «صحیح مسلم» در باب: «کراهت داشتن فرو بردن دست مشکوک النجاسة در ظرف آب برای وضو قبل از سه بار شستن آن»،[6] از طریق «ابوهریرة» دو روایت نقل نموده است:

1) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ؛ أَنَّ النَّبِيَّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قَالَ: «إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ، فَلَا يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الْإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلَاثًا. فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ».[7] «هر گاه یکی از شما از خواب بیدار شد، باید قبل از داخل کردن دست در ظرف وضو، سه بار آنرا بشوید؛ چرا که هیچ یک از شما به هنگام خواب نمی داند که دستش را کجا گذاشته است».

2) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ؛ أَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قَالَ: «إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْرِغْ عَلَى يَدِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَ يَدَهُ فِي إِنَائِهِ. فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي فِيمَ بَاتَتْ يَدُهُ».[8] «هر گاه یکی از شما از خواب بیدار شد، باید ابتدا سه بار بر دستش آب بریزد و بعد دستش را داخل ظرف (وضو)‌کند؛ زیرا او نمی داند که شب،‌هنگام خواب دستش را کجا گذاشته و با چه چیزهایی تماس یافته است».

این روایت را «محمد بن اسماعیل بخاری» (م256هـ) نیز روایت نموده است. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ (وآله)وَ سَلَّمَ قَالَ: «... وَ إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلْيَغْسِلْ يَدَهُ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَهَا فِي وَضُوئِهِ‏، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَا يَدْرِي أَيْنَ‏ بَاتَتْ‏ يَدُهُ».[9] «... و کسی از شما که از خواب بر می خیزد، دست خود را بشوید قبل از آنکه آنرا داخل ظرف آب وضو می کند؛ زیرا هیچ یک از شما نمی داند که در وقت خواب دست وی کجا بوده است».

در مورد سوال دوم شما یک مرتبه برای چنین امری کافی است؛ زیرا در فقه شیعه چنین امری مستحب بوده و در فقه اهل سنت نیز سه بار شستن شرط نمی باشد.[10]

موفق باشید.


[/HR] [1] . الموسوعة الفقهیة الکویتیة،‌ج35، ص31: «فَذَهَبَ الْحَنَفِيَّةُ وَالْمَالِكِيَّةُ وَالشَّافِعِيَّةُ وَهُوَ رِوَايَةٌ عَنْ أَحْمَدَ إِلَى أَنَّ غَسْل الْكَفَّيْنِ سُنَّةٌ مِنْ سُنَنِ الْوُضُوءِ سَوَاءٌ قَامَ الْمُتَوَضِّئُ مِنْ نَوْمٍ أَوْ لَمْ يَقُمْ مِنْ نَوْمٍ، وَسَوَاءٌ كَانَ هَذَا النَّوْمُ مِنْ نَوْمِ اللَّيْل أَوْ مِنْ نَوْمِ النَّهَارِ، لأِنَّ آيَةَ الْوُضُوءِ لَمْ تَذْكُرْ غَسْل الْكَفَّيْنِ مِنْ بَيْنِ الْفُرُوضِ وَالْوَاجِبَاتِ ، وَلأِنَّ الْحَدِيثَ يَدُل عَلَى الاِسْتِحْبَابِ لِتَعْلِيلِهِ بِمَا يَقْتَضِي ذَلِكَ وَهُوَ قَوْلُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلاَ يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الإْنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلاَثًا فَإِنَّهُ لاَ يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ، حَيْثُ إِنَّ طُرُوءَ الشَّكِّ عَلَى الْيَقِينِ لاَ يُؤَثِّرُ فِيهِ. وَالرِّوَايَةُ الأْخْرَى عَنْ أَحْمَدَ هِيَ وُجُوبُ غَسْل الْكَفَّيْنِ عِنْدَ الْقِيَامِ مِنَ النَّوْمِ لِلأْمْرِ بِهِ فِي الْحَدِيثِ السَّابِقِ».

[2]. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن - مترجم: خراسانى، محمد واعظ زاده، الجمل و العقود في العبادات - ترجمه، در يك جلد، ص171، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، مشهد - ايران، اول، 1387 ه‍ ق

[3] . حلّى، علامه، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى، تحرير الأحكام الشرعية على مذهب الإمامية (ط - الحديثة)، 6 جلد،ج1، ص67، مؤسسه امام صادق عليه السلام، قم - ايران، اول، 1420 ه‍ ق. :« يستحبّ غسل اليدين قبل إدخالهما الإناء، مرّة واحدة من حدث النّوم و البول، و مرّتين من الغائط، و ثلاثا من الجنابة، و ليس بواجب، و الظاهر انّ المراد باليد هنا من الكوع، و كراهة غمس بعضها قبل الغسل كالجميع، و كذا غمسها قبل كمال العدد كغمسها قبل الشروع».
[4]. طوسى، محمد بن الحسن، الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، 4جلد، ج1، ص50، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: اول، 1390 ق؛ شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، 30جلد، ج1، ص427، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق.

[5]. طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، 10جلد، ج1، ص36، دار الكتب الإسلاميه - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.

[6] . «بَابُ كَرَاهَةِ غَمْسِ الْمُتَوَضِّئِ وَ غَيْرِهِ يَدَهُ الْمَشْكُوكُ فِي نَجَاسَتِهَا فِي الْإِنَاءِ قَبْلَ غَسْلِهَا ثَلَاثًا».
[7]. مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، ج1، ص233، ح87، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق.

[8] . همان.

[9] .بخارى، محمد بن اسماعيل، صحيح البخاري، 11جلد،ج1، ص131، ح152،‌ جمهورية مصر العربية، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامية، لجنة إحياء كتب السنة - مصر - قاهره، چاپ: 2، 1410 ه.ق.

[10] . فالموسوعة الکویتیة، ج29، ص104: «إذَا كَانَتِ النَّجَاسَةُ مَرْئِيَّةً فَإِنَّهُ يَطْهُرُ الْمَحَل الْمُتَنَجِّسُ بِهَا بِزَوَال عَيْنِهَا وَلَوْ بِغَسْلَةٍ وَاحِدَةٍ عَلَى الصَّحِيحِ وَلَوْ كَانَتِ النَّجَاسَةُ غَلِيظَةً، وَلاَ يُشْتَرَطُ تَكْرَارُ الْغُسْل، لأِنَّ النَّجَاسَةَ فِيهِ بِاعْتِبَارِ عَيْنِهَا ، فَتَزُول بِزَوَالِهَا».

با سلام و عرض ارادت و ادب

از آنجا که من چند سالی هست که دچار بیماری وسواس شده ام, پاسخ دقیق و توضیحات کامل حضرتعالی بسیار کارگشا بود. من هر روز صبح با آب لوله کشی 3 بار دستم را می شستم و به علت همان بیماری وسواس حدود 1 ساعت تمام آب را هدر میدادم. هر چند در همان دقایق اولیه به تمیز شدن دستم از نظر بهداشتی اعتقاد پیدا می کردم ولی به دلیل جهل من نسبت به این حدیث, آن شست و شو را کامل نمی دانستم و با وسوسه شیطان بار ها و بارها دستم را می شستم.

با توضیحات کامل شما, امروز احساس میکنم کمی بهتر شده ام و تلاش خواهم کرد که انشاا... بر این بیماری غلبه کنم. متاسفانه سالها وسواسی بودنم ریشه در فکر و اندیشه من کرده و من را خانه نشین کرده است. امیدوارم خداوند به همه بیماران شفا عنایت کند [-O

از سایت askdin بابت فراهم کردن فرصت مطرح کردن سوالات کمال تشکر را دارم. همچنین از استاد صدرا بابت پاسخ دقیق شان متشکرم.

انشاا... خداوند سعادت و خیر دنیا و آخرت را نصیب شما بگرداند.[-O


سؤال:
در روایتی در منابع اهل سنت آمده: «
إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ ، فَلَا يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الْإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلَاثًا».
سوالی که دارم آن است که در فقه مذاهب اسلامی آیا پس از بیدار شدن، شستن دستها واجب است
یا مستحب؟ در صورت وجوب آیا سه مرتبه شستن نیز واجب است یا خیر؟


جواب:
شستن دستها قبل از وضو گرفتن در فقه شیعه امری مستحب است؛ چنانکه در مذاهب فقهی «حنفی» و «مالکی» و «شافعی» و بر اساس قولی از «احمد بن حنبل» چنین امری مستحب بوده؛ هر چند در قولی دیگر از «احمد بن حنبل» این شستن واجب دانسته شده است.(1)


توضیح:

پاسخ سوال بر اساس فقه شیعه:
مرحوم شیخ طوسی (متوفی: 460هـ) در بیان یکی از مستحبات و آداب وضو می نویسد: «مستحب است شستن دستها پيش از داخل كردن در ظرف آب، پس از خواب و بول يك بار، و پس از غايط دو بار».(2)

همچنین مرحوم علامه حلی (متوفی: 726هـ) در کتاب کتاب: «تبصرة المتعلمین» در بیان مستحبات وضو می نویسد: «اگر از ظرف آب مى‌خواهد وضو بگيرد مستحب است قبل از فرو بردن دو دست ميان ظرف آب ابتدا دو دست را از مچ بشويد منتهى اگر از خواب برخاسته و يا بعد از بول كردن مى‌خواهد وضو بگيرد يك بار شستن و اگر بعد از غائط است دو بار شستن و اگر جنب است و مى‌خواهد وضو بسازد براى اهدافى كه خواهد آمد سه بار شستن مستحب است».(3)

مستند چنین فتوایی روایتی است که مرحوم شیخ طوسی در کتاب «تهذیب الاحکام»(4)و «الاستبصار»،(5) آنرا به سند خود از امام باقر(علیه السلام) روایت نموده که آنحضرت فرمودند: «يغسل الرجل يده‏ من‏ النوم‏ مرة و من الغائط و البول مرتين و من الجنابة ثلاثا». «می شوید شخص دست خود را از خواب یک مرتبه و از غایط و بول دو مرتبه و از جنابت سه مرتبه». که این شستن حمل بر استحباب شده است.

پاسخ سوال بر اساس فقه اهل سنت
شستن دستها قبل از وضو در فقه اهل سنت نیز (بجز فقه حنبلی) مستحب است؛ لذا روایاتی که ظاهر در وجوب این امر بوده حمل بر استحباب شده است.

«مسلم بن حجاج نیشابوری» (متوفی: 261هـ)‌ در «صحیح مسلم» در باب: «مکروه بودن فرو بردن دست مشکوک النجاسة در ظرف آب برای وضو قبل از سه بار شستن آن»،(6) از طریق «ابوهریرة» دو روایت نقل نموده است:

1) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ؛ أَنَّ النَّبِيَّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قَالَ: «إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ، فَلَا يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الْإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلَاثًا. فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ».(7) «هر گاه یکی از شما از خواب بیدار شد، باید قبل از داخل کردن دست در ظرف وضو، سه بار آنرا بشوید؛ چرا که هیچ یک از شما به هنگام خواب نمی داند که دستش را کجا گذاشته است».

2) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ؛ أَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قَالَ: «إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْرِغْ عَلَى يَدِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَ يَدَهُ فِي إِنَائِهِ. فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي فِيمَ بَاتَتْ يَدُهُ».(8) «هر گاه یکی از شما از خواب بیدار شد، باید ابتدا سه بار بر دستش آب بریزد و بعد دستش را داخل ظرف (وضو)‌کند؛ زیرا او نمی داند که شب،‌هنگام خواب دستش را کجا گذاشته و با چه چیزهایی تماس یافته است».

این روایت را «محمد بن اسماعیل بخاری» (م256هـ) نیز روایت نموده است. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ (وآله)وَ سَلَّمَ قَالَ: «... وَ إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلْيَغْسِلْ يَدَهُ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَهَا فِي وَضُوئِهِ‏، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَا يَدْرِي أَيْنَ‏ بَاتَتْ‏ يَدُهُ».(9)«... و کسی از شما که از خواب بر می خیزد، دست خود را بشوید قبل از آنکه آنرا داخل ظرف آب وضو می کند؛ زیرا هیچ یک از شما نمی داند که در وقت خواب دست وی کجا بوده است».

در مورد سوال دوم شما یک مرتبه برای چنین امری کافی است؛ زیرا در فقه شیعه چنین امری مستحب بوده و در فقه اهل سنت نیز سه بار شستن شرط نمی باشد.(10)

پی نوشت:
1. الموسوعة الفقهیة الکویتیة،‌ج35، ص31: «فَذَهَبَ الْحَنَفِيَّةُ وَالْمَالِكِيَّةُ وَالشَّافِعِيَّةُ وَهُوَ رِوَايَةٌ عَنْ أَحْمَدَ إِلَى أَنَّ غَسْل الْكَفَّيْنِ سُنَّةٌ مِنْ سُنَنِ الْوُضُوءِ سَوَاءٌ قَامَ الْمُتَوَضِّئُ مِنْ نَوْمٍ أَوْ لَمْ يَقُمْ مِنْ نَوْمٍ، وَسَوَاءٌ كَانَ هَذَا النَّوْمُ مِنْ نَوْمِ اللَّيْل أَوْ مِنْ نَوْمِ النَّهَارِ، لأِنَّ آيَةَ الْوُضُوءِ لَمْ تَذْكُرْ غَسْل الْكَفَّيْنِ مِنْ بَيْنِ الْفُرُوضِ وَالْوَاجِبَاتِ ، وَلأِنَّ الْحَدِيثَ يَدُل عَلَى الاِسْتِحْبَابِ لِتَعْلِيلِهِ بِمَا يَقْتَضِي ذَلِكَ وَهُوَ قَوْلُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلاَ يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الإْنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلاَثًا فَإِنَّهُ لاَ يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ، حَيْثُ إِنَّ طُرُوءَ الشَّكِّ عَلَى الْيَقِينِ لاَ يُؤَثِّرُ فِيهِ. وَالرِّوَايَةُ الأْخْرَى عَنْ أَحْمَدَ هِيَ وُجُوبُ غَسْل الْكَفَّيْنِ عِنْدَ الْقِيَامِ مِنَ النَّوْمِ لِلأْمْرِ بِهِ فِي الْحَدِيثِ السَّابِقِ».
2. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن - مترجم: خراسانى، محمد واعظ زاده، الجمل و العقود في العبادات - ترجمه، در يك جلد، ص171، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، مشهد - ايران، اول، 1387 ه‍ ق
3. حلّى، علامه، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى، تحرير الأحكام الشرعية على مذهب الإمامية (ط - الحديثة)، 6 جلد،ج1، ص67، مؤسسه امام صادق عليه السلام، قم - ايران، اول، 1420 ه‍ ق. :« يستحبّ غسل اليدين قبل إدخالهما الإناء، مرّة واحدة من حدث النّوم و البول، و مرّتين من الغائط، و ثلاثا من الجنابة، و ليس بواجب، و الظاهر انّ المراد باليد هنا من الكوع، و كراهة غمس بعضها قبل الغسل كالجميع، و كذا غمسها قبل كمال العدد كغمسها قبل الشروع».
4. طوسى، محمد بن الحسن، الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، 4جلد، ج1، ص50، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: اول، 1390 ق؛ شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، 30جلد، ج1، ص427، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق.
5. طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، 10جلد، ج1، ص36، دار الكتب الإسلاميه - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
6. «بَابُ كَرَاهَةِ غَمْسِ الْمُتَوَضِّئِ وَ غَيْرِهِ يَدَهُ الْمَشْكُوكُ فِي نَجَاسَتِهَا فِي الْإِنَاءِ قَبْلَ غَسْلِهَا ثَلَاثًا».
7. مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، ج1، ص233، ح87، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق.
8. همان.
9.بخارى، محمد بن اسماعيل، صحيح البخاري، 11جلد،ج1، ص131، ح152،‌ جمهورية مصر العربية، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامية، لجنة إحياء كتب السنة - مصر - قاهره، چاپ: 2، 1410 ه.ق.
10. فالموسوعة الکویتیة، ج29، ص104: «إذَا كَانَتِ النَّجَاسَةُ مَرْئِيَّةً فَإِنَّهُ يَطْهُرُ الْمَحَل الْمُتَنَجِّسُ بِهَا بِزَوَال عَيْنِهَا وَلَوْ بِغَسْلَةٍ وَاحِدَةٍ عَلَى الصَّحِيحِ وَلَوْ كَانَتِ النَّجَاسَةُ غَلِيظَةً، وَلاَ يُشْتَرَطُ تَكْرَارُ الْغُسْل، لأِنَّ النَّجَاسَةَ فِيهِ بِاعْتِبَارِ عَيْنِهَا ، فَتَزُول بِزَوَالِهَا».

موضوع قفل شده است