در باب بینهایت

سلام الان میتونم بپرسم مشکل شما فقط درک نکردن بینهایته یا تو کیفیت جهنم هم مشکل دارید ؟
اینکه انسان مثلا یک روز تمام نه بینهایت روز تو اتیش بسوزه براتون قابله هضمه ؟ اگر بله شما تجربه ای داشتید که تونستید اون رو درک کنید ؟ بنظر من حتی یک روزش هم برای ما عمیقا قابل درک نیست ولی یک چیزیه که میتونیم قبول کنیم .

من میدونم مشکل شما در مورد عذاب ابدی هست و منظور من این بود که فقط بحث کمیت نیست کلا جهنم و حتی بهشت از نظر کیفیت هم برا ما عمیقا قابل درک نیست ولی قابل قبوله پس نباید ذهنمون رو درگیرش کنیم چون همه ما انسانها تو این مورد مشترکیم و فقط منو شما نیستیم که نمیتونیم کاملا درکش کنید . پس اگه میدونیم قران کلام خداست اون رو قبول کنیم و سعی کنیم با عقلی که خدا بهمون داده اون رو تفسیر کنیم . اینکه چیزی همیشگی و ابدی باشه اصلا چیز عجیبی نیست اما اینکه انسان تا ابد بدون هدف در اتش بسوزه عجیبه .عقل من بهم میگه میگه محاله خالق موجودی رو خلق کنه و بذاره بیهوده تا ابد در اتیش بسوزه پس یا اتیش اون اتیشی که ما فکر میکنیم نیست یا جهنم ابدی نیست که نمیتونه اینطور باشه چون خدا گفته که هست پس احتمال بعدی اینه که خدا از خلق جهنم هدفی رو دنبال میکنه .شاید انسان در جهنم تبدیل بشه به یه خلقت جدید برای یک هدف خاص! ولی از اونجا که به مرحه پایینتری رسیده در صورتی که میتونسته به کمال برسه خدا از اون به عنوان عذاب ابدی یاد میکنه .

پس انسان بهشتی انسان کامله چون به کمال رسیده اما انسان جهنمی انسان جهش یافته و پستی هست . اگه توجه کنید ما از همه چی تو دنیا اعلی و پست یا مرقوب یا بیکیفیت داریم پس انسان هم میتونه برای همیشه محکوم به یه همچنین سرنوشتی باشه .

به نظر من دنیا فقط از یک چیز تشکیل شده و هر چیزی که ما متفاوت با بقیه چیز ها می بینیم شکل دیگه ی اون چیز اصلیه هست. وقتی رو صندلی نشستم بدنم رو صندلی قرار داره ، دستم روی میز قرار داره ، محل تماس دستم با میز و محل تماس بدنم با صندلی رو که حس میکنم ، حس میکنم دنیا یک فضای پیوسته ست و من و صندلی و میز بهم پیوسته ایم، همه یک قسمت یک چیز اصلی هستیم که در واقع فقط اون چیز وجود داره.و ما هم همونیم . من همون چیزه هستم، میز همون چیزه س،صندلی همون چیزه س.همه ی دنیا همون چیزه س. فقط همون چیزه س که کامله. بقیه ناقصن.بقیه اصلن چیز نیستن. به نظر من هدف از زندگی و وجود و کلن هر چیزی ، پیدا کردن تکامل هستش. همونطور که اتفاق میفتاده.مثلا" تکامل حیوانات و ...
به نظر من بی نهایت برای ما همون چیزه س.چیزی که همه چی رو در بر بگیره.حالا شما میخوای اسمشو بذار خدا، یا وجود یا نیروی گرانش یا چیز یا اصلا هر چیزی. مهم نیس چون اون همه چیزه و همه چیز اونه. فقط یه چیز وجود داره.بی نهایت اون یه چیزه و اون یه چیز بی نهایته.چون همه چیز یه چیزه . وحدت داریم

[="Garamond"][="Garamond"]

جناب چالشگر در پاسخ به سوال شما در دو بخش «نکات کلّی فرعی» و «نکات کلّی اصلی» مطالبی را عرض می کنم. اگر انسجام مورد نظر در عرائض اینجانب نبود، به خاطر آشفتگی مضاعف این روزهای ذهنِ آشفته ی بنده است که بیش از این قابل انتظام و انسجام نبوده است:

[="Red"]«نکات کلی فرعی»؛[/]

[="Red"]1-[/]از این که با جدی ترین مسائل و حقایق عالَم که همان امور هستی و امور دینی است، با تسامح و سادگی برخورد نکرده و به دنبال جستجوگری و کسب یقین هستید، ابراز خوشحالی و امتنان دارم. قطعا این مسیری است که شما را گرچه با صرف زمان و انرژی زیاد و تحمل سختی، به نتیجه ی ارزشمند می رساند. امروزه برخی تفکرات شرقی و غربی تحت عنوان کلی «ایمان گروی»، شناخت را تابع ایمان قرار داده و استدلال و عقل را عاجز از بیان و اثبات حقایق هستی و دین معرفی می کنند که این مسئله قابل پذیرش نیست. چرا که همین نظر گریبان خودش را هم می گیرد و می گوید: خودِ اعتماد به این قانون که شناخت و یقین تابع ایمان است، خودش ایمانی است که بعدا به آن یقین پیدا خواهیم کرد یا شناخت و یقینی است که چراغ راه ایمان و کمالمان خواهد بود؟

[="red"]2-[/]با نظر به قلمتان به نظر می رسد، ذهن عقل گرا و منطقی دارید. ولی کمی دانسته ها و مطالعاتتان در حیطه ی دو دانش «منطق؛Logic» و «فلسفه» کم است. توصیه می کنم در گنار تلاش های خودکفای ذهن، به تاملات و دست یافت های منطق دانان و فلاسفه ی اسلامی و فلاسفه ی غرب هم رجوع داشته باشید. چنان که همین مسئله ی بی نهایت و بی کران و ابدی، از دغدغه های مهم فلاسفه بوده است. از ابن سینا و شیخ اشراق و ملاصدرا در فضای اسلامی بگیرید، تا هگل و کرکگور در سنت تفکر غرب. به طور خاص هگل تحلیل خاصی در مورد ابدی و بی کران دارد و کرکگور نظری مخالف با نظر هگل. شاید مطالعه ی کتاب «ترس و لرز» کرکگور که تحلیلی از ماجرای قربانی کردن فرزند ابراهیم توسط اوست، و در خلال آن به مسئله ی بی کرانو ابدی اشاره دارد، ذهنتان را فعال تر کند.

[="Magenta"]*********************************************************[/]

[="red"]«نکات کلی اصلی»؛[/]

[="red"]1-[/]بخشی از سوال شما به طور خاص به مباحث دانش «شناخت شناسی؛epistemology» مربوط است. این که ابزار شناخت انسان چه چیزهایی است و هر یک از ابزار چه میزان توان شناخت دارد؟ و محدوده ی شناخت انسان تا کجاست؟ اگر منابع مختلف گفته شده و پذیرفته شده ی شناخت انسان را بپذیریم از جمله حس و تجربه، عقل و استدلال، دل و الهام و...، هر یک چقدر توان شناخت دارد و پدیده ای مثل «بی نهایت» با کدام ابزرا شناختی انسان قابل درک است؟ مطالعه و تامل در مباحث شناخت شناسی(یا معرفت شناسی) شما را در رسیدن به پاسخ سوالتان بسیار کمک خواهد کرد. و این بحث پیش زمینه و شرط تحقق پاسخ سوال شما در باب درک بی نهایت است. اول باید دانست که «درک» چیست، ابزارش کدام است و محدوده اش کجاست تا بعد در مورد مصداق خاصی چون بی نهایت، بتوان اظهار نظر کرد.

[="red"]2-[/]از مقدمات دیگری که برای پاسخ سوال شما لازم است، تفکیک سه عنصر «لفظ»، «معنای لفظ» و «ماهیت آن چیزی که معنای لفظ به آن اشاره دارد»، می باشد. پس لفظ و معنا و ماهیت سه مقوله ی جداست. مثلا با ترکیب حروف «م-ی-د-ا-ن--آ-ز-ا-د-ی» لفظی ساخته می شود به عنوان: میدان آزادی. برای شما که با فارسی آشنا هستید، این دو کلمه و لفظ، یک معنای مشخصی دارد. مثلا معنای لفظ میدان، پدیده ای فیزیکی در سطح زمین است که به شکل دایره ای بوده و شاخصه ای برای عبور و مرور است. لفظ آزادی هم به معنای رهایی و رستگی از قید و بند است. اما ترکیب دو لفظ اشاره شده، معنایش میدان به خصوصی در شهر تهران است که به این اسم شهرت دارد. تا اینجا لفظ و معنا مشخص شده. ولی ماهیت آن بنای فیزیکی مشخص در مختصات مکانی مشخص در شهر تهران که این اسم از آن حکایت می کند، مسئله ی دیگری است. مثلا اینکه شکل، رنگ، ابعاد، ماده ی سازنده، افراد سازنده، طراح، مقاومت، تاریخچه و... این برج مولفه های تشکیل دهنده ی ماهیت آن چیزی هستند که کلمه و معنای «میدان آزادی» بر آن دلالت می کند.

[="red"]3-[/]اما در بالا به ماهیت اشاره کردیم. در خود ماهیت هم دو مولفه مهم تر است: چیستی- چگونگی. تفاوت این دو هم در دو مسئله ای است که در دانش منطق مطرح می شود: تصور-تصدیق. تصور یعنی همان تصویری که ما در ذهن از چیزی داریم که به محض شنیدن نامش، در ذهنمان شکل پیدا می کند. تصدیق یعنی قبول یک حکم و ویژگی برای آن تصور که در موردش جاری است یا جاری نیست. مثلا در مثالی که بالا گفته شد: به محض اینکه کلمه ی میدان آزادی را می شنوید(به فرض اینکه قبلا این میدان را دیده و می شناسید)، تصویر خاصی در ذهنتان حاضر می شود. اما اگر در ادامه گفته شود: میدان آزادی، نارنجی است. اینجا دیگر یک تصویر خالی نیست، بلکه حکمی در مورد آن صادر شده. این مورد دوم، تصدیق است. اولی چیستی آن است ولی دومی به چگونگی آن مربوط می شود.(البته این مطالب را کمی با بی دقتی لفظی بیان می کنم از نظر فلسفی برای انتقال مطلب، و الا بحث دقیق تر هم داریم.). حال باید دقت کرد که این تصور و تصدیق، دارای انواع و حالات مختلفی است. خود شما تجربه داشته اید که تصورتان از یک چیز، پیوسته کامل شده است. مثلا اولین باری که چیزی را برای مدت کوتاه دیده اید، یک تصویر ساده و مبهم داشته اید. رفته رفته با تعامل و تامل بیشتر، تصورتان از آن افزایش پیدا کرده است. این را هم دقت کنید که تقریبا ادعای شناخت و تصور کامل از چیزی برای انسان در حالت عادی ممکن نیست و هر تصوری پیوسته جای کامل تر شدن دارد. اما دقت کنید که به محض اینکه تصور-چه مبهم چه کامل- در ذهن شکل گرفت، می توان در مورد آن احکامی صادر کرد. مثلا چه بدانید که میدان آزادی چه اندازه ای دارد و در چه مختصاتی است و از چه جنسی و چه این ها را ندانید و یک تصویر کلی از آن داشته باشید، می توانید در مورد رنگ آن حکم کنید.

[="red"]4-[/]اما حال در بحث «بی نهایت»، باید همان موارد را لحاظ کنید. اولا لفظی داریم متشکل از حروف (ب-ی--ن-ه-ا-ی-ت) که یک معنایی دارد که در کتب لغت ثبت شده. مثلا آنچه که آغاز و پایانی ندارد. یا آن چه که محدود به زمان و مکان نیست. یا عباراتی از این قبیل. اما مسئله ی سوم، ماهیت بی نهایت است. یعنی چیستی و چگونگی بی نهایت! آن چه مسلم است این که درک بی نهایت برای پدیده ای محدود و دارای نهایت، ممکن نیست. چرا که باید بین ظرف و مظروف و به تعبیر فنی تر مدرِک و مدرَک، سنخیت و تناسب باشد. ولی آیا ذهن آدمی، محدود و دارای نهایت است یا بی نهایت؟ این خود مسئله ای است که باید بررسی شود. البته در نگاه اول، به نظر می رسد ذهن ما محدود و دارای نهایت است. اما آیا این ویژگی مطلق ذهن و عقل ماست؟ یا ممکن است ذهن و عقل آدم در مکانیزمی مشخص، خود را وسعت داده و به بی نهایتی برساند؟

[="red"]5-[/]اما اگر فرض کنیم ذهن ما، محدود و دارای نهایت است و به تبع نمی تواند بی نهایت را کامل درک کند. آیا بر اساس همان تصویر غیر کاملی که دارد و البته رفته رفته می تواند آن را کامل تر کند، می تواند به همان تصویر غیر کامل حکم کرده و در موردش مسئله ای مطرح کند؟ طبق توضیحاتی که قبل تر گفتیم، می شود. یعنی لازمه ی تصدیق، تصور کامل نیست. و نکته ی مهم تر این است که، هر تصدیق جدیدی در مورد تصور ناقص بی نهایت، آن را کامل تر می کند. به این مسئله در فلسفه، شناخت از طریف ملازمه می گوییم. یعنی ماهیت، چیستی و چگونگی چیزی را نه از تحلیل خود آن، بلکه از حقایقی که پیوسته ملازم آن هستند می فهمیم. مثلا یکی از امور ملازم با «بی نهایت»، «حتما و پیوسته بودن» است. یعنی یک «بی نهایت»، محال است که لحظه ای نباشد.(اثبات این تلازم را بگذارید برای فرصتی مناسب، چون بحث مفصل و فنی دارد و من فعلا می خواهم مصال بزنم.). حال اگر ما همین ویژگی حتما و پیوسته بودن را بر تصور ناقصم از بی نهایت حمل کنم، هم تصدیقم درست است و هم شناختم از بی نهایت کامل تر شده است. فهمیده ام که بی نهایت یعنی آن چه که نبودنش محال است.

[="red"]6-[/]به اینن کته ی ظریف هم دقت کنید که تصور بی نهایت با تصور امر فرازمانی و فرامکانی فرق دارد. به تعبیر دقیق تر، تصور «فرا زمان و فرا مکان» با تصور «فرا زمانی و فرا مکانی» فرق دارد. یک وقت خود فرا زمان را تصور می کنیم و یک وقت پدیده ای را که فرا زمانی است. اولی از دومی بسیار مشکل تر است. دومی خیلی سخت نیست. غالب قوانین فلسفه وریاضی، فرا زمانی و فرامکانی اند. مثلا اینکه «هر چیز، خودش خودش است.» یا اینکه «کل از جزء اش بزرگ تر است» یا اینکه «اجتماع دو نقیض محال است.» یا اینکه 2×2=4 همه فرا زمانی و فرا مکانی اند. یعنی در هر زمان و مکانی که فرض کنیم، این قوانین جاری هستند. درست است که خود تصور این مسئله در زمان خاصی صورت می گیرد، ولی پدیده ای فرا زمانی در زمانی مشخص درک می شود. اما آن چه اصل مشکل شماست، تصور فرا زمان است نه فرا زمانی. توجه به این تفاوت های ظریف، در تفکرهای شما بسیار مهم است.

[="red"]7-[/]و اما اصل پرسش شما که همه ی مباحث پیشین برای آن بوده و هست. و آن مسئله ی عذاب بی نهایت و ابدی است. یکی از دوستان در نوشته اش اشاره کرده بود که کمیت عذاب را از کیفیت آن جدا کنیم. در مورد عذاب، بیش از این که کمیت مهم باشد، باید به کیفیت آن هم توجه داشته باشیم. گرچه نهایتا پاسخ آن دوست به چیزی شبیه تناسخ رسیده بود، ولی اصل طرح مسئله اش مهم بود. شما یک کیفیت خاصی از عذاب را از متون دینی یا گفته ی عالمان پیش فرض گرفته اید و حال، به اشکال بر بی نهایت بودنش اشاره می کنید. سوال این است که آیا تصور شما از کیفیت عذاب صحیح است؟ عموما ما تصور می کنیم که عذاب، یک کار مشخصی است که در زمان آینده و مکان مشخصی به نام آتش و جهنم، توسط خداوند بر سر برخی انسان ها اتفاق می افتد. این یک تقریر سطحی از عذاب و متون دینی در مورد آن است. تقریر دیگر از همان متون این است که عذاب، نتیجه ی طبیعی و قهری همان عمل فرد است که در همان زمان و مکان و به محض وقوع فعل، محقق می شود. اما چرا این اثر طبیعی به خداوند مستند شده است؟ چون این قانون را که عمل الف موجب نتیجه ی ب است را خداوند در عالَم برقرار کرده است. خداوند در عالَم پدیده های مختلفی قرار داده و برای هر کدام، نتیجه ی مشخصی تعریف کرده است. ابتدا مثالی فیزیکی و ملموس بزنم: خداوند ماده ای در عالَم خلق کرده به نام سیانور، و برای آن در نسبت با بدن انسان عادی، خاصیت کشندگی را تعریف کرده است. حال اگر انسانی به سراغ این ماده رفت و آن را در تماس با بدن خود قرار داد، بلافاصله می می رد. این اتفاق از جهتی منتسب به خداست و از جهتی منتسب به خود او. از این جهت که این قانون را خداوند در عالَم برقرار کرده، پس قانون خدا باعث مرگ او شده است. ولی از این جهت که این ماده با بدن او تماس پیدا کرد و باعث مردنش شد، انتخاب خودش موجب این مسئله شد.
حال اگر یکی از همین فرمول های نظام هستی این باشد که با انتخاب یک پدیده ای، اندیشه ای یا عملی، فرد دچار ناکامی و تاریکی شدیدی می شود، و مادامی که دست از آن پدیده بر نداشته، این ناکامی و تاریکی ادامه دارد، و به فرض، زمان هم در جریان است، اگر این شخص پیوسته تا پایان زمان(که زمان هم پایانی ندارد.) دست از آن انتخاب بر نداشت، نتیجه ی آن انتخاب که همان تاریکی و ناکامی است برقرار خواهد بود. این فرد تا آخر هستی و تا ابد، مشمول نتیجه ی انتخاب خود خواهد بود. من فرض در زمان را مطرح کردم که هم زمانی باشد و هم بی پایان. گرچه طرح فرازمانی آن هم ممکن است ولی در بحثی طولانی تر.
پس عذاب لزوما آتش به معنای اشتعال و تولید گاز خاصی که موقع سوختن متصاعد می شود نیست. بلکه آتش، بیانی تمثیلی از نتیجه ی طبیعی رفتارها و انتخای های ناهنجار آدم هاست که طبق فرمول های تعریف شده و به جهت انتخاب خود آن افراد، برایشان حاصل می شود و مادامی که از انتخاب خود، صرف نظر نکرده اند، این نتیجه ی طبیعی که خداوند برای آن انتخاب و عمل تعریف کرده، برقرار خواهد بود. در چنین شرایطی، ابزار لازم برای رفع آن نتیجه ی نامطلوب هم محیا نخواهد بود، چرا که ابزارش انصرف و خواست خود فرد است که محقق نمی شود. مثل اینکه فرمول عالم این است که اگر کسی سوزنی را بر بخشی از بدن خود گذاشته و فشار بیاورد، باعث اذیت اوست. حال کسی این عمل و نتیجه اش را انتخاب کرده و سوزنی را بر داشته بر پوست بدنش گذاشته و فشار داده و همینطور نگه داشته. مادامی که سوزن را بر ندارد، اذیت سوزن را حس خواهد کرد. اگر تا ابد سوزن را بر ندارد، اذیت آن را تا ابد لمش خواهد کرد.
توصیه می کنم در مورد کیفیت زندگی انسان در دنیا و بعد از دنیا و کیفیت عذاب و...، به آثار علامه طباطبایی به خصوص رساله ی انسان ایشان رجوع کنید.

[=Times New Roman]