جمع بندی درخواست بررسی و توضیحاتی پیرامون حدیثی از امام رضا علیه السلام (منزلة الفقيه في هذا الوقت)

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
درخواست بررسی و توضیحاتی پیرامون حدیثی از امام رضا علیه السلام (منزلة الفقيه في هذا الوقت)

سلام علیکم

میخواستم درخواست کنم که لطف نمائید حدیث زیر را در ابتدا بررسی سندی و رجالی بفرمائید و منظور و مفهوم حدیث را نیز ذکر کنید . سپاس

قال الامام الرضا علیه السلام : « منزلة الفقيه في هذا الوقت، كمنزلة الأنبياء في بني اسرائيل »

با نام و یاد دوست


کارشناس بحث: استاد مجید

IVI.@.H.D.I;641591 نوشت:
میخواستم درخواست کنم که لطف نمائید حدیث زیر را در ابتدا بررسی سندی و رجالی بفرمائید و منظور و مفهوم حدیث را نیز ذکر کنید . سپاس

قال الامام الرضا علیه السلام : « منزلة الفقيه في هذا الوقت، كمنزلة الأنبياء في بني اسرائيل »


با صلوات بر محمد و آل محمد
وعرض سلام وادب
این روایت در کتاب «الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص: 338» بدون سند ذکر شده است:« وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ‏ مَنْزِلَةُ الْفَقِيهِ‏ فِي‏ هَذَا الْوَقْتِ‏ كَمَنْزِلَةِ الْأَنْبِيَاءِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ.» وکتاب بحارالانوار نیز از این کتاب نقل نموده است.اما ترجمه روایت:«
[=Traditional Arabic]امام رضا «ع»- از كتاب «فقه الرّضا» كه منسوب به آن امام است: منزلت فقيه در اين زمان هم چون منزلت انبيا در بنى اسرائيل است.»
[=Traditional Arabic]

با صلوات بر محمد و آل محمد
وعرض سلام وادب
پرسشگر گرامی برای این که کتاب شریف«فقه الامام الرضا عليه السلام‏» را بهتر بشناسیم توضیحاتی در ذیل عنوان می گردد:


مؤلف اين كتاب منسوب به امام رضا عليه السلام است.

مولى مهدى بن ابى ذر نراقى يك نسخه از اين كتاب را به خط خود استنساخ كرده و بر آن نوشته است:« من اين نسخه را از روى نسخه‏ اى نوشتم كه يا به خط خود امام عليه السلام مى‏ باشد و يا توسط بعضى از معاصرين آن حضرت از روى خط ايشان نوشته شده است».

ناصر خسرو علوى( متولد 394 هجرى) مى‏ گويد: من در اوايل نوجوانى كتابى متعلق به جدم على بن موسى الرضا عليه السلام ديدم و كتاب« جامع كبير»، تاليف محمد بن حسن شيبانى را نيز مطالعه كردم و ديدم اين دو كتاب فرق چندانى با هم ندارند.

تاريخچه‏

اين كتاب تا قبل از علامه مجلسى بين اصحاب رايج نبود. وى اين كتاب را در« بحار الأنوار» آورد و به آن استناد نمود. ايشان در اين باره مى‏ نويسد:

« كتاب فقه الرضا عليه السلام را من از طريق سيد فاضل و محدث، قاضى امير حسين نقل مى‏ كنم، وى مى‏ گويد: در زمانى كه من در مجاورت خانه خدا زندگى مى‏ كردم عده‏ اى از اهل قم براى حج آمدند و به همراه آن ها كتابى قديمى بود كه تاريخ آن به زمان امام رضا عليه السلام بازمى‏ گشت و بر آن كتاب خط امام رضا عليه السلام و اجازه بسيارى از فضلا و علما به چشم مى‏ خورد و براى من يقين حاصل شد كه اين كتاب متعلق به آن حضرت است؛ لذا از روى آن كتاب يك نسخه نوشتم.»

بعد از علامه مجلسى، ميرزا عبد الله افندى صاحب« رياض» و سيد مجاهد صاحب« مفاتيح الأصول» و شيخ بحرانى و فاضل كاشانى و محقق نراقى نيز اين كتاب را تاييد و روايات آن را در كتاب‏ هاى خود نقل كرده‏ اند.

در نسخه‏ اى كه در مشهد مقدس موجود مى‏ باشد، آمده است:« اين كتاب را امام هشتم براى محمد بن سكين نوشته است».

در كتاب‏ هاى رجال آمده است كه محمد بن سكين بن عمار نخعى فردى ثقه و مورد اطمينان است و كتابى نيز دارد.

صاحب رياض مى‏ گويد:« اين كتاب در شهر مكه معظمه به خط امام رضا عليه السلام موجود است كه به خط كوفى نگاشته شده و تاريخ آن سال 200 هجرى مى‏ باشد و بر آن اجازات علما و فضلا نگاشته شده و هم اكنون جزو كتب سيد على‏ خان مدنى است».

در اول كتاب اين گونه آمده است:« يقول عبد الله علي بن موسى الرضا» و در جاى ديگر آمده است:« و از چيزهايى كه ما اهل بيت بر آن مداومت داريم...» هم چنين:« از پدرم شنيدم كه اين گونه مى‏ فرمود...».

انتساب‏

برخى اين كتاب را تاليف امام رضا عليه السلام نمى‏ دانند، بزرگانى مانند:

شيخ حر عاملى، سيد خوانسارى، پدر سيد جليل سيد حسين قزوينى، وحيد بهبهانى و سيد حسن صدر و اين گونه استدلال مى‏ كنند:

1- اگر اين كتاب به امام رضا عليه السلام تعلق داشت، چرا هزار سال از آن خبرى نبود و چهار امام بعد از امام رضا عليه السلام نيز به آن اشاره‏ اى نداشته‏ اند؛ در غير اين صورت در ميان اصحاب و علما مشهور مى‏ شد و حداقل نام آن را در كتب روايى خود مى‏ آوردند.

2- در اين كتاب كلماتى آمده كه بعيد است از امام عليه السلام باشد مانند:« من روايت مى‏ كنم» يا« روايت شده است» يا« روايت مى‏ كند» يا« ما روايت مى‏ كنيم» و اين شكل بيان از سياق كلمات امامان معصوم عليهم السلام نيست.

3- در بعضى از قسمت‏ هاى كتاب آمده است:« صفوان بن يحيى و فضالة بن أيوب جميعا عن العلاء بن رزين عن محمد بن مسلم عن أحدهما» حال آن كه نام روات را اين گونه آوردن مناسب كتاب‏ هاى روايى ياران ائمه است نه خود ائمه عليهم السلام؛ لذا احتمال دارد اين كتاب تاليف يكى از اصحاب امام رضا عليه السلام بوده باشد.

4- اگر اين كتاب نوشته امام رضا عليه السلام باشد، بايد حتما على بن بابويه- پدر صدوق- و يا خود شيخ صدوق در كتاب« عيون أخبار الرضا» به آن اشاره مى‏ كرد.

5- در اين كتاب احكامى آمده كه مخالف صريح مذهب است مانند:« به جاى مسح پا مى‏ توان پا را شست» و اين كه« اگر پوست ميته را دباغى كنيم مى‏ توانيم با آن نماز بخوانيم» و اين كه« اگر در ظرف آب خمر بريزد مى‏ توان با آن وضو گرفت» و« در نكاح حضور شاهد لازم است» و يا اين كه« سوره‏ قل أعوذ برب الناس و قل أعوذ برب الفلق‏ جزو قرآن نيست.»

نسخه‏ هاى كتاب‏

1- نسخه ‏اى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى موجود است كه در آخر آن آمده:« إلى هنا خطه سلام الله عليه و على آبائه و أبنائه».

2- نسخه موجود در كتابخانه آستان قدس رضوى كه در آخر آن دارد:« اين كتابى است كه حضرت امام الجن و الانس سلطان، ابى الحسن على بن موسى الرضا عليه التحية و الثناء از جهت محمد بن سكين تصنيف نموده بودند و نسخه اصل به خط مبارك حضرت در مكه است و حضرت مغفرت پناه، مولانا ميرزا محمد محدث از خط شريف حضرت كه به كوفى بوده به عربى انتقال نموده‏ اند.»

جمع بندی

سوال:
سلام علیکم
میخواستم درخواست کنم که لطف نمائید حدیث زیر را در ابتدا بررسی سندی و رجالی بفرمائید و منظور و مفهوم حدیث را نیز ذکر کنید . سپاس
قال الامام الرضا علیه السلام : « منزلة الفقيه في هذا الوقت، كمنزلة الأنبياء في بني اسرائيل »

پاسخ:
پرسشگر گرامی این روایت در کتاب «الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص 338» بدون سند ذکر شده است:« وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ‏ مَنْزِلَةُ الْفَقِيهِ‏ فِي‏ هَذَا الْوَقْتِ‏ كَمَنْزِلَةِ الْأَنْبِيَاءِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ.» وکتاب بحارالانوار نیز از این کتاب نقل نموده است.اما ترجمه روایت:«امام رضا «ع»- از كتاب «فقه الرّضا» كه منسوب به آن امام است: منزلت فقيه در اين زمان هم چون منزلت انبيا در بنى اسرائيل است.»
امام رضوان الله علیه در بحث ولایت فقیه بعد از ذکر روایاتی می فرمایند از آن چه که ما گفتیم معلوم می شود بعضی از روایات از نظر سند خیلی محکم نیستند اما می توانند مؤیِّد مطلب باشند مِن جمله اخباری که از کتاب فقه الرضوی علیه السلام نقل شده از این جهت که کتاب مذکور مال امام رضا علیه السلام است یا نه محل بحث واقع شده، مثلا صاحب وسائل که از 150 کتاب مع الواسطه و بلا واسطه نقل کرده از این کتاب نقل نکرده معلوم می شود که ایشان اعتقادی به کتاب مذکور نداشته است و بالاخره این که کتاب الفقه الرضوی از زمان مجلسی بوجود آمده و نقل می کنند که محمد تقی مجلسی به حجاز رفته بوده و موقع برگشت این کتاب را آورده و گفته که در یمن پیدا شده است خلاصه این که تا آن وقت در دسترس نبوده لذا معلوم نیست که مال امام رضا علیه السلام باشد اما مستدرک و بحار از او نقل می کنند منتهی فقیه همدانی در مصباح الفقیه می فرماید اگر امام رضا علیه السلام کتابی در فقه داشتند خیلی شایع و معروف می شد و در فقه مورد اعتماد قرار می گرفت درحالی که از زمان امام رضا علیه السلام تا زمان مجلسی خبری از آن کتاب نبوده وخلاصه این که امام رضوان الله علیه نیز می فرماید غیر صحیحة فی الاسناد اما بالاخره از این کتاب نقل کرده و فرموده:﴿عن فقه الرضوی قال: منزلة الفقیه فی هذا الوقت کمنزلة الانبیاء من بنی اسرائیل﴾ که این خبر دلالت دارد بر این که فقیه مانند برخی از انبیاء بنی اسرائیل مثل حضرت موسی که سلطنت و مدیریت و مبارزه با طاغوت و کلا در همه ابعاد فعالیت داشته دارای ولایت می باشد.(1)

منبع:
1) درس خارج فقه آیت الله نوری، کتاب البیع، 93/10/20.

موضوع قفل شده است