جمع بندی خلود در عذاب و تطابق کیفر با عمل

سلام علیکم برادر عزیزم،
می‌شود لطفاً بیشتر توضیح دهید؟ در حدیث صحبت از جاودانگی است وگرنه اصلاً سؤالی مطرح نمی‌شد که نیاز به پاسخ داشته باشد؟ :Gig:
یا علی

سلام علیکم برادر عزیزم،
یک سؤال دیگر هم در مورد نظریه‌اتان دارم که اگر لطف کنید پاسخ بدهید. فرض را بر این بگیریم که معاندینی که هرگز از جهنم خارج نمی‌شوند قرار باشد که بخاطر عدالت خداوند لازم باشد از زمانی به بعد عدم شوند، حالا سؤالم اینجاست که با توجه به رحمت بسیار زیاد خداوند به نظر شما اگر عذاب ایشان با شدت کمتری ولی در زمان بلندتری به ایشان برسد و بعد عدم شوند منطقی‌تر است یا اینکه عذاب ایشان با شدت بسیار زیاد باشد ولی در مدت کمتری به ایشان برسد و عدم شوند؟ به نظر حقیر شدت زیاد عذاب ایشان با توجه به رحمت خداوند فقط به شرطی توجیه دارد که هرگز عدم شدنی در کار نباشد مگرنه می‌شد حتی آن وسط به جهنمیان استراحت هم داد و مثلاً ده روز دیرتر عدم شوند، نمی‌شد؟ :Gig:
با تشکر، :Gol:
یا علی

سلام علیکم برادر عزیزم،
حقیر با توضیحات شما قانع نشدم، :Gol:
از یک طرف اگر بگوییم ابدی بودن عذابشان تجسم اعمالشان است می‌فرمایید این ابدی بودن با عدالت خداوند و یا با رحمت خداوند سازگار نیست ... از طرف دیگر اگر بگوییم که حالا که قرار است عدم شوند و عذابشان محدود است و نامحدود نیست چرا اینقدر با شدت عذاب شوند و عدالت خداوند که خراب نمی‌شود اگر همانقدر عذاب در زمان بیشتری و در عوض با شدت کمتری به ایشان برسد و این با رحمت خداوند هم سازگارتر است که شدت عذاب ایشان کمتر باشد اما شما می‌فرمایید که اینطور شدید عذاب شدن تا زمان انتهای عذاب و عدم شدنشان تجسم اعمالشان است.
استباه می‌کنم؟ :Gig:

باز هم قانع نشدم :Gol:
قبول دارم لفظ خلود را می‌توان تعبیر به زیاد بودن زمان یک دوره نمود ولی در آن حدیث اگر از خلود برداشت از مدت زیاد می‌شد اصلاً آن سؤال و پاسخ پیش نمی‌آمد، فکر کنید شخصی از امام علیه‌السلام بپرسد که چرا در آخرت توقف در جهنم پیش از عدم شدن معاندان آنقدر طولانی است؟ امام علیه‌السلام هم در پاسخ بفرمایند چون نیتشان در دنیا برای زندگی طولانی بوده است ... خیر،‌ آنهایی که شاکله‌ی ایشان مشکل دارد نیتشان این است که تا ابد هم در همین دنیا زندگی کنند هرگز تسلیم خداوند نشده و معارض با او باشند، در نتیجه از آن حدیث تا حقیر می‌توانم ببینم عذاب ابدی برداشت می‌شود و نه عذاب طولانی‌مدت و خیلی طولانی.
استباه می‌کنم؟ :Gig:

یا علی

[="Navy"]

عليكم السلام و رحمه الله
البته ىر اينكه گناه نبودن نيت گناه تنها تفضل خداوند متعال در امت حضرت محمد صلی الله علیه و آله باشد محل تامل است زیرا در روایتی معتبر که با سند صحیح بود و در نوبت قبل ذکر گردید بیان شده بود که حضرت آدم هنگامی در آن گفتگویی که با خداوند داشت فرمود:
إِنَّ آدَمَ ع قَالَ يَا رَبِّ سَلَّطْتَ عَلَيَ‏ الشَّيْطَانَ وَ أَجْرَيْتَهُ مِنِّي‏ مَجْرَى الدَّمِ‏ فَاجْعَلْ لِي شَيْئاً فَقَالَ يَا آدَمُ جَعَلْتُ لَكَ أَنَّ مَنْ هَمَّ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ بِسَيِّئَةٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَة (کافی،ج2،ص:440)
که خداوند فرمود در ذریه تو هر کس نیت گناه کند بر او نوشته نمی شود اگر انجام دهد آن گناه را بر او آن گناه نوشته می شوید.
اما اینکه حلال یا مباح الهی (البته اگر بتوان گفت نیت گناه حلال است) بر قومی مثلا بنی اسرائیل به دلیل گناهانشان حرام شود منع عقلی و قرآنی ندارد بلکه اصل آن مویداتی دارد زیرا خداوند متعال فرمود:
فَبِظُلْمٍ مِّنَ الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِيلِ اللَّهِ كَثِيرًا ﴿النساء: ١٦٠﴾
بخاطر ظلمی که از یهود صادر شد، و (نیز) بخاطر جلوگیری بسیار آنها از راه خدا، بخشی از چیزهای پاکیزه را که بر آنها حلال بود، حرام کردیم.
وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٍ وَمِنَ الْبَقَرِ وَالْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ شُحُومَهُمَا إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَايَا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذَٰلِكَ جَزَيْنَاهُم بِبَغْيِهِمْ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ﴿الأنعام: ١٤٦﴾
و بر یهودیان، هر حیوان ناخن‌دار [= حیواناتی که سم یکپارچه دارند] را حرام کردیم؛ و از گاو و گوسفند، پیه و چربیشان را بر آنان تحریم نمودیم؛ مگر چربیهایی که بر پشت آنها قرار دارد، و یا در دو طرف پهلوها، و یا آنها که با استخوان آمیخته است؛ این را بخاطر ستمی که می‌کردند به آنها کیفر دادیم؛ و ما راست می‌گوییم.

اما با این حال هم نمی توان حکم قطعی داد که با توجه به امکان اینکه چنین چیزی وجود دارد (امکان گناه بودن نیت گناه برای بنی اسرائیل و نبود منع عقلی و نقلی) حکم به وجود آن داد بلکه اصل هم بر عدم وجود است مگر آن روایتی که شما اشاره کردید (که البته بنده چنین روایتی را تا کنون ندیده ام) منبع آن را قرار دهید تا بررسی سندی شود و سپس در مورد آن قضاوت شود هر چند که بودن یا نبودن چنین چیزی تاثیری در اصل بحث ندارد و بهتر است بیش از این به این موضوع پرداخته نشود.

مطلب اول آنکه مهمترین دلیلی که بر خلود آورده می شود آیات قرآن است اما این آیات را که برخی از معتقدین به خلود به کفار و منافقین معاند معنا می نمایند اما ظاهرا آیات شامل تنها این گروه نمی شود و خداوند به برخی مومنبن و مسلمین هم چنین وعده ای داده است از جمله
اگر مسلمانی ربا خوار باشد طبق قرآن خالد در آتش است:
الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىٰ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿البقرة: ٢٧٥﴾
کسانی که ربا می‌خورند، (در قیامت) برنمی‌خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماسّ شیطان، دیوانه شده (و نمی‌تواند تعادل خود را حفظ کند؛ گاهی زمین می‌خورد، گاهی بپا می‌خیزد). این، به خاطر آن است که گفتند: «داد و ستد هم مانند ربا است (و تفاوتی میان آن دو نیست.)» در حالی که خدا بیع را حلال کرده، و ربا را حرام! (زیرا فرق میان این دو، بسیار است.) و اگر کسی اندرز الهی به او رسد، و (از رباخواری) خودداری کند، سودهایی که در سابق [= قبل از نزول حکم تحریم‌] به دست آورده، مال اوست؛ (و این حکم، گذشته را شامل نمی‌گردد؛) و کار او به خدا واگذار می‌شود؛ (و گذشته او را خواهد بخشید.) امّا کسانی که بازگردند (و بار دیگر مرتکب این گناه شوند)، اهل آتشند؛ و همیشه در آن می‌مانند.

قتل عمد مومن به دست مومن جزایش جهنم ابدی است:
ابتدا خداوند می فرماید:
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلَّا خَطَأً ﴿النساء: ٩٢﴾ هیچ فرد باایمانی مجاز نیست که مؤمنی را به قتل برساند، مگر اینکه این کار از روی خطا و اشتباه از او سر زند؛ و در آیه بعد می فرماید اگر کسی از این حکم (یعنی جایز نبودن کشتن مومن) اعراض نمود و مومنی را به قتل رساند خالد در آتش خواهد بود وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا ﴿النساء: ٩٣﴾ و هر کس، فرد باایمانی را از روی عمد به قتل برساند، مجازاتِ او دوزخ است؛ در حالی که جاودانه در آن می‌ماند؛ و خداوند بر او غضب می‌کند؛ و او را از رحمتش دور می‌سازد؛ و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است.

خداوند مومنینی که به حکم ارثی که در قرآن آمده عمل نکند وعده به خلود در آتش می دهد:
ابتدا در دو آیه احکام ارث را بیان می دارد سپس بیان می کند تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿النساء: ١٣﴾
اینها مرزهای الهی است؛ و هر کس خدا و پیامبرش را اطاعت کند، (و قوانین او را محترم بشمرد،) خداوند وی را در باغهایی از بهشت وارد می‌کند که همواره، آب از زیر درختانش جاری است؛ جاودانه در آن می‌مانند؛ و این، پیروزی بزرگی است!
وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿النساء: ١٤﴾
و آن کس که نافرمانی خدا و پیامبرش را کند و از مرزهای او تجاوز نماید، او را در آتشی وارد می‌کند که جاودانه در آن خواهد ماند؛ و برای او مجازات خوارکننده‌ای است.
و یا آیه
إِلَّا بَلَاغًا مِّنَ اللَّهِ وَرِسَالَاتِهِ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ﴿الجن: ٢٣﴾
تنها وظیفه من ابلاغ از سوی خدا و رساندن رسالات اوست؛ و هر کس نافرمانی خدا و رسولش کند، آتش دوزخ از آن اوست و جاودانه در آن می‌مانند!

در این باره مطلب زیاد است و به همین مختصر اکتفا می شود پس اولا ظاهر آیات تنها به کفار و منافقین معاند وعده عذاب نداده و سوال ما این است که این وعده خلود را چگونه توجیه می کنید و ثانیا وجه استدلال کسانی که خلود را به معنای مدت زمان طولانی می گیرند می تواند اینگونه باشد که با توجه به اینکه خداوند به برخی از مسلمین وعده خلود داده اما با توجه به روایات می دانیم این خلود به معنای زمان بسیار طولانی است و پس از آن وارد بهشت می شوند پس می توان نتیجه گرفت که خالدین فیها ابدا به معنای مدت زمان طولانی است.

در ثانی دلیل شما بر این چیست که بغض گناهی است که هرگز پاک نخواهد شد چیست؟ دلیل اول معتقدین بر پاک شدن این می تواند باشد که بسیاری از مبغضین اهل بیت بوده اند در دنیا که با دیدن رفتار اهل بیت با ایشان شیعه شده اند و این بغض از بین رفته و به محبت تبدیل شده (چون خود حضرت عالی با این روایات آشنایی دارید از ذکر متن آن روایات خودداری می شود) و اگر در دنیا این بغض قابل رفع است به همان دلیل در قیامت هم (البته با شیوه ای مثل عذاب) قابل رفع خواهد بود
دلیل دوم هم این می تواند باشد که تمام انسان ها بر فطرت الهی خلق شده اند و این فطرت قابل دگرگونی نیست:
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿الروم: ٣٠﴾
پس روی خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار؛ ولی اکثر مردم نمی‌دانند!

در این فطرت الهی بغض وجود ندارد پس بغضی که نسبت به حق وجود دارد عرضی است و امر عرضی قدرت مقابله و غلبه بر امر فطری را ندارد بنا بر این شخص مبغض پس از تحمل عذاب های دردناک در مدت های مدید از کدورت ها و هیات ظلمانی رهایی می یابند و به فطرت اصیل خود باز خواهد گشت (مشابه این استدلال را می توان برای هر گناهی به کار برد).

ثالثاً در مورد رویکرد اصلی انسان که فرمودید بحث سر نیت گناه نیست و بحث سر رویکرد اصلی گناه است ظاهرا به دلیل اینکه بنده توضیحی ‍پیرامون روایات نداده ام نتوانسته ام دقیق منظور خودم را از بیان آن روایات بیان کنم و فقط روایات را بیان کردم و نتیجه گیری را به عهده مخاطب گذاشتم.
هدف بنده از استدلال به آن روایت این بود که آن روایت مذکور توسط حضرت عالی چنین استدلال کرده است که إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ النَّارِ فِي النَّارِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ خُلِّدُوا فِيهَا أَنْ يَعْصُوا اللَّهَ أَبَداً وَ إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ بَقُوا فِيهَا أَنْ يُطِيعُوا اللَّهَ أَبَداً فَبِالنِّيَّاتِ خُلِّدَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاء ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَى- قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‏ شاكِلَتِهِ‏ قَالَ عَلَى نِيَّتِه‏
معنای تحت الفظی روایت چنین است که جز این نیست خلود اهل آتش در آتش مگر به نیاتشان در دنیا که نیاتشان این بود که اگر در دنیا جاودان بودند همیشه از خداوند نافرمانی می کردند و جز این نیست جاودانگی بهشتیان مگر اینکه نیاتشان در دنیا این بوده است که اگر در دنیا می ماندند همواره خدا را اطاعات می کردند پس به واسطه نیت این گروه و آن گروه خالد شدند سپس این آیه را تلاوت کرد که هر کسی طبق شاکله اش عمل می کند و فرمود معنای شاکله نیت است.

این مطلبی که شما از روایت برداشت کرده اید با خود روایت تفاوت می کند که ما در نقل قول بعدی به برداشت شما از روایت هم پاسخی خواهیم داد اما خود روایت آن چیزی را که شما از آن برداشت کرده اید ظاهرا نمی خواهد بیان کند زیرا مشابه همین استدلال در روایت دیگری آمده است (بحارالانوار ج8 ص346) که یکی از علمای یهودی با زبان اعتراض به پیامبر(ص) گفت: "فان کان ربّک لا یظلم، فکیف یخلّد النّار ابدالابدین من لم یعصه الاّ ایّاماً معدودة؟"
(اگر پروردگار تو ظلم نمی کند، چگونه کسی را که چند روزی معصیت او را نموده به طور ابد در آتش مخلّد می کند؟)
پیامبر(ص) در پاسخ فرمودند:"یخلّد علی نیّته فمن علم الله نیّته انّه لو بقی فی الدنیا الی انقضائها کان یعص الله عزّوجل خلّده فی ناره علی نیّته"
(او را بر اساس نیّتش عذاب می کند، کسی را که خدا می داند نیّت او این است اگر تا همیشه در دنیا بماند خدای عزوجل را معصیت می کند، خدا هم بر اساس نیّتش او را مخلّد در آتش می کند)

که علاوه بر اشکالاتی که ذکر شد از جمله ضعف سند ایرادات دیگری هم شاید بدان وارد باشد از جمله اینکه:
اولا فرض کنیم که کافر نیّتش این باشد که اگر همیشه در دنیا باشد، دست از گناه بر ندارد، ولی آیا نیّت به گناه هم مجازات دارد و آن هم مجازات همیشگی؟ و یا وقتی این نیّت به گناه عملی منجر شد مجازات دارد؟
ثانیا بعضی از کفار هم بودند که ابتدا کافر بوده و حتی دشمنی های فراوانی با اسلام داشته اند و نتیشان هم این بوده که اگر زنده باشند همواره معصیت خداوند را بکنند و سپس از کفر به ایمان برگشته اند پس چگونه می شود گفت هر کافری چون این صفت یعنی نیت ابدی برای کفر در قلب او وجود دارد اگر به صورت همیشه هم در دنیا بماند و زندگی کند دست از عصیان نخواهد کشید؟ اگر هم گفته شود خدا علم دارد که مثلاً فلان کافر اگر همیشه در دنیا بماند معصیت خواهد نمود و یا در کفر خود خواهد ماند و به همین خاطر او را همیشه و به طور دائم در جهنّم عذاب می کند، جواب این است که خدا به این علم خود کسی را مجازات نمی کند. چون اگر چنین بود هیچ پیامبری را نمی فرستاد و به همین علم خود به آینده بهشتیان و جهنمیان را مشخص می نمود ولی حکمت خدا این است که به آنچه در خارج اتفاق می افتد و عمل می شود جزاء دهد نه تنها به با ملاک علم خود.
ثالثا: بعضی از آیاتی در قرآن داریم که این خلود در جهنم را برای مومنین هم بیان نموده،(که به آنها اشاره شد) در این حالت که کفری نیست، این خلود را چگونه می توان معنی کرد و چگونه می توان با اعتقاد بر اینکه مومن بالاخره پس از مدت های مدید عذاب از جهنم بیرون خواهد آمد جمع نمود؟ آیا نیت ابدی داشته است؟!!

رابعا اینکه فرموده اید بحث بر سر نیت گناه نیست بلکه بحث بر سر رویکرد کلی انسان است جای سوال دارد که این رویکرد کلی انسان چیست؟ یا جز نیات است و یا جز اعمال اگر جز نیات باشد که همان اشکالی که مطرح شد پا بر جاست و اگر جز اعمال باشد ابتدا باید همین مورد ثابت شود و سپس همان ایراد عمل محدود و مجازات نا محدود پا بر جاست البته همچنان متوجه فرق این دو نشده ام که چه فرقی می کند کسی که نیت کند تا زمان نامتناهی گناه کند با این مثالی که شما زدید؟!!!!

خامسا روایت ظاهرا خلاف قرآن است زیرا خداوند بهشت را جزایی بسیار بیشتر از اعمال انسان می دهد و خلود در بهشت با این مورد حل می شود اما مجازات جهنم را خداوند تنها در برابر عمل قرار داده و نه قصد و نیت و یا شاکله و چیز دیگر آنجا که فرمود:
مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِّنْهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئَاتِ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿القصص: ٨٤﴾
که با فلا یجزی ... الا مجازات حصر شده است تنها در عمل (آنهم عملی که در قیامت آورده شود (دقت نمایید)) و غیر عمل از آن خارج شده است.
و اشکالات دیگری که فعلا به همین مقدار بسنده می شود.

مطلب اول آنکه چه تعداد از کسانی که خداوند در قرآن به آنها وعده خلود در آتش را داده جز این دسته ای هستند که شما می فرمایید یعنی از سر هوا و هوس نمی باشد؟ حقیقتا اکثریت این افراد چنین نیستند و غالبا هوا و هوس بر آنها چیره شده مثلا ربا خواری که خدا به او وعده عذاب ابدی داده چند درصد آنها می گویند خدایا با اینکه تو گفتی ربا حرام است اما من برای مخالفت با تو ربا خواهم گرفت و اگر تا قیامت هم به من مهلت دهی باز هم همین کار را از سر عناد و دشمنی که با تو دارم انجام خواهم داد؟ و دیگر اعمالی که وعده عذاب داده شده نیز همینطور.پس بر فرض این توجیه شما را بپذیریم جوابگوی تمامی گناهانی که وعده خلود به آنها داده شده نیست.

مطلب دوم اینکه به عنوان مثال هیچ مسیحی نخواهد بود مگر قبل از موتش پس از روشن شدن حق ایمان بیاورد به اینکه عیسی بنده و فرستاده ای از فرستاده های خداست و پسر خدا نمی باشد و خود این نشان می دهد که این عقیده اینها از سر جهل و یا هوی و هوس بوده است و گر نه معنا نداشت این عقیده را قبول کنند ولی آیا طبق قرآن اینها خالد در آتش نیستند؟ یعنی حتما باید نیتشان این باشد که با اینکه می دانیم و یقین داریم عیسی پسر خدا نیست اما برای مخالفت با تو تا ابد هم اگر زنده باشیم می گوییم عیسی پسر خداست از روی عناد تا خالد در آتش باشند؟!
وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا ﴿النساء: ١٥٩﴾
و هیچ یک از اهل کتاب نیست مگر اینکه پیش از مرگش به او [= حضرت مسیح‌] ایمان می‌آورد؛ و روز قیامت، بر آنها گواه خواهد بود.

وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ قيل يعني ما من اليهود و النصارى أحد إلا ليؤمنن بأن عيسى عليه السلام عبد اللَّه و رسوله قبل أن يموت
تفسير الصافي، ج‏1، ص: 518

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَٰئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ ﴿البينة: ٦﴾
کافران از اهل کتاب و مشرکان در آتش دوزخند، جاودانه در آن می‌مانند؛ آنها بدترین مخلوقاتند!

در آخر هم فرق این نیت گناه که ناه نمی باشد با این مطلبی که شما بیان کردید را متوجه نشدم! چه فرقی دارد شخصی بگوید که خدایا تا آن زمان که هیچ اگر تا ابد هم بهم وقت بدهی هرگز زیر بار ولایت تو نخواهم رفت چون من من هستم و مرکز عالم هستم و بنده‌ی کسی جز خودم نیستم با کسی که بگوید خداوندا من زیرا بار ولایت تو نمی روم چون من هستم و مرکز عالم هستم و بنده کسی جز خودم نیستم!(قید ابد حذف شده) این دو هر دو خالد در جهنم هستند فرقش جز این است که اولی نیت کرده است که تا ابد هم اگر زنده باشد همین کار را می کند و دومی نیت نکرده است؟!! یعنی شما می فرمایید شخص دوم خالد در آتش نیست؟

بنده متوجه تفاوت این دو نشدم اما خلاصه ای از دلایل قرآنی بر عدم خلود را هم ذکر خواهم کرد:
آيات زير در باره خلود اهل بهشت و آتش كاملا جاى دقّت و تدبّر است ما اوّل آيات را نقل سپس آنها را بررسى ميكنيم.
1- يَوْمَ يَأْتِ لا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَ سَعِيدٌ فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُوا فَفِي النَّارِ لَهُمْ فِيها زَفِيرٌ وَ شَهِيقٌ. خالِدِينَ‏ فِيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ هود:105- 107.
2- وَ أَمَّا الَّذِينَ سُعِدُوا فَفِي الْجَنَّةِ خالِدِينَ‏ فِيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ عَطاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ هود: 108.
3- قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ‏ خالِدِينَ‏ فِيها إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ‏ انعام: 128.
4- إِنَّ جَهَنَّمَ كانَتْ مِرْصاداً لِلطَّاغِينَ مَآباً لابِثِينَ فِيها أَحْقاباً نباء: 21- 23.
آيه اوّل در خلود اهل آتش‏
صريح است ولى‏ «إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ» آنرا از قوّت مياندازد يعنى آنها در آتش مخلّداند مگر در وقتيكه خدا بيرون شدن را بخواهد و جمله‏ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ بنظر ميآيد كه اين استثناء واقع شدنى است (و اللّه العالم) بر خلاف ذيل آيه دوّم كه پس از استثناء فرموده: عَطاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ يعنى بهشت آنها عطائى غير قابل قطع است، اين ميرساند كه استثناء در آيه دوّم فقط براى اين است كه خدا مسلوب القدره نيست و اهل بهشت گر چه مخلّد اند امّا خدا در هر حال قادر است كه بيرونشان كند. ولى ذيل آيه اوّل چنانكه گفته شد غير از اين است.
آيه سوّم مطلق و شامل همه اهل آتش است ولى پس از وعده خلود ميگويد: إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ‏ يعنى در آتش مخلّداند آنوقت خطاب را متوجه حضرت رسول (ص) كرده فرمايد: مگر وقتيكه خدا بخواهد خارج شوند و آمدن دو اسم حكيم و عليم كه حكايت از حكمت و دانائى خدا دارند ميرساند كه استثناء واقع شدنى است و اللّه العالم.
آيه چهارم گر چه در باره مطلق طاغيان است ولى آيات ذيل نشان ميدهد كه مراد از «الطاغين» كفّار و مكذّبين آيات حق و معاداند كه در بيان علّت آن فرموده:
إِنَّهُمْ كانُوا لا يَرْجُونَ حِساباً وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا كِذَّاباً.
و «احقاب» چنانكه «حقب‏» در لغت نامه ها آمده بمعنى مدّتهاى زياد و زمانهاى مفصّل است نتيجه اين ميشود كه مكذّبين معاد مدّتهاى زياد و سالهاى متمادى در آتش خواهند بود نه هميشه و اللّه اعلم.
و در روایتی نیز موجود است که أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ جَعْفَرِ بْن‏ مُحَمَّدِ بْنِ عُقْبَةَ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ لابِثِينَ فِيها أَحْقاباً قَالَ الْأَحْقَابُ ثَمَانِيَةُ أَحْقَابٍ وَ الْحُقْبَةُ ثَمَانُونَ سَنَةً وَ السَّنَةُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ سِتُّونَ يَوْماً وَ الْيَوْمُ‏ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّون‏
جعفر بن محمّد بن عقبه از شخصى از امام صادق عليه السّلام روايت نموده كه در تفسير قول خداوند لابِثِينَ فِيها أَحْقاباً (در آن سالهاى پى در پى درنگ نمائيد- نبأ 78: 23) فرمود: هشت دوره پى در پى طولانى است و «حقبه» هشتاد سال‏ است، و سال سيصد و شصت روز، و هر روزى مانند هزار سال است از آنچه كه شما بشمار مى‏آوريد.
معاني الأخبار، النص، ص: 221
نا گفته نماند: اگر مراد از آيه چهارم و از استثناها آن باشد كه گفته شد در اينصورت آياتيكه در باره خلود اهل عذاب‏اند همه با اين آيات مقيّد ميشوند و در باره آنها بايد گفت: اهل آتش مخلّداند مگر آنكه خدا بخواهد.
در باره اين استثناها وجوه متعدّدى گفته‏اند كه قويتر از همه یک وجه است.
و آن اینکه اين استثناها صرفا براى اثبات قدرت خداست يعنى اهل بهشت و آتش هر دو مخلّداند ولى اين خلود طورى نيست كه خدا در مقابل آن مسلوب القدرة باشد خدا هر وقت خواست خارجشان ميكند امّا نخواهد كرد.
ولى چنانكه گفتيم جمله‏ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ‏- ... إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ مانع از اين حمل است و لا اقلّ آنرا مخدوش ميكند ولى جمله‏ عَطاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ نشان ميدهد كه استثناء در آيه دوّم براى اثبات قدرت است و صريح آن ميگويد كه اين عطا قطع شدنى نيست.[/]

با سلام و درود

نسبت به مطالب شما، مواردی عرض می شود:

1. روح می تواند ابدی باشد ولی جزیی از خداوند نباشد. موجود در عین این که می تواند قدیمی و ابدی و ازلی باشد، در عین حال به خاطر حدوث ذاتی ای که دارد مرتبه ای از امکان در او هست؛ لذا این بیان که اگر روح بخواهد ابدی باشد باید جزیی از خدا باشد، صحیح نیست.(البته این موضوع را باید در جای خود پیگیری نمود)

2. خداوند بر هر کاری قادر است و ابدی بودن روح به معنای عدم توانایی خداوند بر نابودی او نیست. خداوند نمی خواسته روح و نفس را نابود کند.

3. تفاوت قائل شدن بین روح بهشتیان و جهنمیان، نیاز به دلیل دارد و نمی توان بدون دلیل، چنین ادعایی کرد.

4. خداوند وقتی به انسان اختیار داده و انسان به عنوان موجودی مستقل، با سوء اختیارش، سرانجامی بد برای خود رقم زده است، اصلا ظلم محسوب نمی شود، زیرا به انتخاب و اختیار خودش بوده است.
نظام احسن اقتضاء دارد که خداوند موجودی مختار بیافریند. و این موجود مختار می تواند سرانجامی ابدی و خوب یا بد برای خود رقم بزند.

5. تعبیر به هلاکت در قرآن، به معنای مرگ و یا بر هم خوردن نظام آن چیز است. از طرفی برخی از موارد تعبیر به هلاکت، ناظر به این دنیا و نظام دنیوی است؛ نه نیست و نابود شدن.

6. «وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فيهِ أُخْرى‏ فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُونَ»؛ و در «صور» دميده مى ‏شود، پس همه كسانى كه در آسمانها و زمينند مى‏ ميرند، مگر كسانى كه خدا بخواهد سپس بار ديگر در «صور» دميده مى ‏شود، ناگهان همگى به پا مى‏ خيزند و در انتظار (حساب و جزا) هستند. (زمر، 68)

در این آیه شریفه همین که در ادامه، سخن از حیات مجدد است، روشن می شود که مراد از صعق، نابودی نیست بلکه بیهوشی یا مرگ است.

7. تعبیر آوردن به ابدی بودن عذاب، قطعا مصلحت و نکته ای هدایتگرانه داشته که خداوند این گونه تعبیر آورده است. و تاثیر تربیتی و انذاری ابدیت، بیشتر از طولانی بودن است، و انسان را متوجه می کند که نسبت به این موارد باید بسیار دوری کند و بترسد از این که سرانجامش به ابدیت عذاب منتهی شود.

8. در مورد تناسب کیفر با گناه، در پست های ابتدایی، مفصل توضیح دادم. لذا نمی توان با ادعای عدم تناسب، معنای ابدی بودن را نفی کرد.

9. در قرآن، جهنم خلد، نیامده ولی خالد بودن در آن آمده است «خالِدينَ فيها أَبَدا»(نساء، 169). از طرفی آیات بسیاری هستند که همگی یا دلیل یا قرینه بر این معنا ی ابدی بودن هستند. از جمله:
«بِئْسَ الْقَرار» (ابراهیم، 29)
«جَهَنَّمَ خالِدينَ فيها ... وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقيم‏» (توبه، 28)
«فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لا يَمُوتُ فيها وَ لا يَحْيى»؛ آتش دوزخ براى اوست در آن جا، نه مى ‏ميرد و نه زندگى مى ‏كند.‏ (طه، 74)
«إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً»؛ كه عذابش سخت و پر دوام است. . (فرقان، 65)
«لا يُقْضى‏ عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَ لا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذابِها»؛ هرگز فرمان مرگشان صادر نمى ‏شود تا بميرند، و نه چيزى از عذابش از آنان تخفيف داده مى ‏شود. (فاطر، 36)
«في‏ عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ» (زخرف، 74)
«فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدينَ فيها أَبَداً» (جن، 23)

10. اگر چه در لغت، خلود به معنای طولانی مدت هم آمده ولی ظاهر آیات و روایات، معنای ابدیت را می رساند. و شما اگر ادعایی خلاف این دارید باید دلیل اقامه کنید، آن هم دلیلی که با آن بتوان از ظاهر قرآن دست برداشت. (مطالبی که بیان فرموده اید این گونه نیست)

افزون بر این که روایات معصومین علیهم السلام نیز همین ابدی بودن را می رساند. (البته چون فرموده اید بحث قرآنی باشد وارد بحث روایات نمی شوم)

بنابر این:

ـ تفاوت قائل شدن بین روح و نفس بهشتیان و جهنمیان، که یکی نابود شدنی و دیگری ابدی است
ـ تفاوت قائل شدن بین تعبیر «خالد بودن» برای بهشتیان و جهنمیان
ـ نیست و نابود شدن جهنمیان پس از مدتی

دلیل می خواهد و آیات متعدد قرآن، خلاف این را ثابت می کند و ظهور در خلاف این دارد.

برای دست برداشتن از ظهور آیات متعدد، و حمل روایات بر وجهی دیگر، دلیلی بسیار قطعی و محکم لازم است تا بتوان ظهور آیات و روایات را کنار گذاشت؛ نه آن چه شما به عنوان موجه شمردن ادعای مطرح شده آورده اید.

سلام
به نکته بسیار جالبی اشاره کردید که چه بسا خداوند از این جهت وعید به خلود می دهد مثل پدر دلسوزی که از فرزندانش می خواهد کاری را انجام دهند و اگر انجام ندهند فلان مجازات را برایشان تعیین می کنند اما بعدا از کرم خویش این مجازات را اجرایی نمی کند یا تخفیف می دهد.
همانطور که می دانیم خلف وعید نه تنها قبیح نیست بلکه در برخی از موارد حُسن هم دارد چون این کار نوعی اظهار کرم است
یاد این شعر افتادم که
وفدت‏ على‏ الكريم‏ بغير زاد
من الحسنات و القلب السليم‏
فحمل الزّاد أقبح كلّ شي‏ء
إذا كان الوفود على الكريم‏

بنا بر این با توجه به آنچه که گفته شد حتی اگر هیچ قرینه ای بر این نباشد که جهنم خالد نخواهد بود و همین یک مطلب باشد که خلف وعید از خداوند کریم نه تنها قبیح نیست بلکه نیکو است کفایت می نمود بر اثبات مطلب علاوه بر اینکه در قرآن هم مویداتی وجود دارد که قبلا ذکر شد از جمله این نقل قول:

و الله اعلم

سلام علیکم برادر عزیزم و رحمة الله و برکاته،
اول از شما تشکر ویژه‌ای دارم بابت این نقد جانانه و چالش‌برانگیز و وقتی که صرف نوشتن آن کرده‌اید. :Gol:

توضیح شما در بالا برای حقیر کاملاً منطقی و قابل پذیرش بود در ضمن اینکه آن روایت را به خاطر ندارم و شاید هم در آن زمینه اشتباه از حقیر بوده باشد که چنان مطلبی را یبان کردم :Gol:

خوب حقیر همچنان معتقدم که خلود به معنای ابدی آن فقط شامل حال دشمنان می‌شود، در مورد آیاتی که شما جمع‌آوری نموده‌اید دو مطلب می‌توان گفت:
۱. این خلودها لزوماً معنای ابدی ندارند و تنها بخشی از انها ممکن است قید ابدی هم برایشان منظور باشد؛
۲. این کار ایشان آنها را از گروه مؤمنین و حتی اسلام خارج کند و بالاتر از آن حتی وارد در گروه دشمنان نماید، به طور خاص در مورد رباخوار داریم که ایشان علم دشمنی با خداوند را برداشته‌اند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّـهَ وَذَرُ‌وا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّ‌بَا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ / فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْ‌بٍ مِّنَ اللَّـهِ وَرَ‌سُولِهِ ... [البقرة، ۲۷۸ و ۲۷۹]

که به طور خلاصه می‌فرماید ای مؤمنان اگر واقعاً مؤمن هستید تقوای خدا را پیشه کنید و آنچه از ربا مانده است را واگذارید، ولی اگر نگذارید، که پس مؤمن هم نیستید، در این صورت اذان جنگ را بدهید با خدا و رسولش ...

پس به طور خاص در مورد ربا حقیر تعجبی نمی‌کنم اگر خلود در جهنم شامل رباخواران نیز بشود، ایشان با خداوند سر جنگ دارند، دشمنی دارند ...

باز همان دو مورد را می‌توان اینجا هم برشمرد، کسی که مؤمنی را از روی عمد بکشد آیا می‌تواند مسلمان باشد؟
یک مثال برایتان می‌زنم، حتماً شما بهتر می‌دانید، یکی از علمای بزرگ فرستادند دنبال عالم بزرگ دیگری و برایشان یک ظرف غذا گذاشته بودند که برای فلان همسایه‌ات ببر که سه روز است هیچ نخورده است! آن عالم می‌گویند من نمی‌دانستم مگرنه خودم برایش چیزی می‌بردم. آن عالم بزرگوار هم می‌گویند اینکه نمی‌دانستی اینقدر براشفته‌ام کرده است و اگر می‌دانستی و باز او گرسنه می‌خوابید که دیگر از اسلام خارج شده بودی. در واقع حتماً شما هم روایت مبارکه را دیده‌اید که چنین بی‌تفاوتی را سبب خروج از اسلام می‌داند. با چنین روایتی تکلیف قتل عمد یک مؤمن دیگر هم معلوم است. (

در مقام قیاس نیستم و با توجه به آیه‌ی فوق که شما آوردید این مطلب را به عنوان یک احتمال بیان کردم)
البته اگر کسی قتل عمد مؤمنی را کرده باشد اگر توبه کند ممکن است باز در جرگه‌ی اسلام وارد شود ولی اگر حقیر اشتباه نکنم خود قتل عمد سبب خروج از اسلام است چنانکه قابیل با کشتن هابیل ملعون دو عالم شد و مانند کسی شد که امتی را کشته باشد:

فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخَاسِرِ‌ينَ [المائده، ۳۰]
... أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ‌ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْ‌ضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا ... [المائده، ۳۲]

باز همانطور فکر کنم می‌شود راجع به آن بحث کرد، معصیت خداوند در مقابل تسلیم او بودن است و خروج از اسلام را خیلی راحت‌تر می‌توان از آن نتیجه گرفت، البته با شرایطی که در ادامه به آنها بیشتر می‌پردازم وقتی بحثمان روی نیت جلوتر بود

هنوز فکر می‌کنم آیات فوق یا خلود به معنای ابدیت را معنا نمی‌دهند و یا اگر بدهند مخاطب آنها مؤمن یا مسلمان (

و یا حتی شخص بی‌تفاوتی نسبت به حق :Gig:) هم نمی‌تواند باشد، مگرآنکه همچنان به این توضیحات ایرادی جدّی وارد بدانید :Gig:

حقیر بغض را گناه نمی‌دانم بلکه بغض را در مقابل حسنه می‌دانم، ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب حسنه‌ای است که هیچ گناهی به آن ضرر نم

ی‌رساند، مقابل آن هم بغض اهل بیت علیهم‌السلام است که هیچ کار خوبی آنرا جبران نمی‌کند و چنین مطلبی به خوبی از دیث طینت که با سی آیه‌ قرآن مدد می‌شود موافقت دارد.
هل‌ الدین الا الحب و البغض هم نشان می‌دهد که اصل بر حبّ و بغض است، حبّ و بغض ابدیت را شکل می‌دهد و گناه و ثواب نعمات و سختی‌های موقت را شکل می‌دهند، اینها در همان حدیث طینت توضیح داده شده‌اند

در حدیث علوی داریم که اصل شر جهل است، در حدیث عقل و جهل هم جهل در مقابل عقل قرار می‌گیرد، ولی آنچه که شما از آن یاد کردید جهل شخصی است که جاهل قاصر باشد، اما آنچه که منظور حقیر بوده است جهل شخصی است که جاهل مقصر باشد. جاهل مقصر اگر در مقابل اهل بیت علیهم‌السلام قرار بگیرند و عمری هم رفتارهای ایشان را ببیند باز جنایات خودش را انجام می‌دهد و تاریخ هم کم از این دست جنایت‌ها را ثبت نکرده است. آن بغضی که به محبت تبدیل می‌شود ناشی از جهلی بوده است که ناشی از تقصیر شخص نبوده باشد.
[SPOILER][SPOILER][SPOILER]کسی که در دنیا بغض داشته باشد و تعمدی حقّ را تکذیب کند در قیامت هم بغضش قابل رفع شدن نیست، آتش هم بغض او را برطرف نمی‌کند، یعنی سوء ظن او به خداوند و اولیاء خداوند هرگز از او خارج نمی‌شود، همچنانکه کسی که در عالم ذر به اکراه بله گفته باشد در دنیا هم ایمان نیاورده و نخواهد آورد:

[/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER]

[SPOILER][SPOILER][SPOILER]... فَمَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا بِمَا كَذَّبُوا مِن قَبْلُ ... [الأَعراف، ۱۰۱]

ترسم از این است که کسی این مطالب را بدون دقت کافی بخواند و درست نفهمد و از این مطالب برداشت جبرگرایی کند حال آنکه چنین برداشت‌هایی اشتباه است ....

[/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER]

در دینامیک آشوب پدیده‌ای هست به نام دوشاخگی، گاهی با شروع شدن تقریباً از یک وضعیت ابتدایی به جایی می‌رسیم که دو پاسخ برای سیستم ممکن می‌باشد. وضعیت انسان و فطرتش هم همینطور است، با شرایط یکسان شروع می‌کنند اما می‌توانند در دو جهت کاملاً متفاوت ابدی شوند. چنین امکانی جزء ذات و خلقت انسان است و عرضی نیست.
[SPOILER][SPOILER][SPOILER]مطابق با حدیثی که سوره‌ی جمعه را توضیح می‌دهد جمعه روز عهد الست است، در این روز که پایان شش روز خلقت آسمان‌ها و زمین است خداوند تمام خلقت خود در آسمان‌ها و زمین را جمع کرده و خود را به ایشان معرفی می‌کند و فطرت الهی از این معرفی و عهدی که بر آن گرفته شده است شکل می‌گیرد، یعنی مطابق این حدیث فطرت اضافه شده به اصل خلقت انسان و سایر موجودات است، علمی است که به صورت تکوینی به انسان داده شده است و در نتیجه در همه وجود دارد. در همان روزی که فطرت به انسان‌ها داده شد در همان روز هم ایشان مخاطب گرفتن عهد الست قرار گرفتند و برخی به اکراه زیر بار آن رفتند ... با این حساب بازگشت به فطرت الهی به نظر حقیر ضرورتی ندارد، آن موقع اکراه بود ولی دنیا محل انتخاب بود و عده‌ای با انتخاب خود اکراه خود را علنی کردند و عملاً عهد خود را با اراده‌ی خود رد کرده و جهل خود را تثبیت کردند و در این جهل هم ابدی می‌شوند.
در مورد اینکه فرمودید این بغض اصالتی ندارد به نظر حقیر با توجه به حدیث عقل و جهل و طینت باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرند.[/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER]

حدیث دوم هم برایم خیلی جالب بود، ممنون،

:Gol: ولی آیا سند آن هم ضعیف است؟

نیت انجام گناه همانطور که شما هم احادیثی را در این زمینه آوردید سبب ثبت خود گناه نمی‌شود، ولی این احادیث را هم شما بهتر از حقیر می‌دانید:
۱. الأعمال بالنیات
۲. اگر کسی در شرق عالم کسی را بکشد و کسی در غرب عالم ز این کار او راضی باشد در علم خداوند او هم در آن قتل شریک است و البته امام رضا علیه‌السلام که این مطلب را فرمودند بعد آیه‌ای از قرآن را دلیل بر این مطلب می‌آورند و آن اینکه شتر صالح علیه‌السلام را یک نفر پِی کرد ولی خداوند می‌فرماید آن قوم چنان کاری را کردند

این احادیث همگی درست هستند، پس باید بین آنها را جمع نمود، به نظر شما چطور می‌شود این کار را کرد؟

ایمان دو صورت است، ایمان مستقرّ و ایمان مستودع، مشابه این را می‌شود در مورد کفر هم گفت، حدیثی در این رابطه داریم که باز ترس دارم به صورت علنی بیانش کنم و راجع به تعداد شیعیان است که حتماً شما بهتر از حقیر می‌دانید، نه هر کسی که ابراز کفر کند لزوماً واقعاً کافر است و نه کسی که ادعای تشیع کند لزوماُ واقعاً شیعه است.
دنیا محل بروز حب و بغض است، هم ایمان و هم کفر بین افراد متفاوت حرکت کرده تا عاقبت مستقرّ خود را بیابند، عقل و جهل ارادی ...

خوب دنیا برای همین خلق شد دیگر مگرنه خداوند از ابتدا می‌دانست که چه کسی به حق رو خواهد کرد و چه کسی از حق روی بر خواهد گرداند

:Gig:
بحث گناه نیست لزوماً، توجه کنید که از معصوم علیه‌السلام پرسیدند که آیا مؤمن دزدی می‌کند؟ فرمودند بله ممکن است در فشار باشد و دزدی کند؛ آیا ممکن است زنا کند؟ بله ممکن است؛ آیا ممکن است ...؟ بله ...
پس بحث چیز دیگری است، بحث رویکرد کلی است، شخص مؤمن بخاطر گناهانش عذاب می‌شود، چه در دنیا چه در زمان مرگ و چه در برزخ و چه در قیامت و چه در آخرت، اما ...
تمام عالم وجود از جمله اسماء و صفات الهی از پیش از خلق شدنشان در علم خداوند بوده‌اند ولی در ذیل روابط علّی و معلولی بروز عینی یافته‌اند ... مشابه این هم خلقت دنیا لازم بوده است تا علم خداوند در مورد جایگاه انسان‌ها توسط اراده‌ی خود انسان‌ها عینیت پیدا کند ... یک گروه جایگاهشان جهنم است و عذاب و یک گروه هم جایگاهشان بهشت ابد است و نعمات، هر دو گروه هم برای خداوند یکی هستند و از عذاب دیدن آن گروه یا بهره‌مندی از نعمت گروه دیگر خداوند نه لذتی می‌برد نه ناراحت می‌شود، نه سودی می‌برد و نه ضرری ...
اینکه تمامی افرادی که در جهنم ابدی می‌شوند حتماً دنیا را تجربه کرده‌اند نشان می‌دهد که خداوند تنها از روی علم خود برای ایشان ثبت جهنم نکرده است، این بحث نیت و شاکله هم پس مربوط به صرف علم خداوند نیست و مربوط به افعال انسان است، اما ایمان و کفر هم فعل انسان است، فعل قلب هستند، کسی که سینه‌اش را به روی کفر بگشاید قبلش تیره شده و نور عقلش دیگر به او نمی‌رسد، چنین کسی در ظلمات جهل خواهد بود در مقابل کسی که سینه‌اش را به سوی ایمان می‌گشاید تا سیاهی‌ها برطرف شوند و از ظلمات جهل به نور حقیقت و عقل وارد شود:

اللَّـهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِ‌جُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ‌ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُ‌وا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِ‌جُونَهُم مِّنَ النُّورِ‌ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَـٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ‌ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ [البقرة، ۲۵۷]

حالا این مسأله‌ی خوبی است که رویش فکر کنیم که آیا عذاب جهنم قلب را که تیره شده بود روشن می‌کند یا خیر؟
به نظر حقیر تا وقتی که روزنه‌ی نوری در قلب مانده باشد عذاب می‌تواند آن را پاک کند، اما اگر قلب کامل سیاه شده باشد دیگر عذاب هرگز پاکش نخواهد کرد، چنین کسانی در اوج عذاب حتی اگر عذاب را حقّ خود هم بدانند از رحمت خداوند مأیوس هستند (بزرگترین گناه یأس از رحمت خداست) و چشم طمع به رحمت خداوند ندارند و اگر در همان جهنم دست به دعا بلند کنند بخشیده می‌شوند، ولی جهل ایشان از رحمت و غفران خداوند مانع از این مسأله می‌شود:

قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَ‌بِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ ۖ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا [الفرقان، ۷۷]

در این باره نظرم را دادم، فکر نمی‌کنم وعید خلود در جهنم به مؤمن یا حتی مسلمانی داده شده باشد اما اگر داده شده باشد هم این خلود ابدی نخواهد بود و همان مدت زیاد می‌توان معنایش کرد

آن نیتی که فعل قلب است باید متفاوت باشد از آن نیتی که به صورت قصد غیرقطعی معنا می‌دهد، مثلاً خیلی‌ها در شرایطی قصد گناه می‌کنند ولی وقتی شرایط عوض شد ایشان هم منصرف می‌شوند ولی برخی اوقات شرایط عوض می‌شود اما شخص بر روی قصد خود اصرار دارد و آنقدر سعی می‌کند تا عاقبت آن را انجام دهد یا مسأله‌ای پیش بیاید که به هر حال غضب خداوند شامل حالش بشود، بالاترین غضب خداوند هم این است که کسی را به حال خود رها کند، تا نخواهد آن شخص نمی‌تواند گناه کند ولی اگر خداوند او را به خود واگذارد در بسیاری از موارد آن شخص هم موفق به انجام گناه می‌شود، اینجاست که بحث حواله دادن به عذاب در آینده یا املاء و استدراج مطرح می‌شود و از شخص سلب توفیق توبه می‌شود و غیره.
فکر می‌کنم اگر اصرار بر انجام فعل و قطعیت را در دل نیت بگنجانیم این نیت دیگر خوب و بدش عمل به حساب خواهد آمد و همراه خواهد بود با رویکرد کلی انسان در زندگی و حبّ و بغض او و اینکه رضایتش در کجاست، در بندگی یا طغیان و عصیان ...
[SPOILER][SPOILER][SPOILER]چنین چیزی دیگر بحث زمان عمل محدود و عذاب نامحدود برایش مطرح نخواهد بود، این شاکله‌ی شخص را شکل می‌دهد و این همانطور که گفته شد تغییر در فطرت نیست بلکه مقدم بر فطرت است چنانکه در عهد الست هم اکراه در گفتن بله را داشته‌ایم.[/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER]

بهشت را جزایی بیشتر معرفی می‌کند ولی نه بی‌نهایت‌برابر، شما بفرمایید یک میلیارد برابر ولی باز محدود خواهد بود.
جهنم هم مقابل عمل قلب است نه مقابل عمل بدن، چه آنکه بهشت و جهنم در قاب ایمان و کفر است نه لزوماً عمل صالح و گناه، عمل صالح هم اگر نقشی دارد بخاطر نقشی است که در تثبیت ایمان دارد، چنانکه گناه هم نقش زیادی در تثبیت کفر دارد ...
در مورد عینیت پیدا کردن کفر هم در دنیا صحبت‌هایی که شد که فکر کنم باز بتواد جواب این بخض از نقدهای خوب ششما باشد

:Gol:

(ادامه دارد ان شاء الله)

از معصوم علیه‌السلام سؤال شد که ما چند نفر از اهل کتاب را موقع جان‌دادن نگاه کردیم هیچ کدام را ندیدیم که مطلب خاصی برایشان رخ بدهد، امام علیه‌آلسلام فرمودند که تأویل این آیه هنوز فرا نرسیده است و اگر درست خاطرم باشد تأویلش مربوط به زمان ظهور امام علیه‌السلام و هبوط حضرت عیسی علیه‌السلام است، این مطلب به نظر حقیر هم درست است چون که اگر اینطور نبود معنا نداشت تمام اهل کتاب از جمله یهود هم به ایشان ایمان بیاورند، داشت؟

در سوره‌ی بینه هم که آیه‌اش را آوردید مطابق حدیث منظور از اهل کتاب شیعه است و منظور از کسانی که کفر ورزیدند به ایشان کسانی است که شیعه را تکفیر می‌کنند و یهود و نصاری شاید در بخش مشرکان در این آیه مطرح شوند، البته آنهایی که در جهل خود مقصر باشند و نه قاصر. در دل تکفیر کردن هم دشمنی نهفته است و در نتیجه تمام مسلین غیر شیعه منظور از این آیه نمی‌توانند باشد، اگر اشتباه نکنم.

با توجه به مطالب گفته شده فرقی وجود دارد میان نیت گناهی که گناه نیست و رویکردی که گناه است اگرچه در رابطه با یک عمل خاص باشد، ولی حقیر هم نمیتوانم درست آنها را تمیز دهم.

بله همانطور که فرمودید آیات قابل تأملی هستند، بخصوص آیه‌ای که از احقاب صحبت می‌کند که اگر درست حساب کرده باشم مجموعاً توقفشان در جهنم از مرتبه‌ی یک میلیارد سال ما می‌شود، اما در مورد آیات دیگری که آوردید حقیر آنطور که از مجموع روایات در تفسیر آیات قرآن برداشتی ناقص و عجولانه کرده‌ام شاید اینطور باشد که دو جهنم داریم و دو بهشت، یک بهشت در بالای بهشت دیگر و یک جهنم در زیر جهنم دیگر، بهشت بالایی بهشت اولیاء خداست و ابدی است آنچنان که جهنم زیرین جهنم دشمنان خداست و آن هم ابدی است، اما در این بین جهنم بالایی و بهشت پایینی جهنم و بهشتی هستند که ابدی نیستند و در داخل ساختار آسمان‌ها و زمین قرار دارند و تا انتهای آسمان‌ها و زمین هم باقی می‌مانند. جهنم بالایی محل کسانی است که شیعه نیستند ولی دشمن خدا و حقّ هم نیستند و آنها دیر یا زود (حداکثر تا انتهای عمر آسمان‌ها و زمین) از آن جهنم خارج شده و به بهشت پایینی وارد می‌گردند، بهشت پایینی هم محل اصحاب یمین است (نه السابقین و اولیاء خدا) که جهنمیان بهشتی شده به آن وارد می‌شوند و این بهشت هم تا انتهای عمر آسمان‌ها و زمین عمر دارد و هر کسی داخل آن است دیر یا زود از آن خارج شده به سمت بهشت بالایی، اما کسی که وارد جهنم زیرین شده باشد یا کسی که وارد بهشت بالایی شود هرگز از آنها خارج نشده و در آنها ابدی خواهد شد. برای خروج از بهشت پایینی و ورود به بهشت بالایی مطابق حدیثی که یادم نیست کجا دیده بودمش خداوند برای هر کس از آنها که بخواهد دینی قرار می‌دهد که با آن دین وارد بهشت موعود بگردند ... برخی از روایاتی که برای چنین برداشتی از آنها استفاده کرده‌ام روایاتی هستند که در ادامه آورده شده‌اند:

الزهد، النص، ص: ۹۵ و ۹۶
فَضَالَةُ بْنُ أَيُّوبَ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ أُدَيْمٍ أَخِي أَيُّوبَ عَنْ حُمْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّهُمْ يَقُولُونَ لَا تَعْجَبُونَ مِنْ قَوْمٍ يَزْعُمُونَ أَنَّ اللَّهَ يُخْرِجُ قَوْماً مِنَ النَّارِ فَيَجْعَلُهُمْ مِنْ أَصْحَابِ الْجَنَّةِ مَعَ أَوْلِيَائِهِ فَقَالَ أَ مَا يَقْرَءُونَ قَوْلَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ إِنَّهَا جَنَّةٌ دُونَ جَنَّةٍ وَ نَارٌ دُونَ نَارٍ إِنَّهُمْ لَا يُسَاكِنُونَ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ وَ قَالَ إِنَّ بَيْنَهُمَا وَ اللَّهِ مَنْزِلَةً [مَنْزِلَتَيْنِ‏] وَ لَكِنْ لَا أَسْتَطِيعُ أَنْ أَتَكَلَّمَ إِنَّ أَمْرَهُمْ لَأَضْيَقُ‏ مِنَ الْحَلْقَةِ إِنَّ الْقَائِمَ لَوْ قَامَ بَدَأَ بِهَؤُلَاء

الإختصاص، النص، ص: ۳۵۶ و ۳۵۷
وَ عَنْهُ عَنْ عَوْفٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ الْجِنَانَ أَرْبَعٌ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ وَ هُوَ أَنَّ الرَّجُلَ يَهْجُمُ عَلَى شَهْوَةٍ مِنْ شَهَوَاتِ الدُّنْيَا وَ هِيَ مَعْصِيَةٌ فَيَذْكُرُ مَقَامَ رَبِّهِ فَيَدَعُهَا مِنْ مَخَافَتِهِ فَهَذِهِ الْآيَةُ فِيهِ فَهَاتَانِ جَنَّتَانِ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ السَّابِقِينَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ يَقُولُ مِنْ دُونِهِمَا فِي الْفَضْلِ وَ لَيْسَ مِنْ دُونِهِمَا فِي الْقُرْبِ وَ هُمَا لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ وَ هِيَ جَنَّةُ النَّعِيمِ وَ جَنَّةُ الْمَأْوى‏ وَ فِي هَذِهِ الْجِنَانِ الْأَرْبَعِ‏ فَوَاكِهُ فِي الْكَثْرَةِ كَوَرَقِ الشَّجَرِ وَ النُّجُومِ وَ عَلَى هَذِهِ الْجِنَانِ الْأَرْبَعِ حَائِطٌ مُحِيطٌ بِهَا طُولُهُ مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ لَبِنَةٌ مِنْ فِضَّةٍ وَ لَبِنَةٌ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَةٌ دُرٌّ وَ لَبِنَةٌ يَاقُوتٌ وَ مَلاطُهُ الْمِسْكُ وَ الزَّعْفَرَانُ وَ شُرَفُهُ نُورٌ يَتَلَأْلَأُ يَرَى الرَّجُلُ وَجْهَهُ فِي الْحَائِطِ وَ فِي الْحَائِطِ ثَمَانِيَةُ أَبْوَابٍ عَلَى كُلِّ بَابٍ مِصْرَاعَانِ عَرْضُهُمَا كَحُضْرِ الْفَرَسِ الْجَوَادِ سَنَة

تفسير القمي، ج‏2، ص: ۳۴۵
أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ: وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ قَالَ خَضْرَاوَتَانِ فِي الدُّنْيَا يَأْكُلُ الْمُؤْمِنُونَ مِنْهَا- حَتَّى يَفْرُغُوا مِنَ الْحِسَابِ‏

. نوادر الأخبار فيما يتعلق بأصول الدين (للفيض)، النص، ص: ۳۷۹ و ۳۸۰
و عن الصّادق عليه السّلام، ... قال: لا تقولنّ انّ الجنة واحدة إنّ اللّه يقول: «وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ» و لا تقولنّ درجة واحدة إنّ اللّه يقول: «درجات بعضها فوق بعض» انّما تفاضل القوم بالأعمال‏ ...
و عن الصادق عليه السّلام- قيل له: إنّ النّاس يتعجّبون منّا اذا قلنا يخرج قوم من جهنّم فيدخلون الجنة، فيقولون لنا: فيكونون مع أولياء اللّه في الجنة. فقال: «انّ اللّه يقول: «وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ» لا و اللّه لا يكونون مع أولياء اللّه قيل: كانوا كافرين؟ قال: لا و اللّه لو كانوا كافرين ما دخلوا الجنة، قيل: كانوا مؤمنين؟ قال: لا و اللّه لو كانوا مؤمنين ما دخلوا النّار و لكن بين ذلك».


با تشکر مجدد از لطف شما، ان شاء الله پاسخ‌های حقیر را اگر خیلی اشتباه هستند به حساب جدال با حق نگذارید، این از کمی علم حقیر است که ان شاء الله خداوند هم در این بحث به شما و جناب .امین. صبر بیشتری عنایت کند :Gol:

یا علی

[="Tahoma"]با سلام و درود

دوستان بزرگوار به موضوع تاپیک توجه داشته و در خصوص همان، مطلب ارائه فرمایند.

مطالب حاشیه ای ما را از موضوع اصلی دور کرده و به خروج از موضوع تاپیک و حذف مطلب، منجر می شود. حیف است مطالب خوب دوستان به حذف بیانجامد. پس بهتر است آن ها را در جای مناسب خود، مطرح فرمایند.

سلام علیکم و رحمة الله، و عرض پوزش بابت پریدن وسط صحبت‌هایتان با کارشناس محترم، :Gol:
ابتدا فرمودید که اگر کسی یک نفر یا صد نفر را بکشد اگر عذابشان ابدی باشد پس فرقی میان آنها نیست (انگار عدالت خداوند زیر سؤال رفته باشد)، ولی بعد خودتان فرمودید البته در شدت و ضعف این عذاب می‌تواند تفاوت زیادی باشد (پس علامت سؤال از روی عدالت خداوند برداشته می‌شود)، بعد فرمودید که اما این با رحمت خداوند قابل جمع نیست ... اما به نظر حقیر این ابدی بودن عذاب با رحمت خداوند هم ناسازگار نیست ... وقتی شخص گناهکار حقیقت زشتی کاری که کرده را بفهمد و هرگز غفلت بر او چیره نشود و حجابی مانع این درک شدید نشود او خودش را برای ابد گناهکار دانسته و باز خودش را برای ابد مستحق عذاب می‌داند. کسی که امام حسین علیه‌السلام را شهید کرده است اگر ذره‌ای از عظمت ایشان را بفهمد دیگر هرگز راضی به عذاب نشدن خود نخواهد بود، بله از عذاب درد می‌کشد و باز بله درد نکشیدن را بیشتر دوست دارد ولی خود را مستحق عذاب دانستن بر این احساسات وقتی مقدم شود می‌تواند رضایت از وضع موجود را به بار آورد. مثل پدری که بچه‌اش را کشته است و اینک خود را مستحق تیرباران می‌داند، وقتی تفنگ‌ها را جلوی خود می‌بیند می‌ترسد ولی وقتی باز یادش می‌آید که با دخترش چه کرده است و او التماسش می‌کرد که او را نکشد ولی او باز با رذالتی که داشت وحشیانه دست به کشتنش زد دیگر مرگ و عذاب را در آغوش می‌کشد و اگر جا داشت خودش خودش را از درون منهدم می‌کرد. در جهنم هم دیگر فراموشی وجود ندارد اگر خداوند عالم نخواهد، دیدن عذاب سهمگین هم وقتی صحنه‌ی جرم‌هایی که کرده‌اند جلوی چشمشان باشد ایشان را از انزجار از خود غاف نمی‌کند تا سرگرم دردهای ظاهری و بیرونی جهنم شوند، در واقع عذاب باطنی عذاب اصلی ایشان است و چون آن را از خودشان می‌دانند و نه از طرف خدا پس از خودشان بیزار بوده و همواره خود را مستحق عذاب می‌دانند، ایشان در این رضایت به عذاب شدن است که ابدی می‌شوند، درد می‌کشند و عذابشان تخفیف هم داده نمی‌شود ولی آن را هم مصداق ظلم به خود نمی‌دانند، این مطلب آخر به طور صریح در روایت امام باقر علیه‌السلام آمده است، آیا با این حال باز شما ابدی شدن عذاب را ظلم می‌دانید؟ عذاب ایشان تجسم عملشان است، عمل انسان یک ظاهر دارد و یک باطن که همان نیت است که فعل قلب است، عذاب برای باطن که لازم باشد دیگر لازمان خواهد بود و هر بار که به یاد آورده شود تازه می‌شود و اگر از یاد نرود همواره تازه خواهد ماند. در جهنم هم همین باطن است که بروز ظاهری یافته است و مجسم شده است. (البته باز بر تفاوت میان نیت برای یک فعل خاص و شاکله به عنوان رویکرد کلی زندگی انسان تأکید دارم)

خلود به معنی ثبوت است، می‌تواند ثبوت برای مدت بلند معنا شود ولی وقتی با قید ابدیت می‌آید دیگر ثبوت ابدی معنا می‌دهد، شما چرا خلود در جهنم برای ابد را فقط خارج نشدن از جهنم ترجمه می‌کنید؟ ثبوت در جهنم برای ابد یعنی زنده وموجود بودنشان هم به مرگ یا عدمشان نخواهد انجامید، همانطور که روز اول هستند در همان وضعیت تا ابد خواهند ماند.
به نظر حقیر ترجمه‌ی شما اشکال دارد که خلود ابدی را صرفاً خارج نشدن از جهنم برای ابد ترجمه می‌کنید و البته حقیر تسلطی به زبان عربی ندارم. :Gol:

یا علی

[="Tahoma"]

با سلام و درود

در فلسفه و در جای خود ثابت شده که نمی توان زمانی باشد که واجب الوجود باشد ولی مخلوقی نداشته باشد. لذا این که هلاکت را به معنای نابودی و مرگ همه چیز، حتی مجردات، گرفته اید صحیح نیست. البته این را ادامه نمی دهم چون موجب خروج از موضوع تاپیک است.

نه جهنمیان و نه بهشتیان قدرت ندارند روحی که خدا به آن ها داده را از بین ببرند. مستور شدن روح انسانی در لابلای گناه و سرپوش گذاشتن بر فطرت پاک الهی، به معنای نابود کردن روح نیست.

خیر، هیچ ظلمی محقق نمی شود و خداوند ذره ای ظلم نمی کند. شاهدش هم همین آیه ای است که قرآن بدان تصریح دارد.

خداوند فیضش دائمی است لذا خلق کردن مطابق با فیاضیت الهی است. از طرفی اختیار دادن به انسان، هیچ اجباری برای انتخاب عذاب ابدی برای انسان نیست، کما این که انسان های بسیار زیادی (اکثریت انسان ها) به عذاب ابدی دچار نمی شوند. اگر خلق کردن و اختیار دادن موجب جبر می شد، چرا بقیه به چنین جبری نرسیدند و دچار عذاب ابدی نشدند؟!

لذا این استدلال نادرست است.

اگر به ادامه آیه توجه بفرمایید، همین جهنم را توصیف می کند:

«جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ»؛ (سراى نيستى و نابودى، همان) جهنم است كه آنها در آتش آن وارد مى‏ شوند و بد قرارگاهى است! (ابراهیم، 29)

می بینید که قرآن، آن را قرارگاه می داند. لذا آن «دارالبوار» به معنای نابودی روح آنان نیست بلکه از این جهت است که جهنمیان هیچ چیزی (عمل صالح) با خود نیاورده و همه چیز آنان نابود شده است.

[="Tahoma"]

اشتباه می کنند زیرا عذابی که خداوند به گناهکار می دهد، چیزی اضافه بر گناهش نیست. این عذاب، نمود عمل او است و خداوند ذره ای در حق کسی ظلم نمی کند و ذره ای عذاب اضافی نمی دهد.
«الْيَوْمَ تُجْزى‏ كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ لا ظُلْمَ الْيَوْم‏»؛ امروز هر كس در برابر كارى كه انجام داده است پاداش داده مى‏شود امروز هيچ ظلمى نيست. (غافر، 17)

این ها ناظر به دنیا یا اعمال دنیوی آن ها است و نمی توان از این آیات، نابودی روح را اثبات کرد چون اصلا ناظر با آن نیست. لذا برداشت شما صرف احتمالی است که خلاف ظاهر قرآن است و اگر به قرآن نسبت بدهید تحمیل بر قرآن است.

[="Tahoma"]

بله، هر آن چه روح دارد می میرد ولی مرگ و مردن به معنای جدا شدن روح از بدن است، نه به معنای مرگ روح. لذا صغرا کبرای استدلالتان صحیح نیست.

در اثر مرگ، روح از بدن مادی جدا می شود و به بدن دیگر (برزخی یا قیامتی) می شود، نه این که روح بمیرد.

چون این گونه نیست و نابود شدنی نیست، نیازی هم به تعبیر آوردن نیست. اگر منظور آن بود، بیانی دیگر می آورد و از خلود و این همه قرینه بر بقاء و ابدی بودن استفاده نمی شد.

[="Tahoma"]

شما خودتان پاسخ را داده اید. تفاوت در کیفیت عذاب است لذا به کسی ظلم نمی شود و هر کس مطابق با عملش عذاب می شود.

خوب و بد بودن که بر اساس و مقدار زمان محاسبه نمی شود بلکه بر اساس طبیعت و ماهیت عمل محاسبه می شود.

اما این که خداوند چگونه چنین عمل می کند که هر دو با توجه به تفاوت گناهان، به مجازات برسند و در حق کسی هم ظلم نشود، ما نمی دانیم و به خود خدا مربوط است. ما فقط می دانیم که خداوند در حق کسی ذره ای ظلم نمی کند.

این که خارج نشدن به معنای نابود شدن است، ادعای شما است که با ظاهر آیات دیگر ناسازگار است؛ لذا نمی توانید آن را به قرآن نسبت بدهید و مدعی شوید این ایه می خواهد این را اثبات کند.

خارج نشدن از جهنم و کم نشدن از عذاب و مقیم بودن در حهنم، همه معنای ابتدای و ظاهری آن ها، ابدی و ماندگار بودن است؛ نه نابود شدن.

[="Tahoma"]

قبلا در این زمینه عرض کردم که مرگ به معنای مردن و مرگ روح نیست بلکه به معنای جدایی روح از بدن مادی است. لذا درست است که هر موجود دارای روحی، مرگ دارد ولی معنایش نابودی و مرگ روح نیست بلکه جدایی روح از بدن مادی و انتقال آن به بدن دیگر (برزخی یا قیامتی) است.

این ادعای شما است و از این آیه آنچه شما ادعا کرده اید فهم نمی شود.

اتفاقا ظاهر این عبارت این است که عذاب ابدی است و کسی که مبتلا به عذاب ابدی شده است نابود شدنی نیست. این که خیلی واضح است و قرآن بدان تصریح دارد.

شما نمی توانید چیزی از خودتان به آیه اضافه کنید و نسبت بدهید که این تبدیل و جایگزینی اعضای بدن، تا جایی است که عمل تمام شود. این ها دلیل می خواهد و شما دلیلی بر اثبات آن ندارید.

[="Tahoma"]

همان طور که عرض کردم، هلاکت و نابودی به معنای نابودی روح نیست بلکه به معنای هلاکت از دنیا و نابودی اعمالشان است. بهشتیان عمل صالحشان را به دنبال می برند و پاداشش را می گیرند ولی جهنمیان عمل صالحی ندارند و همه اعمالشان در این دنیا نابود می شود و عمل صالحی برای همراه بردن ندارد لذا روحشان در عذاب است.

سلام علیکم و رحمة الله،
جناب میقات، آیا به لحاظ زبان عربی، «خلود ابدی» می‌تواند به تنها خارج نشدن از جایی تا ابد دلالت کند (یعنی مثلاً تعبیر به این شود که وجود تا زمانی و سپس عدم از زمانی به بعد) یا وجود و حضور ابدی در آنجا را نیز نیاز خواهد داشت؟ بحث معنای لغوی منظورم هست.
اینکه اگر وجود و حضور هم لازم باشد اینکه این مسأله چطور با رحمت خداوند سازگار می‌شود یک بحث ثانویه خواهد بود.
ممنون از لطفتون :Gol:
یا علی

[="Tahoma"]

با سلام و درود

در هر صورت دلیل قرآنی بر مرگ ارواح در آخر دنیا، نداریم. از آیه شریفه هم این مطلب فهم و اثبات نمی شود.

این که از عدم شعور و تعقل نداشتن، به موت و مرگ تعبیر شود، تعبیری کنایی و مرسوم است. لذا اصلا این گونه آیات ناظر به نابودی و مرگ روح نیست.

بله؛ آیات قرآن که بر ابدی بودن عذاب برای برخی دلالت دارند. از طرفی هم می دانیم که خداوند ذره ای ظلم نمی کتد. لذا می توان نتیجه گرفت که ابدی بودن عذاب برای برخی، ظلم از طرف خداوند محسوب نمی شود.

البته تحلیل و بیان چگونگی ظلم نبودن، در قرآن نیامده و بر عهده علم فلسفه و ... است که در جای خود بیان شده است و ارتباطی با اصل مطلب ندارد.

اگر ظلمی هست ظلمی است که خود جهنمیان در حق خود کرده و با سوء انتخاب، عذاب ابدی را برای خود رقم زده اند:

«وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُون‏»؛ خدا به آنها ستم نكرده بلكه آنها، خودشان به خويشتن ستم مى ‏كنند. (آل عمران، 117)

مطلب دیگر این که در جای خود ثابت شده که علم الهی موجب جبر نیست و اختیار را از انسان سلب نمی کند. لذا این که خداوند می دانسته برخی با سوء انتخاب، سرانجام بدی را برای خود رقم می زنند، دلیل بر این نیست که آن ها مجبور بوده اند.

اصل وجود عذاب ابدی هم برای انذار و ترساندن است و اثر تربیتی دارد و اگر اصلا مصداقی هم پیدا نکند و کسی محکوم به عذاب ابدی نشود، هیچ مشکلی پیش نمی آید. لذا این که عده ای با سوء انتخاب، آن را فعلیت می بخشند، دیگر ایرادی بر خداوند وارد نیست.

[="Tahoma"]

دقت بفرمایید.

عذاب ابدی برای گروه خاصی است نه برای اکثریت؛ لذا این آیات اصلا ناظر به سخن بنده نیست.

هر جهنمی ای که محکوم به عذاب ابدی نیست.

به غیر از آن گروه خاص، بقیه جهنمیان پس از عذاب و پاک شدن، از عذاب خارج و به بهشت منتقل و بابت اعمال نیکشان پاداش داده می شوند.

این قید "تا زمانیکه کیفر می شوند، نه ابدیتشان در عذاب" را شما به آیه اضافه می کنید و الا از آیات این فهم نمی شود. آیات شریفه چنین قیدی که ندارند هیچ، بر خلاف آن هم دلالت دارند.

خارج نشدن عذاب و کم نشدن عذاب و تجدید و جایگزین شدن اعضای سوخته و ...، همگی دلالت بر عذاب ابدی دارد، بدون این که قیدی زده شده باشد.

لذا این قیدی که می زنید، در آیات نیست بلکه شما بر آیه وارد می کنید.

[="Tahoma"]

با سلام و درود

خلود به معنای مدت طولانی و مدید، دوام بقاء، جاودان بودن، ثبات داشتن و ... است.

"دار خلد" که به آخرت اطلاق می شود نیز به جهت باقی بودن اهلش در آن، این گونه نامیده می شود.

دوام و بقاء هر چیزی به حسب خودش است. دوام و بقاء در دنیا به معنای طولانی بودن عمر و مدت طولانی است؛ ولی دوام و بقاء در آخرت، برای ابد و تا وقتی است که آخرت باقی است.

خلود، مطلق استمرار و دوام را می رساند و وقتی مقید به قید «ابدا» (خالدین فیها ابدا) و ... شود استمرار دائمی و همیشگی را می رساند.

خلود، بقاء مستمر است و استمرار داشتن، ملازم با آن است. (ر.ک: التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج ‏3، ص 97 به بعد؛ لسان العرب، ج ‏3، ص 164؛ و ...)

بنابر این:

خلود، معنای دوام و استمرار را دارد؛ خصوصا وقتی با قیودی مانند ابدی بودن و ... بیاید، روشن می شود که معنای طولانی مدت بودن مراد نیست و معنای ابدی و جاودان بودن مراد است.

تعابیر قرآن در باره عذاب ابدی برخی جهنمیان، از همین باب است.

معدوم و نابود شدن جهنمیان و ...، از آیات قرآن که فهم نمی شود، هیچ؛ با ظاهر آیات متعدد قرآن، عدم سازگاری و منافات دارد.

سلام علیکم برادر عزیز و بزرگوار،
آیا شما با اینکه استاد فرمودند که:

مخالفتی دارید؟ حقیر هم که در کتب لغت نگاه کرده بودم جز اینها را ندیده بودم، آیا شما مخالف این استمرار را از خلود ابدی برداشت می‌کنید؟
اگر خلود ابدی به معنای استمرار داشتن ابدی است آیا وجود معذَّب نباید تا ابد هم وجود داشته باشد و هم معذَّب باشد؟
با شما موافق می‌بودم اگر بحث سر این بود که «ما خارجین عنها ابداً» می‌بود، اما الآن بحث «خالدین فیها ابداً» است، بحث فقط سر بیرون نرفتن از جهنم نیست که شما بفرمایید اگر عدم هم بشوند باز هم از جهنم بیرون نیامده‌اند، بلکه بحث سر این است که در داخل جهنم باید برای ابد خالد باشند و در نتیجه برای ابد باید حضورشان و عذابشان در جهنم استمرار داشته باشد و ثبات و بقا داشته باشد؟ شما چطور با این مسأله مخالف هستید را نمی‌توانم درک کنم؟

ببخشید، می‌دانم که از تکرار این گفته‌ی حقیر خسته شده‌اید ولی تا کنون از شما جوابی در این مورد نشنیده‌ام مگرآنکه حقیر را حواله داده‌اید به کسی که بر خلاف حقیر به زبان عربی مسلط باشد، به همین دلیل هم حقیر از کارشناس پرسیدم و پاسخ ایشان هم مؤید همان مطلب بود، آیا دلیل دیگری هم بر ردّ این مطلب دارید؟

با تشکر، :Gol:
یا علی

[="Tahoma"]

با سلام و درود

برداشت و تفسیر از آیات قرآن، اسلوب و روش خاص خود را دارد که بدون توجه به آن ها نمی توان به تفسیر صحیح رسید.

خلود در عذاب، تنها اختصاص به شرک ندارد؛ از طرفی هر مشرکی هم خلود در عذاب ندارد.

برخی از خالدین در عذاب الهی:
کافران (بقره، 25 و 217 و ...)، رباخواران (بقره، 275)، ظالمان (نساء، 168)، دشمنان خدا و رسول (توبه، 63)، قاتلان (نساء 93) و ... .

هر گناهی با توبه بخشیده می شود:
«إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعا» (زمر، 53)
«إِلاَّ الَّذينَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ» (آل عمران، 89)

کسی که باقی بر شرک و کفر و ...، و در آن حال بمیرد، بخشیده نمی شود:
«وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ»؛ كسى كه از آيينش برگردد، و در حال كفر بميرد، تمام اعمال نيك (گذشته) او، در دنيا و آخرت، بر باد مى ‏رود و آنان اهل دوزخند و هميشه در آن خواهند بود. (بقره، 217)

افزون بر این که حجت باید بر او تمام باشد:
«لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيى‏ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ إِنَّ اللَّهَ لَسَميعٌ عَليمٌ»؛ تا آنها كه هلاك (و گمراه) مى ‏شوند، از روى اتمام حجّت باشد و آنها كه زنده مى ‏شوند (و هدايت مى ‏يابند)، از روى دليل روشن باشد و خداوند شنوا و داناست. (انفال، 42)

بنابر این اگر حجت بر او تمام نبوده است، به عذاب ابدی مبتلا نمی شود.

مطلب دیگر این که، سخن ما بر روی ورود به جهنم نیست بلکه بر روی عذاب ابدی و همیشه در جهنم بودن است. لذا این که بسیار وارد جهنم شوند ولی عذاب ابدی نداشته باشند، هیچ منافاتی با عرائض بنده ندارد.

[="Tahoma"]

مراد از ظاهر قرآن، ظهور داشتن الفاظ قرآن است.

شما نمی توانید لفظ «هلک» را مختص معدوم شدن و نابودی بدانید و آن را به قرآن نسبت بدهید و بگویید این ظاهر قرآن است.

هلاکت، دارالبوار و هیزم جهنم بودن، هیچ کدام به معنای معدوم شدن نیست تا شما آن را ظاهر قرآن دانسته و مراد و نظرات خودتان را به قرآن نسبت بدهید.

اگر به روش و اسلوب برداشت و تفسیر از کلام الهی توجه داشته باشید، این گونه برداشت نمی کنید.

اولا، به نظرات مفسران و عالمان قرآنی که با توجه به آیات و روایات و با رعایت اسلوب تفسیر، از قرآن برداشت و تفسیر نموده اند، از پیش تعیین شده گفته نمی شود.

در ثانی، نباید انتظار داشته باشید که ظاهر کلام الهی و قرینه بودن آیات متعدد قرآن را نادیده بگیرم و ادعایی که با ظواهر قرآن و روایات سازگار نیست را بپذیرم.

ثالثا، هیچ کدام از مطالب بنده کپی پیست از اینترنت و ... نیست. لذا اگر دلیل علمی بر اثبات ادعای خود ندارید، لطفا کار دیگران را ضایع نکنید.

سلام علیکم و رحمة الله،
این پست را هم اگر وقت یا حوصله داشتید بخوانید شاید کم‌ضرر باشد، در آن پست سعی کردم عدم تنافر میان عذاب ابدی با رحمت و عدالت خداوند را نشان دهم و اینکه چرا از ابتدا خلق نکردن کسی که در علم خداوند معلوم است که در صورت خلق شدن در عذاب ابدی گرفتار خواهد شد انتخاب خداوند نمی‌تواند باشد.
یا علی

سلام علیکم برادر بسیار عزیزم،
خداوند صبرتان دهد که هر چه شما با هر زبانی منظورتان را توضیح می‌دهید حقیر نمی‌توانم پابه‌پای شما بیایم و اصطلاحاً کُمِیتَم لَنگ است.

در مورد آن دو آیه که آوردید، در آیه‌ی نخست آنها دروغ می‌گویند و عذر و بهانه می‌آورند و خود هم می‌دانند که از راستگویان نیستند، چون دنیا اصلاً برای آن بوده که حجت بر انسان‌ها تمام شود و وقتی حجتی تمام شد هم دیگر تمام شده است و هر چه که باشد عذرتراشی است نه اینکه عذری باشد و آنها به آن اشاره کنند. آیا شما باور می‌کنید که ایشان واقعاً معذور بوده باشند و عذر موجه خود را بیاورند و خداوند نپذیرد؟ در مورد آیه‌ی دوم هم باز دروغ می‌گویند و این از جهلشان است که گمان می‌کنند اگر به دنیا بازگردانده شوند ممکن است طور دیگری عمل نمایند و بهشتی گردند، این برای آن است که ایشان یقین ندارند که خداوند حجت را برایشان تمام کرده بوده است و گمان می‌کنند اگر می‌دانستند چنین سرانجامی خواهند داشت بهتر عمل می‌کردند، حال آنکه دروغ می‌گویند، این بار نه در مقام دروغ به خداوند با عذرتراشی بلکه با دروغ گفتن به خود که ناشی از عدم معرفت ایشان به نفس خودشان است ... بله در این دو آیه خبر از آن است که ایشان راضی به عذاب خود نیستند ... اما این ماجرا برای شروع معذب شدن ایشان است ... وقتی که تا کنون چنین عذابی نداشتند و امروز چنان عذابی پیدا کرده‌اند ... تمایل دارند به بازگشت به زمانی که هنوز در دوزخ انداخته نشده بودند و این تمایل به دو صورت «عذرتراشی» و «قسم خوردن به طور دیگری بودن در صورت بازگشت به دنیا» بروز می‌کند ... اما:
۱. از یک طرف این نقل قول‌ها ممکن است مربوط به دوزخیانی باشد که عاقبت از دوزخ خارج می‌گردند، (اگرچه شخصاً فکر می‌کنم مشترک بین هر دو گروه باشد)
۲. از طرف دیگر ممکن است کم‌کم سرنوشت خود را بپذیرند و اینکه عذاب شدن حق ایشان است را قبول کنند و دست از تقلاهایی که به مثابه‌ی تیری در تاریکی هستند بردارند و راضی شوند به اینکه آنچه که حقشان است به ایشان چشانده شود و بفهمند که این عذاب‌ها از ناحیه‌ی خداوند نیست و ایشان خود این عذابها را برای خود از پیش فرستاده‌اند ... افرادی که در جهنم ابدی می‌شوند کسانی هستند که در دنیا هم از رحمت خداوند مأیوس بوده‌اند و چنین افرادی اگر در آخرت هم با دیدن عذاب کلاً از اینکه به تقلاهایشان پاسخی داده شود مأیوس شوند عجیب نخواهد بود چون سابقه‌ی این رویکرد را داشته‌اند ... ایشان دست از تقلا بر می‌دارند و امیدی به اینکه خداوند نظر لطف به ایشان کند ندارند و به همین دلیل هم در جهل و ظلمت خود ابدی می‌شوند حال آنکه کسانی که بر تقلاهای خود ادامه دهند و ناامید نشوند مشمول این گفته می‌شوند که:

آنهایی که از رحمت خدا ناامید نمی‌شوند ولی تقلای خود را هرگز قطع نخواهند کرد و کم‌کم خواهند دید که دوست دارند خداوند را بخوانند، این را خود ما هم در دنیا هم تجربه کرده‌ام که وقتی دلم تاریک شده است شروع به دعایی کنم با آنکه نوری در درونم نیست ولی کم‌کم همان کلمات و نجواها زنگار از دل باز می‌کند و کم‌کم نوری در دل می‌تابد که امید رحمت از آن می‌رود، اینجاست که سریع‌الرضا بودن خداوند عمل می‌کند و انسانی که به خداوند کمترین امیدی داشته باشد را ناامید نمی‌گذارد، انسانی که ببیند خداوند به او هم نظری کرده است شیفته‌ی کرم خدا می‌شود و حسن ظنش به خداوند او را مشمول رحمت حق می‌کند و او از جهنم خلاص می‌شود، اما امان از ناامیدی ... امان از سوء ظن به خدا .... امان از بزرگتر دیدن گناهان و زشتی‌های خود نسبت به رحمت و غفران خدا ... این است مایه‌ی ابدی شدن آنها که ابدی هستند.

با این حساب نظر حقیر همان است که شما فرمودید که ایشان بعداً به آن مقام رضایت می‌رسند (رضایت از این جهت که آنچه به ایشان رسیده است حقشان است نه رضایتی که بندگان مخلص خداوند در آن متنعم هستند)

می‌ماند اینکه فرمودید این ابدی بودن با عدالت و رحمت خداوند اثبات نمی‌گردد و معدوم شدن چنان موجوداتی را هم می‌توان از عدالت و رحمت خداوند نتیجه گرفت، در این باره پاسخ‌های مفصل‌تری در پست‌های ۲۱ و ۲ و ۲۶ از تاپیک «آیا این روایات با عقاید ما جور در می‌آید (۱۲ نفر همیشه در آتش)» داده‌ام، ممنون می‌شوم اگر بررسی کنید که آیا به نقدهای شما پاسخ داده شده است یا کلاً متوجه نکات مورد نظر شما نشده‌ام

در واقه خداوند هرگز دست به انتخاب نمی‌زند، آنچه فعل خداوند به آن تعلق می‌گیرد تنها راه ممکن است و اگر چند چیز ممکن باشند خداوند از میانشان دست به انتخاب نمی‌زند و همه را خلق می‌کند، پس موجودی که قابل خلق بوده است خلق شده است و خلق نکردن آنها از ابتدا بخاطر اینکه می‌داند ایاشن در آخرت دچار حضور ابدی در عذاب خواهند شد انتخاب خداوند نخواهد بود، خداوند تصمیمی نمی‌گیرد بلکه اراده می‌کند و اراده‌اش را جامه‌ی فعلیت می‌بخشد و این اراده به خلق هر ممکنی در ساز و کار این عالم وجود (اصل علیت) تعلق می‌گیرد، یک صور عمومی بدون استثناء.
[SPOILER][SPOILER][SPOILER][SPOILER][SPOILER][SPOILER]گمان می‌کنم اگر به حدیث طینت رجوع نمایید آنچه در مورد محدود بودن عذاب و غیره می‌فرمایید برطرف گردد، فقط یک نکته‌ی کوچک در این باره بگویم که خداوند همه را از خاک آفرید و سپس در پشت حضرت آدم علیه‌السلام قرار داد و تمام وجود ما از منی که در بدن پدرمان ساخته شده باشد شروع نشده است و اینطور نیست که فقط حضرت آدم علیه‌السلام از خاک ساخته شده باشد، به همین دلیل همه‌ی ما آدم هستیم، اگر اسم خاصّ جدّ بزرگ ما آدم است برای این است که نه فقط ذرّ که تمام بدن ایشان مستقیماً از خاک خلق شد ولی برای ما تنها ذرّ از خاک به طور مستقیم خلق شد و سپس نسل به نسل از صلبی به رحمی انتقال یافت تا نهایتاً از صلب پدر به رحم مادر ریخت و در بدن مادر آن بذر کاشته شده و به طور غیرمستقیم از خاک تغذیه نمود و رشد کرد ... و این همان بذری است که در قیامت هم دوباره جوانه خواهد زد و حشر جسمانی رخ خواهد داد، اینجا خداوند هر طور بخواهد ما را در ارحام صورت می‌زند و آنجا این رشد از نفس تبعیت می‌کند و سرائر به همین صورت ظاهر می‌گردند ...:
قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَ يُحَاوِرُ‌هُ أَكَفَرْ‌تَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِن تُرَ‌ابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ سَوَّاكَ رَ‌جُلًا [الکهف، ۳۷]
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي رَ‌يْبٍ مِّنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن تُرَ‌ابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ... [الحج، ۵]
معنای اصحاب یمین و اصحاب شمال هم از همینجا معلوم می‌گردد و درک ابدی بودن اصحاب شمال از این مسأله دیگر خیلی ساده خواهد بود و البته نه با عدالت خداوند منافاتی دارد و نه با رحمت خداوند.[/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER][/SPOILER]
یا علی