جمع بندی جايگاه «عشق» در مناجات معصومين(ع)

جمع بندی پرسش: جایگاه واژه عشق در ادعیه امامان شیعه چگونه است؟ آیا در مکالمه ی با محبوب از سوی امامان این واژه که بیانگر اوج محبت به اوست بیان شده است؟ پاسخ: کلمه «عشق» در قرآن کریم بیان نشده و در بیانات روایی از حضرات معصومین (علیهم السلام)، نیز به نحو حداقلی دیده می شود. به عنوان نمونه: الف: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): ‏ أَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ عَشِقَ‏ الْعِبَادَةَ فَعَانَقَهَا وَ أَحَبَّهَا بِقَلْبِهِ وَ بَاشَرَهَا بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَهَا فَهُوَ لَا يُبَالِي عَلَى مَا أَصْبَحَ مِنَ الدُّنْيَا عَلَى عُسْرٍ أَمْ عَلَى يُسْرٍ (1) برترين مردم كسى است كه عاشق عبادت باشد، دست به گردن آن آويز، و از دل آن را دوست داشته باشد و با بدنش مباشرت بدان ورزد و اوقات خود را براى آن فارغ سازد. چنين شخصى باكى ندارد كه در اين جهان در سختى باشد يا راحتى.» ب: امام سجاد (علیه السلام) می فرمایند: حضرت علی (علیه السلام) روزی گذرش از کربلا افتاد و فرمود: « هَذَا...وَ مُنَاخُ رِكَابٍ وَ مَصَارِعُ‏ عُشَّاقٍ‏ شُهَدَاءَ لَا يَسْبِقُهُمْ مَنْ كَانَ قَبْلَهُمْ وَ لَا يَلْحَقُهُمْ مَنْ بَعْدَهُم‏ (2) ح اینجا (کربلا) قربانگاه عاشقان و مشهد شهیدان است شهیدانی که نه شهدای گذشته و نه شهدای آینده به پای آنها نمی رسند.» ج: پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «ان الْجَنَّةَ لَأَشْوَقُ إِلَى سَلْمَانَ مِنْ سَلْمَانَ إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِنَّ الْجَنَّةَ لَأَعْشَقُ‏ لِسَلْمَانَ مِنْ سَلْمَانَ لِلْجَنَّةِ (3) به درستی که بهشت به سلمان مشتاق‌تر و عاشق‌تر از سلمان به بهشت است.» اما طبق تحقیقی که صورت گرفت، چنین کلمه ای در ادعیه یافت نشد. و واژه محبت و مشتقات آن بیان شده است. به عنوان نمونه می توان به «مناجات المحبین» امام سجاد (علیه السلام) در ضمن «مناجات خمسة عشر» اشاره نمود.   پی نوشت ها: 1.كلينى، محمد بن يعقوب‏، الكافي (ط- الإسلامية)، دار الكتب الإسلامية، تهران‏، 1407 ق‏، ج، 2،ص83 2.مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الأنوار (ط- بيروت)، دار إحياء التراث العربي‏، بيروت‏، 1403 ق‏،ج41،ص295. 3.همان، ج22،ص341.