جمع بندی توضیحی درباره فرقه های اهل سنت + درخواست منبع

با سلام و عرض ادب

سؤال اول: آیا همه ی فرق اهل سنت خلفای راشدین را قبول دارند؟
پاسخ: گروه ‏هايى كه تحت عنوان اهل ‏سنّت از آنها ياد مى‏ شود، از نظر اعتقادى در دو ويژگى با يكديگر هماهنگ مى ‏باشند:

1. هيچ نصّ آشکاری از پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) درباره امامت و خلافت صادر نشده است.
2. برترى شيخين يعنى ابوبكر و عمر بر ساير صحابه؛ البته این ويژگى در صدر اسلام مطرح نبوده است؛ بلكه از مباحثى است كه اهل ‏حديث به آن باور داشته و آن را پى‏ ريزى نموده‏ اند؛ اما در هر حال همه ی اهل سنت جایگاه ویژه ای برای شیخین قائل می باشند و سیره ی عملی آنان را بر خود حجت می دانند؛ زیرا بر اساس روایاتی که بدان معتقد می باشند،[1] سنت خلفا را در جایی که دستوری از خدا و رسول صل الله علیه وآله وجود ندارد حجت می دانند؛[2]
بله در برخی از موضع گیری ها که اشکال آن واضح بوده؛ همچون اذیت نمودن پاره ی تن پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله عده ای بر عملکرد خلفا خرده گرفته اند؛ اما با این حال در این موارد نیز اهل سنت آنان را اهل بخشش می دانند؛ همچنان که ابن ابی الحدید در مورد این جریان می نویسد: «والصحيح عندي أنها ماتت وهي واجدة على أبى بكر وعمر ، وأنها أوصت ألا يصليا عليها ، وذلك عند أصحابنا من الأمور المغفورة لهما ...»؛[3] آنچه در نظر من صحیح می باشد آن است که فاطمه از دنیا رفت در حالی که بر ابوبکر و عمر غضبناک بود و وصیّت نمود که ان دو بر جنازه ی آنحضرت نماز نخوانند. هر چند که این امر در نزد اصحاب ما از اموری است که مورد بخشش است(و بر شیخین به واسطه ی چنین امری خرده نمی گیرند).

سؤال دوم: در میان مذاهب اهل سنت کدام یک آزادی بیشتری دارند؟
پاسخ: فرق اهل سنت ازدو جهت عمده قابل بررسی است:
الف) فرق فقهی اهل سنت:
از این جهت اهل سنت معاصر دارای یکی از گرایشات مذهبی حنفی؛ مالکی؛ شافعی؛ حنبلی و سلفی می باشند؛ در این میان فقه حنفی از جهت استنباط مسائل شرعی از آن جهت که در این فقه قیاس و استحسان جایگاه ویژه ای دارد، فقیه آزادی عمل بیشتری نسبت به سایر فرق فقهی خواهد داشت؛[4] اما فقه سلفی از آن جهت که فقیه مستقل بوده و خود را ملزم به رعایت نظر امام مذهب نمی داند؛ آزادی استنباط بیشتری(از این جهت خاص) خواهد داشت؛ لذا فتاوای شاذ و نادر در میان سلفیون بیش از علمای مذاهب دیگر است.

ب) فرق کلامی اهل سنت:
از این دیدگاه اهل سنت درای گرایشات معتزلی؛ ماتریدی؛ اشعری؛ اهل حدیث؛ و سلفیه؛ و...بوده اند که در این عرصه در مذهب کلامی معتزلی عقل دارای جایگاه ویژه ای بوده که این امر در مذاهب ماتریدی و سپس اشعری نیز با اهمیت کمتری یافت می گردد؛ بر خلاف اهل حدیث و سلفیه که تابع محض ظواهر کتاب و سنت بوده اند و از هر گونه تاویل و برداشت عقلی ای اجتناب ورزیده اند؛ لذا در عرصه ی صفات خبریه[5] دچار تشبیه و یا تجسیم و یا میل به آن پیدا نموده اند.

سؤال سوم: آیا مجتهد مطلق در میان فقهای معاصر حنفی یافت می شود؟
پاسخ: اجتهاد در نزد اهل سنت دارای هفت درجه است. 1. مجتهدين در شريعت؛ 2. مجتهدين منتسب؛ 3. مجتهدين في المذهب؛ 4. مجتهدين مرجح؛ 5. طبقه مستدلين؛ 6و7. طبقات مقلدين. (1. طبقه حفاظ احکام مذهبي 2. طبقه مقلدين که شامل عامه مردم مي‌شود).

با توجه به این تقسیم می گوئیم: مجتهد مطلق در مراتب بالای آن در میان اهل سنت وجود ندارد؛ بیشتر آنان در زمره ی مجتهدین مقلد بوده که در بیان فتاوای مذهب به فتوای مجتهدین حفاظ(مقلدین حفاظ)، استناد می جویند.

سؤال چهارم: چند کتاب در فقه حنفی که به زبان فارسی نوشته شده است را معرفی نمائید.
جواب: برخی از کتب معروف فتاوای علمای اهل سنت حنفی ایران عبارتند از:

1. فتاوای منبع العلوم کوه ون؛ تالیف: مولوی محمد عمر سربازی(ملازهی)، که در چند مجلد به چاپ رسیده؛

2. محمود الفتاوی، فتاوای دارالعلوم زاهدان، مفتی خدا نظر؛ که زیر نظر مولوی عبدالحمید در چند مجلد به چاپ رسیده؛

3. خلاصة المسائل عقیده و فقه حنفی، مجلد اول، مولفین: مولوی حفیظ الله طاهری و مولوی غلام احمد موحدی، به دستور خواجه شمس الدین مطهری سرپرست حوزه علمیه خواف؛

4. روش نماز رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم از دیدگاه ابوحنیفه، مولوی جمیل احمد نذیری، ترجمه ی محمد امین حسین بر؛

5. اسلامیات بر مبنای فقه حنفی، گرد آورنده:‌مولوی عبدالرحمن سربازی؛

بیان سه نمونه از فتاوی:

الف) مولوی محمد عمر سربازی در پاسخ به این سوال که :«در توالت مگس بسیار است بر لباسها می نشیند، چه حکمی دارد؟»؛ پاسخ می دهد:
الجواب بسم ملهم الصواب: اگر نجاست به مقدار کف دست بر لباس پیدا می شود، لباس ناپاک می گردد و در غیر این صورت نجس نمی شود. قال فی الخانیة:[6]«ذباب المستراح اذا جلس علی ثوب لا یفسده الا ان یغلب و یکثر».[7]والله اعلم و عمله اتم_ محمد عمر(غفرله)، 20 محرم الحرام1400هـ ق.[8]

ب: مفتی خدا نظر در کتاب محمود الفتاوی(فتاوای درالعلوم زاهدان)[9] در پاسخ به این سؤال که من همیشه بعد از بیدار شدن از خواب در شلوار خویش تری می بینم و برای من مشخص نیست که منی است یا وذی و یا ودی، می نویسد:
«الجواب باسم ملهم الصواب» از نامه شما معلوم می شود که در هر سه تردید دارید و خواب را هم به یاد ندارید، که طبق نظر امام ابو حنیفه و امام محمد احتیاطا غسل واجب است. طبق نظر امام ابو یوسف بر شما غسل واجب نیست و چون شما معذور هستید برای شما جایز است که طبق مذهب امام ابو یوسف عمل نمائید؛ البته قابل ذکر است که هر گاه فرصت غسل کردن داشتید با ید غسل بکنید. والله اعلم بالصواب. خدا نظر-عفالله عنه- دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان.

ج: در خلاصة المسائل، عقیده و فقه حنفی،[10] در بحث تیمم آمده است: «مساله140: اگر مرض بواسطه ی استعمال آب زیاد می گردد و یا در صحت تاخیر پیدا می شود، تیمم بگیرد و اگر استعمال آب مطلقا مضر است حکم آن همین است و اگر آب سرد مضر است گرم کرده شود مگر که وسائل گرم کن موجود نشود».

موفق باشید.