به خدا چگونه نظر کنیم ؟
تب‌های اولیه
به خدا چگونه نظر کنیم ؟
مقدمه :
توجه به حسن ظن ، در مسیر عبادت و کمال بندگی ، از مسائل مهم و اساسی ، در علم اخلاق است و در اهمیت و ضرورت این حسن ظن ، همین بس که خدای متعال می فرماید : من نزد ظن بنده خودم هستم ، این آدرس خدا است که به ما می گوید : اگر دنبال من هستی ، اگر می خواهی به من برسی ، باید به ظن و گمان خودت مراجعه کنی ، ببین خدا در نزد تو چگونه است . اگر به خدا گمان خوب داری و یا بدگمان هستی ، همان جا و همان گونه مرا پیدا می کنی .
در این مجال اندک به گوشه ای از آموزه های دینی حضرات معصومین (ع) ، در رابطه با چگونگی حضور خداوند در نظام هستی اشاره می شود :
1- در روایت است :
روزی حضرت عیسی (ع ) و حضرت یحیی (ع ) با هم مقاوله و گفت وگویشان شد .
حضرت یحیی (ع ) به حضرت عیسی (ع ) گفت : « تو این قدر امیدوار به رحمت خدایی گویا که خود را ایمن از آتش می دانی ؟ »
حضرت عیسی (ع ) فرمود : « تو هم این قدر از خدا خائف و ترسانی گویا او را آمرزنده و غفار نمی دانی ؟ »
پس این دو پیغمبر منتظر وحی شدند تا جواب آنها معلوم شود . حضرت جبرئیل (ع ) در این اثنا نازل شد . عرض کرد : « هر دو راست می گویید و هر دو دارای کمال هستید ، لکن خدا می فرماید: « انا عند حسن ظن عبدی المؤمن » ، « من نزد حسن ظن بنده مؤمنم می باشم .» 1
2- پیغمبر (ص) فرمود :
به خالق خودتان گمان خوب داشته باشید . 2
3- امام رضا (ع) فرمود :
به خداوند خوشبین باش ، زیرا هر كه به خدا خوشبین باشد، خدا با گمان خـوش او همراه است . 3
4- امام صادق (ع) می فرماید :
« حسن ظنّ به خدا » اين است كه جز به خدا اميد نداشته باشي و جز از گناه خويش نهراسي . 4
5- در حدیث قدسی است كه خداي متعال می‌فرماید :
بنده‌ي مؤمنم را در هیچ موقعیتی قرار نمی‌دهم و هیچ حادثه‌ای برایش پیش نمی‌آورم مگر اینکه خیری در آن حادثه و موقعیت برای او مقدّر کرده‌ام . 5
6- منسوب به پیامبر اکرم (ص) است كه فرمودند:
بزرگترین گناه کبیره ، سوء ظن به خداي متعال و بدبینی نسبت به خدا و مقدّرات الهی است . 6
7- امام رضا (ع) فرمودند :
گمانت را بخدا نیکو گردان ، که خداوند می فرماید : همانا که من در جایگاه گمان و نگاه بنده مومن به خودم هستم . اگر در من خیر می بیند ( و اعتقاد به جمال من دارد ) ، پس من همان خواهم بود ، و اگر مرا در جایگاه شر و عذاب می بیند و می داند ، پس باز من همان خواهم شد . 7
8- خداوند در حدیث قدسی می فرماید:
همانا که رحمت من بر غضبم پیشی داشته و جلوتر است . 8
9- خداوند می فرمایند :
و رحمت من بر هر چیز و همه چیز وسعت دارد . 9
10- پیغمبر اکرم (ص) فرمودند :
خداوند متعال چون کریم است ، حیا می کند که بنده ای را که به او حسن ظن داشته و امید به رحمت او داشته ، ناامید کند و دست خالی برگرداند. 10
11- در حدیث قدسی داریم :
وقتی خداوند بزرگ ، مردم را آفرید ، به دست خود ، برخود نوشت ( واجب کرد ) که رحمت من برغضبم غالب است . 11
زیرنویسها :
1- بحار ج67 ص385 - عیون اخبار الرضاج2 ص20 -
2- فاحسنوا بالله الظن - مستدرک الوسایل ج 11 ص 250
3- أحسـن الظّن بالله فانّ مَن حسـن ظنّه بالله كان عنـد ظنّه - تحف العقول، ص 449 .
4- حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أَنْ لَا تَرْجُوَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا تَخَافَ إِلَّا ذَنْبَكَ - كافي، ج2، ص72 – وسائل الشيعه، ج15، ص230 –
5- عَبدِيَ المُؤمِن لا اَصرِفُهُ في شََيءٍ اِلاّ جَعَلتُ لَهُ خَيراً ؛ - کلینی ، کافی ، ج 2 ، ص 61 .
6- اَكبَرُ الكَبائِرِ سوءُ الظَّنِّ بِاللهِ؛ - متّقی هندی ، کنز العمّال ، ج 3 ، ص 135
7- أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ بِي إِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً - الكافي، ج 2 ،ص 72
8- إِنَّ رَحْمَتِي سَبَقَتْ غَضَبِي - الكافي، ج 2 ،ص: 274 (باب الذنوب) و کنوز الحقایق، ص89،
9- وَ رَحْمَتي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْء - اعراف: 156.
10- لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ - وسائلالشيعة، ج 15 ،ص: 230 (باب وجوب حسن الظن بالله و..)
11- انَّ اللّهَ تعالی لَمّا خَلَقَ الخَلْقَ کَتَبَ بِیدِهِ علی نَفْسِهِ إنَّ رَحْمَتی تَغْلُبُ غَضَبی ؛ - سیوطی، جامع الصغیر، ج1، ص72
منابع :
1- بیائید با حسن ظن خود ، به خدا نظر کنیم - محمد صالحی
2- http://ostad-tayyeb.blogfa.com/page/arefanehayeashoura2.aspx
3- http://hamrahemontazer.com/kotahaamofid/akhlagh/809-hosn-zan.html
4- http://www.tebyan.net/Index.aspx?pid=38235
5- http://www.abdolghaem.com
6- http://www.darolershad.org/1389-05-21-12-01-12/1389-08-16-08-15-52/85-1389-05-21-12-14-00
7- http://www.hawzah.net/fa/MagArt.html?MagazineID=0&MagazineNumberID=5277&MagazineArticleID=48692