بررسی عملکرد جناب مسلم ابن عقیل
تب‌های اولیه
بررسی عملکرد جناب مسلم ابن عقیل
سلام ، از زمان ورود جناب مسلم ابن عقیل به کوفه تا شهادت ایشان بدست ابن زیاد ملعون و سیاس اتفاقاتی رخ میدهد که در نهایت به شهادت امام حسین (ع) و یارانش در نبردی نابرابر منجر میشود . در یک برنامه تلویزیونی کارشناس و پژوهشگر برجسته تاریخ اسلام ضمن بررسی ابعاد شخصیت جناب مسلم ابن عقیل تلویحا عملکرد ایشان در کوفه را اقدامات بدون برنامه و احساسی و زمینه ساز فاجعه کربلا دانستند . هنوز برای من جای سوال است وقتی زعیم بزرگی مثل هانی مجوز قتل ابن زیاد را آنهم در خانه شخصی اش صادر میکند چرا جناب مسلم از کشتن او طفره میرود تا مانع جنایت های این ملعون شود بطور کلی مجموع عملکرد جناب مسلم در کوفه از جمع کردن وجوهات شرعی تا برپایی قیام بدون برنامه ریزی و هماهنگی با زعمای شیعه و نادیده گرفتن توان دشمن در طرح نقشه های تفرقه انگیز و آمادگی برای خنثی کردن آنها و مهمتر از همه فرصت سوزی در کشتن ابن زیاد آیا در وقوع فاجعه در زمین کربلا بی تاثیر بوده است ؟ ممنون
با نام و یاد دوست
سلام
از اینکه سوال تان را با این مرکز درمیان گذاشتید سپاسگزاریم
در خصوص سوالی که مطرح نموده اید به اطلاع می رساند
پاسخ سوال شما در تاپیک های زیر توسط کارشناس محترم ارائه شده است:
چرا حضرت مسلم(ع) ، ابن زیاد را در خانه هانی نکشت؟
آیا مسامحه و سهل انگاری مسلم باعث حادثه عاشورا شد ؟
خواهشمندم تاپیک های فوق را به دقت مطالعه نمایید، اگر سوالی داشتید اطلاع دهید.
نکته: لطفا قبل از ارسال پرسش با جستجوی آن در سایت از عدم وجود آن اطمینان حاصل کنید.
در پناه قرآن و عترت پیروز و موفق باشید
مدیر ارجاع سوالات said in با نام و یاد دوست
با نام و یاد دوست سلام از اینکه سوال تان را با این مرکز درمیان گذاشتید سپاسگزاریم در خصوص سوالی که مطرح نموده اید به اطلاع می رساند پاسخ سوال شما در تاپیک های زیر توسط کارشناس محترم ارائه شده است: چرا حضرت مسلم(ع) ، ابن زیاد را در خانه هانی نکشت؟ آیا مسامحه و سهل انگاری مسلم باعث حادثه عاشورا شد ؟ خواهشمندم تاپیک های فوق را به دقت مطالعه نمایید، اگر سوالی داشتید اطلاع دهید. نکته: لطفا قبل از ارسال پرسش با جستجوی آن در سایت از عدم وجود آن اطمینان حاصل کنید. در پناه قرآن و عترت پیروز و موفق باشیدبا سلام و ارادت ، مطابق دستور پیش از طرح پرسش حتما با جستجو در بایگانی موضوعات مطالب ارایه شده را با دقت مطالعه میکنم در اینمورد خاص که اسباب زحمت شده است پاسخ های ارایه شده توسط کارشناس محترم از دید حقیر قانع کننده نبوده و امکان به چالش کشیدن آنها و طرح مسایل جدید و مرتبط با موضوع که احتمالا کارشناس محترم سهوا نادیده گرفته اند وجود دارد ضمن اینکه سوال صرفا ناظر بر علت نکشتن ابن زیاد نیست و مجموع عملکرد جناب مسلم را در کوفه مدنظر دارد با اینحال جنابعالی حق استادی بر من دارید و اگر کفایت مطالب را تایید میفرمایید حتما باید با دقت و تمرکز بیشتر بار دیگر مرور نمایم و قطعا ابهام برطرف خواهد شد قدردان زحمات هستم .
مدیر ارجاع سوالات said in با نام و یاد دوست
با نام و یاد دوست سلام از اینکه سوال تان را با این مرکز درمیان گذاشتید سپاسگزاریم در خصوص سوالی که مطرح نموده اید به اطلاع می رساند پاسخ سوال شما در تاپیک های زیر توسط کارشناس محترم ارائه شده است: چرا حضرت مسلم(ع) ، ابن زیاد را در خانه هانی نکشت؟ آیا مسامحه و سهل انگاری مسلم باعث حادثه عاشورا شد ؟ خواهشمندم تاپیک های فوق را به دقت مطالعه نمایید، اگر سوالی داشتید اطلاع دهید. نکته: لطفا قبل از ارسال پرسش با جستجوی آن در سایت از عدم وجود آن اطمینان حاصل کنید. در پناه قرآن و عترت پیروز و موفق باشیدارادت ، حسب دستور مجددا مطالب تاپیک ها بازخوانی شد مسلما یک مطلب واحد میتواند جایگاه متفاوتی از حیث ناظر داشته باشد از سعه صدر و تلاش حضرتعالی در هدایت عامه به صراط مستقیم تشکر میکنم پاینده باشید .
مدیر ارجاع سوالات said in با نام و یاد دوست
با نام و یاد دوست سلام از اینکه سوال تان را با این مرکز درمیان گذاشتید سپاسگزاریم در خصوص سوالی که مطرح نموده اید به اطلاع می رساند پاسخ سوال شما در تاپیک های زیر توسط کارشناس محترم ارائه شده است: چرا حضرت مسلم(ع) ، ابن زیاد را در خانه هانی نکشت؟ آیا مسامحه و سهل انگاری مسلم باعث حادثه عاشورا شد ؟ خواهشمندم تاپیک های فوق را به دقت مطالعه نمایید، اگر سوالی داشتید اطلاع دهید. نکته: لطفا قبل از ارسال پرسش با جستجوی آن در سایت از عدم وجود آن اطمینان حاصل کنید. در پناه قرآن و عترت پیروز و موفق باشیدبا سلام و احترام ، مایلم گزارشی از مطالعه مطالب مورد نظر جنابعالی تقدیم کنم ، برجسته ترین ویژگی اکثر پست ها بی احترامی به طرف مباحثه و طرح ادعاهای بدون دلیل و از روی تعصب بود متاسفانه محتوای مطالب فاقد تحلیل های عقلانی و عرفی بود و بیشتر به اختلاف نظر مورخین در بازگو کردن وقایع پرداخته شده بود . ممنونم
سلام ، امام حسین سیدالشهدا علیه السلام با توجه به اخبار گوناگونی که میرسید به جناب مسلم ابن عقیل ماموریت میدهند تا زودتر به شهر کوفه عزیمت و اخبار صحیح از اوضاع شهر و گرایشات مردم را به اطلاع حضرت برسانند . جناب مسلم ابن عقیل پس از ورود به شهر برخلاف نظر زعمای شیعه که آغاز قیام بدون حضور و رهبری حضرت سیدالشهدا (ع) را صلاح نمیدانستند ( شاید به این دلیل که جناب مسلم را فاقد کاریزما و ثقل لازم برای هدایت و رهبری مردم سست پیمان کوفه و اتخاذ تصمیم در لحظات سرنوشت ساز تصور میکردند) با فراخواندن مردم قیام را بصورت رسمی و علنی آغاز میکند. با شروع قیام اتفاقات تلخ و ناخوشایندی رخ میدهد که دوستان ازآن آگاهند سیدالشهدا(ع) با شنیدن خبر شهادت پسر عموی خویش قصد بازگشت به مکه را دارندکه برادران (یا فرزندان) جناب مسلم ایشان را از تصمیم خود مبنی بر انتقام گیری از عاملان به شهادت رساندن برادرشان مطلع میسازند . امام حسین (ع) که مظهر شجاعت و عطوفت هستند راضی به ترک آنها نشده و کاروان بسوی شهر کوفه رهسپار میشود که باخیانت کوفیان اسباب جنگی نابرابر فراهم و امام حسین (ع) و یاران متعهد ایشان به شهادت میرسند. غرض از مرور آنچه دوستان به آن علم دارند طرح این موضوع است که آیا در کتب و منابع از اجازه امام به جناب مسلم برای آغاز قیام بدون حضور ایشان نامی برده شده است ؟ و همچنین در مدت حضور جناب مسلم درشهر کوفه شاهد بروز اعمالی از سوی ایشان هستیم که با معیارهای امروز ما مطابقت ندارد چه توضیحی برای توجیه وجود دارد ؟ ممنون
کارشناس بحث: استاد ممسوس ممسوس said in با سلام و احترام
با سلام و احترام این سوال باید از زوتایای مختلفی مورد بررسی قرار گیردسلام و ارادت ، استاد گرامی با توجه به اینکه در تاپیک هایی که برای مطالعه توصیه فرمودید اشاره ای به ابعاد مختلف موضوع نشده است اگر ممکن است از یک زاویه که بیشترین ارتباط را با موضوع دارد توضیح بفرمایید و باقی زوایا را فهرست وار بیان کنید ممنونم .
جناب مسلم ابن عقیل پس از ورود به شهر برخلاف نظر زعمای شیعه که آغاز قیام بدون حضور و رهبری حضرت سیدالشهدا (ع) را صلاح نمیدانستند ( شاید به این دلیل که جناب مسلم را فاقد کاریزما و ثقل لازم برای هدایت و رهبری مردم سست پیمان کوفه و اتخاذ تصمیم در لحظات سرنوشت ساز تصور میکردند) با فراخواندن مردم قیام را بصورت رسمی و علنی آغاز میکنبا سلام و احترام این مطلبی که شما فرمودید که برخی از زعمای شیعه مخالف قیام حضرت مسلم بودند در کدام منبع تاریخی یا روایی آمده است اگر میشود آدرس آن را لطف کنید؟
ممسوس said in جناب مسلم ابن عقیل پس از ورود
سلام ، انشااله که عذر دیگری برای بهره مندی از علم شما نباشد ( سلیمان صرد خزاعی گفت :"جناب مسلم شما فقیهی و من هم فقیه هستم شما میفرمایید قیام کنیم ولی من میگویم قیام نکنیم") خبرگزاری مهر مقاله ای به قلم حجت الاسلام سید اصغر علوی نهم دی ماه 1394 استاد گرامی در روایت حوادث تاریخی اغلب اختلاف دیده میشود و از یک رویداد روایتهای مختلف و کاه متضاد نقل شده است ممکن است شما بفرمایید در فلان کتاب مطلبی که از قول سلیمان نقل شد نیامده و علت شرکت نکردن زعمای شیعه زندانی بودن عنوان شده است در اینگونه موارد باید عقلانی ترین و منطقی ترین روایت که با مجموع عملکرد شخصیت ها قرابت بیشتری دارد مبنا قرار گیرد ممنون .جناب مسلم ابن عقیل پس از ورود به شهر برخلاف نظر زعمای شیعه که آغاز قیام بدون حضور و رهبری حضرت سیدالشهدا (ع) را صلاح نمیدانستند ( شاید به این دلیل که جناب مسلم را فاقد کاریزما و ثقل لازم برای هدایت و رهبری مردم سست پیمان کوفه و اتخاذ تصمیم در لحظات سرنوشت ساز تصور میکردند) با فراخواندن مردم قیام را بصورت رسمی و علنی آغاز میکنبا سلام و احترام این مطلبی که شما فرمودید که برخی از زعمای شیعه مخالف قیام حضرت مسلم بودند در کدام منبع تاریخی یا روایی آمده است اگر میشود آدرس آن را لطف کنید؟
ممسوس said in جناب مسلم ابن عقیل پس از ورود
سلام و احترام " جناب سلیمان صرد خزایی که از فقها و مراجع کوفه بودند نه تنها حضرت مسلم را در برپایی قیام یاری نکردند بلکه شرکت در قیام را مکروه اعلام کرده و گفتند : صبر میکنم تا یوسف زهرا [ حضرت امام حسین (ع)] از راه برسند . مشرق نیوز کد خبر 77470 تاریخ انتشار 14 آبان 90 خبرگزاری دانشجو کد خبر 451876 تاریخ انتشار 27 مهر 94جناب مسلم ابن عقیل پس از ورود به شهر برخلاف نظر زعمای شیعه که آغاز قیام بدون حضور و رهبری حضرت سیدالشهدا (ع) را صلاح نمیدانستند ( شاید به این دلیل که جناب مسلم را فاقد کاریزما و ثقل لازم برای هدایت و رهبری مردم سست پیمان کوفه و اتخاذ تصمیم در لحظات سرنوشت ساز تصور میکردند) با فراخواندن مردم قیام را بصورت رسمی و علنی آغاز میکنبا سلام و احترام این مطلبی که شما فرمودید که برخی از زعمای شیعه مخالف قیام حضرت مسلم بودند در کدام منبع تاریخی یا روایی آمده است اگر میشود آدرس آن را لطف کنید؟
با سلام و احترام
توجه به زوایای مختلف عملکرد مسلم بن عقیل در کوفه محقق را به این موضوع سوق میدهد که در شرایط فعلی به وجود امده برای مسلم بن عقیل، ایشان راهی به جز قیام بر علیه امویان در شهر کوفه نداشت. اسباب و عواملی که در کوفه ایجاد شده بود مسلم را بر ان داشت تا بتواند زمینه بهتری را برای حضور امام در کوفه فراهم نماید. این که ما تصور کنیم مسلم بن عقیل قیام زود هنگام و بدون مجوزی را در کوفه رقم زده است قدری سخت گیرانه و دور از انصاف است.
اولا باید بدانیم که مسلم بن عقیل در ان شرایط حساس کوفه که همه راههای ورودی و خروجی شهر پس از حضور عبیدالله در کوفه تحت کنترل شدید ی قرار گرفته بود چگونه میخواست از امام حسین اجازه قیام را اخذ نماید؟ طبعا باید نامه ای یا قاصدی را به سمت امام روانه کند تا از امام اجازه قیام بگیرد مسافت طولانی، کنترل شهر و حضور جاسوسان در کوفه مانع اخذ اجازه از امام بود.
شرایط هم به گونه ای نبود که مسلم منتظر ورود حضرت باشد زیرا امام در منزل زباله یا ثعلبیه خبر شهادت مسلم را شنید معلوم میشود هنوز فاصله امام تا کوفه حتی تا زمانی که مسلم در قید حیات بود فاصله کمی نبوده است.
از طرفی حدود 18 هزار نفر با او بیعت نموده بودند و حدود 4000 مرد جنگی در رکاب او قرار گرفته بودند که میتوانست با ان عده کثیر دارالاماره ای که نهایتا 200 نفر در ان به سر میبردند را به تصرف خود در اورد طبیعتا قیام او در کوفه راه را برای ورود امام هموار نموده و زمنیه حضور حضرت در کوفه بدون درد سر، شکل میگرفت.
همچنین میتوان به ادله فوق، انگیزه شیعیان کوفه در همراهی مسلم و تصرف دارالاماره کوفه را به ان اضافه نمود.
نکته قابل تامل این است که مسلم بن عقیل دیگر مکانی برای مخفی شدن نداشت زیرا منزل هانی محل امنی برای او نبود و جان وی در خطر بود زیرا جاسوسان ابن زیاد از محل اختفای او با خبر شدند و در صدد بودند تا مسلم بن عقیل را دستگیر کنند در چنین شرایطی چه راهکاری برای مسلم بن عقیل باقی مانده بود جز این که قیام کرده و دارالاماره را تصرف کند نیروی چهار هزار نفری در برابر 200 نفر حاکی از برتری مسلم بن عقیل در نبرد احتمالی با ابن زیاد بود.
از این رو به نظر میرسد مسلم بن عقیل بهترین کار را جهت سرعت بخشیدن به قیام امام حسین انجام داده است. زیرا مقدمات حضور امام حسین در کوفه با قیام مسلم تامین میشد. شاید هر کس دیگری در ان شرایط قرار داشت همان کار را میکرد لذا مسلم بن عقیل دست به قیام زد.
اگر چه قیام مسلم جواب نداد و طرفندهای زیرکانه و خبیثانه ابن زیاد جواب داد و یاران مسلم را از اطراف او پراکنده کرد اما این امر واقع نمیشد مگر با خیانت کوفیان و ترس و وحشتی که انان از ورود سپاه شام به کوفه داشتند. که این خود امتحان بزرگی بود برای کوفیان که در آن، سرشکسته شدند.
اگر ما تصور کنیم که بهتر بود مسلم بن عقیل در کوفه قیام نمیکرد و دست روی دست میگذاشت تا اوضاع بدتر از این شود باز هم به نفع امام حسین و قیام حضرت اوضاع عوض نمیشد. ابن زیاد به راحتی به مسلم دست می یافت و او را از بین میبرد.
اما قیام مسلم و عدم همراهی مردم، ماهیت کوفیان را برملا ساخت و خبر شهادت مسلم برای امام حسین اوضاع وخیم کوفه را روشنتر ساخت
ممسوس said in اگر چه قیام مسلم جواب نداد و
اگر چه قیام مسلم جواب نداد و طرفندهای زیرکانه و خبیثانه ابن زیاد جواب داد و یاران مسلم را از اطراف او پراکنده کرد اما این امر واقع نمیشد مگر با خیانت کوفیان و ترس و وحشتی که انان از ورود سپاه شام به کوفه داشتند. که این خود امتحان بزرگی بود برای کوفیان که در آن، سرشکسته شدند. اگر ما تصور کنیم که بهتر بود مسلم بن عقیل در کوفه قیام نمیکرد و دست روی دست میگذاشت تا اوضاع بدتر از این شود باز هم به نفع امام حسین و قیام حضرت اوضاع عوض نمیشد. ابن زیاد به راحتی به مسلم دست می یافت و او را از بین میبرد. اما قیام مسلم و عدم همراهی مردم، ماهیت کوفیان را برملا ساخت و خبر شهادت مسلم برای امام حسین اوضاع وخیم کوفه را روشنتر ساختبا سلام و تشکر بابت صرف وقت، استاد بزرگوار جناب مسلم پس از دستگیری هانی بخوبی میدانست سکوت او نتیجه ای جز شهادت میزبانش بدست ابن زیاد نخواهد داشت پس خصلت جوانمردی حکم میکرد با سپاه 18 هزار نفری بیعت کنندگان در حمایت از جناب هانی و ایضا نابودی امرای اموی و آماده کردن زمینه ورود حضرت امام حسین (ع) اقدام به برپایی قیام نماید. در لزوم اقدام تهاجمی و قیام علیه دستگاه حیله گر ابن زیاد حتی با وجود کارشکنی برخی خواص شهر کوفه شکی نیست و فرمایش جنابعالی کاملا صحیح است اما آنچه باید مورد تامل و عبرت قرار گیرد غفلت از نفوذ سیاسی وتاثیر دسیسه های دشمن بر مردم دمدمی مزاج و عافیت طلب کوفه و مورد دوم از دست دادن فرصت های بهتر برای آغاز قیام بود . بنظر میاید جناب مسلم حیله گری ابن زیاد و دسیسه های او را دست کم گرفته و برای نجات هانی شتابزده قیام میکند در حالیکه برنامه ای برای خنثی کردن نقشه های ابن زیاد پیش بینی نشده بود مثلا به جناب مسلم گفته بودند در زیر دارالاماره کوفه راههایی وجود دارد که به برخی خانه های اطراف متصل است ولی ایشان از کنترل این معابر غافل شده و شایعه سازان اموی و جاسوسان ابن زیاد از طریق همین راهها در میان مردم نفوذ و با با ایجاد وحشت از سپاه خیالی شام مردم را متفرق میکنند ضمن اینکه جناب مسلم با تعداد انبوهی سپاه میتوانست براحتی قصر را تصرف و با کشتن ابن زیاد عملا اختیار کوفه را تارسیدن امام(ع) بدست گیرد اجتماع پشت درهای قصر بمدت طولانی موجب فروکش کردن هیجان و شوق جنگ در میان مردم میشود خلاصه اینکه در صورت برنامه ریزی دقیق و حساب شده تر میشد از نیروی 18 هزار مرد آماده جنگ بهینه تر استفاده نمود همچنین فرصت های طلایی و بهتری برای آغاز قیام وجود داشت که از دست رفت نقل است جناب هانی چهار هزارنفر مرد سواره و هشت هزار پیاده تحت فرمان داشت و با کمک گرفتن از قبایل هم پیمان قادر به جمع آوری سپاهی سی هزار نفره بود اگر بنا بود قیامی برپا شود بهتر نبود به محض ورود ابن زیاد به کوفه و پیش از مسلط شدن برامور با کمک هانی و لشگر تحت فرمانش به قصر هجوم و با کشتن ابن زیاد آنجا را تصرف میکردند در اینصورت با پیوستن 18 هزار نفر به سپاه هانی حتی از لشگر شام هم کاری ساخته نبود و همه چیز برای ورود امام (ع) به کوفه مهیا میشد. به موارد اشاره شده باید تردید جناب مسلم در کشتن ابن زیاد در خانه' هانی را نیز افزود مسلما حذف ام الفساد و شخصیت محوری در شکل گیری فاجعه کربلا میتوانست مسیر تاریخ را تغییر دهد . در جمع بندی باید عرض کنم شکل اقدامات انجام شده توسط جناب مسلم مورد سوال نیست بلکه نحوه' اجرا و زمانبندی آنها است که میتواند از عوامل شکست قیام محسوب شود ممنونم .
سلام ، شاید یادآوری این خاطره در عصر ما اهمیت انجام اقدام درست در زمان درست را روشن نماید. در اوج مبارزات مردم در روند انقلاب ، رژیم شاه با اعلام حکومت نظامی در تهران بزبان ساده اعلام کرد هر کس از خانه خارج شود خونش ریخته خواهد شد. بزرگانی که هدایت قیام در داخل کشور را به عهده داشتند موضوع را به اطلاع حضرت امام (ره) که در دهکده ای نزدیک پاریس اقامت داشتند رسانده و پیشنهاد میدهند بمنظور جلوگیری از ریخته شدن خون مردم چند روز تظاهرات متوفف تا حکومت نظامی لغو شود که حضرت امام مخالفت کرده و میفرمایند به مردم بگویید به خیابانها بیایند و ترس بخود راه ندهند دو دلیل عمده در اتخاذ این تصمیم سرنوشت ساز از سوی حضرت امام(ره) قابل بررسی است اول اینکه با عدم حضور مردم در خیابانها رژیم به هدف خود از اعلام حکومت نظامی رسیده و میدان برای فعالیت و دسیسه های نیروهای حامی شاه خالی میشد و دوم احتمال میدادند ایجاد وقفه در مبارزه موجب فروکش کردن شوق و اراده' مردم در سرنگون کردن حکومت شاه شود و پیروزی را در استمرار حرکت انقلابی مردم میدانستند. این نمونه ای از موقع شناسی و درک صحیح از رابطه عمل و زمان و تاثیر مهم آن در پیروزی یا شکست است ممنون .
با سلام و احترام
اوضاع شهر کوفه بسیار شکننده و آسیب پذیر بود. به گونه ای که نمیتوان گفت وضع شهر به نفع کدام طرف در حال تغییر است. در چنین التهاب سیاسی و امنیتی که ابن زیاد زمام امور را به دست گرفته و با تطمیع، تهدید، قتل و دستگیری، حامیان مسلم بن عقیل را از دور او پراکنده میکند نمیتوان انتظار عملکرد شسته رفته بی نقصی را داشت زیرا اوضاع سیاسی شکننده است.
در مورد دستگیری هانی، اگر مسلم بن عقیل سکوت هم میکرد کار به جایی نمیبرد و ابن زیاد هانی را به شهادت میرساند این که تصور کنیم مسلم با قیام خود قطعا هانی را نجات میداد در حد فرضیه است زیرا اوضاع کوفه را نمیتوانیم انگونه که خود دوست داریم تحلیل کنیم زیرا شرایط کوفه به گونه ای است که احتمال هر واقعه ای در ان وجود دارد
حتی شهادت هانی با اینکه طایفه بزرگ و قبیله نیرومندی داشت همانها هم به وقت مرگ هانی از ترس ابن زیاد حاضر به نجات جان بزرگ و رییس قبیله خود نشدند.
با این حال مسلم بن عقیل در برابر دستگیری هانی سکوت اختیار نکرد و دست به قیام برای نجات هانی و در هم کوبیدن ابن زیاد زد که البته به ثمر ننشست.
این که فرمودید مسلم بن عقیل برای نجات هانی شتابزده عمل نمود باید عرض کنم مسلم بن عقیل قبل از دستگیری هانی بنابر نظر ابن اثیر در الکامل قصد قیام داشت اما به پیشنهاد هانی آن را عملی نکرد. زیرا پس از ورود ابن زیاد به کوفه و تهدید و ارعاب، مسلم بن عقیل از خانه سالم بن مسیب به خانه هانی منتقل شد در همان زمان بود که پیشنهاد قیام را به هانی داد و هانی قیام را صلاح نمیدانست. (1) این اثیر الکامل ج 4 ص 30
اگر این مطلب صحت داشته باشد میتوان گفت طرفند سیاسی مسلم بن عقیل برای قیام مناسب بود و زمان خوبی را برای قیام پیشنهاد کرده بود اگر یاران مسلم بن عقیل سخن او را جدی گرفته و به دنبال قیام بودند حتی کار به دستگیری هانی و شهادت او هم کشیده نمیشد به نظر میرسد مسلم بن عقیل تصمیم به جا و عاقلانه ای گرفته بود اما از سوی شیعیان جدی گرفته نشد در حالی که هنوز خانه هانی به عنوان محل اختفای مسلم بر ملا نشده بود. هانی دستگیر نشده بود و اوضاع سیاسی کوفه هنوز صد درصد به نفع ابن زیاد تغییر نیافته بود.
پس نمیتوانیم بگوییم مسلم بن عقیل شتابزده و بدون برنامه دست به قیام زده است بلکه قبل از دستگیری هانی به فکر قیام بود و حتی پیشنهاد داد که با مخالفت هانی روبرو شد.
در حقیقت بینش سیاسی مسلم بن عقیل بسیار دقیق بود که به فکر قیام افتاد زیرا هنوز انگونه که باید ابن یاد بر امور کوفه مسلط نشده بود و میشد تا ان زمان در کوفه کاری کردو این تیز بینی ناشی از شم سیاسی مسلم بن عقیل است.
به هرحال در این برهه سیاسی و حساس شهر کوفه، اوضاع به نفع ابن زیاد رو به پیش بود اگر شیعیان در همان زمان با سخن مسلم بن عقیل همراهی نموده و او را در بروز قیام کمک و همراهی میکردند قطعا اوضاع کوفه اینگونه نبود که بعدا شکل گرفت.
حال که اوضاع قبلی از دست شیعیان خارج شد و اوضاع جدیدی به وجود آمد معقل غلام ابن زیاد به عنوان جاسوسی برجسته خود را به یاران مسلم رساند و از محل اختفای او در خانه هانی با خبر شد و هانی دستگیر گردید.
به نظر شما در این وضعیت حساس سیاسی امنیتی کوفه مسلم بن عقیل چه باید میکرد؟
یا باید محل اختفای خود را عوض میکرد و به خانه شخص دیگری میرفت که باز جان صاحب خانه را به خطر انداخته بود و سرنوشتی جز سرنوشت هانی نداشت یا باید در بیابان صحرا جای دیگری مخفی میشد که دیگر نمیتوانست چهار هزار نیروی جنگی را برای نبرد آماده نماید بهترین عملکرد در این زمان قیام بود زیرا هم قبیله بزرگ هانی به انگیزه نجات رییس قبیله مسلم را همراهی میکردند هم کسانی که با او بیعت نموده بودند.
اتفاقا بهترین فرصت برای قیام بود و طبعا بهترین نظر در این زمان نظر مسلم بود که باید دارالاماره تصرف شود و ابن زیاد و همراهان انان که 200 نفر بیشتر نبودند گرفتار میشدند.
تاریخ نسبت به جزئیات موضوع تصرف دارالاماره مطلبی به دست ما نمیدهد اما طبق انچه در منابع موجود است ظاهرا این قیام یک روز بیشتر دوام نیاورده و در همان روز 8 ذی الحجه رخ داده است البته عواملی که ابن زیاد به کار بست تا بتواند مسلم بن عقیل را گرفتار کرده و مردم را از دور او پراکنده نماید متعدد است.
در مورد اینکه تصرف دارالاماره کامل نبوده و خروجی های مخفی ان تحت تصرف سپاه مسلم بن عقیل نبوده است با شما موافقم
ابن زیاد از باب الرومیین که ظاهرا درب مخفی از دارالاماره به سمت محله مسیحیان بوده است برخی از رجال مهم سیاسی موافق ابن زیاد از همان درب خارج شده و یا برخی دیگر وارد شدند. برای ما مشخص نیست که چرا سپاه مسلم از وجود چنین دربی بی اطلاع بودند شاید اوضاع را درست رصد نکردند یا شاید اصلا تصور نمیکردند که جمعیت چهار هزار نفری در برابر جمعیت 200 نفری محبوس در دارالاماره مغلوب گردند.
به هر حال این موضوع هم برای ما نامفهوم است هم منابع تاریخی جزییات ان را نقل نکردند. روشن است که همه تحولات به سرعت و ظاهرا در همان یک روز رخ داده است البته ناگفته نماند که ابن زیاد هم حریف دست بسته ای نبود و بسیار دقیق عمل کرد زیرا او فرزند زیاد یکی از 4 نفر دهات العرب است که شورشهای حساسی در دوره حضرت علی علیه السلام در منطقه فارس ایران را خاموش نمود. ابن زیاد کسی بود که معاویه طی توصیه به سرجون غلام خویش او را برای تحولات عظیم سیاسی معرفی کرده بود.
اکنون عوامل شکست قیام را بررسی میکنیم
ممسوس said in با سلام و احترام
با سلام و احترام اوضاع شهر کوفه بسیار شکننده و آسیب پذیر بود. به گونه ای که نمیتوان گفت وضع شهر به نفع کدام طرف در حال تغییر است. در چنین التهاب سیاسی و امنیتی که ابن زیاد زمام امور را به دست گرفته و با تطمیع، تهدید، قتل و دستگیری، حامیان مسلم بن عقیل را از دور او پراکنده میکند نمیتوان انتظار عملکرد شسته رفته بی نقصی را داشت زیرا اوضاع سیاسی شکننده است. در مورد دستگیری هانی، اگر مسلم بن عقیل سکوت هم میکرد کار به جایی نمیبرد و ابن زیاد هانی را به شهادت میرساند این که تصور کنیم مسلم با قیام خود قطعا هانی را نجات میداد در حد فرضیه است زیرا اوضاع کوفه را نمیتوانیم انگونه که خود دوست داریم تحلیل کنیم زیرا شرایط کوفه به گونه ای است که احتمال هر واقعه ای در ان وجود داردبا ارادت ، استاد از حضورتون عذر میخوام اگر مخالفت آشکار میکنم، با مخدوش کردن صحنه' حوادث و بزرگنمایی حاشیه های پیرامون نمیتوان اصل حادثه و عوامل تاثیرگذار را کتمان کرد. درست است که باتوجه به فضای ملتهب کوفه وحیله های ابن زیاد نباید انتظار اقدام بی نقص را داشت اما باید نواقص را تحلیل کرد و پذیرفت تا تکرار نشود. در مورد دستگیری جناب هانی بنده هم عرض کردم سکوت جناب مسلم نتیجه ای جز شهادت او نداشت و جایی اشاره نشد که قیام قطعا باید به نجات ایشان منجر میشد بلکه تایید کردم در آن مقطع و شرایط چاره ای جز علنی کردن قیام وجود نداشت ولی قیامی با برنامه که بتواند حیله های احتمالی ابن زیاد را خنثی نماید. اینکه جناب مسلم با حمایت 18 هزار نفر قادر بود به آسانی دارالحکومه را تصرف و شر ابن زیاد را برای همیشه کم کند فرضیه نیست اگر نمونه ای سراغ دارید که 18 هزار نفر در مقابل کمتر از 400 نفر شکست خورده اند بفرمایید پیروزی در صورت هجوم به قصر امری محتمل نبود که تردید ایجاد کند بلکه در صورت آتش زدن دروازه' قصر نگهبانان و کلیه نفرات یا تسلیم میشدند یا در چشم بهم زدنی نابود و به درک واصل .
ممسوس said in حتی شهادت هانی با اینکه طایفه
حتی شهادت هانی با اینکه طایفه بزرگ و قبیله نیرومندی داشت همانها هم به وقت مرگ هانی از ترس ابن زیاد حاضر به نجات جان بزرگ و رییس قبیله خود نشدند. با این حال مسلم بن عقیل در برابر دستگیری هانی سکوت اختیار نکرد و دست به قیام برای نجات هانی و در هم کوبیدن ابن زیاد زد که البته به ثمر ننشست. این که فرمودید مسلم بن عقیل برای نجات هانی شتابزده عمل نمود باید عرض کنم مسلم بن عقیل قبل از دستگیری هانی بنابر نظر ابن اثیر در الکامل قصد قیام داشت اما به پیشنهاد هانی آن را عملی نکرد. زیرا پس از ورود ابن زیاد به کوفه و تهدید و ارعاب، مسلم بن عقیل از خانه سالم بن مسیب به خانه هانی منتقل شد در همان زمان بود که پیشنهاد قیام را به هانی داد و هانی قیام را صلاح نمیدانست. (1) این اثیر الکامل ج 4 ص 30با ارادت ، زمانیکه بنده عرض کردم جناب مسلم برخلاف نظر برخی زعمای شیعه قیام کردند تقاضای سند و منبع نمودید و حالا میفرمایید هانی مخالف قیام بودند. اگر جناب مسلم را فرمانده بدانیم به این معناست که ایشان باید تصمیم نهایی را میگرفتند یک فرمانده مشورت میکند و سپس برحسب شرایط تصمیم نهایی را میگیرد پس مخالفت جناب هانی با قیام نباید در اتخاذ تصمیم صحیح تاثیر میگذاشت زیرا پیروزی در قیام پیش از دستگیری جناب هانی و با پشتوانه 12 هزار نیروی تحت امر وی و 18 هزار بیعت کننده با تصرف قصر حکومت براحتی حاصل میشد ضمن اینکه اگر جناب هانی مخالف قیام و جناب مسلم هم پذیرفته بودند پس آنچه پس از دستگیری هانی انجام میشود قیام نبوده بلکه حرکتی شتابزده برای حمایت از هانی و آزاد کردن او بوده است .
ممسوس said in تاریخ نسبت به جزئیات موضوع
تاریخ نسبت به جزئیات موضوع تصرف دارالاماره مطلبی به دست ما نمیدهد اما طبق انچه در منابع موجود است ظاهرا این قیام یک روز بیشتر دوام نیاورده و در همان روز 8 ذی الحجه رخ داده است البته عواملی که ابن زیاد به کار بست تا بتواند مسلم بن عقیل را گرفتار کرده و مردم را از دور او پراکنده نماید متعدد است. در مورد اینکه تصرف دارالاماره کامل نبوده و خروجی های مخفی ان تحت تصرف سپاه مسلم بن عقیل نبوده است با شما موافقم ابن زیاد از باب الرومیین که ظاهرا درب مخفی از دارالاماره به سمت محله مسیحیان بوده است برخی از رجال مهم سیاسی موافق ابن زیاد از همان درب خارج شده و یا برخی دیگر وارد شدند. برای ما مشخص نیست که چرا سپاه مسلم از وجود چنین دربی بی اطلاع بودند شاید اوضاع را درست رصد نکردند یا شاید اصلا تصور نمیکردند که جمعیت چهار هزار نفری در برابر جمعیت 200 نفری محبوس در دارالاماره مغلوب گردند.با ارادت ، البته در تعداد افرادی که جناب مسلم را در روز قیام همراهی میکنند اختلاف نظر وجود دارد ولی با فرض صحت چهار هزار نفر هم تعبیر مغلوب شدن در برابر دویست نفر بنظر صحیح نیست قیام جناب مسلم مغلوب نشد و شکست نخورد بلکه با تدابیر و حیله های ابن زیاد و اجتماع بی تاثیر و بدون برنامه در مقابل قصر کوفه از هم پاشید و ناکام ماند درحالیکه اتخاذ یک تصمیم قاطعانه و هجوم به دارالحکومه در اوج هیجان و آمادگی مردم طومار ابن زیاد و نوکرانش را برای همیشه در هم پیچیده و شهر کوفه را مسخر یاران امام حسین (ع) میکرد .
ممسوس said in به هر حال این موضوع هم برای
به هر حال این موضوع هم برای ما نامفهوم است هم منابع تاریخی جزییات ان را نقل نکردند. روشن است که همه تحولات به سرعت و ظاهرا در همان یک روز رخ داده است البته ناگفته نماند که ابن زیاد هم حریف دست بسته ای نبود و بسیار دقیق عمل کرد زیرا او فرزند زیاد یکی از 4 نفر دهات العرب است که شورشهای حساسی در دوره حضرت علی علیه السلام در منطقه فارس ایران را خاموش نمود. ابن زیاد کسی بود که معاویه طی توصیه به سرجون غلام خویش او را برای تحولات عظیم سیاسی معرفی کرده بود. اکنون عوامل شکست قیام را بررسی میکنیمبا ارادت ، همانطور که فرمودید در خصوص حوادث روی داده در کوفه پس از ورود حضرت مسلم روایت های مختلف و گاه متضاد نقل شده است لذا به جزییات حوادث ورود نشده وصرفا آنچه قطعا واقع شده است مطرح شد یعنی برپایی قیام در کوفه به فرماندهی حضرت مسلم و ناکام ماندن آن بدلایلی که ذکر شد ممنونم .
با سلام و احترام
اما اینکه چرا مسلم بن عقیل حاضر نشد در خانه هانی عبیدالله را بکشد
طبق برخی از نقلهای تاریخی هانی حاضر نبود که عبیدالله در خانه او کشته شود شاید بدین خاطر که برای او درد سر ساز بود و جان خودش و اهل خانه اش در خطر بود مسلم بن عقیل هم برای همین خاطر این امر را عملی نکرد.
همچنین در نقلی آمده است که یکی از بانوان خانه هانی تقاضا داشت که ابن زیاد در خانه هانی کشته نشود.
همچینین در برخی از نقلها امده است که مسلم بن عقیل گفت ترور را ناجوانمردانه دانسته و ان را نمیپسندد همانگونه که پیامبر ان را ناپسند میدانست.
برخی هم کلا این داستان را جعلی میدانند.( تاریخ زندگانی سیدالشهدا، شیخ عباس حائری، ص 265)
برخی بر این باورند که وظیفه و دستور مسلم بن عقیل صحت و سقم نامه کوفیان برای دعوت از امام بود و امام او را به سه امر توصیه نموده بود تقوای الهی، مخفی نگه داشتن مأموريت و لطف و محبت (مجلسی بحار الانوار ج 44 ص 335)
از طرفی برخی قصاص قبل از جنایت را درست نمیدانستند و عرب قتل مهمان را نادرست میدانست و چه بسا بعدها عرب از این عمل به بدی یاد میکردند و دستاویزی برای دشمنان اهل بیت و امویان میشد که مسلم ناغافلی مهمان خانه هانی را با همدستی هانی به قتل رسانده است.
علاوه بر این کشتن ابن زیاد ثمره انی داشت اما امویان مهره های جایگزین او را در نظر رفته و شخص دیگری را به جای او بر مسند حکومت کوفه مینشاندند.
با ارادت ، استاد از حضورتون عذر میخوام اگر مخالفت آشکار میکنم، با مخدوش کردن صحنه' حوادث و بزرگنمایی حاشیه های پیرامون نمیتوان اصل حادثه و عوامل تاثیرگذار را کتمان کرد. درست است که باتوجه به فضای ملتهب کوفه وحیله های ابن زیاد نباید انتظار اقدام بی نقص را داشت اما باید نواقص را تحلیل کرد و پذیرفت تا تکرار نشود.قصد بنده مخدوش کردن حوادث تاریخی نیست متاسفانه در مورد قیام مسلم بن عقیل در کوفه منابع مطلبی به دست ما نمیدهند. منابع در این باره سخنی نگفته اند و برای ما مبهم است نواقصی را که شما اشاره کردید در صورتی میتوان ان را تحلیل نمود که منابع تارخی دست ما را برای تحلیل باز بگذارند اینکه چرا مسلم نتوانست با جمعیت قابل توجهی که دارد اوضاع را به نفع خود تغییر دهد برای ما هم جای سوال دارد. اگر شما تحلیل خاصی دارید اشاره بفرمایید
در مورد دستگیری جناب هانی بنده هم عرض کردم سکوت جناب مسلم نتیجه ای جز شهادت او نداشت و جایی اشاره نشد که قیام قطعا باید به نجات ایشان منجر میشد بلکه تایید کردم در آن مقطع و شرایط چاره ای جز علنی کردن قیام وجود نداشت ولی قیامی با برنامه که بتواند حیله های احتمالی ابن زیاد را خنثی نماید. اینکه جناب مسلم با حمایت 18 هزار نفر قادر بود به آسانی دارالحکومه را تصرف و شر ابن زیاد را برای همیشه کم کند فرضیه نیست اگر نمونه ای سراغ دارید که 18 هزار نفر در مقابل کمتر از 400 نفر شکست خورده اند بفرمایید پیروزی در صورت هجوم به قصر امری محتمل نبود که تردید ایجاد کند بلکه در صورت آتش زدن دروازه' قصر نگهبانان و کلیه نفرات یا تسلیم میشدند یا در چشم بهم زدنی نابود و به درک واصل .در مورد علنی کردن قیام عرض کردم چاره ای نبود و شما هم تایید میکنید. اما در مورد تصرف دارالاماره با جمعیت 18 هزار نفری باید عرض کنم 18 هزار نفر بیعت کنندگان بودند اما تاریخ تعداد همراهان مسلم برای تصرف دارالاماره را 4000 نفر برآورد کرده اند. شاید بفرمایید این جمعیت هم قابل توجه است و قطعا در برابر 200 نفر در مرکز حکومت کوفه قابلیت پیروزی دارند اما بنده تصور میکنم نقشه های ابن زیاد برای پراکنده کردن سپاه مسلم بسیار دقیق و حساب شده بود و البته از نکته ای که نباید غافل بود بی وفایی یاران مسلم است انها تحت تاثیر ورود سپاه شام به کوفه که از طرفندهای دروغین ابن زیاد بود وحشت داشتند همج الرعاع بودن انها عدم ایمان قوی و استوار به امام حسین و سفیر حضرت و دنیا دوستی و عدم خیر خواهی و تقوی و عوامل دیگر باعث شد مسلم را تنها گذاشته و او را در این نبرد تنها بگذارند. به نظر بنده عدم موفقیت مسلم در قیامش به یاران او بستگی داشته است. شاید رودستی که ابن زیاد به یاران مسلم زد اجازه هیچ عکس العملی را به مسلم و یارانش نداده باشد. بله میتوان گفت درب دارالخلافه را اتش میزدند. از بالای بام وارد میشدند دربی که معروف به باب الرومیین بود را به تصرف خود در میاوردند با منجنیق اتش و سنگ به داخل محل حکومت پرتاب میکردند و موارد دیگر که میتوان ان را تصور کرد. اما اینکه چرا این موارد عملی نشد یا مسلم مشاور خوب و درستی نداشت یا از در داخل سپاهش افراد نفوذی داشت یا خودش به راههای ورودی و خروجی دارالاماره اطلاع نداشت و یا اینکه ابن زیاد با حیله و نیرنگ فرصت این اقدامات را از سپاه مسلم گرفت
زمانیکه بنده عرض کردم جناب مسلم برخلاف نظر برخی زعمای شیعه قیام کردند تقاضای سند و منبع نمودید و حالا میفرمایید هانی مخالف قیام بودند. اگر جناب مسلم را فرمانده بدانیم به این معناست که ایشان باید تصمیم نهایی را میگرفتند یک فرمانده مشورت میکند و سپس برحسب شرایط تصمیم نهایی را میگیرد پس مخالفت جناب هانی با قیام نباید در اتخاذ تصمیم صحیح تاثیر میگذاشت زیرا پیروزی در قیام پیش از دستگیری جناب هانی و با پشتوانه 12 هزار نیروی تحت امر وی و 18 هزار بیعت کننده با تصرف قصر حکومت براحتی حاصل میشد ضمن اینکه اگر جناب هانی مخالف قیام و جناب مسلم هم پذیرفته بودند پس آنچه پس از دستگیری هانی انجام میشود قیام نبوده بلکه حرکتی شتابزده برای حمایت از هانی و آزاد کردن او بوده است .با سلام و احترام اینکه بنده از شما سند خواستم دال بر رد نظر شما نبود بلکه جهت اطمینان به مطلب مورد نظر بود. بله طبیعتا اگر فرمانده خواهان قیام باشد نظرش نافع است اما مشورت هم در این باره لازم بوده است چه بسا هانی بر امور کوفه واقفتر از مسلم بن عقیل بوده است معمولا فرماندهان نظامی در امور جنگی و نبرد مشورت میکنند و نظر صائب را دریافت و به همان عمل میکنند شاید ان موقع اوضاع مناسب نبوده است البته اگر ما که از بیرون به این جریان نگاه میکنیم و ان را تجزیه و تحلیل میکنیم در همان وهله اول قیام را مقدم میدانیم اما ما همه شرایط را نمیدانیم و برای ما خیلی از امور ابهام دارد شاید هم زمینه برای قیام مساعد نبوده است اما به نظر میرسد عکس العمل مسلم پس از شهادت هانی باز هم قیام محسوب میشود و نه یک حرکت شتابزده زیرا مسلم در ان برهه چاره ای جز قیام و یک حرکت نظامی نداشته است اما نکته اینجاست که این زیاد مکار و حیله گر همه راهها را بر قیام مسلم بست و یا از همه مهمتر یاران بی بصیرت مسلم گرفتار حیله های ابن زیاد شده و پشت مسلم را خالی کردند. شاید مسلم تصور نمیکرد که 4000 هزار نفر جنگجو به یک باره تحت تاثیر شیطنت ابن زیاد دور مسلم را خالی کنند و او را تنها بگذارند با اینکه انها با او بیعت نموده بودند.
با ارادت ، البته در تعداد افرادی که جناب مسلم را در روز قیام همراهی میکنند اختلاف نظر وجود دارد ولی با فرض صحت چهار هزار نفر هم تعبیر مغلوب شدن در برابر دویست نفر بنظر صحیح نیست قیام جناب مسلم مغلوب نشد و شکست نخورد بلکه با تدابیر و حیله های ابن زیاد و اجتماع بی تاثیر و بدون برنامه در مقابل قصر کوفه از هم پاشید و ناکام ماند درحالیکه اتخاذ یک تصمیم قاطعانه و هجوم به دارالحکومه در اوج هیجان و آمادگی مردم طومار ابن زیاد و نوکرانش را برای همیشه در هم پیچیده و شهر کوفه را مسخر یاران امام حسین (ع) میکرد .بله منظور بنده هم از شکست قیام نظر شماست شکستی در کار نبود بی تدبیری یاران مسلم و فریب خوردن انان مد نظر است. اما مهم اینجاست که همان تصمیم قاطعانه و شور و شوق در یاران مسلم وجود نداشت بلکه انها انسانهای سست عنصری بودند که در برابر حیله های ابن زیاد پا پس کشیدند و مسلم را تنها گذاشتند انسانهای بی بصیرتی که توقعی از انها نبود در نتیجه مسلم تنها ماند.
با ارادت ، همانطور که فرمودید در خصوص حوادث روی داده در کوفه پس از ورود حضرت مسلم روایت های مختلف و گاه متضاد نقل شده است لذا به جزییات حوادث ورود نشده وصرفا آنچه قطعا واقع شده است مطرح شد یعنی برپایی قیام در کوفه به فرماندهی حضرت مسلم و ناکام ماندن آن بدلایلی که ذکر شد ممنونم .با شما هم نظر هستم واقعا در این جریان هم در منابع تاریخی مطلب کمی وجود دارد هم در اصل جریان ما دستمان خالی است نه میتوانیم تحلیل درستی داشته باشیم و نه میتوانیم به نظر قاطعی در این باره برسیم فقط انچه برای ما مسجل و قطعی است بی وفایی یاران مسلم بن عیقل است که در یک روز دور او جمع شده دارالاماره را تصرف کردند و در همان روز مسلم را تنها گذاشتند این عمل یاران مسلم شاید پرده از ابهامات این داستان بردارد که چرا با وجود 4000 نفر در برابر اقلیت 200 نفری تدبیری اندیشیده نشد ایا مسلم بن عقل تجربه کافی را نداشت یا یارانش بی تدبیر بودند به نظر بنده تنها گذاشتن و عدم یاری مسلم قدری از ابهامات این جریان را میزداید و ان باز بی بصیرتی یاران مسلم در قیام او علیه ابن زیاد بود و مسلم بن عقیل هم گرفتار چنین مردم بی بصیرتی شد.
ممسوس said in زمانیکه بنده عرض کردم جناب
سلام ، تمام آنچه که درباره' قیام گفته میشود و بررسی و تحلیل عملکردها بافرض صحت اخباری است که به ما رسیده و هدف یافتن مقصر نیست بلکه عبرت آموزی است. تعصب داشتن بر عملکردها تا جایی قابل قبول است که مانع دیدن حقیقت نشود. در مورد حرکت جناب مسلم بنظر میاید قیام ایشان در حمایت از هانی بیشتر نمایش قدرت بوده تا اقدامی عملی برای تحقق اهداف هنوز مشخص نیست هدف از محاصره قصر توسط جناب مسلم و همراهان چه بوده آیا پیش از قیام همفکری شده بود در صورت آزاد نکردن هانی چه باید بکنند بی وفایی و سستی ایمان مردم کوفه بی سابقه نبود و ترک معرکه ازترس جان وطمع مال تعجب آور نیست اما اینکه در پایان روز قیام حتی یاران نزدیک جناب مسلم که حدود یکماه بعد در کربلا به شهادت میرسند هم ایشان را همراهی نمیکنند و حضرت مسلم از روی غربت و تنهایی به خانه پیرزنی پناه میبرند سوال برانگیز و مبهم است. درست است که ابن زیاد با حیله و نیرنگ مردم را پراکنده میکند ولی مکاری دشمن زمانی کارگر میافتد که ما هوشیار نباشیم بی وفایی و ابن الوقت بودن کوفیان و حیله های ابن زیاد در ناکامی قیام جناب مسلم نقش مهمی داشتند ولی حرکت بدون برنامه ، عدم هوشیاری، فرصت سوزی و زمان دادن به دشمن هم در عدم موفقیت قیام بی تاثیر نبوده است. قیام یعنی تعیین هدف و تحریک و تشویق مردم و ایجاد انگیزه' مشارکت در برنامه های تدوین شده برای پیروزی مسلما قیامی به اهداف خود میرسد که واکنش های احتمالی و دسیسه های دشمن را پیش بینی و برای خنثی کردن آنها راهکار مناسب در نظر گرفته باشد و بتواند در زمان مناسب طوری بر دشمن ضربه وارد کند که فرصت تفکر و چاره اندیشی را از او سلب نماید ممنونم .زمانیکه بنده عرض کردم جناب مسلم برخلاف نظر برخی زعمای شیعه قیام کردند تقاضای سند و منبع نمودید و حالا میفرمایید هانی مخالف قیام بودند. اگر جناب مسلم را فرمانده بدانیم به این معناست که ایشان باید تصمیم نهایی را میگرفتند یک فرمانده مشورت میکند و سپس برحسب شرایط تصمیم نهایی را میگیرد پس مخالفت جناب هانی با قیام نباید در اتخاذ تصمیم صحیح تاثیر میگذاشت زیرا پیروزی در قیام پیش از دستگیری جناب هانی و با پشتوانه 12 هزار نیروی تحت امر وی و 18 هزار بیعت کننده با تصرف قصر حکومت براحتی حاصل میشد ضمن اینکه اگر جناب هانی مخالف قیام و جناب مسلم هم پذیرفته بودند پس آنچه پس از دستگیری هانی انجام میشود قیام نبوده بلکه حرکتی شتابزده برای حمایت از هانی و آزاد کردن او بوده است .با سلام و احترام اینکه بنده از شما سند خواستم دال بر رد نظر شما نبود بلکه جهت اطمینان به مطلب مورد نظر بود. بله طبیعتا اگر فرمانده خواهان قیام باشد نظرش نافع است اما مشورت هم در این باره لازم بوده است چه بسا هانی بر امور کوفه واقفتر از مسلم بن عقیل بوده است معمولا فرماندهان نظامی در امور جنگی و نبرد مشورت میکنند و نظر صائب را دریافت و به همان عمل میکنند شاید ان موقع اوضاع مناسب نبوده است البته اگر ما که از بیرون به این جریان نگاه میکنیم و ان را تجزیه و تحلیل میکنیم در همان وهله اول قیام را مقدم میدانیم اما ما همه شرایط را نمیدانیم و برای ما خیلی از امور ابهام دارد شاید هم زمینه برای قیام مساعد نبوده است اما به نظر میرسد عکس العمل مسلم پس از شهادت هانی باز هم قیام محسوب میشود و نه یک حرکت شتابزده زیرا مسلم در ان برهه چاره ای جز قیام و یک حرکت نظامی نداشته است اما نکته اینجاست که این زیاد مکار و حیله گر همه راهها را بر قیام مسلم بست و یا از همه مهمتر یاران بی بصیرت مسلم گرفتار حیله های ابن زیاد شده و پشت مسلم را خالی کردند. شاید مسلم تصور نمیکرد که 4000 هزار نفر جنگجو به یک باره تحت تاثیر شیطنت ابن زیاد دور مسلم را خالی کنند و او را تنها بگذارند با اینکه انها با او بیعت نموده بودند.
ممسوس said in در مورد دستگیری جناب هانی
با ارادت ، همانطور که فرمودید اظهار نظر در مورد حادثه ای که قرنها از آن میگذرد و روایات ضد و نقیض از آن نقل شده آسان نیست باید در نظر داشت برقراری ارتباط جهت ایجاد هماهنگی بین نیروهای تحت امر در آنزمان بسادگی ممکن نبود و اهمال یا خیانت عده' کمی از ماموران میتوانست مقدمات ناکامی هر قیامی را فراهم نماید . ضمنا با اینکه معاویه توانسته بود صلح را به امام حسن (ع) تحمیل و از ایشان بیعت بگیرد حکومت او همچنان با عدم مشروعیت مواجه بود لذا با تطمیع و تهدید علمای آن روزگاز سعی کرد باور جبری گرایی را در جامعه آنروز نهادینه نماید و این بدعت خطرناک در دوران یزید به فرهنگ غالب تبدیل شد تا آنجا که جنگ با فرزند پیامبر و کشته شدن او را به اراده و خواست خدا مرتبط میکردند همین باور غلط انگیزه' مقاومت و مبارزه با ظلم را از مردم سلب و با کوچکترین بهانه آنها را با این توجیه که هرچه خدا بخواهد میشود خانه نشین ونسبت به حوادث بی تفاوت ساخته بود شکی نیست که حضرت مسلم آنچه در توان داشته مضایقه نکرده و برای یاری رساندن به امام زمان خود تا نثار جان پیش رفته است اما اگر مشاوران و یاران خود را با وسواس بیشتر انتخاب میکردند و به هشدارهای امثال مختار در دست کم نگرفتن مکر و حیله های ابن زیاد و حفظ اسرار و عدم اعتماد به احدی از افراد ناشناس اقبال بیشتری نشان میدادند شاید حوادث آنطور که رقم خورد نمیخورد شاید ... ممنونم استاد .در مورد دستگیری جناب هانی بنده هم عرض کردم سکوت جناب مسلم نتیجه ای جز شهادت او نداشت و جایی اشاره نشد که قیام قطعا باید به نجات ایشان منجر میشد بلکه تایید کردم در آن مقطع و شرایط چاره ای جز علنی کردن قیام وجود نداشت ولی قیامی با برنامه که بتواند حیله های احتمالی ابن زیاد را خنثی نماید. اینکه جناب مسلم با حمایت 18 هزار نفر قادر بود به آسانی دارالحکومه را تصرف و شر ابن زیاد را برای همیشه کم کند فرضیه نیست اگر نمونه ای سراغ دارید که 18 هزار نفر در مقابل کمتر از 400 نفر شکست خورده اند بفرمایید پیروزی در صورت هجوم به قصر امری محتمل نبود که تردید ایجاد کند بلکه در صورت آتش زدن دروازه' قصر نگهبانان و کلیه نفرات یا تسلیم میشدند یا در چشم بهم زدنی نابود و به درک واصل .در مورد علنی کردن قیام عرض کردم چاره ای نبود و شما هم تایید میکنید. اما در مورد تصرف دارالاماره با جمعیت 18 هزار نفری باید عرض کنم 18 هزار نفر بیعت کنندگان بودند اما تاریخ تعداد همراهان مسلم برای تصرف دارالاماره را 4000 نفر برآورد کرده اند. شاید بفرمایید این جمعیت هم قابل توجه است و قطعا در برابر 200 نفر در مرکز حکومت کوفه قابلیت پیروزی دارند اما بنده تصور میکنم نقشه های ابن زیاد برای پراکنده کردن سپاه مسلم بسیار دقیق و حساب شده بود و البته از نکته ای که نباید غافل بود بی وفایی یاران مسلم است انها تحت تاثیر ورود سپاه شام به کوفه که از طرفندهای دروغین ابن زیاد بود وحشت داشتند همج الرعاع بودن انها عدم ایمان قوی و استوار به امام حسین و سفیر حضرت و دنیا دوستی و عدم خیر خواهی و تقوی و عوامل دیگر باعث شد مسلم را تنها گذاشته و او را در این نبرد تنها بگذارند. به نظر بنده عدم موفقیت مسلم در قیامش به یاران او بستگی داشته است. شاید رودستی که ابن زیاد به یاران مسلم زد اجازه هیچ عکس العملی را به مسلم و یارانش نداده باشد. بله میتوان گفت درب دارالخلافه را اتش میزدند. از بالای بام وارد میشدند دربی که معروف به باب الرومیین بود را به تصرف خود در میاوردند با منجنیق اتش و سنگ به داخل محل حکومت پرتاب میکردند و موارد دیگر که میتوان ان را تصور کرد. اما اینکه چرا این موارد عملی نشد یا مسلم مشاور خوب و درستی نداشت یا از در داخل سپاهش افراد نفوذی داشت یا خودش به راههای ورودی و خروجی دارالاماره اطلاع نداشت و یا اینکه ابن زیاد با حیله و نیرنگ فرصت این اقدامات را از سپاه مسلم گرفت
سلام ، اخبار نقل شده از حوادث تاریخی گاهی چنان متناقض است که قضاوت در خصوص عملکرد شخصیت ها عملا غیر ممکن و آنچه گفته میشود با فرض صحت مستندات است. در مورد جناب مسلم آنچه قطعا رخ داده مامور شدن ایشان جهت بررسی اوضاع و احوال شهر کوفه و گزارش به امام (ع) است. عملکرد افراد با در نظر گرفتن وظیفه' آنها قابل ارزش گذاری است با این شرط وظیفه' جناب مسلم سنجش میزان وفاداری مردم کوفه و گزارش به امام حسین (ع) است با ورود حضرت مسلم به کوفه جمعیت زیادی با ایشان بیعت و خواستار عزیمت امام (ع) به کوفه میشوند. شاید بتوان گفت جناب مسلم در ارسال نامه به امام(ع) و دعوت ایشان به کوفه قدری تعجیل میکنند زیرا سابقه نشان میداد کوفیان در مواجه با خطر عملشان با قولشان یکی نیست ولازم بود پایبندی مردم کوفه به عهدشان در آزمونی عملی و در لحظات بحرانی سنجیده و به اطلاع امام برسد. بخصوص که با ورود ابن زیاد اعمال خشونت و اقدام علیه طرفداران جناب مسلم محتمل بوداز آنجاکه شرط امام حسین (ع) برای مراجعت به کوفه گزارش جناب مسلم بود بنظر میرسد باید با وسواس و دقت بیشتری اوضاع و احوال بررسی و گزارش میشد شخصا باور دارم حضرت مسلم پس از معاشرت با کوفیان به ثبات رای ایشان مشکوک شده بود و قصد داشت آنها را بیازماید برپایی قیام در حمایت از هانی فرصت مناسبی برای ارزیابی میزان وفاداری کوفیان بود و شاید بهمین دلیل از حمله و تصرف قصر کوفه خودداری نمودند زیرا میدانستند در صورت ایستادگی کوفیان بر بیعت خود و حضور امام در جمع آنها این امربسادگی محقق خواهد شد و اگر مردم بخواهند سستی کنند و از ترس لشگر شام بیعت بشکنند تصرف کاخ دارالحکومه تاثیری در رای آنها نخواهد داشت احتمالا جناب مسلم تصور نمیکردند برای آزمودن کوفیان دیر شده باشد و تصور میکردند اگر قیام باخیانت مردم ناکام بماند و به شهادت ایشان منجر شود خبر به امام رسیده و مانع عزیمت ایشان میشود دراین حادثه آنچه روشن است تلون مزاج کوفیان و تغییر رای سریع وغیر قابل تصورمردم کوفه است ادعای آنها بر له یا علیه بودن چنان وابسته به دنیا و دنیاگرایی و بخطر افتادن جان و مالشان بود که با اندک نسیمی موضع خود را بدون حیا و شرم تغییر میدادند و بر آنکه تا دیروز خود را فدایی او میدانستند امروز شمشیر میکشند و برای ریختن خونش رجز میخوانند و از هم سبقت میگیرند و چنان زود رنگ عوض میکنند که حتی فرصت ارسال یک نامه برای حضرت مسلم باقی نمی گذارند این درس آنقدر با ارزش و گران بهااست که خون امام حسین(ع) برای آن نثار شده است اگر قدر بدانیم ... ممنون .
سلام ، تمام آنچه که درباره' قیام گفته میشود و بررسی و تحلیل عملکردها بافرض صحت اخباری است که به ما رسیده و هدف یافتن مقصر نیست بلکه عبرت آموزی است. تعصب داشتن بر عملکردها تا جایی قابل قبول است که مانع نادیده گرفتن حقیقت نشود. در مورد حرکت جناب مسلم بنظر میاید قیام ایشان در حمایت از هانی بیشتر نمایش قدرت بوده تا اقدامی عملی برای تحقق اهداف هنوز مشخص نیست هدف از محاصره قصر توسط جناب مسلم و همراهان چه بوده آیا پیش از قیام همفکری شده بود در صورت آزاد نکردن هانی چه باید بکنند بی وفایی و سستی ایمان مردم کوفه بی سابقه نبود و ترک معرکه ازترس جان وطمع مال تعجب آور نیست اما اینکه در پایان روز قیام حتی یاران نزدیک جناب مسلم که حدود یکماه بعد در کربلا به شهادت میرسند هم ایشان را همراهی نمیکنند و حضرت مسلم از روی غربت و تنهایی به خانه پیرزنی پناه میبرند سوال برانگیز و مبهم است. درست است که ابن زیاد با حیله و نیرنگ مردم را پراکنده میکند ولی مکاری دشمن زمانی کارگر میافتد که ما هوشیار نباشیم بی وفایی و ابن الوقت بودن کوفیان و حیله های ابن زیاد در ناکامی قیام جناب مسلم نقش مهمی داشتند ولی حرکت بدون برنامه ، عدم هوشیاری، فرصت سوزی و زمان دادن به دشمن هم در عدم موفقیت قیام بی تاثیر نبوده است. قیام یعنی تعیین هدف و تحریک و تشویق مردم و ایجاد انگیزه' مشارکت در برنامه های تدوین شده برای پیروزی مسلما قیامی به اهداف خود میرسد که واکنش های احتمالی و دسیسه های دشمن را پیش بینی و برای خنثی کردن آنها راهکار مناسب در نظر گرفته باشد و بتواند در زمان مناسب طوری بر دشمن ضربه وارد کند که فرصت تفکر و چاره اندیشی را از او سلب نماید ممنونم .با سلام و احترام طبیعتا تحلیل و ارزیابی یک واقعه تاریخی منوط به گزارشهای صحیح و بدون ابهام در منابع تاریخی است. دراین راه تعصب هم لطمه به برداشتهای صحیح خواهد زد اما چه کنیم که گزارشات متفاوت و بعضا مبهم است. اینکه قیام مسلم را یک نمایش قدرت بخوانیم غیر منصفانه است زیرا مسلم نیازی به نمایش قدرت در ان برهه حساس تاریخی ندارد نمایش قدرت در جایی لازم است که دشمن از شما بترسد و شما برای نشان دادن قدرت و توان نظامی دست به ان بزنید اما مسلم بن عقیل به دنبال تحقق یک قیام فراگیر در کوفه برای تسهیل بخشیدن به حضور امام حسین در مسند حکومت در کوفه است. تصور نمیکنم مسلم قیامش را با انگیزه باری به هرجهت رقم زده باشد. در مورد هانی به این نکته باید توجه داشت که وقتی قبیله هانی به سمت دارالاماره رفته و خواستار ازادی وی شدند شریح قاضی به انان اطمینان داد که هانی زنده است و حال او مساعد است همین امر باعث شد مذحجیان بازگردند و جنگی در نگیرد. طبعا برای حضرت مسلم هم راضی کننده بود البته برخی از منابع مطالب دیگری دارند که عرض میکنم. درباره سست عنصر بودن و بی بصیرتی مردم کوفه که بحثی در ان نیست اما نکته اینجاست که انان هم نامه به امام نوشتند هم با مسلم بیعت کردند لذا مسلم به انان اعتماد میکند. اگر اینگونه باشد باید بگوییم امام هم نباید به کوفه میامد چون سابقه انان را در بی وفایی به پدر و برادرش میدانست حتی به علم امامت به ان واقف بود اما این امر به هدف امام از قیام خویش باز میگردد. شهادت طلبی یا تشکیل حکومت امر به معروف و نهی از منکر و... عدم هوشیاری، فرصت سوزی و... این موارد در زمانی قیام را به شکست میکشاند که کل سپاه گرفتار ان باشند نه شخص مسلم بن عقیل. طبیعی است وقتی قیام کارش به شکست انجامید یاران خاصی که در کربلا هم حاضر بودند نتوانند قیام مسلم را همراهی کنند
با ارادت ، همانطور که فرمودید اظهار نظر در مورد حادثه ای که قرنها از آن میگذرد و روایات ضد و نقیض از آن نقل شده آسان نیست باید در نظر داشت برقراری ارتباط جهت ایجاد هماهنگی بین نیروهای تحت امر در آنزمان بسادگی ممکن نبود و اهمال یا خیانت عده' کمی از ماموران میتوانست مقدمات ناکامی هر قیامی را فراهم نماید . ضمنا با اینکه معاویه توانسته بود صلح را به امام حسن (ع) تحمیل و از ایشان بیعت بگیرد حکومت او همچنان با عدم مشروعیت مواجه بود لذا با تطمیع و تهدید علمای آن روزگاز سعی کرد باور جبری گرایی را در جامعه آنروز نهادینه نماید و این بدعت خطرناک در دوران یزید به فرهنگ غالب تبدیل شد تا آنجا که جنگ با فرزند پیامبر و کشته شدن او را به اراده و خواست خدا مرتبط میکردند همین باور غلط انگیزه' مقاومت و مبارزه با ظلم را از مردم سلب و با کوچکترین بهانه آنها را با این توجیه که هرچه خدا بخواهد میشود خانه نشین ونسبت به حوادث بی تفاوت ساخته بود شکی نیست که حضرت مسلم آنچه در توان داشته مضایقه نکرده و برای یاری رساندن به امام زمان خود تا نثار جان پیش رفته است اما اگر مشاوران و یاران خود را با وسواس بیشتر انتخاب میکردند و به هشدارهای امثال مختار در دست کم نگرفتن مکر و حیله های ابن زیاد و حفظ اسرار و عدم اعتماد به احدی از افراد ناشناس اقبال بیشتری نشان میدادند شاید حوادث آنطور که رقم خورد نمیخورد شاید ... ممنونم استاد .به نکته خوبی اشاره کردید موضوع قضا و قدر الهی که خدا خواسته معاویه و بنی امیه بر شما حکومت کنند و امام حسین را خدا در کربلا کشت و همه اینها مقدرات الهی است که باید تمکین کنید و نباید با ان مخالفت کنید از طرفندهای انحرافی اعتقادی امویان در جامعه اسلامی بود و این امر هم میتواند در قیام مسلم و شهادت وی در کوفه نقش داشته باشد. اما در مورد انتخاب یاران و مشاوران خویش به نظر میرسد مسلم بن عقیل هوشمندانه عمل کرد از فرماندهان انتخابی سپاه خویش و زمانی که دارالاماره را محاصره نمود دقیق به نظر میرسید که بعدا توضیح میدهم اما نکته اینجاست که دشمن هم قوی بود. مکار حیله گر و بسیار دقیق. مسلم بن عوسجه از شهدای کربلاست از حضور مسلم بن عقیل در خانه هانی هم مطلع است در جمع کردن نیرو و سلاح برای نبرد هم فعال است اما همین مسلم بن عوسجه فریب معقل غلام ابن زیاد را میخورد که با نمازهای بسیار در مسجد کوفه و پیشنهاد پرداخت پول هنگفت برای کمک به قیام مسلم توجه او را به خود جلب میکند و او هم معقل را به خانه هانی میبرد. شخصیتی مانند مسلم بن عوسجه از شیعیان وفادار به امام حسین و از شهدای کربلاست اما در این جریان فریب میخورد با این حال شما چگونه از مسلم توقع دارید روی افراد خود اعتماد صد در صد داشته باشد.
اخبار نقل شده از حوادث تاریخی گاهی چنان متناقض است که قضاوت در خصوص عملکرد شخصیت ها عملا غیر ممکن و آنچه گفته میشود با فرض صحت مستندات است. در مورد جناب مسلم آنچه قطعا رخ داده مامور شدن ایشان جهت بررسی اوضاع و احوال شهر کوفه و گزارش به امام (ع) است. عملکرد افراد با در نظر گرفتن وظیفه' آنها قابل ارزش گذاری است با این شرط وظیفه' جناب مسلم سنجش میزان وفاداری مردم کوفه و گزارش به امام حسین (ع) است با ورود حضرت مسلم به کوفه جمعیت زیادی با ایشان بیعت و خواستار عزیمت امام (ع) به کوفه میشوند. شاید بتوان گفت جناب مسلم در ارسال نامه به امام(ع) و دعوت ایشان به کوفه قدری تعجیل میکنند زیرا سابقه نشان میداد کوفیان در مواجه با خطر عملشان با قولشان یکی نیست ولازم بود پایبندی مردم کوفه به عهدشان در آزمونی عملی و در لحظات بحرانی سنجیده و به اطلاع امام برسد. بخصوص که با ورود ابن زیاد اعمال خشونت و اقدام علیه طرفداران جناب مسلم محتمل بوداز آنجاکه شرط امام حسین (ع) برای مراجعت به کوفه گزارش جناب مسلم بود بنظر میرسد باید با وسواس و دقت بیشتری اوضاع و احوال بررسی و گزارش میشد شخصا باور دارم حضرت مسلم پس از معاشرت با کوفیان به ثبات رای ایشان مشکوک شده بود و قصد داشت آنها را بیازماید برپایی قیام در حمایت از هانی فرصت مناسبی برای ارزیابی میزان وفاداری کوفیان بود و شاید بهمین دلیل از حمله و تصرف قصر کوفه خودداری نمودند زیرا میدانستند در صورت ایستادگی کوفیان بر بیعت خود و حضور امام در جمع آنها این امربسادگی محقق خواهد شد و اگر مردم بخواهند سستی کنند و از ترس لشگر شام بیعت بشکنند تصرف کاخ دارالحکومه تاثیری در رای آنها نخواهد داشت احتمالا جناب مسلم تصور نمیکردند برای آزمودن کوفیان دیر شده باشد و تصور میکردند اگر قیام باخیانت مردم ناکام بماند و به شهادت ایشان منجر شود خبر به امام رسیده و مانع عزیمت ایشان میشود دراین حادثه آنچه روشن است تلون مزاج کوفیان و تغییر رای سریع وغیر قابل تصورمردم کوفه است ادعای آنها بر له یا علیه بودن چنان وابسته به دنیا و دنیاگرایی و بخطر افتادن جان و مالشان بود که با اندک نسیمی موضع خود را بدون حیا و شرم تغییر میدادند و بر آنکه تا دیروز خود را فدایی او میدانستند امروز شمشیر میکشند و برای ریختن خونش رجز میخوانند و از هم سبقت میگیرند و چنان زود رنگ عوض میکنند که حتی فرصت ارسال یک نامه برای حضرت مسلم باقی نمی گذارند این درس آنقدر با ارزش و گران بهااست که خون امام حسین(ع) برای آن نثار شده است اگر قدر بدانیم ... ممنون .با سلام و احترام حضرت مسلم بن عقیل عملکرد خوب و درستی در انجام ماموریت خویش داشت اخذ بیعت از 30 هزار نفر و زمینه سازی حضور حضرت اباعبدالله در کوفه از اقدامات مهم وی در کوفه بود. مسلم 5 شوال به کوفه رسید به محض رسیدن به کوفه در منزل مختار و بزرگان سکنی گزید و برای امام حسین بیعت گرفت تا اینجا مشکلی به وجود نیامده بود در تاریخ 11 ذی القعده به امام نام نوشت که حضرت به سمت کوفه راهی شود. به بیانی دیگر در 36 روز توانسته بود از 18 هزار نفر بیعت بگیرد لذا برای امام نامه نوشت. اینکه دقیقا نامه مسلم چه زمانی به امام رسیده است مشخص نیست خصوصا که حدود 1300 کیلومتر کوفه با مکه فاصله دارد شاید بتوان گفت نامه مسلم در اوائل ذی الحجه به امام در مکه رسیده باشد و امام یوم الترویه روز 8 ذیالحجه از مکه خارج میشود در این مدت یعنی از 11 ذیالقعده تا 8 ذیالحجه در 27 روز اوضاع کوفه با حضور عبیدالله بن زیاد و مکر و حیله و نیرنگ وی به هم میریزد. ظاهرا قیام مختار در روز 8 ذیالحجه یا 9 ذیالحجه رخ میدهد زیرا قیام یک روزه بوده و در همان روز یا روز بعد مسلم به شهادت میرسد. بنابر این اینکه بگوییم مسلم در ارسال نامه تعجیل کرده است درست به نظر نمیرسد زیرا 35 روز فرصت داشت و در این مدت مردم را برای یاری امام محک زد و طبق برخی از اقوال تا 30 هزار نفر هم با او بیعت کردند پول و سلاح و نیرو هم برای نبرد تدارک میدیدند. در این مدت اوضاع به خوبی رصد میشد نعمان بن بشیر توان رویارویی با مسلم را نداشت و عملا در این جریان خنثی عمل کرد تااینکه یزید از اوضاع مطلع شد و ابن زیاد را که تا ان زمان والی بصره بود به کوفه فرستاد.
اوضاع کوفه از زمانی رو به وخامت گذاشت که ابن زیاد والی کوفه گردید طبق نقلهای تاریخی ابن زیاد پس از حرکت امام حسین به کوفه راهی این شهر شد این مطلب هم در نامه یزید به ابن زیاد بیان شده که امام در راه کوف است پس شتاب کن هم در زمانی که از بصره راهی کوفه شد برخی از بزرگان شیعه از جمله شریک بن اعور را با خود همراه کرد در طول مسیر برخی از شیعیان برای اینکه ابن زیاد زودتر از امام به کوفه نرسد خود را به بیماری و ناتوانی میزدند و از ادامه مسیر باز میماندند اما ابن زیاد به انان توجهی نمیکرد و مسیر خود را با عجله طی مینمود فاصله بصره تا کوفه حدود 45 0 کیلومتر است. از طرفی مردم کوفه منتظر امام حسین بودند و زمانی که ابن زیاد با صورتی پوشیده و باس یمنی وارد کوفه شد برخی تصور کردند امام حسین است.
بنابر این تصور میشود امام از مکه راه افتاده بود. اما به نظر میرسد ابن زیاد قبل از امام حسین راهی کوفه شده بوده است زیرا 8 ذی الحجه امام راهی کوفه شد و مکه را ترک نمود و در همان روز و همان روز مسلم در کوفه قیام کرد و فردای ان روز به شهادت رسید پس ابن زیاد قبل از خروج امام از مکه در کوفه بوده است پس شاید بتوان گفت در اوائل ذیالحجه عازم کوفه شده بود.
غرض از طرح این مباحث این است که بگویم مسلم بن عقیل از زمان ورود به کوفه روز 5 شوال تا 11 ذی القعده که برای امام نامه مینویسد و تا اوائل ذی الحجه اوضاع کوفه را به خوبی کنترل کرد و مشکلی هم برای زمینه سازی حضور امام نداشت تا اینکه ابن زیاد وارد کوفه شد.
بنابر این تعجیلی در ارسال نامه به امام حسین نبود بلکه وقت مناسبی برای ارسال نامه بود که حدود دو ماه از 5 شوال تا اوائل ذیالحجه اوضاع تحت کنترل مسلم بود.
از طرفی دیگر جان امام در مکه در معرض خطر بود هر لحظه امکان ترور امام به دست ایادی یزید ممکن بود و امام منتظر نامه مسلم بود تا زودتر از مکه خارج شود همانگونه که فرمود نمیخواهم خون من در این سرزمین امن الهی ریخته شود. پس از طرف امام هم تعجیل بود.
اینکه مسلم به دنبال آزمودن و امتحان کوفیان دست به قیام بزند ریسک بسیار بالایی است که هم به قیمت جان خود و شکست قیام و هم عدم حضور امام تمام میشد. لذا مسلم به دنبال کاری است که جواب دهد و حضور امام در کوفه را هموار کند طبعا چند هزار نفر نیروی مسلح، انگیزه کافی برای قیام، ظلم و ستم امویان و ... عواملی بود که مسلم به دید مثبت به ان نگاه میکرد. اگر چه در عمل با بی وفایی کوفیان ورق برگشت اما مسلم به دنبال آزمودن کوفیان نبود
در پستهای گذشته عرض شد گزارشهای قیام مسلم در کوفه متفاوت و بعضا مبهم است. از باب نمونه این قتیبه دینوری در الامامه والسیاسه سخنی از قیام به میان نیاورده است.( ابن قتیبه الامامه والسیاسه ترجمه ص 235)
تاریخ یعقوبی اورده است مسلم خروج کرد شکست خورد و دستگیر شد ( ج 2 ص 179)
مقدسی در البدء و التاریخ خیلی مبهم به نبرد مسلم با عبیدالله اشاره کرده و بدون هیچ توضیحی گفته همه از دور مسلم پراکنده شدند و ابن زیاد مخفیانه کسانی را فرستاد تا مسلم و هانی را دستگیر کردند.( ترجمه ج 2 ص 902)
ابن سعد در طبقات مینویسد: وقتی خبر دستگیری هانی به مسلم بن عقيل رسيد. همراه حدود چهارصد تن از شيعيان! قيام كرد و از خانه بيرون آمد هنوز به قصر حكومتى نرسيده بود كه فقط حدود شصت مرد همراهش مانده بود. در اين هنگام كه خورشيد غروب كرده بود جنگ و ستيزى كنار ميدان انجام دادند و سپس به مسجد درآمدند. ياران عبيد الله بن زياد شمار ايشان را بسيار پنداشتند و چون شب فرا رسيد مسلم گريخت و به خانه زنى به نام طوعه كه از قبيله كنده بود پناه برد. (طبقات ابن سعد ترجمه ج 5 ص 93)
دینوری در اخبار الطوال مفصل به این موضوع پرداخته است( اخبار الطوال ترجمه ص 287) همچنین ابن اعثم در الفتوح به این موضوع مفصل پرداخته است. ( ابن اعثم الفتوح ترجمه ص 857)
اینکه تصور کنیم قیام مسلم یک نمایش قدرت بود و برنامه ای برای قیام نداشت یا اوضاع را به خوبی رصد نکرده بود و یا فلتة این اتفاق افتاده بود به نظرم نوعی بی انصافی است.
دینوری در اخبار الطوال اورده است پس از کشته شدن هانی قیام را رقم زد اما ابن اعثم در الفتوح میگوید پس از دستگیری هانی قیام شکل گرفت.
به نظر میرسد اوضاع کوفه تا زمانی که ابن زیاد بر امور مسلط گردد به نفع مسلم رقم میخورد اما همین که وی امد با توجه به قدرتی که داشت اعم از پشتیبانی اشراف کوفه که اموی خواه بودند و سپاه شام و خلیفه یزید، مسلم بر این بود تا بتواند بیعتی که 18 هزار نفر با او بسته بودند را حفظ نماید، زمینه را بر ای حضور امام فراهم نماید لذا ابن زیاد با ورودش به کوفه در صدد بود همه کارها را خراب کرده و اوضاع کوفه را به نفع خود تمام کند لاجرم مسلم باید چاره ای میاندیشید از این رو مترصد یک اتفاق بود لذا زمانی که هانی دستگیر شد به همین بهانه و با تهیه مقدمات نبرد از پیش از جمله اسکان 4000 نیروی نظامی در خانه های اطراف خانه هانی برای نبرد، امادگی دادن به نیروها و انگیزه انان برای ازادی هانی همچنین شعار سیاسی در جنگ یا منصور امت که از شعارهای مسلمین در جنگ بدر است استفاده شد.
ابن اعثم مینویسد عبیدالله بالای منبر بود که خبر اوردند مسلم بن عقیل قیام کرده است قطعا مسلم دو هدف را دنبال میکرد اول اینکه هانی را از اسارت نجات دهد دوم اینکه دارالاماره را تصرف کرده و ابن زیاد را دستگیر کند تا حضور امام در کوفه به راحتی فراهم گردد.
ابن اعثم ادامه میدهد که عبیدالله به قصر خود گریخت درها را بست مسلم با لشكرى آراسته و پيراسته و علمها در پيش زياده از هجده هزار مرد مىآمد و اين مردان دور او خروج كرده، روى سوى قصر امارت نهاده و عبيد الله و پدر او را دشنامهاى قبيح مىدادند.
مسلم برای این قیام فرماندهانی را مشخص نمود برای عبد الرحمن بن كريز كندى پرچمى بست و او را به فرماندهى قبيلههاى كنده و ربيعه گماشت و مسلم بن عوسجه را به فرماندهى قبيلههاى مذحج و اسد گماشت و ابو ثمامة صيداوى را بر تميم و همدان فرماندهى داد و عباس بن جعدة بن هبيره را بر قريش و انصار گماشت
ابن اعثم میگوید در این حال لشکری از جانب عبیدالله در برابر لشکر مسلم امدند و جنگ عظیمی بین دو سپاه در گرفت در حالی که ابن زیاد و اشراف کوفه از بالای قصر نظاره میکردند.
نکته قابل تامل اینجاست که فقط برخی از مورخین از نبرد نیروهای ابن زیاد با سپاه مسلم سخن به میان اوردند. در حالی که منابع دیگر حرفی از درگیری با نیروهای ابن زیاد نزده بودند بنابر این اینگونه که تصور میشود مسلم با کسی در گیر نشده و نبردی نبوده بلکه یاران مسلم با بی تفاوتی او را تنها گذاشته اینگونه نیست خصوصا در برخی از نقلها امده است که وقتی مسلم تنها شد و راهی کوچه ها گردید تا به خانه طوعه رسید مجروح بود این مطالب حاکی از درگیری نظامی بین سپاه مسلم و سپاه ابن زیاد است.
اینکه گفته شد چرا قبیله مذحج که برای یاری رساندن هانی امده بودند کار را تمام نکردند و به قصر ابن زیاد حمله نکردند سوالی است که ذهن را مشغول میکند اما پاسخش این است که انها تصور میکردند هانی کشته شده است زمانی که شریح قاضی از جانب ابن زیاد به انان خبر داد که هانی زنده است انها خیالشان راحت شد و متعرض ابن زیاد نشدند و به قصر او حمله نکردند. شریح قاضی هم از بزرگان و افراد مورد اعتماد کوفه محسوب میشد. به نظر میرسد قبیله هانی تصور نمیکردند ابن زیاد بعدا قصد کشتن هانی را داشته باشد وقتی از زنده بودن او مطمئن شدند رفتند.
اما از هر چه بگذریم از بی وفایی و همج الرعاع بودن و بی بصیرتی و نامردی کوفیان نمیتوان گذشت. همین امر باعث شکست قیام مسلم بن عقیل شد.
ابن زیاد از دغل کاران روزگار بود و در امور سیاسی زبده بود. بیخود نبود که معاویه در نامه ای به سرجون غلام خویش نوشته بود که اگر اوضاع سیاسی کوفه به هم ریخت ابن زیاد را والی و فرماندار ان نماید و همان نامه را برای یزید خواند و یزید با اینکه دل خوشی از ابن زیاد نداشت انرا پذیرفت. عبیدالله فرزند زیاد بود که زیاد جزو 4 نفر از دهات العرب زیرکان عرب بودند پدرش زیاد هم در کوفه برای امویان خوش خدمتی فراوانی کرد زیاد در اغتشاش فارس در دوران حضرت علی به خوبی عمل نمود و جو متشنج ان منطقه را ارام کرد. به هر حال حقه و نیرنگهای زیاد کار ساز شد و زمام امور را از دست مسلم و یارانش باز پس گرفت.
عده ای از اشراف حامی امویان در کوفه از محله رومیان و از درب مخفی وارد قصر شدند.