براى شناخت قرآن و بهره‏مندى بيشتر از آن چه کار بايد کرد؟

تب‌های اولیه

1 پست / 0 جدید
براى شناخت قرآن و بهره‏مندى بيشتر از آن چه کار بايد کرد؟


براى شناخت قرآن و بهره‏مندى بيشتر از آن باید مراحلى را طى كرد از آن جمله:

الف. آشنايى با اهداف قرآن و محورهاى اساسى آن.

مراد از آشنائی با هدف نزول قرآن این است که بدانیم هدف از نزول قرآن چيست قرآن جواب گوی کدام یک از نیازهای ماست؟

مخاطب قرآن چه کسانی هستند؟ و طرح كلى محتوى و مطالب آن چگونه است؟ فهمیدن این نکات نقش بسزائى در نحوه برخورد انسان با قرآن و فهم مطالب آن ايفا مى‏نمايد.

آنچه بطور خيلى مختصر در اين راستا مى‏توان به آن اشاره كرد اين است كه هدف اين كتاب عظيم‏الشأن هدايت و مخاطب آن همه انسانها و به تعبير خود قرآن «ناس» مى‏باشد

كه در سوره مباركه ابراهيم تصريح به آن شده است: الر كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ اَلنَّاسَ مِنَ اَلظُّلُماتِ إِلَى اَلنُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلى صِراطِ اَلْعَزِيزِ اَلْحَمِيدِ[1]

محتوى اين كتاب عظيم‏الشأن نيز كه تمامش در راستاى هدايت و خارج ساختن انسانها از ظلمات به سوى نور است.

ب. رعایت آداب قرآن

از جمله امورى كه موجب كيفيت بخشيدن به اعمال و به تبع آن موجب لذت بخشى اعمال مى‏گردد رعات آداب مى‏باشد.

رعايت آداب موجب كيفيت و كيفيت موجب شيرين شدن عمل و شيرينى عمل موجب جذابيت و بهره‏هاى بيشترى مى‏گردد.

اينك در برخورد با قرآن هنگام تلاوت و مطالعه آن و به منظور برخوردارى از بهره‏هاى وافر هدايتى آن مى‏بايست آداب لازم را رعايت كنيم كه اين آداب برخى ظاهرى و برخى معنوى هستند.

آداب تلاوت قرآن:

1. تحصيل طهارت كه همان وضو گرفتن يا غسل است و همچنين مسواك زدن.
قرآن عظيم‏الشأن مى‏فرمايد: لا يَمَسُّهُ إِلاَّ اَلْمُطَهَّرُونَ
[2].

و پيامبر گرامى اسلام مى‏فرمايد: ره قرآن را تمیز کنید سوال شد یا رسول الله مراد از راه قرآن چیست؟ فرمود دهان های تان پرسیدند چگونه تمیز کنیم فرمود با مسواک[3].

2. استعاذه:
پناه بردن به خدا از شر شيطان و تحفظ از برداشتهاى سوء و ناصواب فَإِذا قَرَأْتَ اَلْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ اَلشَّيْطانِ اَلرَّجِيمِ
[4].

3. بسمله:
جارى ساختن بسم الله الرحمن الرحيم بر زبان

4. تعظيم و احترام:

از جمله آدابى كه تأثير در استفاده از قرآن دارد عظيم شمردن قرآن در دل است به اين معنا كه حساب ويژه‏اى را بر آن باز كرده آن را نظير كتاب‏هاى معمولى ندانيم

بلكه قرآن را حقيقتى زنده دانسته كه ناظر به باورهاى وجودى انسان است كه اين كتاب وجود كتبى آن است.

از جمله عواملى كه موجب تعظيم و بزرگداشت قرآن مى‏شود اين است كه بدانيم و توجه كنيم محتواى اين كتاب سخن چه كسى است؟ حامل آن كيست؟ حافظ آن كيست؟

شارحان و مفسران آن چه كسانى هستند؟ پرواضح است كه بزرگ دانستن و اهتمام ويژه داشتن تأثير بسزائى در استفاده و نحوه آن دارد.

5. نظر تعليم و تعلم داشتن:
گرچه تلاوت قرآن خود داراى ثوابهاى فراوان و پاداشهاى ارزشى است ولى بايد ديد تعليم و تعلم را نيز فراموش نكرد و با آن هدف زانوى ادب بر خوان قرآن زد.

6. حضور قلب و خشوع:

در صورتى مى‏توانيم بهره‏هاى وافر از تلاوت قرآن ببريم كه ادب حضور و خشوع را رعايت كنيم كه اين خود محتاج لطف الهى و همت و اهتمام شخص قالى و قارى است.

7. تفكر و تدبر در آيات:
كه نقش مؤثرى در بيدارى دل و فهم معارف دارد كه توضيح ان را ذكر كرديم.

8. تطبيق آيات بر خود و جبران كمبودها و يا درمان دردها.

يعنى وقتى آيات در مورد ويژگيهاى اهل ايمان تلاوت مى‏كنيم نظرى نيز بر خود افكنده وضعيت خود را با شاخص‏هاى قرآنى بررسى كنيم كه اگر ضعف و كمبودى داريم

در صدد جبران آن با راهكارهاى قرآن برآيم و اگر نزديك به آن شاخص‏ها هستيم از خداوند توفيق بيشتر طلبيدن. شاكر باشيم.
ج. رفع موانع فهم قرآن.

برخى از مهمترين موانع و حجاب‏هاى فهم قرآن عبارتند از:

1. حجاب غرور و خودبينى كه مانع نزديك شدن به قرآن تلاوت و تفكر در قرآن مى‏گردد.

2. حجاب آراء باطله و عقايد باطلى كه از قبل در ذهن رسوخ كرده.

3. حب دنيا

4. گناهان كه علاوه بر آثار سوئى كه در زندگى دنيوى دارد جلوى فهم صحيح را نيز مى‏گيرد.

د. آشنايى با ابزار و شرايط فهم قرآن.

مراد این است که انسان بتواند ابزار و شرايط لازم براى استفاده از قرآن در مراحل و مراتب مختلف تلاوت ترجمه تفسير را به دست بیاورد مهم ترین شرائط لازم برای فهم قرآن عبارتند از:

1. تسلط كامل بر آيات:
از آنجا كه در برخى موارد آيات قرآن ناظر بر يكديگر و مفسر و مبين همديگر هستند تسلط كامل بر آيات نقش مؤثرى در فهم آيات ايفا كرده راه‏يابى به آيات هم آهنگ و هم محتوى كه در پرتو تسلط بر آيات ميسر مى‏گردد

توضيح و تفسير واضحى از آيات را به ارمغان مى‏آورد. و شايد يكى از اسرار تأكيد بر تلاشهاى مكرر قرآن كه سيره اولياءاى نيز بر آن قرار گرفته است تحصيل تسلط كامل بر قرآن است.

2. طرح سؤال: از جمله بهترين شيوه‏ها براى به نطق كشيدن آيات و بدست آوردن ظرافتهاى محتواى قرآن اين است كه از چينش الفاظ آيات انتخاب واژه‏ها ترتيب آيات و پرس و جو كنيم و يا اينكه با طرح سؤالهاى كلى در جستجوى پاسخ آن از قرآن باشيم.

بعنوان مثال در جستجوى اين باشيم كه خداوند شگردهاى شيطان را در قرآن چگونه بيان كرده است و با اين نگاه آيات را مورد مداقه قرار دهيم.

3. حلم در مقابل سؤال:
مهمترين مسئله بعد از طرح سؤال حلم و خويشتن‏دارى در مقابل سؤال است بدين معنا كه عجله در يافتن پاسخ بدون رعايت قواعد ادبى و لغوى ننماييم

و چيزى را بدون قرائن و شواهد به قرآن اسناد ندهيم كه در اين صورت در معرض خطر تفسير به رأى قرار خواهيم گرفت.

4. تفكر و تدبر در آيات و مقاصد آن:

براى پاسخ به سؤالات مطرح شده و يا قطع نظر از آن براى فهم آيات عنصر تفكر و تعقل مهمترين نقش را ايفا مى‏كند. عليرغم اينكه بسيارى از آيات در نگاه اول براى عموم انسانها قابل درك و فهم است ولى ظرافتها و لطافتهاى آن موقوف بر تفكر و تأمل است و از اين روست كه قرآن خود بطور مكرر و مؤكد ما را دعوت به تفكر در قرآن مى‏كند.

و پر واضح است كسى مى‏تواند در آيات به تفكر نشيند كه مواد اوليه براى تفكر براى او حاصل باشد كه از آن جمله است دانستن قواعد عربى- دانستن معنا و مفهوم واژه‏ها و الفاظ و

برخى ديگر از زمينه‏هاى تفسيرى همچون شأن نزول آيات و غيره. لازم به يادآورى است طرح سؤال كه به توضيح آن نيز پرداختيم نقش مهمى در جهت‏گيرى تفكر آغاز و انجام آن است.

5. توجه به آراء و نظرات مفسران عظيم‏الشأن: محصول تفكر ما نتايج و برداشتهايى خواهد بود كه مستند به مبادى لغوى و ادبى خواهد بود

و براى اطمينان از اين نتايج و برداشتها سزاوار است بعد از نتايج كه در مرحله بعد به آراء و انظار مفسرين عظيم‏الشأن مراجعه نموده و اين نتايج و برداشتها را با آن آراء و انظار مقايسه نموده نقاط ضعف يا قوه را دريابيم.

6. طهارت دل:

تحصيل صفا و طهارت دل از جمله شرايط لازم و قطعى و ضرورى است كه اساسى‏ترين نقش در فهم قرآن داشته تفكرات ما نيز تحت الشعاع آن قرار مى‏گيرند.

قرآن خود از اين حقيقت پرده برداشته و تصريح مى‏كند كه لا يَمَسُّهُ إِلاَّ اَلْمُطَهَّرُونَ همانگونه كه تشريعاً بدون طهارت دست زدن به خطوط قرآن ممنوع است

تكويناً نيز كسى كه از طهارت و صفاى دل برخوردار نيست به آن سعادت عظيم و دقيق قرآن دست‏رسى نخواهد داشت.

عروس حضرت قرآن نقاب آنگه براندازد كه دار الملك ايمان را ببيند خالى از غوغا

[1] - سوره ابراهیم، آیه 1.

[2] - سوره واقعه، آیه 79.

[3] - وسائل الشیعه، ج2، ص22.

[4] وسائل الشیعه، ج6، ص197.