جمع بندی ارتداد، آزادی بیان و استقلال تفکر در اسلام

واقعا متاسفم از اینکه شما با این طرز فکر، در صدد دفاع از اسلام هستید. حرف های شما مصداق بارز این جمله است که میگه: اگه میخوای یه مکتبی رو تخریب کنی بهش حمله نکن، ازش بد دفاع کن.

[="#FF0000"][/]

ناز و نوازش نمیکنن ولی حکم قتلشونم نمیدن، انصاف داشته باشید تا خدا هدایتتون کنه (صرف گفتن "والله الهادی" کفایت نمیکنه)

مفهموم این کار لزوما اعلام جنگ و شورش نیست. در همین رابطه حرف های شهید مطهری رو بخونید:
[="#0000CD"]"هر مكتبی كه ایمان و اعتقادی به خود ندارد، جلو آزادی اندیشه و آزادی تفكر را می‌گیرد. این گونه مكاتب ناچارند مردم را در یك محدوده خاص فكری نگه دارند و از رشد افكارشان جلوگیری كنند. ..... من اعلام می‌كنم كه در رژیم جمهوری اسلامی هیچ محدودیتی برای افكار وجود ندارد و از به اصطلاح كانالیزه كردن اندیشه ها، خبر و اثری نخواهد بود. همه باید آزاد باشند كه حاصل اندیشه ها و تفكرات اصیلشان را عرضه كنند"[/]
[="#006400"] "من مکرر در نوشته های خود نوشته ام؛ من هرگز از پیدایش افراد شکاک که در اجتماع علیه اسلام سخنرانی کنند و مقاله بنویسند متأثر نمی شوم هیچ، از یک نظر خوشحال هم می شوم؛ چون می دانم پیدایش این ها سبب می شود چهره اسلام بیشتر نمایان بشود. وجود این افراد شکاک و افرادی که علیه دین سخنرانی می کنند وقتی خطرناک است که حامیان دین آن قدر مرده و بی روح باشند که در مقام جواب بر نیایند. یعنی عکس العمل نشان ندهند, اما اگر همین مقدار حیات و زندگی در ملت اسلام وجود داشته باشد که در مقابل ضربت دشمن عکس العمل نشان بدهند مطمئن باشید در نهایت امر به نفع اسلام است"[/]

شرط به نتیجه رسیدن هر بحثی رعایت انصاف و گفتن حقیقت است. در مورد حکم ارتداد اختلاف چندانی بین علما نیست و اگر هم اختلافی باشد ربطی به مسائل سیاسی ندارد. حتی حکومت جمهوری اسلامی سعی کرده تا حدودی احکام اینچنینی رو تعدیل کنه و به صورت کامل مطابق حرف فقها عمل نمیکنه وگرنه شاید روزانه شاهد اعدام چندین مرتد میبودیم.

شما خودتون فتوا میدید؟ بر چه اساسی این حرف رو میزنید؟ اگه تابع فقها و روایات هستید که نظرشون مخالف این حرف شماست. و اگه تابع نظر فقها و روایات نیستید باید بگید که بر چه اساسی قتل مرتد رو بعد از مناظره کردن، جایز میدونید؟

دوست عزیز شما مخالفین اسلام رو چی فرض کردید؟ یه عده آدم بی منطق و بی عقل که بدون هیچ استدلالی به مادی گرایی گرایش پیدا کردن؟ نخیر، اینطور نیست، خیلیاشون از من و شما هم بهتر استدلال میکنن بر عقیده شون، لذا اینطور نیست که بگیم اونا حرفی برای گفتن ندارن و لاجرم بعد از مناظره باید حرف ما رو بپذیرین، اتفاقا همونطور که شما میگید اونا لجاجت میکنن و حقیقت رو نمیپذیرن اونا هم در مورد ما همچین حرفی میزنن و میگن مسلمونا متعصبن و نمیخوان حقیقت رو بپذیرن. ضمن اینکه شرط مناظره اینه که شما حق انتخاب رو برای مخاطب خودت قائل باشی، یعنی بهش این حق رو بدی که خودش همه حرفها رو بشنوه و بهترینش رو بپذیره.

تشخیص مردم برای خودشون حجت نیست اونقوت تشخیص شما براشون حجته؟

شما بر چه اساسی میگید که اونا علم دارن پیرو باطلن؟

دولت آمریکا برای من محبوب نیست بلکه منفورترین دولت جهانه ولی این یه واقعیته که اونا در برخورد با مردم خودشون خیلی بهتر از ما رفتار میکنن. شما برید تحقیق کنید ببینید در جریان اعتراض های وال استریت چند نفر کشته شدن؟

علمای دین از خودشون حرف نمیزنن، بلکه سعی میکنن حرف خدا رو استنباط کنن. اونا اگه حرفی میزنن به یکی از راه های استنباط احکام شرعی استدلال میکنن، اونقوت شما برای این حرف هایی که زدید به کدوم آیه یا روایت استدلال کردید؟

اینکه شما در بعضی موارد اعدام مرتد رو جایز میدونید اگه با توجه به آیه یا روایتی است لطفا ذکرش کنید ولی اگه نظر شخصیتونه، لطفا زیرش بنویسید که این نظر شخصیمه، و نظر اسلام نیست.

شما که میگید حرف علما حجت نیست آیا خودتون این بحث رو از نظر روایات و قرآن بررسی کردید؟ همه این حرف هایی که در ارسال های قبل زدید، بر اساس روایات و آیات قرآن بود؟

اتفاقا از برخود حضرت علی علیه السلام با خوارج فهمیده میشه که اعدام مرتد به هیچ وجه جایز نیست. چون حضرت علی علیه السلام تا وقتی که خوارج دست به شمشیر نبردن بهشون کاری نداشت، بلکه وقتی باهاشون جنگید که دست به قتل و غارت زدن.

میشه بگید شما با بررسی روایات دقیقا به چه حکمی رسیده اید؟

باسلام وتقدیر از همه کسانی که در این بحث علمی حضور یافته ونظرات خود را منصفانه واز روی تحقیق ارایه نمود ه اند .
بحث مطرح شده در این مسله از آغاز تا انجامش از نظر گذارنده شد ودر مجموع نکته های زیردر باب ارتداد باید مورد توجه قرار گیرد :
اجازه دهید بحث را از این جا آغاز نمایم آیه ی که فرمود : « در دین اجبار نیست » .این آیه نه تنها بیان می دارد که نباید در دین اجبار باشد ، بلکه بالاتر از آن اجبار در دین شدنی نیست . این بیان بسیار دقیق است ؛ زیرا اصولاً دین و اعتقاد به عنوان یک امر درونی ، قابلیت اجبار کردن یا اجبار شدن ندارد .
دین و اعتقاد مربوط به قلب و درون انسان است و حوزه درون و قلب و دل انسان اصلاً اجبار بردار نیست . انسان ها در پذیرش دین به لحاظ تکوین کاملا آزاد است ، ولی باید توجه داشت که آزاد بودن انسان‌ در پذیرش دین، یعنی اختیار داشتن در انتخاب دین حق و باطل، یا خوب و بد. بدین معنا که راه انسان برای انتخاب باز است و انسان مجبور نیست، اما در عین حال حکم خدا این است که راه حق را برگزینند و از باطل دوری کنند؛‌ بنابر این بین این دو آیه هیچ گونه تعارضی وجود ندارد؛ زیرا عدم اجبار بر پذیرش دین خاصی، دلیل بر حق بودن تمام ادیان و مسلک‏ها نمی‏باشد، بلکه دلیل بر احترام به آزادی انسان در انتخاب دین و حق انتخاب آزاد و ثمربخش نبودن اجبار در گرایش به دین خاص می‏باشد، نه به معنای درست بودن هر گونه انتخاب انسان.
مانند این که خداوند بگوید ما راه درست را به شما نشان دادیم، حال خود می‌توانید راه درست را انتخاب کنید یا راه غلط را . در انتخاب آزاد هستید، اما تنها راه درست و حقیقت از شما پذیرفته خواهد شد.
از سوی دیگر، حق بودن ادیان و شریعت‏ ها در طول تاریخ، دلیلی بر حقیقت‏ جو بودن پیروان آن‏ها، پس از ظهور شریعت کامل‏تر و تجلی آشکارتر حق نخواهد بود.
بنابراین، حقیقت جوی واقعی کسی است که به تمام مظاهر حق در طول تاریخ ایمان داشته باشد و به کامل‏ترین شریعت عمل کند. "مسلمان حقیقی" در طول تاریخ کسی است که به پیامبر عصر خود و تمام پیامبران پیشین ایمان داشته باشد و در برابر آخرین شریعت و فرمان‏های خداوند "تسلیم" باشد. (این مطلب به استناد به آیه‏ 285، سوره‏ بقره تأیید می‏شود) برای توضیح بیش‏تر به نقل آن‏چه مرحوم شهید مطهری در این‏باره گفته، می‏پردازیم: (1)
"درست است که در دین، اکراه و اجباری نیست( لا إِکراهَ فِی اَلدِّینِ) ولی این سخن به این معنا نیست که دین خدا در هر زمانی متعدد است و ما حق داریم هر کدام را که بخواهیم انتخاب کنیم. چنین نیست، در هر زمانی یک دین حق وجود دارد و بس. هر زمان پیغمبر صاحب شریعتی از طرف خدا آمده، مردم موظف بوده‏اند که از راهنمایی او استفاده کنند و قوانین و احکام خود را چه در عبادات و چه در غیر عبادات از او فراگیرند تا نوبت به حضرت خاتم‏الانبیا رسیده است.
در این زمان اگر کسی بخواهد به سوی خدا راهی بجوید ،باید از دستورهای دین او راهنمایی بجوید.
قرآن کریم می‏فرماید: "وَ مَنْ یبْتَغِ غَیرَ اَلْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی اَلْآخِرَةِ مِنَ اَلْخاسِرِینَ(2) ؛هر کس غیر از اسلام دینی بجوید ،هرگز از او پذیرفته نشود و او در جهان دیگر از جمله زیانکاران خواهد بود".
اگر گفته شود که مراد از اسلام، خصوص دین ما نیست ، بلکه منظور، تسلیم خدا شدن است، پاسخ این است که البته اسلام همان تسلیم است و دین اسلام همان دین تسلیم است، ولی حقیقت تسلیم در هر زمانی شکلی داشته و در این زمان، شکل آن، همان دین گرانمایه‌ای است که به دست حضرت خاتم‏الانبیا ظهور یافته است و قهراً کلمه‏ی اسلام بر آن منطبق می‏گردد.
به عبارت دیگر، لازمه‏ تسلیم خداشدن، پذیرفتن دستورهای او است . روشن است که همواره به آخرین دستور خدا باید عمل کرد و آخرین دستور خدا همان چیزی است که آخرین رسول او آورده است.
در نتیجه، اگر چه نباید شریعت اسلام را بر پیروان ادیان دیگر تحمیل کرد امّا این به معنای امضای حقانیت ادیان به موازات هم‏دیگر نیست، بلکه باید با گفت‏گو و تبلیغ آنان را به سوی جلوه‏ کامل حق، در این عصر و زمان- یعنی شریعت اسلام- دعوت کرد. روش پیامبر در صدر اسلام و دیگر امامان و بزرگان دین در طول تاریخ اسلام این‏گونه بوده است.
در پذیرفتن شریعت اسلام هیچ‏گونه اجباری نیست و مسلمانان نباید دیگران را مجبور سازند اما عدم اجبار دلیل بر حقانیت پیروان ادیان دیگر نیست، بلکه اگر با آگاهی به حقانیت پیامبر اسلام، به انکار بپردازند و کفر بورزند، در "قیامت" جایگاه آنان در جهنم خواهد بود.
در قرآن مجید می‏خوانیم: "اِنَّ اَلَّذِینَ کفَرُوا مِنْ أَهْلِ اَلْکتابِ وَ اَلْمُشْرِکینَ فِی نارِ جَهَنَّمَ خالِدِینَ فِیها(3) کسانی از اهل کتاب که به آن‏چه پیامبر اسلام آورده است( 4) کفر ورزیده‏اند و نیز مشرکان در آتش دوزخند و در آن همواره می‏مانند".
از این آیه‏ به خوبی آشکار می‏شود که مراد از آیاتی که پیروان ادیان دیگر را اهل نجات دانسته‏اند(5) ، منکران حقانیت اسلام و صف‏آرایان در مقابل شریعت اسلام نیستند، حتی چه بسا کسانی که توانایی شناخت حقانیت اسلام را داشته‏اند ،ولی به آسانی از کنار شناخت حق گذشته‏اند نیز در قیامت عذری نداشته‏باشند.
پیروان ادیان الهی هم به حکم کتاب خودشان که در آن به آمدن پیامبر اسلام اشاره شده، نیز به حکم عقل که باید به آخرین پیام الهی گوش فرا دهند، باید دین اسلام را بپذیرند.
بنابراین کفار و پیروان سایر ادیان الهی وظیفه دارند در باره دین خود و دین اسلام تحقیق کنند و دستورهای ادیان را با هم مقایسه کنند. پس از تحقیق دقیق و علمی، به حقیقت اسلام و حقانیت این دین پی خواهند برد. حال اگر پس از تحقیق به این نتیجه رسیدند که دین خودشان بر حق است و از طرفی به محتوای دین خود عمل کردند و بر کسی ظلم نکردند، چون حجت و دلیل و برهان بر اعتقاد خود دارند، خداوند آنان را عذاب نمی‏کند، ولی اگر تحقیق نکردند و با لجاجت بر دین خود پای فشاری کردند و با این که احتمال می‌دادند دین اسلام دین حقی باشد، به دنبال آن نرفتند، در وظیفه خود کوتاهی کرده، در نتیجه خداوند آنان را عذاب خواهد کرد.
شهید مطهری(ره) در این باره می‏گوید: "اگر کسی در روایات دقت کند، می‏یابد که ائمه(ع) تکیه‏ شان بر این مطلب بوده که هر چه بر سر انسان می‏ آید، از آن است که حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق، تعصب و عناد بورزد و یا لااقل در شرایطی باشد که می‏بایست تحقیق و جستجو کند، نکند اما افرادی که ذاتاً و به واسطه قصور فهم و یا به علل دیگر در شرایطی به سر می‏برند که مصداق منکر و یا مقصر به شمار نمی‏روند، آنان در ردیف منکران و مخالفان نیستند.
ائمه اطهار بسیاری از مردم را از این طبقه می‏دانند. این گونه افراد دارای استضعاف و قصور هستند و امید عفو الهی درباره آنان می‏رود.
وی از مرحوم علامه طباطبایی نقل می‏کند: "همان طوری که ممکن است منشأ استضعاف، عدم امکان تغییر محیط باشد، ممکن است این جهت باشد که ذهن انسان متوجه حقیقت نشده باشد و به این سبب از حقیقت محروم مانده باشد".(6)
اما در باره حکمت وفلسفه حکم مرتد باید گفت:
حکم اعدام مرتد از جهت تحقق موضوع و اجرای آن بسیار محدود و تحت شرایط خاصی است . این نکته نیز فراموش نشود که مرتد به صرف شک و تردید اعدام نمی شود. مرتدی به دار مجازات آویخته می شود که راه عناد و کج روی را آگاهانه بر داشته و در صدد تضعیف آیین حق اسلام- که نجات دهنده انسان ها است بر آید.
با تامل و دقت در این جهت فلسفه تشریع حکم مرتد در اسلام روشن می شود ، با وجود این برای واضح شدن بیش تر پاسخ به سوال، به صورت تحلیلی بحث ذیل ارائه می شود:
1. پایه و اساس جامعه اسلامى، دین است و تمام فعالیت‏هاى اجتماعى و فردى بر محور دین انجام‏ مى‏شود. دین مانند روح زندگى بخش در همه زوایاى جامعه اسلامى حضور دارد. هر صدمه‏اى که به ‏جایگاه رفیع دین وارد شود، اساس جامعه را به خطر مى‏اندازد. اگر انکار، تکذیب و استهزاى دین، به‏ ویژه توسط مسلمانان صورت گیرد، شبهه و تردید و عدم پایبندى نسبت به دین در میان جامعه اسلامى ‏رخنه و رشد مى‏کند، دشمنان اسلام که همواره به دنبال نفوذ و ضربه زدن به دین هستند، اگر این راه را باز ببینند، با به کار گرفتن و جذب افراد سست ایمان و کشاندن آن ها به کفر، براى خارج کردن دین از جایگاه‏ خود و بى اهمیت نمودن آن، اقدام خواهند کرد. جامعه اسلامى با از دست دادن این سرمایه عظیم به‏ نابودى کشیده خواهد شد. اسلام که دین جامع و کامل است ،با تشخیص درست این نقطه آسیب‏ پذیر، با وضع حکم ارتداد به مقابله با کسانى که در صدد ضربه زدن به دین هستند پرداخته، ایمان و باورهاى حق‏مردم را در حصار امن قرار داده ،با حفاظت از سلامت جامعه زمینه را براى رشد و سعادت افراد آن‏ فراهم کرده است.(7)
2. اثر روانى و اجتماعى این حکم، بالا بردن اهمیت و ارزش دین است. دین براى انجام رسالت‏ خود باید در جامعه، جایگاهى رفیع داشته باشد، همانند حکم قصاص و مجازات سارق که حالتى براى‏ افراد جامعه فراهم مى‏کند که نه تنها به قتل و سرقت دست نمى‏زنند. بلکه جان و مال دیگران براى آنان‏ احترام پیدا مى‏کند و در جهت حفظ آن مى‏کوشند. حکم ارتداد کمک مى‏کند تا دین در نظر مردمى که از منزلت و ارزش نظرى و عملى آن آگاه نیستند، جایگاه و ارزش واقعى خود را بیابد. فوائد بسیارى از این‏ طریق حاصل مى‏شود. اگر دین در نظر مردم، مهم و ارزش‏مند شد، توجه خاصى به آن مبذول مى‏ دارند؛آن را آسان از دست نمى‏دهند، به دنبال آگاهى و اطلاع صحیح از آن بر مى ‏آیند و با طرح نظرات پخته وسنجیده به رشد عملى و آگاهى مى‏رسند و این چراغ هدایت را از تیرگى و خاموشى حفظ مى‏کنند.(8)
3. اسلام پیش از آن که کسى را به عنوان پیرو بپذیرد، هشدار مى‏دهد که چشم و گوش خود را باز کنید .با دلائل منطقى و به صورت آزادانه در مورد دین تحقیق کنید. حال اگر کسى با تحقیق و بررسى کامل‏ مسلمان شد و جزء پیروان اسلام درآمد و سپس خواست از اسلام دست بکشد و در زمره مذاهب دیگر درآید، جاى شک نیست که چنین عملى در اذهان عمومى اثرى قوى در بى اعتبارى و نادرستى اسلام ‏جلوه مى‏دهد، زیرا عقل مردم در چشم آن ها است، وقتى که مى‏بینند: مسلمانى از دین خود خارج شده و به آئین دیگر گرویده است، پیش خود فکر مى‏کنند چنانچه این آئین اسلام بهترین و صحیح ‏ترین ادیان‏ آسمانى بوده، پس چرا پیروانش یکى پس از دیگرى از آن خارج شده و به دشمنان آن مى‏ پیوندند؟ آنگاه‏ نتیجه مى‏گیرند که اصول اسلام یک آئین درستى نیست که بتواند مردم را راضى نگهدارد و نیازمندى‏ هاى ‏آنان را رفع نماید و گرنه معنى ندارد که پیروانش از آن رو بگردانند.(9)
4. اگر مردم در تغییر عقیده مجاز باشند، افراد مغرض و سودجو از این راه مى‏توانند بزرگ‏ترین و کوبنده ‏ترین ضربات را بر پیکر اسلام، وارد سازند، زیرا در زمره دشمنان ‏شروع به فعالیت می نمایند. آیا در این صورت، اسلام، با آزاد گذاشتن باب ارتداد و تغییر مذهب اساس خود را متزلزل نمى‏کرد؟ آیا عاقلانه است آئینى که خود را تنها ضامن سلامت ملت‏ هاى مى‏داند، گور خود را با تجویز تغییر مذهب بکند و براى دشمنان خود، پناهگاه قانونى و محکمى پدید آورد؟ آیا با تجویز آزادى تغییر مذهب، دست افراد مغرض و سودجو که به خاطر مطامع دنیوى و مظاهر زود گذر زندگى،هر لحظه به شکلى در مى‏آیند و از ارتکاب هر گونه فساد و تباهى باکى ندارند، بازتر نخواهد شد و معتقدات میلیون ها نفر مسلمان، بازیچه امیال و هوس‏هاى شوم مشتى افراد ناپاک و آلوده قرار نخواهد گرفت؟(10)
5. در یک جامعه دینى، به ویژه زمانى که حکومت نیز مانند مردم خود را به احکام دین پاى‏بند بداند،تبلیغ بر ضد دین نوعاً به بر هم زدن نظم و اخلاق عمومى منجر خواهد شد، به همین جهت حکومت ‏اسلامى نیز مانند مردم، خود را موظف به حفظ کیان دین مى‏داند.(11)
حقوقدانان در تعریف نظم عمومى مى‏گویند: نظم عمومى فرمول مقرراتى است که در آن ذات، حیثیت و منافع مادى و معنوى جامعه باید مورد حمایت جدى قرار گیرد. در صورت بر هم زدن نظم عمومى وجدان جامعه جریحه‏ دار مى‏شود.بنابر این براى حفظ آن هر گونه اقدام الزام کننده یا بازدارنده به جا و شایسته خواهد بود.(12)
6.از دیدگاه برخى از دانشمندان اسلامى، راه‏هاى دستیابى به اهداف شریعت، دفاع از اصول پنجگانه:دین، جان، عقل، نسب و مال انسان مى‏باشد . اسلام براى حفظ هر یک از این اصول راهکار مشخصى‏ مقرر نموده که حفظ دین از طریق جهاد و مجازات ارتداد حاصل مى‏شود.(13)
7. کسانى که در شدت مجازات مرتد، تردید مى‏نمایند، نوعاً، افرادى هستند که به تمایلات مذهبى ‏همچون سایر تمایلات نفسانى مى‏نگرند . مى‏پندارند «همان طور که بشر در پیروى از تمایلات خویش و ترک آن ها آزاد است، نسبت به مذهب و مردم نیز، آزادى دارد که آن را در زمانى بپذیرد و در زمانى دیگر ترک کند»، ولى برخورد اسلام با دین، جز این است . در فرهنگ اسلامى، دین از اهمیت والائى برخوردا است. این ‏اهمیت از نقشى که دین در سعادت دنیا و آخرت انسان دارد، نشأت مى‏گیرد. در فرهنگ اسلام، دین تنها چیزى است که خداوند بر اعطاى آن بر انسان‏ها منت گذاشته است، یا هدایتِ انسانى به سوى دین،
ارزشش بر تمامى آنچه خورشید بر آن مى‏ تابد ،برترى دارد و یا گمراه نمودن فردى از دین برابر است با کشتن همه انسان‏ها.
در چنین منطقى، اگر حفظ دین در رأس همه واجبات قرار گیرد و براى آن فرمان جهاد و مبارزه داده شود،امرى طبیعى و نشأت گرفته از جایگاهى است که دین در این منطق دارد، از این روى پیامبر مى‏فرماید: هرگاه حادثه ناگوارى بر شما وارد شد، جان های تان را فداى دین تان کنید . بدانید که هلاک‏شونده کسى است که دینش از بین برود.(14)
8. افزون بر جنگ روانى، ارتداد سبب درگیرى‏هاى مذهبى هم مى‏شود، زیرا انسان‏ها نسبت به عقایدخویش تعصب مى‏ورزند . به طور طبیعى، در برابر تحقیر و اهانت عکس ‏العمل نشان مى‏دهند، در این‏حالت پشت پا زدن به دین و عقاید، عکس‏ العمل سایر هم‏ کیشان را به دنبال خواهد داشت . ادامه این‏ جریان به درگیرى‏هاى قومى و مذهبى خواهد انجامید. برخورد با ارتداد و جلوگیرى از آن، در رفع ‏اختلاف‏ها و تشنجات مذهبى بسیار مؤثر است.(15)
پی‏نوشت‏ها:‏
1. مجموعه آثار، ج 1 (عدل الهی).نشر صدرا ،1370ش
2. آل‏عمران (3) آیه‏ 85.
3.‏ بینه (98) آیه‏ 6.
4. همان، آیه‏ 5.
5. مائده(5) آیه‏ 69.
6. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 1، ص 320 به بعد.
7.مصباح یزدى، محمدتقى، دین و آزادى، ص 106.1 نشر موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ،قم، 1387 ش.
8.همان، ص 107.2.
9.قربانى، اسلام و حقوق بشر، ص 482 - 481 ،نشر طه، قم، 1375 ش.
10.همان، ص 483 - 482.4.
11.هاشمى، ارتداد و آزادى، ص 132. نشر دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1375 ش.
12.همان، ص 130.
13.همان، ص 61.
14.مجله حوزه، آزادى بیان. ارتداد، ش 42، ص 60.8.
15.همان، ص 62 - 6 .

http://www.askdin.com/thread29350-11.html
جمع بندی
سوال : ارتداد، آزادی بیان و استقلال تفکر در اسلام

پاسخ :
باسلام وتقدیر از همه کسانی که در این بحث علمی حضور یافته ونظرات خود را منصفانه واز روی تحقیق ارایه نمود ه اند .
بحث مطرح شده در این مسله از آغاز تا انجامش از نظر گذارنده شد ودر مجموع نکته های زیردر باب ارتداد باید مورد توجه قرار گیرد :
اجازه دهید بحث را از این جا آغاز نمایم آیه ی که فرمود : « در دین اجبار نیست » .این آیه نه تنها بیان می دارد که نباید در دین اجبار باشد ، بلکه بالاتر از آن اجبار در دین شدنی نیست . این بیان بسیار دقیق است ؛ زیرا اصولاً دین و اعتقاد به عنوان یک امر درونی ، قابلیت اجبار کردن یا اجبار شدن ندارد .
دین و اعتقاد مربوط به قلب و درون انسان است و حوزه درون و قلب و دل انسان اصلاً اجبار بردار نیست . انسان ها در پذیرش دین به لحاظ تکوین کاملا آزاد است ، ولی باید توجه داشت که آزاد بودن انسان‌ در پذیرش دین، یعنی اختیار داشتن در انتخاب دین حق و باطل، یا خوب و بد. بدین معنا که راه انسان برای انتخاب باز است و انسان مجبور نیست، اما در عین حال حکم خدا این است که راه حق را برگزینند و از باطل دوری کنند؛‌ بنابر این بین این دو آیه هیچ گونه تعارضی وجود ندارد؛ زیرا عدم اجبار بر پذیرش دین خاصی، دلیل بر حق بودن تمام ادیان و مسلک‏ها نمی‏باشد، بلکه دلیل بر احترام به آزادی انسان در انتخاب دین و حق انتخاب آزاد و ثمربخش نبودن اجبار در گرایش به دین خاص می‏باشد، نه به معنای درست بودن هر گونه انتخاب انسان.
مانند این که خداوند بگوید ما راه درست را به شما نشان دادیم، حال خود می‌توانید راه درست را انتخاب کنید یا راه غلط را . در انتخاب آزاد هستید، اما تنها راه درست و حقیقت از شما پذیرفته خواهد شد.
از سوی دیگر، حق بودن ادیان و شریعت‏ ها در طول تاریخ، دلیلی بر حقیقت‏ جو بودن پیروان آن‏ها، پس از ظهور شریعت کامل‏تر و تجلی آشکارتر حق نخواهد بود.
بنابراین، حقیقت جوی واقعی کسی است که به تمام مظاهر حق در طول تاریخ ایمان داشته باشد و به کامل‏ترین شریعت عمل کند. "مسلمان حقیقی" در طول تاریخ کسی است که به پیامبر عصر خود و تمام پیامبران پیشین ایمان داشته باشد و در برابر آخرین شریعت و فرمان‏های خداوند "تسلیم" باشد. (این مطلب به استناد به آیه‏ 285، سوره‏ بقره تأیید می‏شود) برای توضیح بیش‏تر به نقل آن‏چه مرحوم شهید مطهری در این‏باره گفته، می‏پردازیم: (1)
"درست است که در دین، اکراه و اجباری نیست( لا إِکراهَ فِی اَلدِّینِ) ولی این سخن به این معنا نیست که دین خدا در هر زمانی متعدد است و ما حق داریم هر کدام را که بخواهیم انتخاب کنیم. چنین نیست، در هر زمانی یک دین حق وجود دارد و بس. هر زمان پیغمبر صاحب شریعتی از طرف خدا آمده، مردم موظف بوده‏اند که از راهنمایی او استفاده کنند و قوانین و احکام خود را چه در عبادات و چه در غیر عبادات از او فراگیرند تا نوبت به حضرت خاتم‏الانبیا رسیده است.
در این زمان اگر کسی بخواهد به سوی خدا راهی بجوید ،باید از دستورهای دین او راهنمایی بجوید.
قرآن کریم می‏فرماید: "وَ مَنْ یبْتَغِ غَیرَ اَلْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی اَلْآخِرَةِ مِنَ اَلْخاسِرِینَ(2) ؛هر کس غیر از اسلام دینی بجوید ،هرگز از او پذیرفته نشود و او در جهان دیگر از جمله زیانکاران خواهد بود".
اگر گفته شود که مراد از اسلام، خصوص دین ما نیست ، بلکه منظور، تسلیم خدا شدن است، پاسخ این است که البته اسلام همان تسلیم است و دین اسلام همان دین تسلیم است، ولی حقیقت تسلیم در هر زمانی شکلی داشته و در این زمان، شکل آن، همان دین گرانمایه‌ای است که به دست حضرت خاتم‏الانبیا ظهور یافته است و قهراً کلمه‏ی اسلام بر آن منطبق می‏گردد.
به عبارت دیگر، لازمه‏ تسلیم خداشدن، پذیرفتن دستورهای او است . روشن است که همواره به آخرین دستور خدا باید عمل کرد و آخرین دستور خدا همان چیزی است که آخرین رسول او آورده است.
در نتیجه، اگر چه نباید شریعت اسلام را بر پیروان ادیان دیگر تحمیل کرد امّا این به معنای امضای حقانیت ادیان به موازات هم‏دیگر نیست، بلکه باید با گفت‏گو و تبلیغ آنان را به سوی جلوه‏ کامل حق، در این عصر و زمان- یعنی شریعت اسلام- دعوت کرد. روش پیامبر در صدر اسلام و دیگر امامان و بزرگان دین در طول تاریخ اسلام این‏گونه بوده است.
در پذیرفتن شریعت اسلام هیچ‏گونه اجباری نیست و مسلمانان نباید دیگران را مجبور سازند اما عدم اجبار دلیل بر حقانیت پیروان ادیان دیگر نیست، بلکه اگر با آگاهی به حقانیت پیامبر اسلام، به انکار بپردازند و کفر بورزند، در "قیامت" جایگاه آنان در جهنم خواهد بود.
در قرآن مجید می‏خوانیم: "اِنَّ اَلَّذِینَ کفَرُوا مِنْ أَهْلِ اَلْکتابِ وَ اَلْمُشْرِکینَ فِی نارِ جَهَنَّمَ خالِدِینَ فِیها(3) کسانی از اهل کتاب که به آن‏چه پیامبر اسلام آورده است( 4) کفر ورزیده‏اند و نیز مشرکان در آتش دوزخند و در آن همواره می‏مانند".
از این آیه‏ به خوبی آشکار می‏شود که مراد از آیاتی که پیروان ادیان دیگر را اهل نجات دانسته‏اند(5) ، منکران حقانیت اسلام و صف‏آرایان در مقابل شریعت اسلام نیستند، حتی چه بسا کسانی که توانایی شناخت حقانیت اسلام را داشته‏اند ،ولی به آسانی از کنار شناخت حق گذشته‏اند نیز در قیامت عذری نداشته‏باشند.
پیروان ادیان الهی هم به حکم کتاب خودشان که در آن به آمدن پیامبر اسلام اشاره شده، نیز به حکم عقل که باید به آخرین پیام الهی گوش فرا دهند، باید دین اسلام را بپذیرند.
بنابراین کفار و پیروان سایر ادیان الهی وظیفه دارند در باره دین خود و دین اسلام تحقیق کنند و دستورهای ادیان را با هم مقایسه کنند. پس از تحقیق دقیق و علمی، به حقیقت اسلام و حقانیت این دین پی خواهند برد. حال اگر پس از تحقیق به این نتیجه رسیدند که دین خودشان بر حق است و از طرفی به محتوای دین خود عمل کردند و بر کسی ظلم نکردند، چون حجت و دلیل و برهان بر اعتقاد خود دارند، خداوند آنان را عذاب نمی‏کند، ولی اگر تحقیق نکردند و با لجاجت بر دین خود پای فشاری کردند و با این که احتمال می‌دادند دین اسلام دین حقی باشد، به دنبال آن نرفتند، در وظیفه خود کوتاهی کرده، در نتیجه خداوند آنان را عذاب خواهد کرد.
شهید مطهری(ره) در این باره می‏گوید: "اگر کسی در روایات دقت کند، می‏یابد که ائمه(ع) تکیه‏ شان بر این مطلب بوده که هر چه بر سر انسان می‏ آید، از آن است که حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق، تعصب و عناد بورزد و یا لااقل در شرایطی باشد که می‏بایست تحقیق و جستجو کند، نکند اما افرادی که ذاتاً و به واسطه قصور فهم و یا به علل دیگر در شرایطی به سر می‏برند که مصداق منکر و یا مقصر به شمار نمی‏روند، آنان در ردیف منکران و مخالفان نیستند.
ائمه اطهار بسیاری از مردم را از این طبقه می‏دانند. این گونه افراد دارای استضعاف و قصور هستند و امید عفو الهی درباره آنان می‏رود.
وی از مرحوم علامه طباطبایی نقل می‏کند: "همان طوری که ممکن است منشأ استضعاف، عدم امکان تغییر محیط باشد، ممکن است این جهت باشد که ذهن انسان متوجه حقیقت نشده باشد و به این سبب از حقیقت محروم مانده باشد".(6)
اما در باره حکمت وفلسفه حکم مرتد باید گفت:
حکم اعدام مرتد از جهت تحقق موضوع و اجرای آن بسیار محدود و تحت شرایط خاصی است . این نکته نیز فراموش نشود که مرتد به صرف شک و تردید اعدام نمی شود. مرتدی به دار مجازات آویخته می شود که راه عناد و کج روی را آگاهانه بر داشته و در صدد تضعیف آیین حق اسلام- که نجات دهنده انسان ها است بر آید.
با تامل و دقت در این جهت فلسفه تشریع حکم مرتد در اسلام روشن می شود ، با وجود این برای واضح شدن بیش تر پاسخ به سوال، به صورت تحلیلی بحث ذیل ارائه می شود:
1. پایه و اساس جامعه اسلامى، دین است و تمام فعالیت‏هاى اجتماعى و فردى بر محور دین انجام‏ مى‏شود. دین مانند روح زندگى بخش در همه زوایاى جامعه اسلامى حضور دارد. هر صدمه‏اى که به ‏جایگاه رفیع دین وارد شود، اساس جامعه را به خطر مى‏اندازد. اگر انکار، تکذیب و استهزاى دین، به‏ ویژه توسط مسلمانان صورت گیرد، شبهه و تردید و عدم پایبندى نسبت به دین در میان جامعه اسلامى ‏رخنه و رشد مى‏کند، دشمنان اسلام که همواره به دنبال نفوذ و ضربه زدن به دین هستند، اگر این راه را باز ببینند، با به کار گرفتن و جذب افراد سست ایمان و کشاندن آن ها به کفر، براى خارج کردن دین از جایگاه‏ خود و بى اهمیت نمودن آن، اقدام خواهند کرد. جامعه اسلامى با از دست دادن این سرمایه عظیم به‏ نابودى کشیده خواهد شد. اسلام که دین جامع و کامل است ،با تشخیص درست این نقطه آسیب‏ پذیر، با وضع حکم ارتداد به مقابله با کسانى که در صدد ضربه زدن به دین هستند پرداخته، ایمان و باورهاى حق‏مردم را در حصار امن قرار داده ،با حفاظت از سلامت جامعه زمینه را براى رشد و سعادت افراد آن‏ فراهم کرده است.(7)
2. اثر روانى و اجتماعى این حکم، بالا بردن اهمیت و ارزش دین است. دین براى انجام رسالت‏ خود باید در جامعه، جایگاهى رفیع داشته باشد، همانند حکم قصاص و مجازات سارق که حالتى براى‏ افراد جامعه فراهم مى‏کند که نه تنها به قتل و سرقت دست نمى‏زنند. بلکه جان و مال دیگران براى آنان‏ احترام پیدا مى‏کند و در جهت حفظ آن مى‏کوشند. حکم ارتداد کمک مى‏کند تا دین در نظر مردمى که از منزلت و ارزش نظرى و عملى آن آگاه نیستند، جایگاه و ارزش واقعى خود را بیابد. فوائد بسیارى از این‏ طریق حاصل مى‏شود. اگر دین در نظر مردم، مهم و ارزش‏مند شد، توجه خاصى به آن مبذول مى‏ دارند؛آن را آسان از دست نمى‏دهند، به دنبال آگاهى و اطلاع صحیح از آن بر مى ‏آیند و با طرح نظرات پخته وسنجیده به رشد عملى و آگاهى مى‏رسند و این چراغ هدایت را از تیرگى و خاموشى حفظ مى‏کنند.(8)
3. اسلام پیش از آن که کسى را به عنوان پیرو بپذیرد، هشدار مى‏دهد که چشم و گوش خود را باز کنید .با دلائل منطقى و به صورت آزادانه در مورد دین تحقیق کنید. حال اگر کسى با تحقیق و بررسى کامل‏ مسلمان شد و جزء پیروان اسلام درآمد و سپس خواست از اسلام دست بکشد و در زمره مذاهب دیگر درآید، جاى شک نیست که چنین عملى در اذهان عمومى اثرى قوى در بى اعتبارى و نادرستى اسلام ‏جلوه مى‏دهد، زیرا عقل مردم در چشم آن ها است، وقتى که مى‏بینند: مسلمانى از دین خود خارج شده و به آئین دیگر گرویده است، پیش خود فکر مى‏کنند چنانچه این آئین اسلام بهترین و صحیح ‏ترین ادیان‏ آسمانى بوده، پس چرا پیروانش یکى پس از دیگرى از آن خارج شده و به دشمنان آن مى‏ پیوندند؟ آنگاه‏ نتیجه مى‏گیرند که اصول اسلام یک آئین درستى نیست که بتواند مردم را راضى نگهدارد و نیازمندى‏ هاى ‏آنان را رفع نماید و گرنه معنى ندارد که پیروانش از آن رو بگردانند.(9)
4. اگر مردم در تغییر عقیده مجاز باشند، افراد مغرض و سودجو از این راه مى‏توانند بزرگ‏ترین و کوبنده ‏ترین ضربات را بر پیکر اسلام، وارد سازند، زیرا در زمره دشمنان ‏شروع به فعالیت می نمایند. آیا در این صورت، اسلام، با آزاد گذاشتن باب ارتداد و تغییر مذهب اساس خود را متزلزل نمى‏کرد؟ آیا عاقلانه است آئینى که خود را تنها ضامن سلامت ملت‏ هاى مى‏داند، گور خود را با تجویز تغییر مذهب بکند و براى دشمنان خود، پناهگاه قانونى و محکمى پدید آورد؟ آیا با تجویز آزادى تغییر مذهب، دست افراد مغرض و سودجو که به خاطر مطامع دنیوى و مظاهر زود گذر زندگى،هر لحظه به شکلى در مى‏آیند و از ارتکاب هر گونه فساد و تباهى باکى ندارند، بازتر نخواهد شد و معتقدات میلیون ها نفر مسلمان، بازیچه امیال و هوس‏هاى شوم مشتى افراد ناپاک و آلوده قرار نخواهد گرفت؟(10)
5. در یک جامعه دینى، به ویژه زمانى که حکومت نیز مانند مردم خود را به احکام دین پاى‏بند بداند،تبلیغ بر ضد دین نوعاً به بر هم زدن نظم و اخلاق عمومى منجر خواهد شد، به همین جهت حکومت ‏اسلامى نیز مانند مردم، خود را موظف به حفظ کیان دین مى‏داند.(11)
حقوقدانان در تعریف نظم عمومى مى‏گویند: نظم عمومى فرمول مقرراتى است که در آن ذات، حیثیت و منافع مادى و معنوى جامعه باید مورد حمایت جدى قرار گیرد. در صورت بر هم زدن نظم عمومى وجدان جامعه جریحه‏ دار مى‏شود.بنابر این براى حفظ آن هر گونه اقدام الزام کننده یا بازدارنده به جا و شایسته خواهد بود.(12)
6.از دیدگاه برخى از دانشمندان اسلامى، راه‏هاى دستیابى به اهداف شریعت، دفاع از اصول پنجگانه:دین، جان، عقل، نسب و مال انسان مى‏باشد . اسلام براى حفظ هر یک از این اصول راهکار مشخصى‏ مقرر نموده که حفظ دین از طریق جهاد و مجازات ارتداد حاصل مى‏شود.(13)
7. کسانى که در شدت مجازات مرتد، تردید مى‏نمایند، نوعاً، افرادى هستند که به تمایلات مذهبى ‏همچون سایر تمایلات نفسانى مى‏نگرند . مى‏پندارند «همان طور که بشر در پیروى از تمایلات خویش و ترک آن ها آزاد است، نسبت به مذهب و مردم نیز، آزادى دارد که آن را در زمانى بپذیرد و در زمانى دیگر ترک کند»، ولى برخورد اسلام با دین، جز این است . در فرهنگ اسلامى، دین از اهمیت والائى برخوردا است. این ‏اهمیت از نقشى که دین در سعادت دنیا و آخرت انسان دارد، نشأت مى‏گیرد. در فرهنگ اسلام، دین تنها چیزى است که خداوند بر اعطاى آن بر انسان‏ها منت گذاشته است، یا هدایتِ انسانى به سوى دین،
ارزشش بر تمامى آنچه خورشید بر آن مى‏ تابد ،برترى دارد و یا گمراه نمودن فردى از دین برابر است با کشتن همه انسان‏ها.
در چنین منطقى، اگر حفظ دین در رأس همه واجبات قرار گیرد و براى آن فرمان جهاد و مبارزه داده شود،امرى طبیعى و نشأت گرفته از جایگاهى است که دین در این منطق دارد، از این روى پیامبر مى‏فرماید: هرگاه حادثه ناگوارى بر شما وارد شد، جان های تان را فداى دین تان کنید . بدانید که هلاک‏شونده کسى است که دینش از بین برود.(14)
8. افزون بر جنگ روانى، ارتداد سبب درگیرى‏هاى مذهبى هم مى‏شود، زیرا انسان‏ها نسبت به عقایدخویش تعصب مى‏ورزند . به طور طبیعى، در برابر تحقیر و اهانت عکس ‏العمل نشان مى‏دهند، در این‏حالت پشت پا زدن به دین و عقاید، عکس‏ العمل سایر هم‏ کیشان را به دنبال خواهد داشت . ادامه این‏ جریان به درگیرى‏هاى قومى و مذهبى خواهد انجامید. برخورد با ارتداد و جلوگیرى از آن، در رفع ‏اختلاف‏ها و تشنجات مذهبى بسیار مؤثر است.(15)
پی‏نوشت‏ها:‏
1. مجموعه آثار،نشر صدرا ،1370ش ج 1 (عدل الهی).
2. آل‏عمران (3) آیه‏ 85.
3.‏ بینه (98) آیه‏ 6.
4. همان، آیه‏ 5.
5. مائده(5) آیه‏ 69.
6. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 1، ص 320 به بعد.
7.مصباح یزدى، محمدتقى، دین و آزادى،نشر موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ،قم، 1387 ش. ص 106.1
8.همان، ص 107.2.
9.قربانى، اسلام و حقوق بشر،،نشر طه، قم، 1375 ش. ص 482 - 481 ،
10.همان، ص 483 - 482.4.
11.هاشمى، ارتداد و آزادى،نشر دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1375 ش. ص 132.
12.همان، ص 130.
13.همان، ص 61.
14.مجله حوزه، آزادى بیان. ارتداد، ش 42، ص 60.8.
15.همان، ص 62 - 6 .