آموزشهای دینی و تقویت مبانی اعتقادی كودك

تب‌های اولیه

2 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
آموزشهای دینی و تقویت مبانی اعتقادی كودك

بدون تردید، «یادگیری‌» از مهم‌ترین فرآیندهای روانی است كه زمینه‌های آن از سنین كودكی شكل می‌گیرد و به تدریج با بالا رفتن سن كودك، استعدادهای او نیز در این راستا، بیشتر شكوفا می‌شود. كودك به دلیل وجود حس قوی تقلید در او، تلاش می‌كند تا رفتاری همسان با والدین خود بازسازی كند. وجود این حس، كمك فراوانی به او در یادگیری می‌كند. والدین نیز باید از این حس قوی به سود فرزند خود بهره برداری كنند و با آموزشهای ابتدایی، كم كم زمینه‌های آشنایی با تعالیم دینی و مبانی اعتقادی به ویژه نماز را در او به وجود آورند.

امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:

«هنگامی كه كودك به سه سالگی رسید، «لا اله الاّ الله‌» را به او بیاموزید و او را رها كنید (همین مقدار كافی است) ! وقتی هفت ماه دیگر گذشت، «محمد رسول اللّه صلی الله علیه وآله‌» را به او آموزش دهید و سپس او را رها كنید تا چهار ساله شود. آن گاه «صلوات‌» فرستادن را به او بیاموزید. در پنج سالگی به او سَمت راست و چپ را آموزش دهید و قبله را نشان او داده، بگویید سجده كند. آن گاه او را تا شش سالگی واگذارید؛ فقط پیش روی او نماز بخوانید و ركوع و سجود را یادش دهید تا هفت سالش هم تمام شود. وقتی هفت سالگی را پشت سر گذاشت، وضو ساختن را به او تعلیم دهید و به او بگویید كه نماز بخواند تا هنگامی كه نه ساله شد، وضو و نماز را به نیكی فرا آموخته باشد. و هنگامی كه آن دو را به خوبی یاد گرفت، خداوند پدر و مادر او را به خاطر این آموزش آنها خواهد آمرزید.» 1

آموزشهای لازم و ارتقاء سطح بینش كودك

گذشته از ضرورت تعلیم كودك و آشنا كردن او با اصول اعتقادی، آموزشهای دیگری نیز - ولو در حد آشنایی - برای كودكِ در حال رشد ضروری است. اگر چه به دلیل رشد جوامع و مدرن شدن آن، خانواده برخی كاركردهای خود را از جمله آموزش و پرورش به دیگر نهادها واگذار كرده؛ اما اسلام واگذاری كامل آن را بر نمی‌تابد و بر این مبنا پا می‌فشارد كه بذر این نهال باید توسط والدین پاشیده شود و علاقه به تحصیل و نیز كسب معرفت باید به وسیله آنان در كودك شكوفا گردد و همه آن را به نهادهای اجتماعی نمی‌سپارد. از جمله مهم‌ترین این تلاشها، ارتقاء سطح بینش و معرفت كودك است، تا كودك پیش از پا گذاشتن در متن جامعه و رو به رو شدن با انواع انحرافات و كجرویها، بُنْ مایه اعتقادات ناب را به دست آورده و ره توشه زندگی اجتماعی را گردآوری كرده باشد. امام صادق علیه السلام به جمیل بن دُرّاج فرمودند: «بَادِرُوا أَحْدَاثَكُمْ بِالْحَدِیثِ قَبْلَ أَنْ تَسْبِقَكُمْ إِلَیهِمُ الْمُرْجِئَةُ؛ 2رزندانتان را با كلام [ما] آشنا كنید! پیش از آنكه مرجئه [و دیگر فرقه‌های منحرف عقیدتی] بر شما سبقت بگیرند [و آنان را منحرف سازند] .»

و نیز فرمودند: «عَلِّمُوا صِبْیانَكُمْ مِنْ عِلْمِنَا مَا ینْفَعُهُمُ اللَّهُ بِهِ لَا تَغْلِبْ عَلَیهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِرَأْیهَا؛ 3كودكانتان را به دانش ما آموزش دهید كه خداوند به وسیله آن به آنها سود می‌رساند، تا مرجئه [و منحرفان] با دیدگاههای خود، آنان را مغلوب نسازند.»

اهل بیت طهارت علیهم السلام همواره عنایت ویژه‌ای به آموزش فرزند و بالا بردن سطح درك و معرفت او نشان می‌دادند. نوشته اند: روزی امیر المؤمنین علی علیه السلام در دوره كودكی حضرت عباس علیه السلام، او را در برابر خود نشاند و به وی فرمود: بگو یك! عباس علیه السلام گفت: یك. [امام كه می‌خواست شمردن را به او بیاموزد،] فرمود: بگو دو! پاسخ داد: شرم دارم با زبانی كه با آن، «یك‌» گفته‌ام [و به یگانگی خدا، شهادت داده‌ام] ، بگویم دو. امام علیه السلام چشمان پسرش را بوسید و این موضوع، باعث شد كه محبت او در دل امام بیشتر شود. 4

پی نوشت: 1) وسائل الشیعة، ج 15، ص 193.
2) همان، ج 17، ص 231.
3) الخصال، ابن بابویه القمی الشیخ الصدوق، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1362 ش، ج 2، ص 157.
4) مستدرك الوسائل، ج 15، ص 215.
منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره79.

بسمه تعالی
توجه و اهميت به مسايل ديني و سوق دادن خانواده و اطرافيان در جهت پايبندي و حركت در اين مسير از خواسته ها و دغدغه هاي هر فرد متعهد و متديني است كه مي خواهد با به كارگيري راهكارها و شيوه هاي تربيتي، اين مهم را تحقق بخشد تا اطرافيان او در سايه اين پايبندي و التزام به مسائل ديني، زندگي توأم، با آرامش و آسايش معنوي و روحي و بدور از درگيري هاي فردي و اجتماعي هنجار شكن داشته باشند. براي آن كه بتوانيم به بهترين سبك و شيوه به اين خواسته دست يابيم لازم است توجه داشته باشيم كه:
1. براي تربيت افراد ابتدا بايستي آنها را خوب شناخت و به اقتضاي سن و شخصيت آن ها، نسبت به آنها برنامه‌ريزي تربيتي داشت. چرا كه نحوه انتقال و بيان مطالب و دستورات ديني به تناسب هر سني متفاوت خواهد بود.
2. توجه به اين نكته بسيار مهم است كه تربيت، امري تدريجي و دير بازده است. يعني چنين نيست كه با گفتن يك جمله يا خواندن يك كتاب بتوان شخصي را مذهبي يا متخلق به اخلاق ديني بار آورد. بلكه اين كار نيازمند گذر زمان و صبر و حوصله فراوان است. در واقع بايد دانست كه سعه صدر از شرايط اساسي براي مديريت هر جمع و جرياني است.
3. استفاده از روش هاي متنوع و مختلف تربيتي (با توجه به سن افراد) چون تشويق، تلقين، الگوسازي، تنبيه، ايجاد احساس رقابت، داستان گويي و... براي انتقال آموزه هاي ديني مؤثر خواهد بود.
4. زبان عمل، زباني بين المللي است كه براي تربيت، خصوصاً فرزندان، بسيار تأثيرگذار خواهد بود. آنچه در آيات و احاديث زيادي نيز به آن سفارش شده است اشاره به همين نكته است. مثلا در آيه 2 و 3 سوره صف خداوند برخي انسان ها را به خاطر عمل نكردن به آنچه مي گويند توبيخ مي كند. يا آن كه امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «كونوا دعاة الناس بالخير بغير السنتكم».(1) يعني آنكه با رفتار و عمل خود ديگران را به كارها و امور خير راهنمايي و دعوت كنيد. لذا عمل كردن به دستورات دين و متدين بودن به آنچه آموزه هاي ديني ما، توصيه كرده است بسيار مهم خواهد بود.
5. در آموزش مسائل ديني بايد سعي كرد نقش نزديك كننده و انگيزاننده داشت، نه تحميل‌گر و تزريق كننده. لذا به كار گيري زبان تحميل و اجبار خصوصا در سنين نوجواني چه بسا اثري معكوس داشته باشد.
6. انسان موجودي است مركب از روح و جسم كه تربيت او نيز بايد با توجه به طبيعت تركيبي او صورت گيرد. بنابر اين، در عين اين كه به دنبال آن هستيم كه روش ها و سبك هاي آموزش اخلاق و مسايل ديني كه با بعد روحي و معنوي انسان سروكار دارد را مورد توجه قرار دهيم، لازم است به نيازهاي مادي و طبيعي اطرافيان و خانواده نيز پرداخت و در صدد بود كه خواسته هاي مادي آن ها در حد متعارف و معمول بر آورده شود.
7. زمان شروع تربيت و آموزش مسايل ديني اگر در سنين پايين تر صورت گيرد (البته با شيوه ها و ظرافت هاي خاص خود) پايداري و ماندگاري بيشتري را به همراه خواهد داشت. همانطور كه در حديث آمده است كه «انما القلب الحدث كالارض الخاليه ما القي فيها من شي قبلته».(2) دل و قلب نوجوان مانند زمين آماده اي است كه از هر سبزه و گياهي خالي است هر بذري كه در آن افشانده شود مي پذيرد و در آغوش خود به خوبي مي پرورد.
8. دوستان، اطرافيان و كساني كه انسان با آن ها مراوده و آمد و شد دارد در جهت گيري نسبت به مسائل ديني و تمايل و رغبت افراد، مؤثر خواهند بود. لذا با هدايت و راهنمايي و كمك در نحوه انتخاب دوستان و اطرافيان مي توان به رشد ديني فرزندان كمك كرد.
9. حضور و شركت فعال در مجالس و محافل مذهبي و برگزاري اين جلسات در خانواده به طور طبيعي، افراد خانواده را مرتبط با مسائل ديني و مذهبي خواهد كرد.
10 شرايط زماني و اجتماعي براي تربيت فرزندان را بايد مد نظر قرار داد. بايستي با توجه به ادبيات و ابزار دوران و زماني كه آن ها با آن مواجه هستند بر آن ها آموزه هاي ديني را منتقل كرد. همان گونه كه امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «فرزندان شما براي زمان غير از زمان شما هستند».(3) لذا نبايد توقع داشت كه با همان ادبيات و ابزار كه مثلا در زمان پدران ما موسوم بود الزاما با همان ادبيات و شيوه عمل كرد.
11. همان گونه كه امام سجاد ـ عليه السلام ـ به درگاه خداوند عرض مي كند «اللهم اعني علي تربيتهم و تأديبهم».(4) خداوندا مرا در تربيت و تأديب فرزندانم ياري فرما، بسيار ضروري و لازم است كه ما نيز خاضعانه و خاشعانه از خداوند منان بخواهيم كه ما را در انجام اين وظيفه خطير و مهم ياري رساند.


[/HR]پاورقی:
1. محمدبن یعقوب کليني، الکافي، نشر اسلاميه، تهران، 1362ش، ج2، ص78.
2. محمدتقي فلسفي، الحديث (روايات تربيتي) تهران، نشر فرهنگ اسلامي، 1368ش، ج2، ص108.
3. نهج البلاغه، نامه 31.
4. صحيفه سجاديه، دعاي 25، دعائه عليه السلام لولده.

موضوع قفل شده است