جمع بندی خیانت به خدا و پیامبر

پرسش:

درباره آیه شریفه«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَخُونُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِكُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ » یک مقداری توضیح میخواستم.منظور از خیانت به خدا و پیامبر در این آیه چیست؟

پاسخ:

"خیانت" مشتق از "خَوَن" به معنای مخالفت با حق و پیمان در پنهانی است. نقطه مقابل خیانت، امانت است(1)
یکی از مهمترین فضایل اخلاقی و ارزشهای انسانی و اسلامی که با تأکید فراوان در قرآن و احادیث از آن یاد شده است، امانت‌داری و صداقت است.خداونددر قرآن کریم می‌فرماید: «وَالَّذِینَ هُمْ لاَِماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ؛(2) و آن‌ها كه امانت‌ها و عهد خود را رعايت مي كنند» در این آیه به برجسته صفات مومنان راستین یعنی حفظ امانت و پای بندی به عهدو پیمان اشاره شده است، علمای اخلاق نیز اهمیت فوق العاده‌ای برای آن قائلند و به عکس، خیانت از بزرگترین گناهان و نکوهیده‌ترین رذایل است(3)
ماده خیانت و مشتقات آن در ۱۵ آیه آمده است که در تمامی این آیات مذمت و نکوهش برای همه شکل‌های خیانت اعم از خیانت در فکر یا عقیده، در فعل، در ابلاغ پیام، در احکام خداوند، خیانت اعضای بدن مثل چشم و... آمده است.
انواع خیانت
خیانت در اموال، خیانت در بیت المال، خیانت در امانت، خیانت در دین خدا، خیانت به همسر، خیانت به اعضای بدن و.... انواع خیانت هایی است که ممکن است برخی از انسانها مرتکب آن شوند.

هر آنچه خداوند حکیم برای زندگی بشر در این جهان آفریده امانتی است در دست انسان که این موجود ذی شعور باید به احسن وجه از این نعمت ها استفاده نماید. هر کدام از اعضای بدن، دنیایی مملو از قابلیت‌هاست که خداوند به انسان ارزانی داشته است. (4)
چشم به عنوان حساس‌ترین عضو بدن وظیفه‌ای خطیر در زندگی بر عهده دارد اما برخی از انسانها به جای استفاده از این نعمت بزرگ در راه تحصیل علم و در راه طی کردن مراحل تکامل، شخصیت انسانی خویش را تنزل می‌دهند و از چشم به عنوان وسیله‌ای در راه ارضای شهوات نفسانی خویش بهره می‌گیرند. در قرآن از این مقوله به خیانت چشم تعبیر می‌شود «یَعْلَمُ خَائنَةَ الْأَعْینُ وَ مَا تُخفِی الصُّدُور؛ (5)و چشمهایی را که به خیانت می‏ گردد و آنچه را سینه ‏ها پنهان می ‏دارند، می‏ داند.»
امام صادق (علیه السلام )در تفسیر این آیه می‌فرماید:«آیا ندیده‌ای که انسان به چیزی نگاه می‌کند اما چنین وانمود می‌کند که به آن نگاه نمی‌کند این نگاه‌های خیانت آلود است.»(6)

خداوند متعال می فرماید:« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛(7)ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به خدا و پیامبر خیانت نکنید! و (نیز) در امانات خود خیانت روا مدارید، در حالی که میدانید (این کار، گناه بزرگی است)!»
نقل شده است پیامبر دستور داد یهود «بنى قریظه» را محاصره کنند این محاصره 21 شب ادامه یافت لذا ناچار شدند پیشنهاد صلحى همانند صلحى که برادرانشان از طائفه «بنى نضیر» کرده بودند بکنند به این ترتیب که از سرزمین مدینه کوچ کرده و به سوى شام بروند.
پیامبر از این پیشنهاد امتناع کرد و فرمود: تنها باید حکمیّت «سعد بن معاذ» را بپذیرید آنها تقاضا کردند که پیامبر «ابو لبابه» را نزد آنها بفرستد و «ابو لبابه» با آنها سابقه دوستى داشت و خانواده و فرزندان و اموالش نزد آنها بود.

پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) ابو لبابه را نزد آنها فرستاد آنها با «ابو لبابه» مشورت کردند که آیا صلاح است حکمیت «سعد بن معاذ» را بپذیرند؟ ابو لبابه اشاره به گلوى خود کرد یعنى اگر بپذیرید کشته خواهید شد.

پیک وحى خدا جبرئیل این موضوع را به پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) خبر داد.
ابو لبابه مى‏ گوید: هنوز گام برنداشته بودم متوجه شدم که من به خدا و پیامبر خیانت کردم- این آیه و آیه بعد در باره او نازل شد.
در این هنگام «ابو لبابه» سخت پریشان گشت بطورى که خود را با طنابى به یکى از ستون هاى مسجد پیامبر بست. هفت شبانه روز گذشت نه غذا خورد و نه آب نوشید آن چنان که بى‏هوش به روى زمین افتاد خداوند توبه او را پذیرفت.(8)

در آیه یاد شده خیانت به خدا و پیامبر آن است که اسرار نظامى مسلمانان را در اختیار دیگران بگذارند، و یا دشمنان را در مبارزه خود تقویت کنند.

«خیانت» به معناى خوددارى از پرداخت حقّى است که انسان پرداختن آن را تعهد کرده و امانت گرچه معمولا به امانتهاى مالى گفته مى ‏شود، ولى در منطق قرآن مفهوم وسیعى دارد که تمام شؤون زندگى اجتماعى و سیاسى و اخلاقى را در برمى‏ گیرد. (9)

پی نوشت ها:

1. مفردات راغب اصفهانی،انتشرات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1374.ش، ج1، ص163.
2. مومونون/ 8 .
3. اخلاق در قرآن،آیت الله ناصر مکارم شیرازی، انتشارات مدرسه امیر المومنین، قم، 1384.ش، ج3، ص173.
4. دایرة المعارف تشیع، احمد صدر، حاج سید جوادی، کامران فانی و بهاءالدین خرّمشاهی، انتشارات شهید محبی، تهران، ‌ج7، ص356.
5. غافر/ 19 .
6. نورالثقلین،عروسی حویزی، علی بن جمعه، ، انتشارات اسماعيليان، قم،ج4، ص517.
7. انفال /27.
8. برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، 1386ش، ج2 ص144-146 .
9. اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌، ج8 ، ص 103-104 .