جمع بندی مطالعه فلسفه بدون آگاهی از مبانی دینی

با نام و یاد دوست       کارشناس بحث: استاد صدیق

آیا خواندن فلسفه برای فردی که به قرآن و احادیث و علوم دینی تسلط ندارد ایراد دارد؟

باسلام و عرض ادب از آنجا که این پرسش از جمله مباحث مورد اختلاف میان دینداران و فلاسفه بوده است، بهتر است در مورد آن قدری بحث داشته باشیم. تقاضای بنده از دوستان عزیز  این است که جانب ادب و احترام در بحث را نگهدارید و از توهین به یکدیگر و بزرگان هر دو گروه موافق و مخالف پرهیز کنید. یاعلی

سلام علیکم آموزنده فلسفه لازم است ذهنی نقاد داشته باشد چون فلسفه دانش تقلیدی نیست و اگر خواننده فلسفه اهل توقف و تقلید باشد به هر رایی برسد متوقف میشود بدون اینکه در صدق و گذب رای شک کند آن را بمنزله وحی میپندارد . خواه خداباور باشد یا خداناباور این اشکال شمولیت دارد . در مورد دیندار ، فرض بر این است که شخص از دین خود آگاهی داشته باشد ، یعنی روش دین در شناخت هستی و چیستی را بشناسد ، والا در این حیث دیندار محسوب نمیشود و با خدا ناباور یکی است .  آشنایی با دین در تعارض با فلسفه هم نیست مگر اشکال پیش فرض و باورهای پیشینی که این اشکال بر خدا ناباوران و آگنوئیستها نیز وارد است .   نهایت امر علوم دینی وجه فلسفی ای دارد و بشخصه خود منهجی معرفتی برای شناخت در فلسفه محسوب میشود . علوم دینی در شناخت هستی وجه عقلانی دارد تعریف و تحدید هستی شناسانه و انسان شناسانه دارد و تعارضی بین آن و فلسفه نیست . 

آیا خواندن فلسفه برای فردی که به قرآن و احادیث و علوم دینی تسلط ندارد ایراد دارد؟

عرض سلام وادب اینکه مطالعه فلسفه برای کسی که به علوم  دینی و منابع اصیل اسلامی تسلط ندارد، ایراد دارد یا خیر، از دو جنبه قابل بررسی است. جنبه نخست، جنبه فقهی مسئله است. جنبه دوم نیز جنبه عقلی است.   بحث راجع به جنبه نخست، در حیطه تخصص و وظیفه بنده نیست و نیازمند پاسخگویی کارشناس احکام است.اما از جنبه عقلی این سوال نیاز به روشن سازی و وضوح دارد.

اینکه مراد از تسلط داشتن چه میزانی از آگاهی است. آیا صرفا آگاهی کفایت میکند یا اینکه ممارست و توانایی استنباط نیز مورد نظر است. آیا در حد یک استاد علوم دینی مراد است یا یک فقیه یا مفسر یا حداقل کسی که میزانی این علوم را خوانده باشد. این قسمت از سوال به میزان کافی مبهم است.

با این حال، به نظر میرسد که مباحث عقلی و دانش فلسفه، پیش نیازی به نام مسائل دینی ندارد. اصولا از جنبه مرتبه علم نیز که بخواهیم در نظر بگیریم، مرتبه فلسفه پیش از علوم دینی است و تا جنبه های اصیل ادیان و اصول آن اثبات نشود، نمیتوان بدان دست یازید. کسی که در توانایی ذهنی در دریافت مباحث عقلی و فلسفی را دارد، از جنبه معرفتی میتواند وارد مباحث فلسفی شود هرچند در مباحث دینی تسلط نداشته باشد. هرچند که در این راه لازم است قدری احتیاط کرد و تا زمانی که به خبرگی کافی نرسیده ایم، خود را وارد دریای مباحث عقلی و علوم حکمی نکنیم که غرق شدن در این دریا، جز هلاکت عائدی ندارد.

جمع بندی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ پرسش: آیا خواندن فلسفه برای فردی که به قرآن و احادیث و علوم دینی تسلط ندارد ایراد دارد؟   پاسخ: اینکه مطالعه فلسفه برای کسی که به علوم  دینی و منابع اصیل اسلامی تسلط ندارد، ایراد دارد یا خیر، از دو جنبه قابل بررسی است. جنبه نخست، جنبه فقهی مسئله است. جنبه دوم نیز جنبه عقلی است. بحث راجع به جنبه نخست، در حیطه تخصص و وظیفه بنده نیست و نیازمند پاسخگویی کارشناس احکام است. اما از جنبه عقلی این سوال نیاز به روشن سازی و وضوح دارد. اینکه مراد از تسلط داشتن چه میزانی از آگاهی است. آیا صرفا آگاهی کفایت میکند یا اینکه ممارست و توانایی استنباط نیز مورد نظر است. آیا در حد یک استاد علوم دینی مراد است یا یک فقیه یا مفسر یا حداقل کسی که میزانی این علوم را خوانده باشد. این قسمت از سوال به میزان کافی مبهم است. با این حال، به نظر میرسد که مباحث عقلی و دانش فلسفه، پیش نیازی به نام مسائل دینی ندارد. اصولا از جنبه مرتبه علم نیز که بخواهیم در نظر بگیریم، مرتبه فلسفه پیش از علوم دینی است و تا جنبه های اصیل ادیان و اصول آن اثبات نشود، نمیتوان بدان دست یازید. کسی که در توانایی ذهنی در دریافت مباحث عقلی و فلسفی را دارد، از جنبه معرفتی میتواند وارد مباحث فلسفی شود هرچند در مباحث دینی تسلط نداشته باشد. هرچند که در این راه لازم است قدری احتیاط کرد و تا زمانی که به خبرگی کافی نرسیده ایم، خود را وارد دریای مباحث عقلی و علوم حکمی نکنیم که غرق شدن در این دریا، جز هلاکت عائدی ندارد.