جمع بندی علت تغییر ماه های قمری به شمسی

بنابر گزارشهای تاریخی این امر دو علت داشت:
علت اول: اعراب جاهلی بنابرتمسک به آئین حضرت ابراهیم علیه السلام در چهار ماه حرام باید دست از قتال و خونریزی می کشیدند. این چهار ماه عبارت بودند از رجب، ذوالقعده، ذوالحجه و محرم. از آنجا که آنان مرد کارزار بودند صبر کردن سه ماه متوالی(ذوالقعده، ذوالحجه و محرم) برای آنان سخت بود که به هیج وجه به جنگ و غارت دست نزنند. بنابراین حرمت ماه محرم را به صفر تاخیر می انداختند و به جای محرم ماه صفر را حرام می شمردند و ماه محرم را حلال می کردند. و مدتی بر همین روش ادامه می دادند و سپس حرمت را دوباره به ماه محرم بر می گرداندند و این عمل تاخیر را نیز در ماه ذی الحجه انجام می دادند و حکم بدان می نمودند.(1)

1.طهرانی، سید محمد حسین، رساله نوین، انتشارات علامه طباطبائی، مشهد، 1426ق، چاپ سوم، ص41-42

علت دوم: بحث تجارتی بود. بدین گونه که اگر ماه های انجام حج، نسبت به فصول سال متغیر بود، گاهی در در تابستان و گاهی در زمستان می افتادند واین باعث می شد در سالی که ماه های حج به زمستان یا پائیز افتاده اهالی مکه نتوانند کالاهای تابستانی خود را به فروش برسانند. بنابراین اگرماه های انجام حج نسبت به فصول سال ثابت بود و آنان هر تابستان به ایام حج می پرداختند، مشرکین مکه نیز می توانستند به راحتی کالاهای تابستانه خود را بفروش برسانند.(1)
بنابراین آنها برای جبران کمبود سال قمری نسبت به سال شمسی در سه سال یک ماه به سال قمری اضافه می کردند و در آن سال، 13 ماه قرار می دادند تا ماه های قمری نسبت به فصول سال ثابت بماند.(2)

1.طهرانی، سید محمد حسین، رساله نوین، انتشارات علامه طباطبائی، مشهد، 1426ق، چاپ سوم، ص56-57
2. همان

پرسش:
چرا اعراب جاهلی ماه های قمری خود را تغییر دادند و شبیه به ماه های شمسی عمل می کردند؟

پاسخ:
ماه های قمری از ابتدای خلقت وجود داشت و از دین حضرت ابراهیم (علیه السلام) به دست اعراب جاهلی رسید اما آنها با اضافه کردن یک ماه پس از سه سال قمری، برنامه ای ریختند که ماه قمری نسبت به فصول گرما و سرمای سال تغییر نیابد. خداوند در قرآن در آیه 37 سوره توبه نسبت به این امر مخالفت ورزیدند. آنجا که می فرماید:
«إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ‌ ۖ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُ‌وا يُحِلُّونَهُ عَامًا وَيُحَرِّ‌مُونَهُ عَامًا لِّيُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّ‌مَ اللَّـهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّ‌مَ اللَّـهُ ۚ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ ۗ وَاللَّـهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِ‌ينَ ﴿٣٧﴾»
ترجمه:«جز اين نيست كه جابجا كردن [ماههاى حرام‌]، فزونى در كفر است كه كافران به وسيله آن گمراه مى‌شوند؛ آن را يكسال حلال مى‌شمارند، و يكسال [ديگر]، آن را حرام مى‌دانند، تا با شماره ماههايى كه خدا حرام كرده است موافق سازند، و در نتيجه آنچه را خدا حرام كرده [بر خود] حلال گردانند. زشتى اعمالشان برايشان آراسته شده است، و خدا گروه كافران را هدايت نمى‌كند. (۳۷)»
بنابر گزارشهای تاریخی این امر دو علت داشت:
علت اول: اعراب جاهلی بنابر تمسک به آئین حضرت ابراهیم علیه السلام در چهار ماه حرام باید دست از قتال و خونریزی می کشیدند. این چهار ماه عبارت بودند از رجب، ذوالقعده، ذوالحجه و محرم. از آنجا که آنان مرد کارزار بودند صبر کردن سه ماه متوالی(ذوالقعده، ذوالحجه و محرم) برای آنان سخت بود که به هیج وجه به جنگ و غارت دست نزنند. بنابراین حرمت ماه محرم را به صفر تاخیر می انداختند و به جای محرم ماه صفر را حرام می شمردند و ماه محرم را حلال می کردند. و مدتی بر همین روش ادامه می دادند و سپس حرمت را دوباره به ماه محرم بر می گرداندند و این عمل تاخیر را نیز در ماه ذی الحجه انجام می دادند و حکم بدان می نمودند.(1)
علت دوم: بحث تجارتی بود. بدین گونه که اگر ماه های انجام حج، نسبت به فصول سال متغیر بود، گاهی در تابستان و گاهی در زمستان می افتادند واین باعث می شد در سالی که ماه های حج به زمستان یا پائیز افتاده اهالی مکه نتوانند کالاهای تابستانی خود را به فروش برسانند. بنابراین اگرماه های انجام حج نسبت به فصول سال ثابت بود و آنان هر تابستان به ایام حج می پرداختند، مشرکین مکه نیز می توانستند به راحتی کالاهای تابستانه خود را بفروش برسانند.(2)
بنابراین آنها برای جبران کمبود سال قمری نسبت به سال شمسی در سه سال یک ماه به سال قمری اضافه می کردند و در آن سال، 13 ماه قرار می دادند تا ماه های قمری نسبت به فصول سال ثابت بماند.(3)

منابع:
1.طهرانی، سید محمد حسین، رساله نوین، انتشارات علامه طباطبائی، مشهد، 1426ق، چاپ سوم، ص41-42
2. همان، ص56-57
3. همان