جمع بندی آیا درجه عصمت امام با عصمت پیامبر فرقی دارد؟
تبهای اولیه
سلام
سؤال: آیا عصمت امامان (علیهم السلام) با عصمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یا پیامبران دیگر (علیهم السلام) در مفهوم و میزان فرق دارد؟ اگر دارد چه است؟
برقرار و موفق باشید.
با سلام خدمت شما دوست عزیز
آنچه که مسلم است این است که تمام پیامبران و امامان (علیهم السلام) دارای عصمت لازم برای هدایت بشر و دریافت و ابلاغ وحی و تبیین آن هستند که به آن به عصمت از گناه و خطا گفته می شود . این سطح از عصمت مشترک بین تمام پیامبران و امامان می باشد.
اما ائمه اطهار و پیامبر اسلام به خاطر آن شدت تقرب به پروردگار عالم علاوه بر آن سطح عمومی عصمت ، سطح بالاتری از عصمت را دارا می باشند که از آن به عصمت کلیه یا عصمت کبری اطلاق می شود . که قرآن کریم در این باره می فرماید: " انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا"(1)
این حضرات حتی در ترک اولی نیز معصوم می باشند. در بین خوب و خوبتر ، خوبتر را انتخاب می کنند و در شناخت اولی نیز اشتباه نمی کنند.
توضیح بیشتر: ائمه و انبیا دارای مقام عصمت اند. عصمت، مراتب دارد. کاملترین مرتبه عصمت که از آن به عصمت مطلقه یاد می شود، از آن ختمی مرتبت و اهل بیت (ع) است. از این دو مقام ختمی مرتبت و اهل بیت (ع)، نه تنها از هر گونه لغزش علمی و عملی مصون و معصوم اند، بلکه مرتکب ترک اولی و انجام کار مکروه نیز نمی شوند. در این باره در کتاب "سیمای اهل بیت در عرفان امام خمینی" به تفصیل بحث شده است. (2) بنابراین، یکی از دلایل برتری ائمه (ع) برانبیای پیشین، برتری در مراتب عصمت است.
گرچه ائمه (ع) برانبیای پیشین برتری دارند، ولی بر مقام ختمی مرتبت برتری ندارند؛ بلکه تمام فضایل و برتری ها و کمالات ائمه، جلوه و برتری و فضیلت مقام مرتبت است. امیر مؤمنان (ع) روزی از پیامبر پرسید: آیا شما برتر هستید یا جبرئیل؟ حضرت پیامبر فرمود: خداوند انبیا را بر فرشتگان برتری داده و مرا بر همه انبیا فضیلت داده و این فضیلت و برتری، بعد از من از آن تو و امامان بعد از توست. (3)
طبق این حدیث معلوم میشود که ائمه (ع) به دلیل بهره مندی از نور ولایت مقام ختمی مرتبت، از انبیای پیشین برتری دارند.
نکته دیگر در باب فضیلت و برتری ائمه بر انبیای پیشین، مسئله علم است. بر اساس روایات متعدد، ائمه از نظر علم از انبیای پیشین برتری دارند؛ چون برخی از علوم الهی را انبیای پیشین نداشتند؛ ولی ائمه آن را میدانند؛ مثلاً در روایتی از امام صادق نقل شده که فرمود: برای خداوند دو نوع علم وجود دارد: یک نوع آن را برای ملائکه انبیا و فرستادگان خود ظاهر نموده که ما ائمه نیز آن را میدانیم. نوع دیگر، علمی است که آن را مخصوص خود قرار داده و از علوم مستأثر و برگزیده خداوند است؛ ولی برای ما ائمه از آن علم نیز نصیبی است. (4) بنابراین، ائمه به دلایل گوناگون بر انبیای پیشین فضیلت دارند. گرچه از مقام ختمی مرتبت پایینترند، ولی از انبیای پیشین برترند.
نکته دیگر این که بر اساس روایات متعدد، ائمه شریک علم پیامبرند. (5) پیامبر خاتم از هر نظر، از جمله به لحاظ علم، بر انبیای پیشین برتری دارد. در نتیجه، ائمه که شریک علم اویند، بر انبیای پیشین برترند. گفنتی است که ائمه (ع) گرچه دارای مقام نبوت نیستند، ولی احکام شریعت ختمی را به تبع حضرت از خزاین این علم الهی دریافت و به مردم به عنوان تفسیر و تبیین شریعت ختمی بازگو میکنند. مقام آنان گرچه از مقام خاتمیت پایینتر است، ولی از مقام نبوت بالاتر است. از این رو، رسول خدا (ص) فرمود:
«إنّ لله عباداً لیسوا بأنبیاء یغبطهم النبوة»؛ (6) «بیگمان، خداوند را بندگانی است که نبی نیستند؛ اما نبوت به مقام و منزلت آنان غبطه میخورند».
این افراد همان امامان معصوم اند (ع) که در کسوت امامت و ولایت ادامه دهنده راه نبوت و خاتمیت هستند. در این باره در کتاب «پیامبر اعظم در نگاه عرفانی امام خمینی» (7) نکتههایی شنیدنی بسیاری آمده است.
پانوشت:
1.احزاب35
2. صادقی، محمد امین، سیمای اهل بیت در عرفان امام خمنی، ص 233، نشر مؤسسه آثار امام خمینی، 1387 ش.
3 صدوق، عیون اخبار الرضا،ج 2، ص 237، نشر دار العلمیه، قم، بی تا.
4. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج 1، ص 255، نشر دار الالکتب الاسلامیه، تهران، 1388 ق.
5. همان، ص263.
6.صدر المتالهین، الشواهد الربوبیه، ص 336، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1382 ش.
7. صادقی، محمد امین، پیامبر اعظم در نگاه عرفانی امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1386ش.