جمع بندی قاعده های فقهی

بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و عرض ادب و احترام خدمت احمد عزیز

در مورد سوالتان کمی ابهام وجود دارد، منظورتان از قواعد فقهی چیست؟ احکام اسلام تعطیل شدنی نیستند فقط اگر دو حکم اسلام به خاطر شرایط با هم تعارض داشته باشند آن حکم مهم تر مقدم میشود، و اینها در خود شرع هم تعریف شده و قاعده مند است.

برای بیان جزئی تر و دقیق تر باید مثال بزنید، چون هر حکمی را به صورت جداگانه باید بحث کرد که مثلا طبق کدام قاعده مقدم شده یا موقتا تعطیل شده یا...؛ نمیتوان یک قاعده کلی داد، تنها قاعده کلی که میتوان در اینجا نام برد قاعده عقلی: تقدّم اهم(مهمتر) بر مهم است؛ اما سایر مباحث را باید به صورت جزئی تر بحث کرد.

پرسش
چه قواعد فقهی وجود دارد که گاهی برخی از احکام اسلامی موقتا تعطیل شده یا به تأخیر می افتند؟

پاسخ
در فقه اسلامی برای کشف احکام و یا تقدم یکی بر دیگری از قواعد مختلف و متعددی چون قاعده اهم و مهم، قاعده نفی عسر و حرج، قاعده نفی سبیل و... استفاده میشود که هر کدام در جای خود و به تناسب موضوعی که پیش آمده به کار گرفته میشوند، به همین خاطر بدون بیان موضوع و به صورت کلی در اینجا قابل تبیین نیست، بلکه بحث گسترده ای می طلبد و در این رابطه کتاب هایی تحت عنوان قواعد فقهیه نوشته شده است.

اما در این رابطه دو نکته لازم است:

اول اینکه به کارگیری این قواعد به معنای تعطیلی حکم خدا نیست بلکه از باب تقدم یک حکم خدا بر یک حکم دیگر اوست، مثلا خوردن گوشت حیوان حرام گوشت حرام است اما اگر کسی در بیابانی دور افتاده برای زنده ماندن چاره ای جز خوردن مردار نداشته باشد و جانش در گرو این تغذیه باشد بر او واجب میشود که از گوشت حیوان حرام گوشت تغذیه کند، چرا که اگرچه گوشت حرام برای انسان ضرر دارد، اما طبیعتا نخوردن آن منجر به ضرر بزرگتری میشود، بنابراین از آنجا که نجات جان اهمیت بیشتری دارد به وجوب این تغذیه از حرام حکم میشود و این هم حکم مراجع نیست، بلکه حکم خداوند است.

و دوم اینکه این قواعد فقهی که اجرای احکام اسلام در هر زمان و هر شرایطی را مهیا می کند گویای پویایی فقه اسلام است، که خشک و بدون توجه به بیرون نیست، بلکه با توجه به موضوعات بیرونی تنظیم شده و گاهی مقدم یا موخّر میشوند.