رابطه ی عدم اجابت دعا با سر سرالقدر

بسم الله الرحمن الرحیم
سلام علیکم
در رابطه با سرسرالقدر، مراجعه بفرمایید به تاپیک «عین ثابت» http://www.askdin.com/showthread.php?t=58109

اما در مورد بقیه سؤالتان:
حقیقت ما یک حقیقت فقری و افتقاری است این حقیقت چه زمانی گُل می‌کند؟ یکی از موارد، دعاست.
^{حدیثی قریب به این مضمون داریم که کسی که دعا می‌کند و در حمد و ثناء اول دعا بماند و از طلب خود باز ماند خدا بهتر از آن را به او می دهد. چون این را خیلی می پسندد همه اینها بهانه ای است که مخ دعا بیاید یعنی اظهار بندگی بشود.}

این از یکسو؛ از سوی دیگر، گاهی اوقات نفس دعا، خادم احوالات اعیان ثابته است. این سخن به این معناست که در عین ثابت فلان شخص هست که به شرط دعا، فلان مطلوب به او داده خواهد شد و الا داده نخواهد شد. در واقع دعا شرط دادن است و این در عین ثابت آن شخص نوشته شده است.

بعلاوه، دعا در ساحت باطنی‌تری هم داریم و آن سؤال استعداد است. این همان سؤال استعدادی اعیان ثابته است. یعنی همه چیز دم به دم در حال سؤال و درخواست اند و دم به دم از جانب فیاض علی الاطلاق، مستفیض می‌گردند.

از نگاهی دیگر:
دو نوع اجابت داریم: یکی اجابت «مسئول فیه»ی و یکی اجابت «لبیک»ی اجابت لبیکی یعنی هر وقت که خدا را خواندی همین خواندن خدا،‌ لبیک حق است. اعتنای حق به تو همان لبیک اوست. اهل ظرافت، نگاه کردن حق را در نفس متن دعا میابند. البته دعای عمقی و صادقانه منظور است نه دعای سطحی. در چنین شرایطی همانجا احساس میکند خدا نگاهی به او کرد که این همان لبیک حق است.

اصلا چه کسی تو را کشانده و تو دعا کردی! خیلی از پستی و بلندی ها در دنیا بهانه است که انسان را متوجه خدا کند و به طرف خدا بکشاند.

اما اجابت مسئول فیهی گاهی مؤخر است. هر گاه سؤال با «قدَر» موافق نبود «ابطاء‌» (=تأخیر) صورت می گیرد اما هرگاه موافق بود تعجیل صورت می‌گیرد و مرید به مرادش خواهد رسید. اما اگر سؤال با قدر موافق نبود باز با «ادعونی استجب» هیچ منافاتی ندارد زیرا اجابت لبیکی خودْ یک اجابت است که نباید او را از نظر دور داشت.
که این شعر زیبای مولوی ناظر به اجابت لبیکی است:
آن يکي الله مي گفتي شبي
تا که شيرين مي شد از ذکرش لبي

گفت شيطان آخر اي بسيارگو
اين همه الله را لبيک کو

مي نيايد يک جواب از پيش تخت
چند الله مي زني با روي سخت

او شکسته دل شد و بنهاد سر
ديد در خواب او خضر را در خضر

گفت هين از ذکر چون وا مانده اي
چون پشيماني از آن کش خوانده اي

گفت لبيکم نمي آيد جواب
زان همي ترسم که باشم رد باب

گفت آن الله تو لبيک ماست
و آن نياز و درد و سوزت پيک ماست

حيله ها و چاره جوييهاي تو
جذب ما بود و گشاد اين پاي تو

ترس و عشق تو کمند لطف ماست
زير هر يا رب تو لبيکهاست

جان جاهل زين دعا جز دور نيست
زانک يا رب گفتنش دستور نيست

بر دهان و بر دلش قفلست و بند
تا ننالد با خدا وقت گزند

داد مر فرعون را صد ملک و مال
تا بکرد او دعوي عز و جلال

در همه عمرش نديد او درد سر
تا ننالد سوي حق آن بدگهر

داد او را جمله ملک اين جهان
حق ندادش درد و رنج و اندهان

درد آمد بهتر از ملک جهان
تا بخواني مر خدا را در نهان

خواندن بي درد از افسردگيست
خواندن با درد از دل بردگيست

آن کشيدن زير لب آواز را
ياد کردن مبدا و آغاز را

آن شده آواز صافي و حزين
اي خدا وي مستغاث و اي معين

ناله سگ در رهش بي جذبه نيست
زانک هر راغب اسير ره زنيست

چون سگ کهفي که از مردار رست
بر سر خوان شهنشاهان نشست

تا قيامت مي خورد او پيش غار
آب رحمت عارفانه بي تغار

اي بسا سگ پوست کو را نام نيست
ليک اندر پرده بي آن جام نيست

جان بده از بهر اين جام اي پسر
بي جهاد و صبر کي باشد ظفر

صبر کردن بهر اين نبود حرج
صبر کن کالصبر مفتاح الفرج

زين کمين بي صبر و حزمي کس نرست
حزم را خود صبر آمد پا و دست

حزم کن از خورد کين زهرين گياست
حزم کردن زور و نور انبياست

کاه باشد کو به هر بادي جهد
کوه کي مر باد را وزني نهد

هر طرف غولي همي خواند ترا
کاي برادر راه خواهي هين بيا

ره نمايم همرهت باشم رفيق
من قلاووزم درين راه دقيق

نه قلاوزست و نه ره داند او
يوسفا کم رو سوي آن گرگ خو

حزم اين باشد که نفريبد ترا
چرب و نوش و دامهاي اين سرا

که نه چربش دارد و نه نوش او
سحر خواند مي دمد در گوش او

که بيا مهمان ما اي روشني
خانه آن تست و تو آن مني
...

بسم الله الرحمن الرحیم
سلام علیکم
در رابطه با سرسرالقدر، مراجعه بفرمایید به تاپیک «عین ثابت» http://www.askdin.com/showthread.php?t=58109

اما در مورد بقیه سؤالتان در مورد فلسفه دعا و رابطه آن با سرالقدر و همچنین تعارض ادعونی استجب لکم و اقتضائات اعیان ثابته:

اولا حقیقت انسان یک حقیقت فقری و افتقاری است و یکی از اوقاتی که این حقیقت «گُل» خواهد کرد وقت دعاست.
^{در روایتی است کسی که دعا می کند و در حمد و ثناءِ اول دعا بماند و از طلب خود باز ماند خدا بهتر از آن را به او می دهد این را خیلی می پسندد همه اینها بهانه ای است که مخ دعا بیاید یعنی اظهار بندگی بشود.}

از طرفی دیگر، «دعا» خادم احوال اعیان ثابته است. این سخن به این معناست که در عین ثابت فلان شخص نوشته شده به شرط درخواست فلان مطلوب به او داده شود و الا داده نمی‌شود. در واقع دعا شرط دادن است و این در عین ثابت او نوشته شده است.

از آنجا که چون سائل نمیداند که در چه زمانی چه استعدادی دارد و از استعداد عین ثابت خودش بی‌خبر است لذا از سر احتیاط سؤال میکند شاید شرط عطا کردن این مطلب، سؤال و درخواست باشد.

از جانبی دیگر، یک «سؤال استعداد» (= درخواست به لسان استعداد) نیز داریم. خود اعیان ثابته سؤال استعدادی دارند.

اما گاهی ما از خدا میخواهیم بعد از چند سال داده میشود و یا در آخرت داده میشود این تأخیر چرا؟ مطلوب تأخیر می‌افتد چرا؟ اما گاهی به سرعت اجابت میشود سرش به «قدَر معین» بر میگردد هر چیزی وقت خاصی دارد و فلان چیز چه وقتی باید داده شود.

این مطلب با «ادعونی استجب» چطور قابل جمع است؟

در پاسخ باید گفت دو نوع اجابت داریم: یکی اجابت «مسئول فیه»ی و یکی «اجابت لبیک»ی. اجابت لبیکی یعنی اینکه هر وقت که خدا را خواندی همین خواندن خدا،‌ لبیک حق است. اصل اعتنای حق به بنده همان لبیک اوست. نگاه کردن را در متن دعا میابیم. البته دعای عمقی و حقیقتی منظور است نه دعای سطحی. همانجا احساس میکند خدا نگاهی به او کرد که لبیک حق است. اصلا چه کسی تو را کشانده و تو دعا کردی! خیلی از پستی و بلندی ها در دنیا بهانه است که انسان را متوجه خدا کند و به طرف خدا بکشد.
اما اجابت «مسئول فیه»ی بله، گاهی مؤخر است و این به دلیل آن است که هر گاه سؤال با «قدر» موافق نبود ابطاء‌ میشود اما هرگاه موافق بود تعجیل میشود.
این شعر زیبای مولوی ناظر به اجابت لبیکی است:
آن يکي الله مي گفتي شبي
تا که شيرين مي شد از ذکرش لبي

گفت شيطان آخر اي بسيارگو
اين همه الله را لبيک کو

مي نيايد يک جواب از پيش تخت
چند الله مي زني با روي سخت

او شکسته دل شد و بنهاد سر
ديد در خواب او خضر را در خضر

گفت هين از ذکر چون وا مانده اي
چون پشيماني از آن کش خوانده اي

گفت لبيکم نمي آيد جواب
زان همي ترسم که باشم رد باب

گفت آن الله تو لبيک ماست
و آن نياز و درد و سوزت پيک ماست

حيله ها و چاره جوييهاي تو
جذب ما بود و گشاد اين پاي تو

ترس و عشق تو کمند لطف ماست
زير هر يا رب تو لبيکهاست

جان جاهل زين دعا جز دور نيست
زانک يا رب گفتنش دستور نيست

بر دهان و بر دلش قفلست و بند
تا ننالد با خدا وقت گزند

داد مر فرعون را صد ملک و مال
تا بکرد او دعوي عز و جلال

در همه عمرش نديد او درد سر
تا ننالد سوي حق آن بدگهر

داد او را جمله ملک اين جهان
حق ندادش درد و رنج و اندهان

درد آمد بهتر از ملک جهان
تا بخواني مر خدا را در نهان

خواندن بي درد از افسردگيست
خواندن با درد از دل بردگيست

آن کشيدن زير لب آواز را
ياد کردن مبدا و آغاز را

آن شده آواز صافي و حزين
اي خدا وي مستغاث و اي معين

ناله سگ در رهش بي جذبه نيست
زانک هر راغب اسير ره زنيست

چون سگ کهفي که از مردار رست
بر سر خوان شهنشاهان نشست

تا قيامت مي خورد او پيش غار
آب رحمت عارفانه بي تغار

اي بسا سگ پوست کو را نام نيست
ليک اندر پرده بي آن جام نيست

جان بده از بهر اين جام اي پسر
بي جهاد و صبر کي باشد ظفر

صبر کردن بهر اين نبود حرج
صبر کن کالصبر مفتاح الفرج

زين کمين بي صبر و حزمي کس نرست
حزم را خود صبر آمد پا و دست

حزم کن از خورد کين زهرين گياست
حزم کردن زور و نور انبياست

کاه باشد کو به هر بادي جهد
کوه کي مر باد را وزني نهد

هر طرف غولي همي خواند ترا
کاي برادر راه خواهي هين بيا

ره نمايم همرهت باشم رفيق
من قلاووزم درين راه دقيق

نه قلاوزست و نه ره داند او
يوسفا کم رو سوي آن گرگ خو

حزم اين باشد که نفريبد ترا
چرب و نوش و دامهاي اين سرا

که نه چربش دارد و نه نوش او
سحر خواند مي دمد در گوش او

که بيا مهمان ما اي روشني
خانه آن تست و تو آن مني

حزم آن باشد که گويي تخمه ام
يا سقيمم خسته اين دخمه ام

يا سرم دردست درد سر ببر
يا مرا خواندست آن خالو پسر

زانک يک نوشت دهد با نيشها
که بکارد در تو نوشش ريشها

زر اگر پنجاه اگر شصتت دهد
ماهيا او گوشت در شستت دهد

گر دهد خود کي دهد آن پر حيل
جوز پوسيدست گفتار دغل

ژغژغ آن عقل و مغزت را برد
صد هزاران عقل را يک نشمرد

يار تو خرجين تست و کيسه ات
گر تو راميني مجو جز ويسه ات

ويسه و معشوق تو هم ذات تست
وين برونيها همه آفات تست

حزم آن باشد که چون دعوت کنند
تو نگويي مست و خواهان منند

دعوت ايشان صفير مرغ دان
که کند صياد در مکمن نهان

مرغ مرده پيش بنهاده که اين
مي کند اين بانگ و آواز و حنين

مرغ پندارد که جنس اوست او
جمع آيد بر دردشان پوست او

جز مگر مرغي که حزمش داد حق
تا نگردد گيج آن دانه و ملق

هست بي حزمي پشيماني يقين
بشنو اين افسانه را در شرح اين

پس می‌توان در پاسخ به تعارض «ادعونی استجب»‌ و تأخیر اجابت، اجابت «لبیکی» را مطرح کنیم.

با سلام
تصریح به این دسته بندی (اجابت لبیکی و اجابت مسئول‌فیه‌ی) را در کتابی ندیده‌ام اما از فحوای کلام ابن‌عربی در فصوص الحکم که ایشان هم از حدیثی که مروی از نبی‌مکرم اسلام صلی‌الله علیه و آله است، قابل استفاده است (ر.ک: شرح فصوص قیصری، ص 420)
در همانجا به این حدیث نبوی اشاره شده است:‌ «إن العبد إذا دعا ربه، يقول اللَّه: لبّيك يا عبدى.»

بله سخن شما در کمال صحت و سلامت است این همان کاری است که خود عارفان بر همین منوال رفتار کرده‌اند اما به نظر می‌رسه می تونیم اینطور تلقی کنیم که با تبیین‌های عارفان (در ابعاد مختلف هستی شناسانه و انسان‌شناسانه) می‌توان آیات قرآن را به نطق در آورد بنابراین بهتر است اسم چنین روشی را «عرضه قرآن بر عرفان» نگذاریم؛ بلکه بگوییم عرفان به قرآن زبان داده است به این معنا که از آیات قرآن، لایه‌های باطنی‌تری از معانی را کشف نموده است. همچنان که در جای جای المیزان مشاهده می‌شود منتهی جناب علامه در غالب موارد تصریح به چنین بهره‌برداری از آموزه‌های عرفان نکرده‌اند اما اساس و لب مطلب همان است که از عرفان وامدار است.

البته این نقد حقیر به بیان شما، خارج از موضوع تاپیک است و یک مطلب حاشیه‌ای محسوب می‌شود.