جمع بندی درخواست معجزه برای اینکه ثابت شود خدا وجود داره ، چه ایرادی داره؟

سلام بزرگوار
اول این که توی همین زمان هم اکثریت قریب به اتفاق با تفکر خدا داری است
اما در مورد فرعون: بحث ما این است که تفکر خدا داری بین مردم بوده و معجزه می آمد و می گفت این صاحب معجزه از طرف خداست و مردم به او و خدایش ایمان می آوردند حتی فرعون! تفکر خدا داری عالم را داشته است برای همین می گفته که من خدای شما هستم یعنی قبول داشته که این دنیا یله و رها نمی توانسته باشد و با همین تفکر آمده و بر مردم حکم می راند و خود را خدا معرفی می کند. او نمی گفته عالم خدایی ندارد و من حاکم علی الاطلاق شما هستم!! بلکه می گفته عالم خدا دارد و من همان خدایم با تمام کارکرد های خدای عالم. برای همین حضرت با او محاجه می کند که خدای من مرده را زنده می کند و بعد می میراند که فرعون می گوید من هم مرده را زنده می کنم یکی را از زندان آزاد کرد و یکی را گرفت و کشت که موسی می گوید خدای من خورشید را از شرق طلوع می دهد و به غرب می برد «فبهت اللذی کفر»

در هر صورت اگر مصداق ها در حد یک بت هم ضعیف بوده باشند ولی آنها همین بت را همه کاره و موثر در عالم می دانستند یک بت را الهه آب دیگری را الهه جنگ و .... . در هر صورت معجزات به صورت غالب متمایل به جمیع برای تعیین مصداق نبی و مصداق خدای عالم می باشد. و آن مورد اندکی هم که در کنار این غالب وجود دارد قاعده ساز نمی باشد.

بحث در منشا و دلیل معجزه نیست که بحث برود روی قاعده لطف یا مورد دیگر بلکه در کارایی اصلی معجزه بحث می کنیم یکی در آنچه که واقع شده و دیگری بر آنچه که می تواند واقع شود
در آنچه که واقع شده که شکی نیست تمامی معجزات انبیا بنا بر گزارشات برای تعیین مصداق نبی و خدا ی او بوده است
اما درباره آنچه که می تواند واقع شود و قابلیت دارد می توان بیشتر بحث کرد که آیا معجزه این قابلیت را هم دارد که خدا را هم برای افراد ثابت کند افرادی که کلا خدا را منکر اند.
البته بنده معتقد هستم ما منکر خدا نداریم چرا که وجود خدا یک امر صد در صد فطری است و امور فطری به کلی هیچ کاه در انسان خاموش نمی شوند بلکه کمرنگ می شوند و غبار می گیرند اما ریشه دارند و با اتفاقات مختلف خود را نشان می دهند که معجزه می تواند یک از آنها باشد و الا معجزه کارکرد اثباتی ندارد بلکه کارکرد تنبهی دارد

بدون شک می گویم چون در معرض آن هستم.
اگر صرف دانایی باشد و بحث های علمی محیط کاملا باز و بدون تعصب است ولی مشکل این جاست که در کنار بحث علمی برخی می خواهند فعالیت های تحریکی و عملی هم بکنند که عقل حکم می کند هر حکومتی برای رهایی از هرج و مرج جلو این تحرکات را بگیرد و همه جای دنیا هم این گونه است. کادر سازی یار گیری اغتشاش یک امری است و تحقیق و بحث های علمی چیز دیگری است.
وجود مراکز مختلف پاسخگویی به شبهات چه حضوری چه تلفنی و چه اینترنتی ، وجود مراکز تحقیقاتی ادیان در شهر های مختلف مخصوصا قم ، باز بودن محیط علمی حوزه ها برای بحث های عقیدتی تا جایی که برخی از افراد غیر مسلمان با بحث های علمی و مناظرات علمی به اسلام مشرف شدند گفتگو های هانری کربن ، پرو فسور لگن هاوزن و ... با علامه طباطبایی و علامه مصباح. از این موارد کم نیستند
شما آیا سراغ دارید موردی را که کسی برود سراغ یک روحانی آگاه به مسائل و بگوید درباره خدا سوال دارم یا درباره نبی سوال دارم و او بگوید تو مرتد شده ای
؟!!
اصلا سوال و تحقیق و تفحص جزء دین ماست و امتیاز دین ماست و مهم تر این که اولین و مهمترین مساله از مسائل رساله های عملیه این است که«اصول دین تحقیقی است» شما از همچنین تفکری جه انتظاری دارید جز باز بودن زمینه های تحقیق ؟ اگر هم موردی کسی در این فضا اشتباه کرد نباید آن را به پای دین گذاشت.
ما در تاریخ تشیع موارد بسیار زیادی از مناظرات آزاد و گفتگو های علمی موفق با حضور فرقه ها و ادیان مختلف داریم(به کتاب الاحتجاج طبرسی مراجعه کنید)
این فضا آنقدر باز است که از شیعیان برخی میایند خدمت امام صادق(ع) می گویند برای ما شبهه درمورد وجود خدا به وجود آمده ! خیلی با ناراحتی و نگرانی این را می گویند امام می فرماید این سوال ها راه رسیدن به حقیقت است نگران نباشید. همین حدیث را امام صادق از پیامبر نقل می کند:
[=Traditional Arabic]حضرت صادق عليه السّلام فرمود: مردى نزد پيغمبر (ص) آمده و عرضكرد: اى رسول خدا هلاك شدم؟ حضرت رسول (ص) باو فرمود: آن خبيث نزد تو آمد و بتو گفت: كى ترا آفريد؟ تو گفتى خدا پس بتو گفت: خدا را چه كسى آفريده؟ آن مرد عرضكرد: آرى سوگند بآن كه تو را براستى (به نبوت) برانگيخته چنين بوده است؟ پس رسول خدا (ص) بآن مرد فرمود: بخدا سوگند. اين محض ايمان است.

[=Traditional Arabic]ابن أبى عمير گويد: من اين حديث را براى عبد الرحمن بن حجاج گفتم، او گفت: پدرم از امام صادق عليه السّلام برايم حديث كرد كه فرمود: مقصود رسول خدا (ص) از اينكه فرمود: «بخدا اين محض ايمانست» يعنى همين ترس از اينكه هلاك شده باشد هنگامى كه اين خاطره در دلش گذشته است (محض ايمانست، زيرا كافر از اين خاطره‏ها بلكه از بالاتر از آنها هراسى در دل ندارد).(کافی باب وسوسه صدر)

لطفا فتوا را بیاورید (سند)

بحث ارتداددر تاپیک های مختلفی بحث شده می توانید مراجعه کنید.

با سلام
در این گونه مباحث یکی از ضروریات ، مطالعه و تحقیق درباره علوم معرفت شناسی است چه این که معرفت شناسی های بر پایه شک و عدم یقین کار را به تشکیک و سوفیسطی می کشاند فلسفه اسلامی دقیق ترین مباحث را درباره معرفت شناسی دارد و با عمر کمی که این رشته به صورت مستقل در بین مباحث علوم اسلامی دارد ولی بحمد الله با ریشه ایی که معرفت شناسی در فلسفه اسلامی دارد (سابقه هزار ساله دارد) مباحثی در اوج دارد که پیشنهاد می کنم شما که بحمد الله در مباحث دینی قوی هستید و به پاسخ گویی برخی از سوالها می پردازید به صورت تحقیقی و مدرسه ای (نه مطالعه سطحی) به این علم بپردازید.
اگر مباحث ما به یقین ختم نشود بی گمان دچار شک گرایی می شویم و چاره ای نداریم اگر از یقین دست برداشتیم قبول کنیم که وارد شک و ظن شده ایم و در مباحث عقلی و اعتقادی عدم یقین(ظن و شک) مساوی عدم معرفت می باشد و اگر یقین را از این علم گرفتیم مجبور به پذیرش شک گرایی می شویم.

خب همه این مسائلی که عنوان فرمودید مبتنی بر یک مقدمه است که آن مقدمه هم مورد قبول نیست. شما تصور فرموده اید که قضایای فلسفی همه شان بدیهی اند و نیاز به هیچ استدلالی ندارند در صورتی که این گونه نیست آن قضایایی که هیچ کس در ان اشکال نمی کند قضایای بدیهی اند چرا که صرف تصور مقدمات یقین به نتیجه می آورد مثل این که هر کلی از اجزائش بزرگ تر است یا اجتماع نقیضین محال است (گرچه کار به جایی رسیده که برخی در بدیهیات هم اشکال می کنند تا جایی که در وجود خود انسان که ابده بدیهیات است نیز اشکال کرده اند) مشکل بحث شما این جاست که فکر کرده اید تمام قضایای منطقی بدیهی اند که این گونه نیست بلکه خیلی از آنها نظری اند و در نظر استدلال و واسطه هست هر چقدر این واسطه ها بیشتر شوند نزدیکی نتیجه به مقدمات کمتر می شود و بداهت اخذ نتیجه از این مقدمات کمتر خواهد شد از همین جا اشکال ها شروع می شود چرا که طرف نمی تواند درست مقدمات را تصور کرده و استدلال ها را درک کند برای همین هر چقدر این استدلال ها طولانی تر شود اشکال های غیر مدققانه بیشتر می شود و این که اشکال به وجود می آید دلیل بر مشکل دار بودن آن قضیه نیست بلکه اشکال نشان می دهد که توضیح بیشتری باید در مساله صورت بگیرد .
مثالی خیلی ساده و پیش پا افتاده می زنم:
چند قضیه ساده داریم: هر الفی ب است ب=ج است هر جیمی دال است هیچ الفی ی نیست. میم =خ است. هر "خ" "ج" است. ج=ی است .
آیا از این مقدمات به صورت یقینی می توانیم نتیجه بگیریم هیچ "خ" "ج " نیست؟
خیلی ساده است ولی همین قضایای ساده را به دست دیگران که بسپاری حتما اشکال می کنند.
قضایای منطقی و فلسفی برگشتشان به بدیهیات است و بنا بر معرفت شناسی اسلامی برگشت بدیهیات به علم حضوری است که هیچ شکی در آن نیست . یعنی علم عین معلوم است. هیچ واطه ای در کار نیست که شکی در ان راه بیابد فقط عقل باید این واسطه ها را درست درک کند تا این واسطه ها رهزن فهم نشود نا درست واطه ها و حتی مقدمات اشکال پیش می آورد . مثال دیگری می زنم قضایای ریاضی آیا یقینی هستند یا نه؟ 2*2=4 و 4*4 =16 و... این ها یقینی اند اما هر گاه واسطه این قضایا زیاد می شود اشتباه ها زیاد تر می شود و شک و شبهه ها بیشتر می شود. برای همین در متحان ریاضی به دانش آموزان مساله و معدله ریاضی می دهند درست است که جواب یقینا یکی است اما به خاطر زیاد بودن واسطه ها و معادلات اشکالات و جواب ها متفاوت است.
نتیجه این که: اگر یقینی بودن را از معادلات فکری و عقلی (فلسفی) بگیری هیچ معرفتی قابل اثبات نخواهد بود شما می مانید و یک سری گزاره های از هم گسیخته ظنی که هیچ معرفتی به شما نمی دهد .
راه دل و شهود و باطن هم قابل انتقال نیست و اگر معرفت یقینی عقلی از انسان گرفته شد در حوزه معرفت دست او خالی خواهد بود.

برای نظریه تان هیچ دلیلی ذکر نکردید و به نظرمی رسد در مطالعات معرفت شناسی اسلامی به پاسخ های خود دست پیدا کنید.
نظریه شما تعطیلی عقل را باعث می شود عقلی که یکی از دو حجت خدا بر بشر است یک عقل کاملا ظنی که به شک گرایی و تردید منتهی خواهد شد.
راه شناخت قلبی اگر در کنار عقل قطعی باشد اشکالی ندارد اما شناخت عقلی گسیخته از عقل معرفت آفرین نیست و اگر هم باشد شخصی است و قابل انتقال نیست. و اگر هم رساندن نضری ها یه ضروری و ضروری به علم حضوری باشد که بحثی در آن نیست.
یک سوال می پرسم که موضعتان را بهتر بفهمم: آیا استحاله اجتماع نقیضین را یک امر عقلی می دانید یا یک امر قلبی؟
این که هر کلی جزئی کوچک تر از کل است ؟ یا این که هر معلولی علت می خواهد ؟
اصلا آیا این ها را یقینی می دانید یا ظنی؟

بزرگوار
هیچ مشکلی در بین نیست.
در بحث ها هیچ گاه قرار بر این نیست که کسی مخالف نظر کارشناس و حتی علمای علم را نگوید
بحث در این است که وقتی می خواهیم نظریه ای احداث کنیم شایسته است بستر و علوم پایه آن نظریه و نظر های مخالف و موافق و ادله آنها را کامل ببینیم و بعد نظریه جدید احداث کنیم.
با تشکر از بذل همت شما در بحث

با سلام بنده این قول را در تحریر نیافتم
بلکه بر عکس آن را در تحریر دیدم (امام خمینى، تحریر الوسیله، ج۲، ص ۳۶۶)

بزرگوار بحث این تاپیک ارتداد و زوایای آن نیست(می توانید در تاپیک های مرتبت پی گیری کنید) ولی آن مقدار که به بحث ما مرتبط است این که دین ما داعیه دار و پرچم دار تحقیق و تفحص و دین داری تحقیقی است و این از مطالب بسیار روشن و مشهور است که بزرگترین دلیل آن اولین مساله هر رساله عملیه ای است که شما به آن دستیابی داشته باشید. روایات متعدد و حتی آیات قرآن موید این معنا هستند.
هیچ تحقیقی هم نمی تواند بدون شک انجام بگیرد اقدام علمی در حوزه دین نه تنها مردود نیست بلکه محمود و پسندیده هم هست و آنچه که موجبات ارتداد را فراهم می آورد اقدام عملی بر ابراز عقیده خلاف اجتماع می باشد.

باز هم دقت بفرمایید اقدام عملی از سوی هر اجتماعی پی گیری می شود با عوامل برخورد می شود اما اقدام علمی را اسلام ارج می نهد ارتداد که ابراز خروج از دین اسلام است انحصار در دین اسلام ندارد بلکه این اموزه در کتب مقدس هم آمده است و حکم ارتداد از یهودیت قتل و یا سنگسار است.
آزادی بی قید و بند آزادی برای به هم ریختن جامعه آزادی نیست بلکه در حیطه علم و عقیده هر گونه تحقیق و تفحصی آزاد می باشد.

با سلام در هیچ کدام از این فتاوی نگفته اگر در شک کردید مرتد می شوید

بنده این مسائل را دربرابر این فرمایش شما عنوان کردم
اما درمورد فتاوی امام خمینی در مورد مرتد باید توجه داشته باشید که هیچ گاه از کسی عقایدش تفتیش نمی شود و قاعده تفتیش در اسلام وجود ندارد پس اگر کسی عقیده کفر آمیزی داشت و ابراز نکرد قواعد مرتد بر او جاری نمی شود اما اگر کسی عقیده کفر آمیزی داشت و به ابراز و ترویج آن پرداخت دیگر از حد یک عقیده خارج شده است و تاثیر بر جامعه اطراف خود خواهد داشت از این رو حکم مرتد بر او جاری می گردد و هر جامعه ای حق دارد از نظم اجتماعی خود دفاع کند اضافه بر این که برخی تعمدا در پی این هستند که بعد از اسلام آوردن از اسلام خارج شوند تا باعث تزلزل اعتقاد جامعه خود شوند و مخصوصا امروزه که دیگر یک نفر اگر در گوشه ای اقدامی انجام دهد همه جامعه می فهمند .
پس فتوای امام در این مورد ساکت است که آیا شرط تجاهر به کفر در ارتداد هست یا نه که اکثر مراجع معتقد اند که هست و اصلا بدون آن معنایی نخواهد داشت.
برای این بحث می توانید به تاپیک های مرتبط با ارتداد که زیاد هم هستند مراجعه فرمایید.

باز هم می گویم که در بحث های علمی و مدرسه ای هیچ محذوری در جامعه اسلامی وجود ندارد شما مقاله علمی بدهید نه تنها نقد می شود بلکه چاپ هم می شود مگر نه این که آقای سروش عمری در نقد آموزه های دینی قلم زد کتاب نوشت کتابش با بودجه بیت المال چاپ شد مجله داشت حلقه تشکیل داد کانون راه انداخت و هیچ کس او را به قتل نرساند امروزه هم مقالاتش منتشر می شود جواب داده می شود و ... چرا کسی او را به قتل نمی رساند چون جواب شبهه علمی پاسخ علمی است و لا غیر . مگر نه این است که برقعی ها و طباطبایی ها یک عمر بر خلاف عقاید اصلی جامعه نوشتند و نه تنها در یک روستای دور افتاده کز نکردند بلکه در قلب پایتخت به زندگی مشغول بوده و هستند آزادی علمی اسلام نظیر ندارد شما اگر می خواهی آزادی علمی اسلام و ایران را دریابی یک سری به غرب مدعی آزادی آزاد اندیشی بزن ببین یک تحقیقات ساده درباره یک امر بسیار پیش پا افتاده ناه چندان دور تاریخی به نام هلوکاست چه عوقب خطرناکی را به دنبال دارد یا ببینید صد سال در غرب سرنوشت کسانی که در دانشگاه بر خلاف نظریه داروین نظریه پردازی می کردندو او را نقد می کردند چه بوده است. باید مقایسه کرد غربی که مدعی آزادی است با آزادی فکر و اندیشه چه می کند آقای پائلو کئلیو در مقدمه یکی از کتاب هایش می گوید در ایران بیشترین استقبال از من و کتاب هایم شد تا جایی که کتاب هایم که در برخی از کشور های اروپایی اجازه نشر نیافت در ایران اکثرش ترجمه شد.

با سلام خدمت شما بزرگوار
معرفت شناسی دائره اش از یک سوال و دو سوال از یک استاد فلسفه و دو تا استاد وسیع تر است معرفت شناسی را باید به صورت مجزا آموخت یک علم پایه است برای همه معارف دیگر که اگر این حل بشود مبانی اصلاح می شود پس نباید انتظار داشته باشید با یک سوال کارتان حل شود و فکرتان اصلاح شود باید در این زمینه استاد ببینید کتاب ها مطالعه کنید تا مبانی فکری تان صحیح شکل بگیرد
ضمنا در باره برگشت علوم حصولی به حضوری علامه اولین نفر نبوده است قبل از او ملا صدرا و حتی شیخ اشراق و در بیاناتی از ابو علی هم رد پایی از این نظر هست برخی پا را فراتر گذاشته اند و روایاتی بر این عقیده اقامه کرده اند.

چند نکته : اول این که بنده عرض کردم که جوامع نزول ادیان مختلف با پیش فرض هایی از خدا باوری بوده اند و انبیاء برای اثبات خدا برای انها نیاز به اقامه دلیل نبوده اند بلکه با نشان دادن معجزه مصداق خدا را به آنها معرفی می کردند و کار را به نهایت می رساندند
ثانیا: قوی ترین برهان های عقلی در قرا« بر وجود خدا اقامه شده است: برهان نظم، برهان اتقان صنع، برهان تمانع در توحید، برهان صدیقین: افی الله شک فاطر السماوات و الارض، برهان فطرت و....
ثالثا : قرآن در ده ها مورد مردم را به فکر و تعقل دعوت کرده است افلا تتعقلون افلا تتدبرون افلا تتفکرون آیا فکر و تعقل و تدبر جز با عقل صورت می پذیرد.
رابعا: پیامبر و ائمه اطهار در مواجهه با سوالات اعتقادی مردم آنها را به استدلال های فکری مطابق با استعدادشان دعوت می کردند: به اختصار اشاره می کنم حتما شنیده اید پیامبر در مسجد نشسته بودند برخی از اصحاب از پیامبر درباره وجود خدا سوال کردند پیرزنی وارد شد سوال را شنید عرض کرد من جواب بدهم پیامبر لبخندی زد و فرمودند بگو پیرزن به چرخ نخ ریسی خودش استدلال کرد که تا وقتی من دستم روی دسته آن است و می چرخانم می چرخد وقتی دست بر می دارم می ایستد این عالم با این عظمت چگونه بدون دست توانایی که آن را بچرخاند برچخد ؟!! پیامبر تحسین کردند و فرمودند علیکم بدین العجائز.
در مورد دیگر کسی به اثر پای شتر خود روی خاک استدلال کرد و پیامبر تحسین فرمود.
خامسا: در مناظرات ائمه زنادقه به صورت خیلی شفاف با آنها از راه براهین عقلی و حسی مناظره می کردند به مناظره امام صادق با ابو شاکر دیصانی مراجعه بفرمایید.
امام با براهین مختلف حسی و عقلی خدا را برای او ثابت فرمود.
پس هم در قرآن هم درمورد پیامبر و هم در مورد ائمه برای اثبات خدا دلیل داریم که به دلایل عقلی استدلال کردند.

همین استدلالی که الآن اقامه کردید استدلال عقلی بود دقیقا یک قیاس استثائی مولف چیدید
بزرگوار کسی منکر برگشت علوم حصولی به حضوری نیست و اگر کسی منکر شود در حقیقت در معرفت شناسی اش مشکل دارد بحث سر این است حالا که عول و برگشت علوم حصولی به حضوری است آیا همین علوم حصولی خودشان در شکل و قالب قیاسات عقلی که اقامه می شوند برهان ساز و یقین آور هستند یا نه؟
باز توضیح می دهم : در این که حجیت علوم حصولی به علوم حضوری است شک نداریم اما همین علوم حصولی در جایگاهی که دارند (کاری به عقبه آن نداریم) دلیل های عقلی حجیت دارند یا نه یا به عبارتی دیگر برای عقل حجیتی قائل هستیم یا نه؟

فرا تر از فلسفه ، دین به عقل و گزاره های عقلی حجیت داده است : لله علی الناس حجتین حجه ظاهره و حجه باطنه الرسل و العقل
دیگر دنبال چه می گردید ؟

بلاخره چه کار می کنید می پذیرید که گذاره های عقلی یقین آور هستند یا نه؟ کاری به منشا آن نداشته باشید در ظاهر می پذیرید که این استدلال درست است یا نه:
هر الفی ب است هر ب هم ج است پس هر الف ج است.
آیا این را یقینا می پذیرید یا نه؟

با عرض پوزش از این جا به بعد به جای نقل قول گفتار شما را با رنگ آبی به نمایش در می آورم:

*با علم حضوری اعتراف به الهی بودن قرآن نمایند
این یعنی چه ؟ یعنی مدرک الهی بودن قرآن علم حضوری بدون واسطه علم حضوری است؟
می دانید این سخن یعنی چه؟
علم حضوری یعنی حضور المعلوم لدی العالم . یعنی الهی بودن قرآن نزد همه انسان ها بالسویه موجود است؟ به چه علت ؟

*ممکن است بفرمایید که هر دوی این راه‌ها قابل استفاده هستند
اصلا بدیهی بودن انتساب قرآن به خدا را بنده قبول ندارم چه برسد به حضوری بودن آن را . که به عنوان یک راه قبول کنم
چه دلیل بر حضوری بودن نسبت قران به خدا دارید؟

*برهان فلسفی که از آن نقطه‌ی آغازین شروع شود می‌تواند جایی به چالش کشیده شود توسط متفکرین دیگری که قبول ندارند در تفکر کمتر از فلاسفه‌ی بیان کننده‌ی آن برهان باشند
برهان فلسفی که چالش پذیر نیست

*مثال شما برای ریاضی درست است ولی برای فلسفه نه ...
سنخ قضایای فلسفی و قضایای ریاضی یکی است
اصلا شما قضایای ریاضی را حصولی می دانید یا حضوری؟
خوب دقت کنید!!
آخر استدلال های ریاضی کار عقل است و هیچ بداهتی در ان نیست چه برسد به حضوری بودن .
پس اگر قضایای ریاضی را قبول کردید که عقلی است دیگر جایی برای کنار گذاشتن قضایای منطقی و فلسفی نیست.

*ریاضی یک مدل است ... قوانین و صورت مسأله به صورت کامل در ابتدای بحث تعریف می‌شوند، خارج از این صورت مسأله دیگر هیچ چیزی وجود ندارد ... اصلاً جایی برای حرکت کردن و مانور دادن و اضافه و کم کردن فرضیات و قوانین نداریم ... ولی هر علمی بجز ریاضی دیگر با مسائل واقعی و کاربردی سر و کار دارد و اولین مرحله از حل مسأله مدل‌سازی آن است ... مدلی که بتوان با آن کار کرد ... این مدل‌سازی اگر دقیق نباشد که معمولاً هم نیست جای اعتراض همیشه باز است ... علاوه بر آن همیشه این احتمال وجود دارد که از خارج از مسأله مشاهدات یا فرضیاتی در میانه‌ی حل به آن اضافه شوند که همان‌ها هم لزوماً توافقی بر رویشان نیست ... اگر مسائل فلسفی از ابتدا مسائلی روی کاغذ بودند رویکرد آن‌ها صرفاً منطقی می‌شد، ولی حقیقت تلخ این است که این مسائل دیگر مسائلی مدل شده و شسته و رفته و تعریف شده نیستند که ما فقط بر روی فرضیات قطعاً پذیرفته‌ شده‌ی آن‌ها فکر کنیم و به جلو برویم ...

همان معامله ای که با قضایای ریاضی می کنید با قضایای منطقی هم باید داشته باشید (که هر دوی این ها عقلی و حصولی اند) و هر معمله ای که با قضایای منطقی داشتید لاجرم باید با قضایای فلسفی هم داشته باشید چرا که فلسفه هم چیزی جز صغرا و کبراهای منطقی نیست البته کمی طولانی تر و پیچیده تر . این که تعداد مساله های یقین آور زیاد شود و کمی سخت شود دلیل بر عدم یقینی بودن آنها نیست اگر یک مساله منطقی یقین آور بود تالیف 10 مساله یقین آور منطقی هم یقین آور خواهد بود البته با کمی فکر و تدبر.
این که می گویم اگر اشکالی هم در مسائل فلسفی پیش می آید در عدم تدبر کافی در آن است به همین معناست.
وقتی که ریاضی یک مدل یقین آور برای شماست نشان از این دارد آیا آن را حصولی می دانید یا حضوری؟
اگر یک معادله پیچیده ریاضی که دو صفحه ونیم حل آن طول می کشد را هم جلوی شما بگذارند باز هم همین را می گویید؟
مقدمات یک علمی یا یقینی است یا غیر یقینی . اگر مقدمات یقینی بود و شکل تالیف هم یقینی بود دیگر نمی توانید بگویید نتیجه ظنی است.

*رای مثال می‌گویند وجود بر دو نوع است، یا واجب است و یا ممکن ... حقیر می‌گویم همینجا صبر کنید ... چرا فکر می‌کنید اینطور باشد؟ ... می‌فرمایند که بدیهی است و حصر عقلی دارد ... حال آنکه اینطور نیست ... ایشان تصوری در ذهنشان دارند که حالا سعی دارند همان را توصیف نمایند ... حقیر می‌توانم همان تصور ابتدایی را کمی پیچیده‌تر کنم، سپس بر اساس آن تصور ابتدایی فرضیات مسأله را تغییر دهم و مثلاً بگویم که وجود به معنای کلی آن یا واجب است و یا غیرواجب، اما غیرواجب در تحت شرایطی «ممکن» است و تحت شرایطی «ممتنع» ... برای تصور کردن این جهان ذهنی کافی است جهانی را در نظر بگیرید که دو منطق متفاوت بر ایشان حاکم باشند به طوریکه موجودات ممکن‌الوجود در یک جهان در جهان با منطق دیگر ممتنع‌الوجود باشند و به طرز مشابه ممکن‌الوجودهای جهان دیگر هم ممتنع‌الوجودهای آن جهان اول باشند ... با این حساب اگر از ممکن‌الوجودهای جهان خودمان که از منطق قابل فهم توسط ما تبعیت می‌کنند شروع کردیم و دانستیم که زنجیره‌ی علّی و معلولی در آن بسته نیست (چون مطابق با منطق قابل فهم توسط ما «دور» محال است) و به ناچار حداقل یک سر این زنجیره(ها) باید از این جهان بیرون بزند اینطور نیست که آن وجودی که بیرون از دایره‌ی ممکنات مدّ نظر ماست حتماً واجب‌الوجود باشد که حالا ما برویم به سراغ اثبات اوصاف و یکتایی او با آنکه این وجود دیگر اصلاً لزومی هم ندارد که از منطق قابل فهم توسط ما تبعیت نماید و در نتیجه فکر کردن منطقی ما در او به جایی نخواهد رسید و اصولاً اعتباری ندارد ... یعنی برهان وجوب و امکان به جای اثبات خدا رسید به وجود داشتن موجودی که با منطق ما قابل درک نباشد، چه این موجود همان وجود واجب و خدا باشد و چه موجودات دیگری که مخلوقات دیگری از خدا هستند ولی نه خود خدا ...
اگر همه نقد ها به برهان امکان وجوب این قدر واضح البطلان باشد که خیلی عالی است
این قدر بگویم برای اهل دقت؛ کلام شما مانند کلام کسی است که در ریاضی قائل است که قضیه « در مثلث مجموع زوایای داخلی مثلث برابر 180 درجه است" قابل خدشه است
شما اصلا معنای ممکن و واجب و ممتنع را نفهمیده اید . واقعا از شما انتظار بیشتر از این می رفت که بگویید: «جهانی را در نظر بگیرید که دو منطق متفاوت بر ایشان حاکم باشند به طوریکه موجودات ممکن‌الوجود در یک جهان در جهان با منطق دیگر ممتنع‌الوجود باشند و به طرز مشابه ممکن‌الوجودهای جهان دیگر هم ممتنع‌الوجودهای آن جهان اول باشند» این واقعا خیلی عجیب بود از شما.

*چون مطابق با منطق قابل فهم توسط ما «دور» محال است
این یعنی این که شما استحاله دور را با تغییر فرهنگ ها محیط ها متغیر می دانید؟
این یعنی نسبیت و شکاکیت معرفتی در نوع شدید آن
مگر تبعیت علت از معلول محیط بردار است که یک جا تبعیت بکند و یک جا نکند این را نفرمایید

*یعنی برهان وجوب و امکان به جای اثبات خدا رسید به وجود داشتن موجودی که با منطق ما قابل درک نباشد، چه این موجود همان وجود واجب و خدا باشد و چه موجودات دیگری که مخلوقات دیگری از خدا هستند ولی نه خود خدا ...
چه کنم که این مطالب شما واضح الفساد است من دیگر چه بگویم (می گذرم)

*شما ممکن است تلاش کنید تا با یا تقسیم‌بندی حقیر را نفی نمایید و بگویید چرا چنین چیزی ممکن نیست (مثلاً با قاعده‌ی الواحد که البته سر همان هم حرف است) و حقیر هم نظرات شما را نقد کنم ... چه کسی می‌تواند اثباتی بدون خدشه بیاورد که کدام مدل است که دیگر هرگز نتوان توسعه‌اش داد یا فرضی به آن اضافه کرد که پاسخ را تغییر ندهد ...
قضایای ریاضی هم همین گونه است اگر در رادیگال با فرجه کسری اشکالاتی داشته باشد باید برای او توضیح داد چه این که ممکن است کس دیگری به گونه دیگری اشکال کند و همه این ها نشان می دهد که فرد اشکال کننده معنای رادیکال یا فرجه رادیکال و یا رادیکال با فرجه کسری را نفهمیده است که باید برای او توضیح داد نه این که وقتی تعداد سوالات و اشکالات بالا رفت بگوییم رادیکال کسری قاعده ریاضی نیست و جوابش یقین آور نیست(خوب دقت کنید)

*اینجا حقیر با وجود برهان و استدلال در فلسفه مخالفت نکرده‌ام ... فرضم را هم بر این گذاشته‌ام که لااقل بزرگان فلاسفه در براهین خود دچار اشتباهات منطقی نشده باشند و اثبات‌ها همگی منطقی و دقیق باشند ... اما همچنان احتمال خطایی در فلسفه هست
چگونه این کلمات شما در کنار هم می تواند درست باشد شاید به حکم عدم یقین آوری استدلال های عقلی متناقض می گویید!!
چگونه ممکن است استدلال های منطقی و فلسفی درست باشد و مقدمات آن یقینی ولی باز در نتیجه آن شکی وارد باشد.و احتمال خطا برود.

*دو راه نداریم و فقط یک راه داریم ... برای رسیدن به حقانیت یک جهان‌بینی فلسفه مسیر درستی نیست ... اما از بعد از انتخاب جهان‌بینی دیگر فلسفه می‌تواند ابزاری قوی محسوب شود ...
اولا راه دوم را هیچ تبیینی از آن نفرمودید و نه اثباتی فرمودید و نه دلیلی آوردید و فقط صرف ادعا گذشتید
راه اول هم که را ه استدلال است که خدشه ای بر آن وارد نشده و مویدات قرآنی و روایی و تاریخ حدیثی دارد

*گرنه در مباحث کاربردی همینکه دقت حل به اندازه‌ی نیازمان باشد کفایت می‌کند
نه این گونه نیست پایه های محکم یک دین و اعتقاد بر آن را نمی توان بر شک و ظن پایه ریزی کرد باید یقین آور باشد .
اندازه نیاز مان یعنی شک؟ یا یقین؟

*ه علت اما و اگرهایی که در این مرحله درش هست و اگر سراغ نداشته باشیم هم احتمال وجودشان را باید بدهیم
اما و اگر ها گاهی بر اثر عدم درک مقدمات است که باید آنها را تبیین کرد و اگر بر اثر عدم درک ملازمه است باز هم باید تبیین شود که در این صورت اما و اگر ها ضربه ای به آن نمی زند
از طرفی مگر در راه های پیشنهادی شما اما و اگر نیست ؟ اگر بیشتر نباشد کمتر نیست.

*در مسائل مدل شده معمولاً اختلافی نیست و به قول شما اختلافاتی هم اگر باشد به ضعف یک یا هر دو طرف در استفاده‌ی صحیح از ابزار تفکر منطقی است ... اما در اصل مدل‌سازی یک پدیده‌ی خارجی به زبان فلسفه و حتی ریاضی (کاری که در علوم تجربی مانند فیزیک و شیمی می‌شود) همیشه احتمال خطا هست و اما و اگر به وفور راه می‌یابد ...
راستی خود منطق هم که ابزار تفکر منطقی است مدل‌سازی می‌شود، مدل منطق ارسطویی که اساس بیشتر تفکرات ما بخصوص در فلسفه‌امان هست تنها یک مدل از منطق است، منطق فازی مدل دیگری از منطق است، و ما مدل‌هایی از منطق را داریم که منطق‌های چند ارزشی باشند، به این معنا که یک گزاره بتواند به طور همزمان هم درست محسوب شود و هم غلط، انتقاد حقیر به برهان وجوب و امکان در بالا شاید به نوعی از همین طریق بوده است، اگرچه مطمئن نیستم ...
این یعنی تشکیک معرفتی در نظام فکری بشر که باید در معرفت شناسی آن را حل کنید چه این که با این حساب بنیان های معرفتی بشر را تشکیکی معرفی می کنید در صورتی که این گونه نیست این که اجتماع نقیضین ممتنع است را هیچ منطقی نمی تواند منکر شود و اگر منکر شود نشانه نقص خودش است نه نقص این معرفت. فلسفه مدعی است که تمام گذاره هایش یا بی واسطه یا با واسطه به این معرفت بدیهی که منشا علم حضوری دارد بر می گردد و اگر نتوانست بر گرداند در حقیقت آن معرفتش یقینی نیست بلکه ظنی است.

*به همین طریق عقل حقیقی (جدای از تفکر منطقی، عقل سلیم، همان عقلی که بر اساس آن انسان عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود، همان عقلی که انسان با آن عبرت می‌گیرد، همان عقلی که بعد از تجربه‌ی ضربه خوردن از نفس‌پرستی دیگر فریب توجیهات زیبا ولی دروغین نفس را نمی‌خورد و سعی در مراقبت از نفس می‌کند) می‌تواند فطرت خداشناس خودش را هم بشناسد و دیگر بدون نیاز به براهین فلسفی مبتنی بر مدل‌های ذهنی از تصورات حصولی خود از ابتدا مستقیماً به خود حقیقت بپردازد و سعی کند همان تجربه را از خطورات نفسانی تمیز دهد و به عقلش در مقابل نفسش اعتماد نماید ...
خب بکند کسی نمی گوید این کار را نکند ولی یکی مثل شما از دور می گویید این کار بشود یکی هم مثل فلاسفه وارد گود می شوند و این معرفت را تولید می کنند

*حقیر هم نسبت به ریاضی شبهه‌ای ندارم ...
معیار و ملاک یکی است اگر معیار شناخت یقینی بودن این گزاره ها عقل است که بحث ما به ثمر نشسته است و اگر هم ملا یقینی بودن این گزاره ها بدون واسطه علم حضوری است که این گونه نیست نیاز به اثبات دارد(که با علم حضوری می یابیم که این گونه نیست)

*شما اگر بخواهید تصور خود از یک مسأله را به حقیر منتقل کنید دستاویز خود را استدلال و مثالهایی قرار می‌دهید که آن مطلب مدّ نظر شما را به ذهن حقیر نزدیک کند تا بتوانم آن را بیابم و آن را بفهمم ... در علم حضوری هم راه رسیدن به آن تجربیات باطنی به خاطب منتقل می‌شود ... خود این هم یک دلالت است ... خود این هم به نوعی استدلال است ...
خب همین جا توقف کنید این شهود داخلی که می خواهید منتقل کنید با استدلال است یا بی استدلال . خب اگر با استدلال عقلی است که بحث ما ثابت است و اگر بی استدلال عقلی است پس با چیست؟ لزمه الدور او التسلسل.

*ظاهراً راه انبیاء علیهم‌السلام هم همین بوده است ... ایشان مبشّر و نذیر بوده‌اند ... ایشان مبلغ رسالات ربهم بوده‌اند
عرض شد که انبیاء و ائمه دربرابر زنادقه در ابتدا دلیل عقلی می آوردند و آنها قبول می کردند.

*این هم برهان است دیگر
برهان عقلی یا غیر عقلی ؛ حصولی یا حضوری؟ به نظرم اگر خودتان در کلام خودتان بیشتر دقت کنید می یابید که چاره ای جز پذیرش یقین آوری برهان های عقلی ندارید.

*مگر در فلسفه خود علم و آگاهی و تصورات ذهنی منتقل می‌شوند؟ اگر فلسفه خود علم را منتقل می‌کرد دیگر فلاسفه نیازی به نقطه‌ی شروع یکسان با مخاطبشان نداشتند و نیازی به همان اولی‌الأولیات وجدانی هم نمی‌بود ... اشتباه می‌کنم؟
هیچ کس مدعی این امر نشد که در فلسفه خود معانی بی واسطه منتقل می شوند این ادعای شما در علم حضوری بود که باید آن را توضیح دهید و اگر هم بگویید که با علم حصولی توضیح می دهند که باز در حجیت آن باید شک داشته باشید مگر این که حجیت علوم حصولی را به یقین بپذیرید که در این صورت ثبت المطلوب

*عقلی که حجت خدا بر بشر باشد باید معصوم از اشتباه باشد چنانکه حجت‌های ظاهری خدا بر بشر هم معصوم هستند، مگرنه این امکان همیشه وجود دارد که یکی به چیزی حکم دهد که دیگری به خلاف آن حکم داده باشد ... آیا تفکر منطقی چنین معصومیتی از اشتباه را دارد؟
اتفاقا شما دارید استدلال را بر عکس می روید باید بگویید حال که خدا عقل را حجت بر بندگان قرار داده است پس عقل معصوم است همچنان که ائمه و پیامبران معصوم اند
این حدیث حجیت عقل را کاملا بیان می فرماید و هیچ شکی نمی توانید در آن روا بدارید البته خب در این که این عقل چه خصوصیاتی دارد می توانیم گفتگو کنیم که اتفاقا این عقل همان عقل استدلالی است که خدا در همه برای اثبات خودش قرار داده است و الا حجت بودن آن بر بندگان لغو می شد.

*عقلی که انسان را از شرّ وسواس الخناس و توجیهات‌حق‌نما رهایی بخشد ان شاء الله امید است که انسان را در اصلی‌ترین مسأله‌ی حیات که ایمان آوردن به خداست به یقین برساند، در سایر مسائل ظن و گمان هم کفایت می‌کند اگر به اندازه‌ی کافی قریب به یقین باشند ... با عقلی که حقیر معرفی می‌کنم فقط مسائلی به صورت یقینی بالأطلاق قابل پذیرش هستند که در درون خود به صورت فطری دانسته باشیم ... گرچه سپس از همین طریق در هر مسأله‌ی دیگری هم می‌توان به دنبال علوم حقیقی و یقین به آن‌ها نیز بود
بلاخره چی شد؟ عقل را به یقین آفرینی معتقد هستید یا نه؟

*بله آن مسأله را امری عقلی می‌دانم ولی مصادیق کاربردی آن همه جای تردید دارند ...
یعنی چی؟ یعنی این که این قضیه را نمی توانید تشخیص دهید که مصداق احتماع نقیضین است: « زید در عین حالی که وجود دارد در همان عین حال وجود ندارد» واقعا این مصداق را نمی توانید بفهمید که مصداق استحاله نقیضین است؟؟!!!

*برای مثال حقیر قبول ندارم که به صورت مطلق همیشه جزء کوچکتر از کل باشد ...
جدی می فرمایید ؟!! به نظرم اگر کل و جزء را دقیق تصور کنید نمی توانید کوچکتر بودن جزء از کل را منکر شوید
پس مشکل در تصور است نه تصدیق.
در مورد اینکه هر معلولی علت می‌خواهد هم تبصره‌ای لازم است، اگر آن معلول از منطقی تبعیت نماید که حقیر می‌فهمم بله مگرنه که طبیعی است نمی‌دانم آیا قاعده‌ی علّی و معلولی بر آن جاری گردد یا نه ...
این دیگر اوج تشکیک معرفتی است !!!!!
اصلا این قضایا این گونه قضایا بسیط هستند که تصور آنها تصدیقشان را لازم می آورد به این صورت که همین که معلول را درست تصور کنید علت داری آن را می فهمید چرا که در مفهوم معلول علت داری خوابیده است مثل این که می گویید آب آب است یا بشر انسان است یا می گویید بایین زیر بالا است یا می گویید مادر فرزند را می زاید این ها به صرف تصور صحیح جزء اول جمله جزء دم متصور می شود معلول علت دارد را درست تصور کنید معلول ( یعنی چیزی که علت دارد) علت دارد. به همین راحتی.

*و با تشکر از حوصله و بذل توجه شما
در پناه خدا باشید ان شاء الله
خواهش می کنم
یا حق

سلام علیکم
نه این گونه نیست.
این براهین اصل وجود خدا و صفات آن را ثابت می کنند.

در این که آیا خدا در قرآن به استدلال بر وجود خود پرداخته است یا فقط به توحید و تنبه بر آن پرداخته نظرات متفاوتی وجود دارد که در بین مفسرین مشهود است اما همه این ها در کنار هم باید دیده شود و هیچ کدام از آنها دلیل بر تعطیلی عقل نیست
به این دو مقاله مراجعه بفرمایید:
http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13930110000582
http://www.hawzah.net/fa/Article/View/55331

همان عبرتی هم که شما اشاره کردید بر موازین منطقی و فلسفی استوار است شما گمان می کنید که منطق و فلسفه چیزی زائد بر تعقل انسان است ؟ تفکر فلسفی و منطقی شیوه درست تر تعقل کردن و ضابطه مند تر حرکت کردن در دائره تعقل است . اگر قرآن تنها به عبرت بی سامان سفارش می کرد این قدر نیاز به تاکید نداشت. هر کس وقایع را در طول تاریخ ببیند سری تکان می دهد آیا این کافی است؟
نکته دیگر این که صغری و کبرای منطقی و فلسفی تنها سفارش قرآن نیست اما به فراخور درجه افراد هر چقدر بیشتر در این مسیر رشد کنند ذهن آنها منظم تر و کم خطا تر خواهد شدمگر منطق چیست؟ آلتی است برای درست فکر کردن و سخن گفتن و دوری از خطا و اشتباه.
نکته دیگر این که قرآن به زبان عرف سخن گفته است اما این گفتار آن چنان است که مانند دریایی ژرف با گهر هایی فراوان است که برخی از آبهای آن لذت می برند برخی بر کناره ساحل آن به استراحت می پردازند برخی بر سطح ان به سیاحت و تجارت می پردازند و برخی به ماهی گیری از آن مشغول اند برخی به اعماق آن رفته و از گوهر های آن استخراج می کنند و برخی به استخراج نفت و منابع آن اشتغال دارند دریا همان است با سطوح منفعتی متفاوت. به تفاوت افراد. قرآن مانند دریاست برخی بر کرانه الفاظ آن متنعم اند برخی به اشارات مشغول اند و برخی به دقائق متنعم اند وبرخی به بواطن مستوهب.
نباید به صرف این کا ظاهر قرآن با کسی به زبان عرف سخن گفت از سخن گفتن قرآن با عارف و فیلسوف و حکیم و مدقق و ... امتناع ورزد و متاسفانه جنبه انکار ما از اثبات ما قوی تر است.
امام خمینی که روح و رضوان خدا بر او باد و امروز سالگرد آن عروج ملکوتی است در وصیتش به فرزندش فرمود«مبادا مقامات عارفان بالله را به صرف دوری از ذهنت انکار کنی...»
به قول مولانا:
بی نهایت درگه است این بارگاه صدر را بگذار صدر توست راه

اول این که شما جواب نمونه هایی که از ائمه و پیامبر بر استدلال عقلی برای شما آوردم را ندادید
ثانیا: استدلال عقلی مطابق استعداد کاملا مشخص است کودکی می آید به شما می گوید خدا را چه کسی آفرید چه می گویید ؟ یک دانشجوی دکترای پزشکی این سوال را از شما پرسید چه می گویید ؟ آیا جواب یکی است؟
نحن معاشر الانبیاء نکلم الناس علی قدر عقولهم

خب جواب همین است بزرگوار
چرا جای دور می روید
مگر کسی گفته برای مردم جامعه که آمده اند پای روضه امام حسین استدلال بر وجود خدا بیاورید یا برای آنها صغری و کبرای امکان و وجوب بیافرینید؟
به نظرم اصلا شما موضوع بحث را گم کردید
ما گفتیم که مردم فطرتا خداپرست اند و در همه وقت پیامبران بر این مردم ارسال شده اند و با معجزه خود را مصداق خدای واقعی معرفی کردند شما گفتید معجزه علاوه بر مصداق خدا وجود او را هم ثابت کند
بنده گفتم کارایی اصلی معجزه این نیست ولی همچین توانی را به عنوان مقصود ثانویه دارد
بحث آمد روی آن عده اندکی که خدا را قبول ندارند اصل وجود خدا را منکر اند که در عرب به آنها می گویند زندیق خب برای این ها خدا را چگونه ثابت کنیم
بنده گفتم خدا عقل را داده با براهین ثابت کنیم
شما گفتید شهود و علم حضوری و ...
و اکنون باز خودتان به همان نتیجه رسیده اید:

کسانی که خدا را منکر اند با شما به این راحتی ها کنار نمی آیند از زمین آسمان برای شما دلیل جور می کنند که بگویند خدا نیست بگویی بهشان که فطرت می گوید این حس از کودکی در ما مانده که در گرفتاری ها برای مامان گریه کنیم !! و ...شما ناچارید که با آنها به زبان مشترک یعنی عقل سخن بگویید
آن هم نه عقل بی در و پیکر کوچه بازاری ! عقل منطقی اتو کشیده منطقی با صغری و کبری که اگر اشکال کرد بگوببم صغری را قبول نداری یا کبری را یا ملازمه را ؟ آنگاه دست بگذاریم روی درد و آن را درمان کنیم .
امام صادق با زندیق همین کار را کرد زندیق گفت خدای ما همین طبیعت است امام صغری و کبری چیدند و تبیین کردند
امروزه مخالفین خدا چه می گویند ؟
آیا می گویند ما در درونمان حس می کنیم خدا نداریم ؟!! که شما با شهود درونی با آنها سخن بگویید؟
نه بزرگوار!
نظریه داروین را مطرح می کند! بیگ بنگ را نمونه می آورد! کوانتوم را مثال می زند! نظریه تناوبی وجود را شاهد می آورد!
جبر تاریخ و کمون ثانویه و ... را عنوان می کند! مادی گرایی را ترویج می کند ! تناسخ را دلیل می آورد! و....هزاران مساله ای که اگر شما نتوانید با زبان علم و عقل با او سخن بگویید درخواهید ماند. و باید در شهود های عارفانه ی خود بمانید و دیگران را به کشف و شهود دعوت کنید.
علامه طباطبایی یک زمانی در قم فلسفه می گفتند برخی از بزرگان او را تحریم کردند شهریه اش را قطع کردند تهدید کردند اهانت کردند و.. آیه الله بروجردی برای ایشان نامه نوشت که دست از فلسفه گفتن بردار ! ایشان در جواب نوشت شما به مارکسیست ها بگویید دست از تبلیغات بردارند تا دیگر من فلسفه نگویم .
مارکسیستی که ذهن جوان های ما را تسخیر کرده بود
مارکسیستی که در مذهبی ترین خانواده های ایرانی یار جمع می کرد و حزب توده تشکیل می داد.
به گفته خود تئوریسین های آنها عامل بزرگ شکست تفکر مارکسیست در ایران و اکثر مراکز توطئه مارکسیستی وجود متفکر بزرگ آیه الله علامه طباطبایی و کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم ایشان و زبان گویای بزرگ متفکر تاریخ معاصر شاگرد ایشان آیه الله علامه مطهری بود . خود آنها گفتند که اگر مطهری و طباطبایی نبودند ما ایران را فتح می کردیم
آیا شهود های عارفانه شما جوان ها را نجات می داد اگر این ها نبودند.
آری سخن این است که خدا در نهاد همه هست اما برخی نمی خواهند با زبان فطرت خدا را بپذیرند باید با زبان عقل با آنها سخن گفت.
در کتاب یادها و یادگارها، آیة الله جوادی آملی ، ص 58 و 59 می خوانیم یکی از کمونیست ها که به مناظره با ایشان نشسته بود با منطق ایشان آرام شد و مسلمان شد او می گوید: «یکی از شخصیتهای مارکسیست با علامه به بحث و گفتگو نشسته بود و سرانجام موحد و مسلمان گردید هنگامی که یکی از دوستان او پیرامون مناظره و گفتگوی دوست خود با علامه پرسش کرد، وی شخصیت علامه را اینگونه بازگو می کند:
آقای طباطبایی مرا موحد کرد. هشت ساعت ما با هم بحث کردیم . یک کمونیست را الهی و یک مارکسیست را موحد کرد او حرف توهین آمیز هر کافری را می شنید و نمی رنجید و پرخاش نمی کرد.»
اگر منطق و فلسفه نباشد چه کسی می خواهد جلو این هجمه های سنگین برای جوانان را بگیرد که اگر نبودند امروز چه وضعیتی داشتیم.

متاسفانه رفت و برگشت های زیادی در کلامتان مشهود است
یک جا به کلی استدلال را زیر سوال می برید و در یک جا استدلال می کنید
اگر استدلال کارایی دارد چه مشکلی دارد که در دین هم کارایی داشته باشد و اگر کارایی ندارد چرا از آن استفاده می کنید به قول یکی از اساتید چه بیلی به کمر دین خورده که استدلال ناپذیر است.
مواظب دو گانگی ها باشیم منطق به ما کمک می کند ذهنمان را هم جمع و جور کنیم

یکی از کارهایی که استدلال های فلسفه اسلامی می کندهمین است که گزاره های غیر بدیهی را به بدیهی بر می گرداند نظری را به ضروری بر می گرداند و معیار صدق گزاره های بدیهی را هم که گفتیم علم حضوری است .
پس در گزاره ها معیار صدق می خواهیم معیار صدق گزاره های نظری گزاره هیا بدیهی اند و معیار گزاره های بدیهی علم حضوری است پس برگشت علوم حصولی به علوم حضوری است و هنر فلسفه اسلامی این است که این مسیر را در گزاره ها و استدلال های خود طی می کند.

باز هم اشتباه در موضوع بحث
شما گمان می کنید که ما می گوییم تنها راه این راه است ؟ اشتباه می کنید راه کشف و شهود فطرت و .. همه درست و همان طور که گفتم اکثر انسان ها از دلیل بر وجود خدا بی نیازند
اما سخن در این است که اگر کسی آمد گفت نه به فطرت نه به شهود و نه به هیچ چیز دیگر خدا را قبول ندارم من معجزه می خواهم باید به او بگویید تو عقل داری برو از راه عقلت به خدا برس.
راه عقل راه قبول وجود خداست برای کسی که خدا را قبول ندارد و خدا این عقل را محترم شمرده است و اگر می خواست در حدیث می فرمود قلب .

یعنی شما صورت استدلال ها را می پذیرید ولی همین که درون آن مواد مربوط به خارج گذاشته شد نمی پذیرید؟!!!!
خیلی عجیب و ناصحیح است
پس شما می پذیرید که «هر الفی ب است» « و هر ب ج است » پس الفی ج است
اما اگر گفتیم « عالم متغیر است» «هر متغیری حادث است» پس عالم حادث است . این را نمی توانید بپذیرید . آری؟؟
چه فرقی کرد این ها ؟ معیار پذیرشتان و ردتان چیست؟

خب این حرف دیگری است و با تمام سخن های شما درباره یقینی بودن استدلال ها و ... حضوری بودن اعتقاد به خدا و ....متفاوت است
این بحث درباره چگونگی واقعیت نمایی معجزه است که آیا همه مردم آن را درک می کنند یا باید به متخصصان امر رجوع کنند ؟
یک بحث مفصلی است که تمایز ریشه ای با بحث های دیگر ما دارد.
برخی معتقدند که معجزه ها نیاز به متخصص آن دارد مانند این که مردم زمان موسی بین سحر و معجزه فرقی نمی گذاشتند برای همین سحره موسی که آمدند و سحر های خود را ریختند مورد تشویق قرار گرفتند و موسی هم که انداخت قرآن می گوید به موسی گفتیم لا تخف یعنی از این که مردم بین این دو فرق نگذارند نترس . موسی که انداخت و مار شد سحره زودتر از مردم ایمان آوردند چون فرق کار را فهمیدند و مردم به واسطه فهم سحره آن را فهمیدند .
با این نگاه قرآن هم باید توسط کارشناس ها فهمیده شود که معجزه است و الا این کتاب را همراه یک کتاب نهج البلاغه بدون جلد بده به یک فرد عامی در یک گوشه جهان که نه بلاغت می فهمد نه فصاحت و نه ادبیات عرب و نه... . حتی برای او ترجمه هم بکن او نمی تواند بفهمد که این یکی معجزه است و دیگری کتاب بشری.

لطفا یک تعریف از قضایای فلسفی که آنها را یقین آور نمی دانید بکنید ببینیم سر چه کسی را داریم می تراشیم!

لطفا شهوت تشکیک در مبانی را شهود نام نگذارید.
شما گمان می کنید که هر آنچه که نام فلسفه بر آن بگذارند ما به دنبال آن می دویم اصلا اگر گمان کنید که ما طرفدار واژه فلسفه هستیم و این که بر هر کسی نام فلسفه نهادند ما آن را یقینی می دانیم بحث ما از ریشه دچار اشکال خواهد بود
صحبت ما خیلی واضح است صغری و کبرا های فلسفی اگر صورتشان صحیح باشد و ماده شان هم درست انتخاب شده باشد و ملازمه دقیق تبیین شود یقینی خواهد بود دقیقا مثل قواعد ریاضی و منطقی . شما فلسفه را چه انگاشته اید ؟ منظورما از فلسفه (فعلا در این بحث) همین قواعد واضح برای عالم وجود است که بدیهیات هم ختم می شود که لاجرم باید آن را بپذیرید. این که در عالم وجود هست این که این وجود خواصی دارد این ها که نزدیک تر از 2*2=4 است . و پذیرشش هم آسان .
ما این که می گوییم در عالم وجودی هست به بداهت می گوییم و مشا آن هم علم حضوری است : چگونه؟ آیا شما وجد خودتان را می یابید این که هستید را می یابید یا نه؟ خیلی ساده . اگر هستید که گزاره اول ما هم ثابت شد به همین راحتی. و این که وجود و عدم نقیض هم هستند این را می پذیرید یا نه و الی آخر

این مثال را تعمدا زدم که شما اشکال تصور خودتان از قضایای ریاضی را بفهمید چرا؟ چون که با اطمینان می گفتید قضایای ریاضی درست است. این یک نمونه .
ما معتقدیم حتی قضایای ریاضی و قضایای فیزیکی تا وقتی به قضایای فلسفی ختم نشود قابل تردید هستند . این را غنیمت بشمرید .

اتفاقا ما داریم درباره عالم واقعیت سخن می گوییم و علت این که به بن بست معرفتی نمی خوریم این است که گزاره های نظری را به بدیهی و بدیهیات را به علم حضوری بر می گردانیم . الموجود اما واجب فثبت و اما الممکن واستلزمه
موجود در خارج را بحث می کنیم : این که در خارج موجودی هست را که به علم حضوری می یابیم (شکی در آن نیست) حال این موجود خارجی عینی که من آن را به علم حضوری می یابم دو حالت دارد به تقسیم ثنایی عقلی(تقسیم ثنایی عقلی یعنی دو طرف نقیضین که با هم عقلا به علم جضوری قابل جمع نیست) یا واجب است (یعنی وجود را از خودش دارد ) یا واجب نیست(یعنی وجود را از خودش ندارد) (این دو طرف دارد و ندارد نقیضین هستند و نه اجتماع آنها و نه ارتفاع آن ها ممکن نیست به علم حضوری) خب دو طرف دارد اگر واجب است که مطلوب ما یعنی واجب دار بودن عالم ثابت شده و اگر ممکن است که وجودش را از خودش ندارد یعنی حال که وجود یافته وجودش را باز دیگری گرفته است از چه کسی از یک ممکن یا از واجب که دوباره همین بحث پیش می آید که آخر آن باید بخورد به واجب و الا دور و یا تسلسل پیش می آید.

این یعنی این که شما قوانین عالم را وضعی می دانید نه تکوینی همان حرفی که اشاعره می زدند می گفتند قوانین خدا با ما متفاوت است پس اگر خدا عابد زاهد و حتی یک معصوم را به جهنم ببرد امکان دارد و هیچ محذوری ندارد و حتی خدا می تواند معجزه را به دست یک دروغگو بسپارد و حتی مردم را اغوا کند
این مزلب می دانید سر از کجا در می آورد
یعنی این که شما اصلا همان معجزه را هم نمی توانید ثابت کنید که به دست پیامبر سپرده شده است.
خدا قوانینش با ما متفاوت است سازو کارش متفاوت است پس می تواند نعوذ بالله ظلم کند معجزه را به دست کاذب بسپارد و..
شما دیگر هیچ طریقی برای اثبات خدا ، صادق بودن معجزه و هیچ چیز دیگری که به خدا مربوط باشد را نخواهید داشت یک تعطیلی مطلق از شناخت خدا و رسول و معجزه و ... .
لازمه سخن شما این است.
چه بخواهید چه نخواهید.

حتی بیشتر

این یقین چگونه به وجود می آید با استدلال یا با شهود صرف؟

شما چگونه این نتیجه گیری را می فرمایید این«یعنی »ی که فرمودید درست نیست و از مقدمه ای که گفتم این بر نمی آید عدم درک مقدمات یعنی این که فرد مقدمات را نمی فهمد باید برای او توضیح داد همین.

این ها دو بحث است و خلط آنها در یک بحث شایسته نیست.
یک بحث یقین آفرینی استدلال است
یک بحث دیگر پذیرش یا عدم پذیرش است
درباره معجزه هم همین را می توانید بگویید مگر کم بودن افرادی که معجزه را می دیدند و ایمان نمی آوردند.

جایگاه بحث را فراموش نکنید بحث ما در آنجاست که طرف مقابل شما منکر خداست شما می خواهید او را در یک کلاس سیر و سلوک شرکت دهید !! او که نمی داند به کجا می خواهد برود با شما همراهی نخواهد کرد.
بحث کشف و شهود با آشپزی و دستورات ان دو با هم خیلی متفاوت است دقت کنید.

باز شما را به موضوع بحث ارجاع می دهم.

چرا متاسفانه باید اقرار کنم کمی خسته شدم
یاعلی

سوال:
مدت زیادی است که با مطالعه و تحقیق نتوانستم خدا را برای خود ثابت کنم با خود گفتم برای این که به من ثابت شود که خدایی هست یک آزمایش انجام دهم:
از همین امروز به مدت 1 سال و نیم تمام سعی خودم رو بکنم که جزو بهترین بنده های خدا باشم ... مسیری که دین اسلام ترسیم کرده رو طی کنم ... و بهترین کارها رو انجام بدم ...
از لحاظ اعتقادی بر رویه خودم کار کنم . سعی کنم هر روز روزه باشم . سعی کنم هر شب نماز شب بخوانم . سعی کنم هر روز صدقه بدهم . سعی کنم هر روز کارهای خوب انجام بدم .

و بعد از 1.5 سال دیگه انتظاری که داشته باشم این باشه که من برم وسط میدون آزادی ... و از خدا بخوام که من رو به مشهد ( مرقد امام رضا ) ببره ... تا مطمئن بشم که واقعا مسیرم درست هست ...
من الان واقعا هیچ راهی برای اینکه بدونم خدا وجود داره یا نداره ندارم ... از طرفی هم واقعا برام مهم هست که بدونم .... وقتی کفار میرفتند پیش حضرت محمد و از ایشان تقاضای معجزه میکردند ایشان خیلی وقتها انجام نمیداند و علتش رو این عنوان میکردند که اگر معجزه هم براشون بکنم ... ایشان ایمان نمیآوردند ...
اگر من 1 سال نیم این همه کارها را انجام دهم و فقط بخوام بدونم که خدا هست یا نه چرا خدا نباید شرط مرا انجام بدهد؟؟؟

جواب:
اول این که معجزه راه اثبات خدا نیست بلکه راه اثبات پیامبر و یا ولی الهی و رابطه آن با خداست اگر هم مشرکین می آمدند و از پیامبر معجزه می خواستند برای وجود خدا معجزه نمی خواستند بلکه می گفتند اگر تو پیامبر هستی و از طرف خدا ماموری بر این ادعای خود یک دلیل بیاور. همان گونه که ادعای او یک امر خارق العاده یعنی ارتباط با غیب است باید دلیل او هم یک کار خارق العاده غیبی باشد تا اطمینان حاصل شود که او با غیب مرتبط است.

اکثر مشرکین مکه و مدینه و اطراف آن حتی ایران و روم و شام و ... خدا را قبول داشتند اما قبول نداشتند که این شخص پیامبر اوست.

در طول تاریخ بشریت خدا باوری یک اعتقاد عمومی بوده است گر چه در نحوه باور با یکدیگر متفاوت بوده اند و بی خدایی و لائیک و زندیق و دهری بودن در حاشیه ای بسیار کم رنگ و حتی در زمان هایی اصلا نبوده اند. مشکل اصلی بشر باور خدا نبوده بلکه شناخت این خدا به صورت صحیح بوده است و این که رابط او با بشر چه شخصی است.

از طرفی خدا معجزه هایش را برای بشر برای این که او را بشناسد آن به آن ارائه می کند و لحظه ای از زندگی بشر بدون معجزه وجود خدا نیست اما این ها آنقدر زیاد هستند که ما از آنها غافل هستیم.
خدا در قرآن از این ها به آیات یاد کرده است:

« سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَ فِي أَنفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ».(فصلت 53)
خداوند متعال می فرماید: « نشانه‌های خود را در آفاق و در انفس به آنها خواهیم نمود، تا برایشان روشن گردد که او، خود حقّ است. آیا کافی نیست که پروردگارت خود شاهد هر چیزی است؟ ».

خدا دو نمایشگاه از آثار و آیات وجود خود لحظه به لحظه برای ایمان آوردن به خودش برای ما باز کرده (نمایشگاه های دائمی) که نیازی هم نیست که از خدا درخواست کنیم که معجزه نشان دهد آنگاه منتظر معجزه باشیم او آن به آن دارد این معجزه ها را نشان می دهد فقط ما باید به آنها بنگریم تا خدا را از این نشانه ها دریابیم

عالم سراسر و لحظه به لحظه آیینه تمام نمای آیات حق تعالی است.

هر کس به تماشایی، رفتند به صحرایی / ما را که تو منظوری، خاطر نرود جایی

شانه‌ها‌ی درونی، آیات انفسی است، نشانه‌ها‌یی است از جسم آدمی که ما آن را کوچک و بی ارزش شمرده‌ایم در حالی که دنیایی بزرگ، درون آن گنجانده‌شده‌است.
نشانه‌ها‌ی بیرونی، آیات آفاقی است، تمام نشانه‌ها‌یی که در طبیعت وجود دارد از اوج کهکشانها تا اعماق دریاها، از موجودات عظیم الجثه تا جانداران ذره‌بینی، از بزرگترین درختان کهنسال خلقت تا کم جلوه‌ترین گونه‌ی گیاهی؛ همه و همه نشانه‌ها‌یی است برای خردورزان که دست صانعی حکیم را در ورای آن بیابند.


شما هر روز صبح معجزه خدا را ببینید «خورشید از مشرق طلوع می کند» این نظم نظام کیهانی که بدون یک لحظه تعلل در گردش است این خورشیدی که صبح به آرامی بر شما می تابد و نه آنقدر گرم است که شما را بیازارد و نه آن قدر سرد که ... «و الصبح اذا تنفس» این زمینی که مانند گهواره ملیار ها انسان را درون خود در این کهکشان به آرامی حمل می کند با این که با سرعت 5 کیلو متر بر ثانیه به دور خودش می چرخد و با سرعت [=B Zar]30 كيلو متر بر ثانيه به دور خورشید می چرخد و و این منظومه شمسی با سرعت [=B Zar]250 كيلو متر بر ثانيه درون کهکشان راه شیری در حرکت است و کهکشان راه شیری با سرعت [=B Zar]300 كيلو متر بر ثانيه در حال حرکت است.

هر روز صبح خدا این معجزه را برای ما یاد آوری می کند مگر نه این است که معجزه آن است که مانندش را غیر نتوانند انجام دهند.

و هر شب خدا در خواب آیات خود را بر ما می نمایاند راستی خواب چیست و چرا هست و چگونه می شود که ما به خواب می رویم.

و هر لحظه که به عالم می نگری خدا در چشمان تو خودش را می نمایاند به راستی چگونه می شود که 7 ملیون سلول مخروطی شکل با ترتیب خاصی قرار می گیرند تا تصویر اشیاء را بر صحنه ذهن انسان بنگارند آیا ندیده ایم افرادی که با یک تغییر در چینش این سلول ها قادر به دیدن نیستند؟

و خدا به هر تولد نوزادی خود را به ما می نمایاند چه کسی غذای و اکسیژن این کودک را 9 ماه در رحم مادر فراهم کرده است. و آیا در سابقه این نوزاد نمی اندیشیم که خدا آن را از آب گندیده ای خلق کرد. فلینظر الانسان مم خلق* خلق من ماء دافق

دواءک فیک و ما تشعر *** و داءک منک و ما تبصر
أتزعم انک جرم صغیر *** و فیک انطوی العالم الاکبر
و انت الکتاب المبین الذی *** باحرفه یظهر المضمر
ترجمه: داروی دردت در نهان تو است ولی نمی فهمی و دردت از خودت برخاسته ولی درک نمی کنی. آیا می پنداری جرم کوچکی هستی در حالی که جهان بزرگ تر در تو نهفته است، تو آن کتاب آشکار هستی که با حروف آن، معانی پنهان آشکار می شود.(شعر منسوب به امام علی(ع))

«و فی خلقکم و ما یبث من دابة آیات لقوم یوقنون؛ در خلقت شما انسانها و در آنچه که خدا می پراکند یعنی متفرق و پخش می کند و به حرکت وامی دارد از جنبنده ها (آیه هایی برای اهل یقین است)» (جاثیه/ 4).

آیا نمی اندیشیم که مرگ برای ما از چه روست؟
آیا خیلی بی معنا نیست که ما بیاییم و برویم و هیچ مبدا و معادی نداشته باشیم
آیا فطرت ما می پذیرد که خدایی نباشد؟ و معادی نباشد؟
به واقع می پذیرد
گاهی باید به دور از هیاهو های شبهات و قال و قیل های روزمره به خودمان رجوع کنیم و آرام با درونمان به گفتگو بنشینیم که آیا تو می پذیری که خدایی نباشد؟

از طرفی درخواست معجزه و این آزمایش ها مشکلاتی به همراه دارد که اشاره به آن خالی از لطف نیست:

1- موجب بی اعتباری عقل و فطرت الهی می شود خدا خواسته است که ما به واسطه عقل و فطرتی که خدا در درون ما قرار داده است او را دریابیم نه از راه معجزه آن به آن.
2- به نظر می رسد که دلیل فطرت و عقل بر خدا از معجزه هموار تر و یقینی تر باشد چه این که معجزه اگر زیاد شد خاصیت خود را از دست خواهد داد و با این ساز و کاری که شما طراحی کرده اید هر کس که بخواهد بفهمد خدا هست یا نه یک درخواست عجیب از خدا می خواهد اگر انجام شد پس او می فهمد که خدا هست و الانه. با این تعبیر ملیون ها انسان دارند این آزمایش را انجام می دهند و دنیا پر می شود از کار های خارق العاده با این ترتیب بعد از مدتی که کار خارق العاده زیاد شد برای افراد عادی شده و کارایی یقین آفرینی خود را از دست خواهد داد فرد می بیند کاری که او از خدا خواسته ده برابر بزرگترش را فلانی دارد انجام می دهد و دنیا پر می شود از کارهای خارق العاده ای که حالا شده عادی و دیگر یقین آفرین نخواهد بود. مضاف بر این که هر شخص حق دارد در زندگی خود ده ها بار در یافته های خود شک می کند که دوباره آش همان و کاسه همان.
3- با این ترتیب نظام آفرینش به هم می خورد و همه چیز می شود کار خارق العاده دیگر سنگ روی سنگ بند نمی شود.
4- مهم تر از همه این که خدا می خواهد با معرفت عقلی فطری به او برسند و از ابزار درونی خدا را بیابند نه این که با یک اجبار بیرونی مثل معجزه های متعدد به توانایی خدا و وجود او یقین پیدا کنند این دیگر ارزشی ندارد مثال می زنم یک وقتی هست کسی شما را دوست دارد و به شما احترام می گذارد چون فضایل و کمالات درونی شما را درک کرده است و عاشق فضایل انسانی شما شده است یک وقت به شما احترام می گذارد چون پول دارید و به او روزانه 100 هزار تومان پول می دهید . احترام دوم پسندیده نیست.(مثال زدم)
5- رشد و تعالی انسان از راه معرفت درونی و عقلی به دست می آید نه اکراه بیرونی.

در مقابل راهی که روایات ما رابه آن رهنمون می کند راه بهره گیری از عقل است در برخی از نقل ها هست که افراد مختلفی نزد اهلبیت می آمدند و برای وجود خدا دلیل می خواستند که ائمه با ابتدایی ترین چیز ها دلیل می آوردند و افراد نیز قبول می کردند
اینک روایاتی چند در این زمینه را با هم مرور می‌کنیم:

1- قَالَ: دَخَلَ أَبُو شَاكِرٍ الدَّیَصَانِیُّ وَ هُوَ زِنْدِیقٌ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ وَ قَالَ یَا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ دُلَّنِی عَلَى مَعْبُودِی!
فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اجْلِسْ فَإِذَا غُلَامٌ صَغِیرٌ فِی كَفِّهِ بَیْضَةٌ یَلْعَبُ بِهَا فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهُ نَاوِلْنِی یَا غُلَامُ الْبَیْضَةَ فَنَاوَلَهُ إِیَّاهَا
فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ یَا دَیَصَانِیُّ هَذَا حِصْنٌ مَكْنُونٌ لَهُ جِلْدٌ غَلِیظٌ وَ تَحْتَ الْجِلْدِ الْغَلِیظِ جِلْدٌ رَقِیقٌ وَ تَحْتَ الْجِلْدِ الرَّقِیقِ ذَهَبَةٌ مَائِعَةٌ وَ فِضَّةٌ ذَائِبَةٌ فَلَا الذَّهَبَةُ الْمَائِعَةُ تَخْتَلِطُ بِالْفِضَّةِ الذَّائِبَةِ وَ لَا الْفِضَّةُ الذَّائِبَةُ تَخْتَلِطُ بِالذَّهَبَةِ الْمَائِعَةِ فَهِیَ عَلَى حَالِهَا لَا یَخْرُجُ مِنْهَا خَارِجٌ مُصْلِحٌ فَیُخْبِرَ عَنْ إِصْلَاحِهَا وَ لَا یَدْخُلُ إِلَیْهَا دَاخِلٌ مُفْسِدٌ فَیُخْبِرَ عَنْ إِفْسَادِهَا لَا یُدْرَى لِلذَّكَرِ خُلِقَتْ أَمْ لِلْأُنْثَى تَنْفَلِقُ عَنْ مِثْلِ أَلْوَانِ الطَّوَاوِیسِ أَ تَرَى لَهُ مُدَبِّراً ؟
قَالَ: فَأَطْرَقَ مَلِیّاً ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیكَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّكَ إِمَامٌ وَ حُجَّةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَنَا تَائِبٌ مِمَّا كُنْتُ فِیه‏
( الإحتجاج على أهل اللجاج/ ج‏2 / 333 )
ترجمه : روزى فردى زندیق بنام أبو شاكر دیصانىّ بر امام صادق علیه السّلام وارد شده و گفت: اى جعفر بن محمّد مرا به معبود و خدایم راهنمایى و دلالت كن!.
امام صادق علیه السّلام فرمود: بنشین، در این وقت پسر بچّه‏اى وارد شد كه با تخم- مرغى بازى مى‏كرد، امام فرمود: اى پسر این تخم مرغ را به من بده. آن را گرفت و فرمود: اى دیصانىّ، این سنگرى است پوشیده، كه پوستى ضخیم دارد و زیر آن پوسته‏اى نازك است، و زیر آن طلایى است روان و نقره‏اى آب شده، و هیچ كدام با هم مخلوط نشده و بهمان حال باقى است، نه مصلحى از آن خارج شده تا بگوید من آن را اصلاح كردم‏ و نه مفسدى درونش رفته تا بگوید من آن را فاسد كردم، و معلوم نیست براى تولید نر آفریده شده یا ماده، ناگاه میشكافد و طاوسى رنگارنگ بیرون میدهد، آیا تو براى این مدبّرى در مى‏یابى؟! راوى گوید: دیصانىّ مدّتى سر بزیر افكند و سپس گفت: گواهى دهم كه معبودى جز خداى یگانه بى‏شریك نیست، و اینكه محمّد بنده و فرستاده اوست و تو امام و حجّت خدایى بر مردم و من از حالت پیشین توبه‏ گزارم‏
(منبع: عیون اخبار الرضا (ع) /ج 1 - الاحتجاج /ج 3)

2- وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْخُرَاسَانِیِّ خَادِمِ الرِّضَا ع قَالَ دَخَلَ رَجُلٌ مِنَ الزَّنَادِقَةِ عَلَى الرِّضَا وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ ...قَالَ الرَّجُلُ فَمَا الدَّلِیلُ عَلَیْهِ
- قال: ... مَعَ مَا أَرَى مِنْ دَوَرَانِ الْفَلَكِ بِقُدْرَتِهِ وَ إِنْشَاءِ السَّحَابِ وَ تَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَ مَجْرَى الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ النُّجُومِ وَ غَیْرِ ذَلِكَ مِنَ الْآیَاتِ الْعَجِیبَاتِ الْمُتْقَنَاتِ عَلِمْتُ أَنَّ لِهَذَا مُقَدِّراً وَ مُنْشِئاً ...
( الإحتجاج على أهل اللجاج، ج‏2، ص: 397 )
ترجمه : زندیقی همراه با چماعتی بر امام رضا (ع) وارد گردید ...(زندیق ) پرسید: چه دلیلى بر وجود خدا هست؟
حضرت بعد از مطالبی فرمودند: ... افزون بر اینكه چرخش فلك به امر و قدرتش و ایجاد شدن ابرها و گردش بادها و حركت ماه و خورشید و ستارگان و سایر آیات عجیب و متقن الهى را مى‏بینیم، و لذا مى‏فهمم كه اینها همه تقدیركننده و ایجادكننده‏اى دارد....

3- عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِی جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً وَ السَّماءَ بِناءً قَالَ جَعَلَهَا مُلَائِمَةً لِطَبَائِعِكُمْ مُوَافِقَةً لِأَجْسَادِكُمْ وَ لَمْ یَجْعَلْهَا شَدِیدَةَ الْحُمَّى وَ الْحَرَارَةِ فَتُحْرِقَكُمْ وَ لَا شَدِیدَةَ الْبُرُودَةِ فَتُجْمِدَكُمْ وَ لَا شَدِیدَةَ طِیبِ الرِّیحِ فَتُصَدَّعَ هَامَاتُكُمْ وَ لَا شَدِیدَةَ النَّتْنِ فَتُعْطِبَكُمْ وَ لَا شَدِیدَةَ اللِّینِ كَالْمَاءِ فَتُغْرِقَكُمْ وَ لَا شَدِیدَةَ الصَّلَابَةِ فَتَمْتَنِعَ عَلَیْكُمْ فِی دُورِكُمْ وَ أَبْنِیَتِكُمْ وَ قُبُورِ مَوْتَاكُمْ وَ لَكِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ فِیهَا مِنَ الْمَتَانَةِ مَا تَنْتَفِعُونَ بِهِ وَ تَتَمَاسَكُونَ وَ تَتَمَاسَكُ عَلَیْهَا أَبْدَانُكُمْ وَ بُنْیَانُكُمْ وَ جَعَلَ فِیهَا مَا تَنْقَادُ بِهِ لِدُورِكُمْ وَ قُبُورِكُمْ وَ كَثِیرٍ مِنْ مَنَافِعِكُمْ فَلِذَلِكَ جَعَلَ الْأَرْضَ فِرَاشاً لَكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ السَّماءَ بِناءً سَقْفاً مِنْ فَوْقِكُمْ مَحْفُوظاً یُدِیرُ فِیهَا شَمْسَهَا وَ قَمَرَهَا وَ نُجُومَهَا لِمَنَافِعِكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً یَعْنِی الْمَطَرَ یُنْزِلُهُ مِنْ عَلًا لِیَبْلُغَ قُلَلَ جِبَالِكُمْ وَ تِلَالِكُمْ وَ هِضَابِكُمْ وَ أَوْهَادِكُمْ ثُمَّ فَرَّقَهُ رَذَاذاً وَ وَابِلًا وَ هَطْلًا لِتَنْشَفَهُ أَرَضُوكُمْ‏ وَ لَمْ یَجْعَلْ ذَلِكَ الْمَطَرَ نَازِلًا عَلَیْكُمْ قِطْعَةً وَاحِدَةً فَیُفْسِدَ أَرَضِیكُمْ وَ أَشْجَارَكُمْ وَ زُرُوعَكُمْ وَ ثِمَارَكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ یَعْنِی مِمَّا یُخْرِجُهُ مِنَ الْأَرْضِ رِزْقاً لَكُمْ فَلا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً أَیْ أَشْبَاهاً وَ أَمْثَالًا مِنَ الْأَصْنَامِ الَّتِی لَا تَعْقِلُ وَ لَا تَسْمَعُ وَ لَا تُبْصِرُ وَ لَا تَقْدِرُ عَلَى شَیْ‏ءٍ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ أَنَّهَا لَا تَقْدِرُ عَلَى شَیْ‏ءٍ مِنْ هَذِهِ النِّعَمِ الْجَلِیلَةِ الَّتِی أَنْعَمَهَا عَلَیْكُمْ رَبُّكُمْ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى‏

( عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏1، ص: 138 )
ترجمه : جناب على بن موسى الرضا از پدرش موسى بن جعفر (ع) از پدرش جعفر بن محمد از پدرش محمد بن على از پدرش على بن الحسین روایت كرده‌است در قول خداى تعالى "الَّذِی جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً وَ السَّماءَ بِناءً" كه آن جناب فرمود:
حق تعالى آسمان و زمین را ملایم با طبیعت هاى شما خلق فرمود و موافق با بدن هاى شما آفرید
و آنها را زیاد گرم قرار نداد تا اینكه شما را بسوزانند
و زیاد سرد قرار نداد تا اینكه شما مثل یخ، بسته شوید
و زیاد بوى خوش قرار نداد تا اینكه سرهاى شما درد بیاید
و زیاد بوى بد قرار نداد تا اینكه شما را هلاك كند
و زیاد نرم قرار نداد مثل آب تا اینكه شما را غرق كند
و زیاد سخت قرار نداد تا اینكه نتوانید خانه و بناهاى غیر از آن بسازید و قبور اموات خود را درست كنید
و لكن خداى عز و جل قرار داده‌است در زمین آن مقدار از استحكام و سختى را كه شما منتفع و بهره‏مند شوید و یك دیگر را نگاهدارى كنید و بدنها و بناهاى خود را در روى زمین نگاه دارید و حفظ كنید و زمین را در اطاعت شما قرار داده كه می توانید خانه و قبر در آن بنا كنید و بیشتر از منافع خود را از آن بردارید پس از این جهت زمین را فراش از براى شما قرار داده
پس از آن فرمود وَ السَّماءَ بِناءً
یعنى آسمان را سقف قرار داد كه محفوظ است از شیاطین و استماع آنها اذكار ملائكه را كه در آن آسمان گردش میكند آفتاب و ماه و ستارگان بجهت منافع شما
پس از آن فرمود"وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً"
یعنى فرو فرستاد از طرف بالا باران را متفرق فرموده در اطراف عالم به سه نوع:
یك قسم باران ریزه و ضعیف
و یك قسم باران شدید و درشت قطره و لیكن اتصال ندارد
و یك قسم باران شدید كه پیوسته مى‏آید
پس این اقسام باران را به این قسم آفرید تا اینكه بیاشامد زمینهاى شما را از این باران
و قرار نداد این باران را یك قطعه بلكه جزء جزء قرار داد تا آنكه زمینهاى شما و درختهاى شما و زراعتهاى شما فاسد نشود
پس از آن فرمود فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ
یعنى از آن میوه‏هائى را كه از زمین بیرون مى‏آورد رزق و روزى از براى شما قرار داد
فَلا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً پس شما هم از براى خداوند شبیه و مانند قرار ندهید بتانى را كه نه عقل دارند و نه مى شنوند و نه مى‏بینند و نه قدرت بر چیزى دارند و حال این كه شما مى‏دانید كه قدرت ندارند بر آفریدن چیزى از این نعمت‏هاى جلیله كه پروردگار شما بر شما انعام فرموده‏

4- وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْخُرَاسَانِیِّ خَادِمِ الرِّضَا ع قَالَ دَخَلَ رَجُلٌ مِنَ الزَّنَادِقَةِ عَلَى الرِّضَا وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ ...قَالَ الرَّجُلُ فَمَا الدَّلِیلُ عَلَیْهِ؟ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ:
إِنِّی لَمَّا نَظَرْتُ إِلَى جَسَدِی فَلَمْ یُمْكِنِّی فِیهِ زِیَادَةٌ وَ لَا نُقْصَانٌ فِی الْعَرْضِ وَ الطُّولِ وَ دَفْعِ الْمَكَارِهِ عَنْهُ وَ جَرِّ الْمَنْفَعَةِ إِلَیْهِ عَلِمْتُ أَنَّ لِهَذَا الْبُنْیَانِ بَانِیاً فَأَقْرَرْتُ بِهِ...
( الإحتجاج على أهل اللجاج، ج‏2، ص: 397 )
ترچمه : زندیقی همراه با بر امام رضا (ع) وارد گردید. در آن لحظه امام تنها نبود بلکه چماعتی از مردم نزد ایشان بودند... زندیق پرسید: چه دلیلى بر وجود خدا هست؟ آن حضرت فرمودند:
وقتى به جسدم مى‏نگرم و مى‏بینم نمى‏توانم در طول و عرض چیزى از آن كم كنم یا بر آن بیفزایم و سختى‏ها را از آن دفع كنم و چیزى به سود آن انجام دهم، مى‏فهمم كه این ساختمان بناكننده‏اى دارد و به او معتقد مى‏شوم...

5- وَ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ: دَخَلَ ابْنُ أَبِی الْعَوْجَاءِ عَلَى الصَّادِقِ ع فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ ع:
یَا ابْنَ أَبِی الْعَوْجَاءِ أَنْتَ مَصْنُوعٌ أَمْ غَیْرُ مَصْنُوعٍ؟
قَالَ: لَسْتُ بِمَصْنُوعٍ.
فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ: فَلَوْ كُنْتَ مَصْنُوعاً كَیْفَ كُنْتَ؟
فَلَمْ یُحِرِ ابْنُ أَبِی الْعَوْجَاءِ جَوَاباً وَ قَامَ وَ خَرَج‏.
( الإحتجاج على أهل اللجاج / ج‏2 / 333 )
ترجمه : از هشام بن حكم گزارش شده كه گفت: روزى ابن أبى العوجاء بر امام صادق علیه‌السّلام وارد شد؛ امام از او پرسید: اى ابن ابى العوجاء، آیا تو مخلوقى یا غیر مخلوق؟
گفت: مخلوق نیستم.
فرمود: اگر قرار بود مخلوق و مصنوع می‌‌ بودى چگونه بودى؟
با شنیدن این سخن هر کاری کرد نتوانست جوابی بدهد بنابر این برخاست و رفت‏.

6 - عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع أَنَّهُ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص: مَا الدَّلِیلُ عَلَى حُدُوثِ الْعَالَمِ؟
فَقَالَ: أَنْتَ لَمْ تَكُنْ ثُمَّ كُنْتَ وَ قَدْ عَلِمْتَ أَنَّكَ لَمْ تُكَوِّنْ نَفْسَكَ وَ لَا كَوَّنَكَ مَنْ هُوَ مِثْلُك‏
(عیون أخبار الرضا علیه‌السلام / ج‏1 /ص 114 )
ترجمه : حسین بن خالد از حضرت على بن موسى الرضا (ع) روایت كرده‌است كه مردى به آن حضرت وارد شد و عرض كرد:
یا ابن رسول اللَّه دلیل بر حدوث عالم چیست؟
فرمود: دلیل حدوث عالم این‌است كه تو نبودى و وجود پیدا كردى و حال اینكه می دانى كه نه خود خودت را موجود ساخته‌ای و نه كسی مثل خودت تو را تكوین نموده‏.
همان گونه که ملاحظه کردید در تمام پاسخ های دسته‌ی دوم روایات، به آفرینش بدن انسان و وجود خودش تذکار داده‌شده لذا از آن تعبیر به آیات انفسی شد تا از این طریق فرد عاقل مکلف متفطن متفکر پی به وجود خالق بی همتا برده و زبان به اقرار وجود بی مثال او باز کند؛ همانگونه که دسته‌ی اول روایات فقط در مورد عالم بیرونی نظر داشتند و دیده‌ی دل را به آفاق جهت می‌‌‌دادند. از این رو به آن ها آیات آفاقی گفته‌شده‌است.
امید است که تدبر در این نوشته‌ی مختصر، ما را از هرگونه استدلال های خشک منطقی در مورد خالق هستی بی نیاز کند.

سوال:
فرض کنید فردی تصمیم میگیرد در دین تحقیق کند:
1- به دلیل روحیات خودش- به دلیلی که به طور سنتی خودمان را حق میدانیم و انتظار داریم مثلا یک وهابی در کشور عربستان سعودی که هیچ آشنایی با شیعه ندارد درمورد ما تحقیق کند و پس از فهمیدن این که ما حق هستیم نه آنچه علمای آنها میگویند، شیعه بشود- به دلیل اینکه خود دین ما در مسئله یک توضیح المسائلها عقاید تقلیدی را باطل میداند. و به تحقیق تشویق میکند.
2- مشاهده میکند عده ای تا آخر عمر به این مباحث سرگرمند. مثلا رشته فرد و اشتغال او چیز دیگری غیر از الهیات است و نمیخواهد مثل فلاسفه موافق یا مخالف وجود خدا تا آخر عمر مشغول این مباحث باشد. پس ضرب الاجل تعیین میکند که مثلا من برای این سعادت اخروی و حقانیت دین که میگویند شش ماه وقت میگذارم نه بیشتر. و اگر در این مدت حقانیت دین بر من معلوم نشد من معذورم و مسئولیتی ندارم.
3- انصاف و دقت سختگیرانه ای را در حد مقدور در نظر بگیرد و در حد توان فکری خودش که در انسانهای مختلف متفاوت است در این راه بکوشد. اما حقانیت دین در آن مدت بر او معلوم نشود.
4- پس بگوید مثلا اگر اسلام شیعه دوازده امامی حق است به من یک نشانه بدهد با تضرع از او بخواهد که کار کوچکی انجام بدهد تا به او ایمان بیاورد. کاری که یک بار لازم است را چند بار انجام بدهد اما نتیجه ای نبیند.
این کار نه منافع دارد مثل مثال پولی که زدید نه کار بزرگی باشد مثل طی الارض از تهران به مشهد و کارهایی که عارفان میکردند که دوستمان خواسته، هیچ مثلا عدس روبه روی اوست چیز دیگری بشود مثلا لوبیا بشود. همین

فرد پس از آن کافر شود و کارهایی انجام بدهد که دین ما به هیچ وجه نمیپسندند. آیا در فرضی که خدا وجود داشت و همان فرد به تحقیقاتش با زمان نامعلوم بیشتری چه بسا ده سال بعد و چه بسا بدون اینکه اشتغال یا رشته دیگری غیر مرتبط با الهیات بپردازد، ادامه میداد به حقانیت اسلام شیعه دوازده امامی میرسید. آنگاه آیا خدا در کفر این فرد نقشی نداشته و بر خدا برای هدایت او لازم نبود که معجزه کوچک مورد درخواستش را انجام میداد؟

جواب:
تمام این فرض هایی که فرمودید در حد فرض امکان دارد اما وقوع آن در عالم واقع امتناع دارد و یا نادر است.
اصول آموزه های دینی اموری از آنجا که مطابق فطرت هستند اگر انسان با ذهنی بدون شبهه سراغ آنها برود با چند استدلال ساده می تواند به حقانیت آنها پی ببرد و بیشتر نقش آنها تذکر به داشته های فطری است .
اما مشکل از آنجا شروع می شود که افراد با شبهات مختلف و اذهان مغشوش و مشغول به سراغ آموزه های دینی می آیند آ«گاه انتظار دارند با چند استدلال ساده و وقت کمی که برای آن می گذارند به حقیقت مطلب پی ببرند و تمام گره های ذهنی شان و شبهه هایشان حل شود اصلا برخی از ذهن ها آنقدر با شبهات سر و کار دارند که دیگر تشکیکی شده اند آنگاه می خواهد به راحتی همه را به یک باره با یک استدلال حل کند و آرام شود.
به نظر می رسد مشکل اصلی اینجاست که افراد آنقدر که وقت برای دریافت شبهات صرف می کنند وقت برای رفع آنها نمی گذارند.
و الا اصول عقاید دینی هم مستدل است به استدلال های محکم، و هم جواب شبهات وارده را دارد ولی همان مقدار که برای دریافت شبهه وقت صرف شده باید انصاف داد که چند برابرش را باید برای جواب گرفتن وقت صرف کرد.
نکته دیگر این که این زیاد شنیدهمی شود که برای تحقیق در اصول دین وقت گذاشته ام ولی مشکلاتم حل نشده است.
شما بینی و بین الله چند نفر را دیده اید که واقعا برای عقاید خودشان (حتی در همان وقت محدودی که قرار داد کرده است) وقت بگذارد و مرد و مردانه به دریافت استدلال ها و رفع شبهاتش بپردازد یا چند نفر رادیده اید که همان گونه که برای درمان درد های بدنشان از این شهر به آن شهر مسافرت می کنند برای درد های روحشان بار سفر ببندند و به متخصص امرش مراجعه کنند چند ساعت وقت بگذارند و مشکلاتشان را بیان کنند و راحت شوند .
شاید بگویید تمام حرف ها و کتاب ها که در اینترنت هست یا چت ها و گفتگو های آنلاین که هست !
خب بنده هم می گویم مگر تمام کتاب های پزشکی در اینترنت نیست و مگر این همه مراکز پاسخ به سوالات پزشکی در اینترنت نیست؟ چرا طرف برای درمان مریضی داخلی خود از شهرشان به مراکز تخصصی در شهرهای بزرگ و یا پایتخت و یا حتی خارجی سفر می کند خب با اینترنت مشکلش را حل کند!
آری متاسفانه درد اینجاست که ما خوب حرف می زنیم ولی خیلی کم عمل می کنیم
درد های دینی مان راو اعتقادیمان را می شناسیم و بر می شمریم
اما پای درمان که می رسد به یک گپ و گفت مختصر آن هم با هزاران شبهه پراکنی جدید اکتفا می کنیم و نه تنها درد دینمان دوا نشده بلکه متوقع هم می شویم که ما تلاش کردیم جوابی نیافتیم ! ما چقدر آدم هایی را می شناسیم که دین و بی دینی شان را پای شبکه های اجتماعی به حراج می گذارند مطلبی می خوانند در دینشان شک می کنند و اگر در ادامه پستی در جواب آن شبهه نگذاشته باشند او دیگر شبهه را اخذ می کند و می شود جزء اعتقاداتش و با اعتقادی متزلزل تا پایان عمر سر می کند.

آری خدا ابزاری برای انسان به نام عقل در انسان قرار داده است که عقاید دینی را می تواند درک کند و بالاتر از هر معجزه ای جواب می دهد به شرط این که تناسب بین زمان شبهه گیری و جواب گیری را رعایت کند.

به عبارت دیگر:
خدا با عقل و فطرتی که به انسان ها داده است غالبا به خدا و دین خدا بار می یابند
اما درباره فرض شما(بنا بر قبول این فرض) چون فرض غیر غالبی است خدا آن قاعده کلی را به هم نمی زند تا از طریق های غیر معمول معرفت آفرینی کند چرا که اگر این راه غیر معمول یعنی ایجاد معجزه برای اشخاص برای تحصیل یقین آنها در امر دین، باز شود شما در طولانی مدت و کلی نگاه کنید می شود یک امر معمولی و طبیعی . و دیگر آن جذابیت یقین آفرینی خود را از دست می دهد از طرفی با نظام علی و معلولی عالم در تضاد است .
پس اگر بنا بر فرض کسی تمام تلاش خود را برای دست یابی به حقیقت کرد و واقعا سنگ تمام گذاشت و در حد وسع خود تلاش کرد و به حقیقت دست نیافت معذور است و بر راهی که با یقین به آن رفته با او احتجاج و قضاوت خواهد شد مثلا کسی به حق و انصاف تلاش کرد و رسید به این جا که مثلا بودائی دین حق است و در آن مسلک در آمد هرجی بر او نیست و خدا با آموزه های همان دین با او رفتار خواهد کرد و در قیامت با همان آموزه ها از او عمل می خواهند.
و اگر بعد از مدتی فهمید که دین حق اسلام است به خاطر این مدتی که به حق با تحقیق بودائی بوده مواخذه نخواهد شد.
اما این به این معنا نیست که آن فرد وقتی که دین حق را نیافت رها است که هر کاری که می خواهد بکند اگر هیچ دینی را قبول نکرد آموزه های وجدانی و او که هنوز هستند باید طبق آن عمل کند و طبق آن بازخواست می شود.
با این فرض هایی که گفتیم برای ارتداد این فرد هیچ اشکالی به خدا وارد نیست که چرا معجزه نفرستاده است چه این که خدا معجزه جاری خویش را فرستاده اگر کسی می تواند مثل آن را بیاورد ثانیا غالب قریب به همه افراد از طریق عقل و فطرت امکان هدایت را به اصول دارند که برای آن درصد کم قاعده ها را نباید بر هم زد.