جمع بندی پشیمانی از گناه ؛ امری فطری یا اکتسابی؟

تب‌های اولیه

6 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
پشیمانی از گناه ؛ امری فطری یا اکتسابی؟

سلام

آیا پشیمانی از گناه یک مسئله فطری است یا ناشی از تلقین و باورهای تربیتی میباشد؟

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد صدیق

[=microsoft sans serif]باسلام
پیش از پرداختن به سوال شما، لازم است چندین نکته روشن شود.

نکته اول: معنای فطرت و فطری بودن:امور فطری به شناختهایی که لازمه وجود انسان و نیز گرایشها و امیالی که مقتضای آفرینش انسان است گفته میشود.(۱)
این شناخت، بسته به موردش، یا از قبیل علوم حضوری است که انسان به صورت ناخودآگاه از آن اطلاع دارد و نسبت به محتوای آن آگاهی دارد. یا از قبیل علوم حصولی است.

نکته دوم: گناهان و خطاهای مختلف در این مسئله فرق دارد.
برخی از گناهان، برخلاف باورهای فطری دیگر یا قضایای اخلاقی مسلمی است که هر عاقلی به آن اذعان دارد. مانند حس خداجویی و پرستش، حس شکرگذار بودن در برابر نعمت دهنده و یا ظلم نکردن به افراد بی گناه و بی سرپناه.
برخی از گناهان از این قبیل نیست و آگاهی یافتن از آن، نیازمند اطلاع از قوانین و دستورات است. خیلی از قضایای اخلاقی جزیی و نیز خیلی از دستورات شرعی ادیان از این قبیل است و انسان به خودی خود توان رسیدن به آن و درک آنرا ندارد و تنها پس از اطلاع از مفاد دستور شارع و قانون گذار نسبت به آن آگاهی می یابد.

نکته سوم: این حس، ناشی از کارکرد نفس لوامه است.
«نفس لوّامه» به حالتى از نفس اطلاق مى‌شود كه در اثر توجه به انحراف و گناه و اشتباهى كه كرده، پشيمان مى‌گردد و به ملامت خود مى‌پردازد.اين حالت تحت تأثير عقل انسان، به وجود مى‌آيد؛ يعنى وقتى انسان به مدد عقل خويش مى‌فهمد كه در پيمودن مسير كمال دچار خطا و انحراف شده، حالت پشيمانى و افسوس بر فرصت از دست رفته برايش پيش مى‌آيد.(۲) البته سرزنش نفس لوامه در انسان ها متفاوت است، در بعضی شدید و دربعضی ضعیف است. گاهی افرادی برای نجات از عذاب وجدان دست به خودکشی زده اند.

نکته چهارم:فطری بودن یک مسئله به معنای آن نیست که همیشه به صورت بالفعل در دسترس انسان است، بلکه گاهی اوقات، این امور فطری نیز به خاطر عواملی پوشانده میشود و انسان از آن آگاه نیست. گناهان انسان و نیز توجیه اشتباهات و خطاها از جمله عواملی هستند که باعث پوشانده شدن مقتضای فطرت میشود. انسانی که به تشخيص عقل خود توجه نکرد و على رغم تشخيص عقل عمل کرد، اینجا آن نیروی درونی را پوشانده است و آن حس درونی اش عمل موثر انجام نخواهد داد.(۳)

با توجه به این مقدمات، پاسخ سوال شما روشن میشود.
پشیمانی نسبت به خطا و گناه و ملامتهای نفس، فارغ از موارد و مصادیقش، به صورت کلی از احساسات فطری است که در نهاد هر انسانی قرار گرفته است. هر انسانی نسبت به کار و خطایی که صورت میدهد، ناراحت میشود و خود را سرزنش میکند. تا این حد، این حس، حسی است که نیازی به آموزش ندارد و در اثر آموزش نیز به وجود نیامده است.

اما به صورت موردی وجزیی‌تر:
برخی از گناهان، به این جهت که انسان به خودی خود از آن آگاه است، در صورتی که این حس را به واسطه تکرار آن گناه و توجیه کردنش نپوشانده باشد. در این صورت، انسان از انجامش پشیمان است و نفس لوامه، انسان را به خاطر انجام دادنش سرزنش میکند.

اما گناهان و خطاهایی که یا به خودی خود قابل کشف برای انسان نباشند یا انسان به واسطه تکرار یا توجیه آن گناه، تاثیر گذاری وجدان خود و حس نفس لوامه خود را از بین میبرد یا در زیر زنگارهای غلیظ و شدید مخفی میکند.

موفق باشید.
ــــــــــــــــــ
۱.مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج۲، ص۳۵۸(امیر کبیر، تهران، ۱۳۸۲)
۲. مصباح یزدی، به سوی او، ص۲۹(چاپ سوم سال 1383، تحقیق:محمدمهدى نادرى قمي)
۳. همان

صدیق;744487 نوشت:
«نفس لوّامه» به حالتى از نفس اطلاق مى‌شود كه در اثر توجه به انحراف و گناه و اشتباهى كه كرده، پشيمان مى‌گردد و به ملامت خود مى‌پردازد.اين حالت تحت تأثير عقل انسان، به وجود مى‌آيد؛ يعنى وقتى انسان به مدد عقل خويش مى‌فهمد كه در پيمودن مسير كمال دچار خطا و انحراف شده، حالت پشيمانى و افسوس بر فرصت از دست رفته برايش پيش مى‌آيد.

باسلام و تشکر
میخواستم بدونم بعنوان مثال پشیمانی از گناهی مثل خودارضایی و یا زنا واقعا فطری است یا نتیجه روانی هنجار شکنی است؟
یعنی اگر فردی در جامعه ای زندگی کند که این امور منع نشده اند باز با انجام آن احساس پشیمانی بوجود می آید؟

[=microsoft sans serif]

ملاali;745787 نوشت:
میخواستم بدونم بعنوان مثال پشیمانی از گناهی مثل خودارضایی و یا زنا واقعا فطری است یا نتیجه روانی هنجار شکنی است؟
یعنی اگر فردی در جامعه ای زندگی کند که این امور منع نشده اند باز با انجام آن احساس پشیمانی بوجود می آید؟

سلام
راستش به اين راحتي نميتوان در مورد فطری بودن یا نبودن یک امر درونی نظر داد و تشخیص فطری بودن یا نبودن یک احساس درونی کاری است سخت.
البته ملاکهایی برای تشخیص بیان شده است ولی در موارد زیادی یا جامع افراد نیست و یا مانع اغیار نیست.
خصوصا در مورد احساس پشیمانی از گناه، همانطور که عرض شد، به صورت کلی میتوان حکم کرد که احساس ناراحتی و پشیمانی امری فطری است ولی تشخیص فطری بودن یا نبودن این احساس در مورد هر گناه، کاری است سخت و گاه نشدنی.

پرسش: آیا پشیمانی از گناه یک مسئله فطری است یا ناشی از تلقین و باورهای تربیتی میباشد؟

پاسخ:
[=&quot]باسلام
[=&quot]پیش از پرداختن به سوال شما، لازم است چند نکته روشن شود.

[=&quot]نکته اول: معنای فطرت و فطری بودن:امور فطری به شناختهایی که لازمه وجود انسان و نیز گرایشها و امیالی که مقتضای آفرینش انسان است گفته میشود.(۱)
[=&quot]این شناخت، بسته به موردش، یا از قبیل علوم حضوری است که انسان به صورت ناخودآگاه از آن اطلاع دارد و نسبت به محتوای آن آگاهی دارد. یا از قبیل علوم حصولی است.

[=&quot]نکته دوم: گناهان و خطاهای مختلف در این مسئله فرق دارد.
[=&quot]برخی از گناهان، برخلاف باورهای فطری دیگر یا قضایای اخلاقی مسلمی است که هر عاقلی به آن اذعان دارد. مانند حس خداجویی و پرستش، حس شکرگذار بودن در برابر نعمت دهنده و یا ظلم نکردن به افراد بی گناه و بی سرپناه.
[=&quot]برخی از گناهان از این قبیل نیست و آگاهی یافتن از آن، نیازمند اطلاع از قوانین و دستورات است. خیلی از قضایای اخلاقی جزیی و نیز خیلی از دستورات شرعی ادیان از این قبیل است و انسان به خودی خود توان رسیدن به آن و درک آنرا ندارد و تنها پس از اطلاع از مفاد دستور شارع و قانون گذار نسبت به آن آگاهی می یابد.

[=&quot]نکته سوم: این حس، ناشی از کارکرد نفس لوامه است.
[=&quot]«نفس لوّامه» به حالتى از نفس اطلاق مى‌شود كه در اثر توجه به انحراف و گناه و اشتباهى كه كرده، پشيمان مى‌گردد و به ملامت خود مى‌پردازد.اين حالت تحت تأثير عقل انسان، به وجود مى‌آيد؛ يعنى وقتى انسان به مدد عقل خويش مى‌فهمد كه در پيمودن مسير كمال دچار خطا و انحراف شده، حالت پشيمانى و افسوس بر فرصت از دست رفته برايش پيش مى‌آيد.(۲) البته سرزنش نفس لوامه در انسان ها متفاوت است، در بعضی شدید و دربعضی ضعیف است. گاهی افرادی برای نجات از عذاب وجدان دست به خودکشی زده اند.

[=&quot]نکته چهارم:فطری بودن یک مسئله به معنای آن نیست که همیشه به صورت بالفعل در دسترس انسان است، بلکه گاهی اوقات، این امور فطری نیز به خاطر عواملی پوشانده میشود و انسان از آن آگاه نیست. گناهان انسان و نیز توجیه اشتباهات و خطاها از جمله عواملی هستند که باعث پوشانده شدن مقتضای فطرت میشود. انسانی که به تشخيص عقل خود توجه نکرد و على رغم تشخيص عقل عمل کرد، اینجا آن نیروی درونی را پوشانده است و آن حس درونی اش عمل موثر انجام نخواهد داد.(۳)

[=&quot]با توجه به این مقدمات، پاسخ سوال شما روشن میشود.
[=&quot]پشیمانی نسبت به خطا و گناه و ملامتهای نفس، فارغ از موارد و مصادیقش، به صورت کلی از احساسات فطری است که در نهاد هر انسانی قرار گرفته است. هر انسانی نسبت به کار و خطایی که صورت میدهد، ناراحت میشود و خود را سرزنش میکند. تا این حد، این حس، حسی است که نیازی به آموزش ندارد و در اثر آموزش نیز به وجود نیامده است.

[=&quot]اما به صورت موردی وجزیی‌تر:
[=&quot]برخی از گناهان، به این جهت که انسان به خودی خود از آن آگاه است، در صورتی که این حس را به واسطه تکرار آن گناه و توجیه کردنش نپوشانده باشد. در این صورت، انسان از انجامش پشیمان است و نفس لوامه، انسان را به خاطر انجام دادنش سرزنش میکند.

[=&quot]اما گناهان و خطاهایی که یا به خودی خود قابل کشف برای انسان نباشند یا انسان به واسطه تکرار یا توجیه آن گناه، تاثیر گذاری وجدان خود و حس نفس لوامه خود را از بین میبرد یا در زیر زنگارهای غلیظ و شدید مخفی میکند.

[=&quot]موفق باشید.
[=&quot]ــــــــــــــــــ
[=&quot]۱.مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج۲، ص۳۵۸(امیر کبیر، تهران، ۱۳۸۲)
[=&quot]۲. مصباح یزدی، به سوی او، ص۲۹(چاپ سوم سال 1383، تحقیق:محمدمهدى نادرى قمي)
[=&quot]۳. همان

موضوع قفل شده است