جمع بندی شراب در قرآن

پرسش:
همانگونه که می‌دانیم، خوردن مشروبات الکلی و در حالت کلی، تمام مسکرات (مست کننده‌ها ) در اسلام مطلقا حرام است، اکنون به این آیه از قرآن توجه فرمائید:
وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ (نحل/67)
و از ميوه‌های درختان خرما، درختان انگور که از آنها شرابی مست کننده و روزی نیکوئی می‌گیرید؛ همانا در آن نشانه‌ای است براى گروه اندیشمند.
آیا این آیه با آیات حرمت شراب در تناقض نیست؟

پاسخ:
نه خیر هیچ تناقضی بین آیات شراب در حرام بودن آنها نیست.
در آیه 67 سوره نحل هم شراب حلال نشده است در این آیه یکى از آثار قدرت خدا که براى بشر نعمت بزرگى است، بیان شده است، و آن نوشیدنی‌هایى است که از دو میوه خرما و انگور به دست می‌آید.
قرآن کریم در این‌جا تصریح می‌کند که شما از خرما و انگور دو نوع نوشیدنى می‌گیرید؛ یکى شراب مست کننده و دیگرى روزى نیکو.
منظور از روزى نیکو، شربت‌ها و شیره‌هایى است که از این دو میوه به عمل می‌آید.
در مورد کلمه «سکر» راغب در مفردات گفته است: «سکر - به ضمه سین- آن حالتی را گویند که عارض بر انسان و عقل انسان می شود و میان عقل آدمی و خود او حایل می گردد(یعنی شراب).»
اما آنجا که می فرماید: سکر - به فتحه سین و کاف- آن چیزی است که برای آدمی سکر(شهد و شیرینی) می آورد،(1) چنان چه خدای تعالی فرموده «تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکراً وَ رِزْقاً حَسَناً».
«وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ فی ذلِک لَآیةً لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ؛ همچنین از میوه های نخل خرما و انگور برای شما شهد و شیرینی و خوراکی های نیکو فراهم می شود که این هم برای مردم عاقل و فکور آیتی از آیات عظمت خداوند است»

لذا این آیه شریفه در صدد بیان این مطلب نیست که مسکرات، حلال و مباح است، و حتى نمی‌خواهد بگوید کار خوبى می‌کنید که از میوه‌‌‏هاى مذکور مسکر می‌گیرید، بلکه ممکن است بگوییم دلالت بر زشتى این کار دارد؛ چون شراب گرفتن را در مقابل رزق خوب قرار داده، تا بفهماند شراب رزق نیکو نیست. اگر این دلالت را قبول نکنیم، آن‌را(قول به مباح بودن) نیز قبول نداریم؛ زیرا اساساً آیه شریفه در مقام بیان حلال و حرام نیست، بلکه در این مقام است که منافعى را که بشر آن روز از این میوه‏‌ها می‌‏بردند بشمارد، و بگوید همه این انتفاعات از نعمت‌هاى خدا است و از ذکر آن نتیجه توحید را بگیرد؛ چون آیه شریفه در مکه نازل شده و خطابش به مشرکان است.(2)

پی نوشت ها:
1. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 416، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.
2. ترجمه تفسير الميزان‏،طباطبايى، محمدحسين‏،جامعه مدرسين حوزه علميه قم،قم‏، 1374 ه. ش‏،چاپ پنجم، ج ‏12، ص 419.