جمع بندی سوء ظن به دیگران و راه درمان آن

بنام بهترین خالق هستی
با سلام و تحیت
برای پاسخ کامل این سوال لازم است این مقدمات ذکر شود:
این مشکل از دو نگاه قابل بررسی است:
یکی از جانب علم اخلاق و دیگری از جانب علم روانشناسی
در علم اخلاق:
بدگمانى به معناى سوءظن، بدخیالى، خیال و اندیشه بد کردن درباره دیگران آمده است. به عبارت دیگر، بدگمانى، آن است که انسان، درباره رفتار و گفتار دیگران، افکار و خیال های ناروا داشته و به آن ترتیب اثر دهد و آن خیال را به صورت یک واقعیت ببیند.
تقسیم بندی بدگمانی در این علم:
1.بدگمانی به خدا: بدگمانى نسبت به خدا، همان حالت یأس و نومیدی از رحمت واسعه الاهی است، که از گناهان بسیار بزرگ، محسوب می شود.
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: بزرگ ترین گناهان کبیره، بدگمانی به خدا است.
2.بدگمانی به مردم: : بدگمانى نسبت به مردم آن است که انسان نسبت به افراد جامعه بدون آن که واقعاً کار ناشایستى انجام داده باشند، فکر و خیال بد کند و به آن ترتیب اثر دهد. این نوع بدگمانى، همانند نوع اوّل (بدگمانی به خداوند) از صفات زشت و از جمله گناهان محسوب مى ‏شود. على (ع) می فرماید: بدگمانى به (انسان) نیکوکار، بدترین گناه و زشت‏ترین ستم است.
3. بدگمانى به خود: بدگمانى نسبت به خود، آن است که انسان همواره خود را در برابر انجام حقوق خدا و بندگانش مقصّر ببیند.
این مورد اگر در صورتی که باعث قطع و امید نشود، و عامل پیشرفت و تلاش بیشتر در برابر دستورات الهی شود،خوب است.
از نگاه علم اخلاق این رفتار به ضرر فرد است و فرد در زندگی شخصی و اجتماعی خودش با مشکلات بیشتری روبرو خواهد شد،دیگران تمایلی به ارتباط با او را نخواهند داشت.و زندگی بدون آرامشی در انتظار اوست.
روش درمانی در علم اخلاق:

1. بالا بردن سطح شناخت :
مثل:
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: همانا خداوند، تجاوز به خون، مال را حرام شمرده و گمان بد بردن به مسلمان را اجازه نمى‏ دهد.
على (ع) می فرماید: بدگمانى را نسبت به یکدیگر، دور بریزید؛ زیرا خداوند بزرگ، از آن نهی فرموده است.
علی (ع) مى‏ فرماید: بدگمان دین ندارد.
وقتی انسان شناخت و معرفت خود را نسبت به بد بودن این موضوع بالا برد(بیان و لسان روایات ناظر به این مطلب است)،در این صورت انگیزه ارتکاب چنین رفتاری در انسان ضعیف خواهد شد.
شما سعی کنید شناخت خودتان را با مطالعه بیشتر در این زمینه بالا ببرید.
2.توجه و فکر کردن به آسیب های آن
فردی که در اثر بی اعتمادی به دیگران دچار بدگمانی بشود،در جامعه و حتی در زندگی فردی جایگاه خوبی نخواهد داشت،با تامل کردن به آثار و آسیب های آن باعث می شود،شخص نسبت به این رفتار بی رغبت و بی انگیزه باشد.
آثاری مثل:
الف:مردم گریزی:
زندگى اجتماعى بر اساس انس و الفت میان انسان ها و اعتماد متقابل است، اگر انسان ها به یکدیگر بدگمان شوند، اعتماد متقابل خدشه دار مى ‏شود و انس و الفت به تنفّر و دیگر گریزى مبدل مى‏ شود و فرد بدگمان از دیگران مى ‏گریزد، فاصله مى‏گیرد و تنها مى ‏شود.
ب: تباهى عبادت:
بدگمانى به دیگران و ترتیب اثر دادن به آن، عبادت انسان را فاسد مى ‏کند و کوله ‏بارى از گناه براى انسان به ارمغان مى ‏آورد. على (ع) مى ‏فرماید: از بدگمانى بپرهیز؛ زیرا بدگمانى، عبادت را فاسد و گناه را بزرگ مى ‏کند.
ج:هلاکت:
شخص بدبین و بدگمان، همواره عذاب مى ‏کشد و آیینه دلش بر اثر افکار و خیال هاى باطل تیره شده و از این رهگذر سلامت خود را نیز با گذشت زمان از دست مى‏دهد و به واسطه یأس و ناامیدى ناشى از سوء ظن، خود را به هلاکت مى ‏رساند.
حضرت علی (ع) می فرماید: بدگمانى، صاحبش را هلاک و دورى کننده از آن را رستگار مى‏ گرداند.
د: تیرگى روابط دوستانه:
بدگمانى نسبت به دوستان، سبب تیرگى روابط شده، دوستى و صمیمیت را در معرض زوال و نیستى قرار مى ‏دهد.
على (ع) می فرماید: بد گمانى بر دل هر کس چیره شود، بین او و دوستش دیگر صلح و صفایى باقى نمی گذارد.
3.باز سازی شناخت و باورها در مورد دیگران
باورهای خودتان را یکبار دیگر نسبت به دیگران بررسی کنید،و هر نگاهی که در آن عدم اعتماد و سوء ظن هست،تغییر داده و نگاه را مثبت و بازسازی کنید.
مثل:
حمل کردن کار مسلمان بر درستى:
قاعده کلّى درباره افراد مسلمان این است فرد مسلمان ظاهر الصلاح، اندیشه بد ندارد و کار زشت انجام نمى‏ دهد و به بی راهه نمی رود و به حکم اسلام از بسیارى رذایل و کارهاى زشت پاک است. از این رو، مسلمانان کارهایى که از یکدیگر مشاهده مى‏ کنند، تا آن ‏جا که ممکن است و توجیه قابل قبولى دارد باید آن را حمل بر صحت کنند و از حمل کردن اعمال و گفتار یکدیگر بر بدى بپرهیزند. این کار یکى دیگر از راه هاى مبارزه با بدگمانى است.
4.اصلاح رفتار عجولانه
پرهیز از شتابزدگى: یکى از راه هاى مبارزه با بدگمانى این است که اگر انسان درباره برادران مسلمان خود چیزى شنید فوراً قضاوت نکند و ترتیب اثر ندهد، بلکه صبر کند تا آن خبر براى او تأیید و یا تکذیب شود. در صورتى که به طور اطمینان آورى تأیید شد، آن گاه ترتیب اثر دهد.
پیامبر اکرم (ص) فرمود: هر گاه گمان «بد» بردى، (آن را مطلبى ثابت و محقق نگیر و زود) قضاوت نکن. حضرت على (ع) نیز فرمود: اى مردم! هر که برادر (دینى) خود را شناخت و دانست که در دین، محکم و استوار است و در گفتار و کردار به راه راست قدم مى ‏نهد، نباید گفتار (بد) مردم را درباره او گوش بدهد
5.پرهیز از همنشینی با افرادی که مبتلا به سوء ظن هستند.
دوستان و افرادی که افکار نا مناسب(مثل سوء ظن) و ناهنجاری دارند،از آنها باید فاصله بگیرید،و با اشخاص مورد اعتماد و با اراده و با ایمان ارتباط داشته باشید.

اما از جنبه علم رواشناسی:
نکته مهم:
- این اختلال در مردان بیشتر دیده می شود.
- حتما بایستی این بر چسب و تشخیص پس از معاینه دقیق توسط روان شناس بالینی و روانپزشک داده شود، و گرنه به صرف یک یا دو نشانه نمی توان چنین برچسبی را به اشخاص داد.

این بیماری(سوء ظن) به عنوان اختلال پارانویا قابل بررسی است.
توضیح بیشتر:
پارانويا يک اصطلاح روان شناختي، روان پزشکي است که در اصل به نوعي آشفتگي فکري يا هذيان دلالت دارد که شامل بدبيني، حسادت، خودبزرگ بيني يا گزند و آسيب است. شکل اسمي و صفتي اين اصطلاح به شکل پارانوئيد (paranoid) يا پارانويايي (paranoiac) به کار مي رود. اين اصطلاح در موارد مختلفي به کار برده مي شود. از جمله در هذيان پارانويايي، اسکيزوفرنياي نوع پارانوئيد، شخصيت پارانوئيد و يا مواردي ديگر.
در صورتی برچسب اختلال پارانوئيد صحیح است که این ویژگی های شخصیتی و علائم در فرد مشاهده شود :
بی اعتمادی و شکاکیت نافذ و فراگیر نسبت به دیگران، به طوری که انگیزه های افراد را شرارت آمیز تلقی کند.
این حالت باید از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه های مختلف به چشم بخورد، که علامتش وجود حداقل چهار تا از موارد زیر است:
1- سوءظن ناموجه مبني بر اينکه ديگران مي خواهند او را استثمار کنند، به وی آسيب برسانند، يا فريبش دهند.
2- اشتغال ذهني مداوم با ترديدهاي ناموجه دربارۀ وفادار بودن يا قابل اعتماد بودن ديگران.
3- عدم تمايل به درميان گذاشتن اسرارش با ديگران از ترس اينکه آنها اين اطلاعات را عليه او مورد استفاده قرار دهند.
4- گرايش به برداشت کردن معاني تحقيرآميز يا تهديد کنندۀ پنهان از اظهارات بی غرضانه يا رويدادهاي بي زيان.
5- همیشه دلخور و ناخشنود است. یعنی توهین، صدمه یا بی احترامی دیگری به خودش را هیچ وقت نمی بخشد.
6- با کوچک ترین چیزی احساس می کند به شخصیت یا اعتبارش لطمه وارد شده است، حال آن که دیگران چنین معنایی را در آن چیزها به طور آشکار نیابند و گرايش به پاسخ دادن با حملات متقابل خشم آلود.
7- سوءظن هاي ناموجه مکرر نسبت به وفادار بودن همسر

یک نکته مهم:
البته باید توجه داشت که ممکن است پارانویا به دلیل عوامل وراثتی بروز کند و تشویش و استرس تنها به عنوان جرقه آن باشند.

انشالله که مشکل شما دوست خوبم از نوع اختلال پارنویئد نیست.

اگر این مواردی که بیان کردیم،و شما هم در رفتار خودتان ارزیابی کرده و به این نتیجه رسیدید که این چهار تا علامت را دارید،حتما بعد از مشورت با یک روانشناس بالینی به یک روانپزشک متخصص مراجعه کنید.
درمان اختلال پارانویئد:
درمان با مشورت روانپزشک و روانشناس بالینی انجام بگیرد،که البته زمان بیشتری را می طلبد.
به طور کلی درمان:
1.معمولا بیشتر با داروست.
2.با یک سری تکنیک های شناختی هم قابل درمان هست.
البته به شرطی که مراجع به مشاور اعتماد کند.و طبق برنامه حرف های او را عملی کند.
مواردی مثل:
الف.جایگزین کردن فکر مثب(در صورت احساس سوء ظن)
ب.تغییر باورها(نیاز هست با یک روان درمان شناختی رفتاری کار کنید،تا ایشان باورهای اشتباه شما را کشف و بازسازی کند)
(به راهکارهایی که در قسمت بالا از نگاه اخلاق بیان کردیم دقت و توجه بیشتری داشته باشید)

پرسش:
به بیماری سوء ظن مبتلا شده‌ام، لطفا راهنمایی کنید که چه کار باید بکنم؟

پاسخ:
برای پاسخ کامل به این سوال لازم است این مقدمات ذکر شود:
این مشکل از دو نگاه قابل بررسی است: یکی از جانب رویکرد اخلاقی و دیگری از جانب رویکرد روانشناختی

_ رویکرد اخلاقی:
بدگمانى به معناى سوءظن، بدخیالى، خیال و اندیشه بدکردن درباره دیگران آمده است. به عبارت دیگر، بدگمانى، آن است که انسان، درباره رفتار و گفتار دیگران، افکار و خیال های ناروا داشته و به آن ترتیب اثر دهد و آن خیال را به صورت یک واقعیت ببیند.

_ تقسیم بندی بدگمانی در این علم:
1. بدگمانی به خدا:
بدگمانى نسبت به خدا، همان حالت یأس و نومیدی از رحمت واسعه الهی است، که از گناهان بسیار بزرگ، محسوب می شود. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) می فرماید: بزرگ ترین گناهان کبیره، بدگمانی به خدا است.(1)

2. بدگمانی به مردم:
بدگمانى نسبت به مردم آن است که انسان نسبت به افراد جامعه بدون آن که واقعاً کار ناشایستى انجام داده باشند، فکر و خیال بد کند و به آن ترتیب اثر دهد. این نوع بدگمانى، همانند نوع اوّل (بدگمانی به خداوند) از صفات زشت و از جمله گناهان محسوب مى ‏شود. امام على (علیه السلام) می فرماید: بدگمانى به (انسان) نیکوکار، بدترین گناه و زشت ت‏رین ستم است.(2)

3. بدگمانى به خود:
بدگمانى نسبت به خود، آن است که انسان همواره خود را در برابر انجام حقوق خدا و بندگانش مقصّر ببیند. این مورد اگر در صورتی که باعث قطع و امید نشود، و عامل پیشرفت و تلاش بیشتر در برابر دستورات الهی شود،خوب است.
از نگاه علم اخلاق این رفتار به ضرر فرد است و فرد در زندگی شخصی و اجتماعی خودش با مشکلات بیشتری روبرو خواهد شد، دیگران تمایلی به ارتباط با او را نخواهند داشت. و زندگی بدون آرامشی در انتظار اوست.

_ روش درمانی در علم اخلاق
1. بالا بردن سطح شناخت:
یکی از موارد بالا بردن سطح شناخت و آگاهی توجه به فرمایشات معصومین (علیهم السلام) هست، از جمله:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «همانا خداوند، تجاوز به خون، مال را حرام شمرده و گمان بد بردن به مسلمان را اجازه نمى‏ دهد.»(3)
امام على (علیه السلام) می فرماید: «بدگمانى را نسبت به یکدیگر، دور بریزید؛ زیرا خداوند بزرگ، از آن نهی فرموده است.»(4)؛ همچنین مى‏ فرماید: «بدگمان دین ندارد.»(5)
وقتی انسان شناخت و معرفت خود را نسبت به بد بودن این موضوع بالا برد (بیان و لسان روایات ناظر به این مطلب است)،در این صورت انگیزه ارتکاب چنین رفتاری در انسان ضعیف خواهد شد.
شما سعی کنید شناخت خودتان را با مطالعه بیشتر در این زمینه بالا ببرید.

2. توجه و فکر کردن به آسیب های آن:
فردی که در اثر بی اعتمادی به دیگران دچار بدگمانی بشود، در جامعه و حتی در زندگی فردی جایگاه خوبی نخواهد داشت، با تامل کردن به آثار و آسیب های آن باعث می شود، شخص نسبت به این رفتار بی رغبت و بی انگیزه باشد.

_ آثاری مثل:
الف: مردم گریزی:
زندگى اجتماعى بر اساس انس و الفت میان انسان ها و اعتماد متقابل است، اگر انسان ها به یکدیگر بدگمان شوند، اعتماد متقابل خدشه دار مى ‏شود و انس و الفت به تنفّر و دیگر گریزى مبدل مى‏ شود و فرد بدگمان از دیگران مى‌گریزد، فاصله می‌گیرد و تنها مى ‏شود.

ب: تباهى عبادت:
بدگمانى به دیگران و ترتیب اثر دادن به آن، عبادت انسان را فاسد مى ‏کند و کوله ‏بارى از گناه براى انسان به ارمغان مى ‏آورد. امام على (علیه السلام) مى ‏فرماید: از بدگمانى بپرهیز؛ زیرا بدگمانى، عبادت را فاسد و گناه را بزرگ مى ‏کند.(6)

ج: هلاکت:
شخص بدبین و بدگمان، همواره عذاب مى ‏کشد و آیینه دلش بر اثر افکار و خیال هاى باطل تیره شده و از این رهگذر سلامت خود را نیز با گذشت زمان از دست مى‏ دهد و به واسطه یأس و ناامیدى ناشى از سوء ظن، خود را به هلاکت مى ‏رساند. امام علی (علیه السلام) می فرماید: بدگمانى، صاحبش را هلاک و دورى کننده از آن را رستگار مى‏ گرداند.(7)

د: تیرگى روابط دوستانه:
بدگمانى نسبت به دوستان، سبب تیرگى روابط شده، دوستى و صمیمیت را در معرض زوال و نیستى قرار مى ‏دهد. امام على (علیه السلام) می فرماید:‌ بد گمانى بر دل هر کس چیره شود، بین او و دوستش دیگر صلح و صفایى باقى نمی گذارد.(8)

3. تغییر شناخت و باورها در مورد دیگران با رویکرد مثبت:
باورهای خودتان را یکبار دیگر نسبت به دیگران بررسی کنید، و هر نگاهی که در آن عدم اعتماد و سوء ظن هست، تغییر داده و نگاه را مثبت و بازسازی کنید، مثل: حمل کردن کار مسلمان بر درستى:
قاعده کلّى درباره افراد مسلمان این است فرد مسلمان ظاهر الصلاح، اندیشه بد ندارد و کار زشت انجام نمى‏ دهد و به بی راهه نمی رود و به حکم اسلام از بسیارى رذایل و کارهاى زشت پاک است. از این رو، مسلمانان کارهایى که از یکدیگر مشاهده مى‏ کنند، تا آن ‏جا که ممکن است و توجیه قابل قبولى دارد باید آن را حمل بر صحت کنند و از حمل کردن اعمال و گفتار یکدیگر بر بدى بپرهیزند. این کار یکى دیگر از راه هاى مبارزه با بدگمانى است.

4. اصلاح رفتار عجولانه:
پرهیز از شتابزدگى، یکى از راه هاى مبارزه با بدگمانى این است که اگر انسان درباره برادران مسلمان خود چیزى شنید فوراً قضاوت نکند و ترتیب اثر ندهد، بلکه صبر کند تا آن خبر براى او تأیید و یا تکذیب شود. در صورتى که به طور اطمینان آورى تأیید شد، آن گاه ترتیب اثر دهد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و‌ آله) می فرماید: «هر گاه گمان «بد» بردى، (آن را مطلبى ثابت و محقق نگیر و زود) قضاوت نکن.» (9)
امام على (علیه السلام) نیز فرموده‌اند: «اى مردم! هر که برادر (دینى) خود را شناخت و دانست که در دین، محکم و استوار است و در گفتار و کردار به راه راست قدم مى ‏نهد، نباید گفتار (بد) مردم را درباره او گوش بدهد.»(10)

5. پرهیز از همنشینی با افرادی که مبتلا به سوء ظن هستند:
دوستان و افرادی که افکار نامناسب (مثل سوء ظن) و ناهنجاری دارند، از آنها باید فاصله بگیرید، و با اشخاص مورد اعتماد و با اراده و با ایمان ارتباط داشته باشید.

_ اما با رویکرد روانشناختی:
نکته مهم:
_ این اختلال در مردان بیشتر دیده می شود.
_ حتما بایستی این بر چسب و تشخیص پس از معاینه دقیق توسط روان شناس بالینی و روانپزشک داده شود، و گرنه به صرف یک یا دو نشانه نمی توان چنین برچسبی را به اشخاص داد.
این بیماری (سوء ظن) به عنوان اختلال پارانویا قابل بررسی است.

_ توضیح بیشتر:
پارانويا يک اصطلاح روان شناختي، روان پزشکی است که در اصل به نوعی آشفتگی فکری يا هذيان دلالت دارد که شامل بدبينی، حسادت، خودبزرگ بينی يا گزند و آسيب است. شکل اسمی و صفتی اين اصطلاح به شکل پارانوئيد (paranoid) يا پارانويايي (paranoiac) به کار می رود. اين اصطلاح در موارد مختلفی به کار برده می شود. از جمله در هذيان پارانويايی، اسکيزوفرنيای نوع پارانوئيد، شخصيت پارانوئيد و يا مواردی ديگر.
در صورتی برچسب اختلال پارانوئيد صحیح است که این ویژگی های شخصیتی و علائم در فرد مشاهده شود:
بی اعتمادی و شکاکیت نافذ و فراگیر نسبت به دیگران، به طوری که انگیزه های افراد را شرارت آمیز تلقی کند.

این حالت باید از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه های مختلف به چشم بخورد، که علامتش وجود حداقل چهار تا از موارد زیر است:
1- سوء ظن ناموجه مبنی بر اينکه ديگران می خواهند او را استثمار کنند، به وی آسيب برسانند، يا فريبش دهند.
2- اشتغال ذهنی مداوم با ترديدهای ناموجّه دربارۀ وفادار بودن يا قابل اعتماد بودن ديگران.
3- عدم تمايل به در ميان گذاشتن اسرارش با ديگران از ترس اينکه آنها اين اطلاعات را عليه او مورد استفاده قرار دهند.
4- گرايش به برداشت کردن معانی تحقيرآميز يا تهديد کنندۀ پنهان از اظهارات بی غرضانه يا رويدادهای بی زيان.
5- همیشه دلخور و ناخشنود است. یعنی توهین، صدمه یا بی احترامی دیگری به خودش را هیچ وقت نمی بخشد.
6- با کوچک ترین چیزی احساس می کند به شخصیت یا اعتبارش لطمه وارد شده است، حال آن که دیگران چنین معنایی را در آن چیزها به طور آشکار نیابند و گرايش به پاسخ دادن با حملات متقابل خشم آلود.
7- سوء ظن های ناموجّه مکرر نسبت به وفادار بودن همسر

یک نکته مهم:
البته باید توجه داشت که ممکن است پارانویا به دلیل عوامل وراثتی بروز کند و تشویش و استرس تنها به عنوان جرقه آن باشند. انشالله که مشکل شما دوست خوبم از نوع اختلال پارنویئد نیست.

اگر این مواردی که بیان کردیم، و شما هم در رفتار خودتان ارزیابی کرده و به این نتیجه رسیدید که این چهار تا علامت را دارید، حتما بعد از مشورت با یک روانشناس بالینی به یک روانپزشک متخصص مراجعه کنید.
درمان اختلال پارانویئد:
درمان با مشورت روانپزشک و روانشناس بالینی انجام بگیرد، که البته زمان بیشتری را می طلبد.

_ درمان:
1. معمولا بیشتر با دارو است.
2. با یک سری تکنیک های شناختی هم قابل درمان هست.
البته به شرطی که مراجعه به مشاور اعتماد کند. و طبق برنامه، به حرف های او عمل کند.
(نکات بالایی که با رویکرد اخلاقی مطرح شد از آنها می توان در افزایش شناخت و آگاهی استفاده کرد)

مواردی مثل:
الف: جایگزین کردن فکر مثبت. (در صورت احساس سوء ظن)
ب: تغییر باورها. (نیاز هست با یک روان درمان شناختی رفتاری کار کنید، تا ایشان باورهای اشتباه شما را کشف و بازسازی کند)

_ نتیجه گیری:
این بیماری اگر ادامه یابد برای زندگی فرد مصیبتی بزرگ خواهد شد، جا دارد با توکل به خدا و بالا بردن سطح شناخت و توجه به آثار سوء آن از انگیزه خیال بد در مورد دیگران کاسته شود، و اگر احساس می شود که شخص توانایی درمان و مبارزه با این رفتار را ندارد، مراجعه به یک متخصص روانشناس بالینی و روانپزشک ضروری و لازم می باشد.

_________________
(1) پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحة، ص ۲۳۶، دنیای دانش، تهران، ۱۳۸۲ .
(2) آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص ۲۶۳، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶ش.
(3) مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۷۲، ص ۲۰۱، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ق.
(4) همان،ج ۷۲، ص ۱۷۴.
(5) آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص ۲۶۴، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶ش.
(6) همان،ص ۲۶۳.
(7) همان.
(8) همان،ص ۲۶۴.
(9) مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۷۴، ص ۱۵۵، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ق.
(10) همان، ج ۷۲، ص ۱۹۷.

واژگان کلیدی: سوء ظن، درمان، روانشناختی، پارانوئید