جمع بندی بروز علائم حتمی ظهور و توبه

با سلام و احترام

طبق آیات و روایات باب توبه زمانی بسته می‌شود که انسان نشانه های قطعی از عذاب خداوند، یا مرگ را مشاهده نماید، قرآن کریم میفرماید:

«يَوْمَ يَأْتي‏ بَعْضُ آياتِ رَبِّكَ لا يَنْفَعُ نَفْساً إيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ في‏ إيمانِها خَيْراً قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُون (الأنعام-158)
اما آن روز كه بعضى از آيات پروردگارت تحقّق پذيرد، ايمان‏آوردن افرادى كه قبلًا ايمان نياورده‏اند، يا در ايمانشان عمل نيكى انجام نداده‏اند، سودى به حالشان نخواهد داشت‏.

یا می فرماید:

«فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إيمانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا سُنَّتَ اللَّهِ الَّتي‏ قَدْ خَلَتْ في‏ عِبادِهِ»(غافر-85)
امّا هنگامى كه عذاب ما را مشاهده كردند، ايمانشان براى آنها سودى نداشت! اين سنّت خداوند است كه همواره در ميان بندگانش اجرا شده است.

و همچنین پیامبر اکرم(ص) در این خصوص می‌فرمایند:

«مَنْ‏ تَابَ‏ قَبْلَ‏ أَنْ‏ يُعَايِنَ‏ قَبِلَ‏ اللَّهُ‏ تَوْبَتَه‏»(الکافی (ط.الاسلامیة)، شیخ کلینی، ج2، ص440)
هر کس، پیش از مشاهده(مرگ)، توبه کند خداوند توبه اش را مى پذیرد.

اما از ظاهر برخی روایات برداشت می شود که با ظهور حضرت مهدی(ع) توبه کسی پذیرفته نمی شود، مثلا امام صادق(ع) در مورد آیه شریفه: «يوم يأ‌تي بعض آيات ربّک لا ينفع نفساً ايمانها لم تکن آمنت من قبل او کسبت في ايمانها خيراً» می‌فرماید:

«يعني خروج القائم المنتظر منّا»(کمال الدین، شیخ صدوق، ج2، ص357)؛ مراد قرآن کریم خروج قائم منتظر از ماست.

و باز در روایتی دیگر در مورد همین آیه شریفه می‌فرمایند:

«الْآيَاتُ هُمُ الْأَئِمَّةُ وَ الْآيَةُ الْمُنْتَظَرَةُ هُوَ الْقَائِمُ ع فَيَوْمَئِذٍ لَا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلِ قِيَامِهِ بِالسَّيْفِ وَ إِنْ آمَنَتْ بِمَنْ تَقَدَّمَهُ مِنْ آبَائِهِ ع‏(كمال الدين، ج‏1 ص 18 )؛ ترجمه: آیات همان ائمه(ع) هستند و آیه منتظره همان قائم(ع) است، پس در هنگام ظهور، کسی که قبل از قیام آن حضرت(ع) با شمشیر ایمان نیاورده، ایمان او نفعی ندارد، اگرچهبه پدرانش(ع) ایمان آورده باشد.

اما نمی توانیم این روایات را به این معنا بدانیم که با ظهور آن حضرت(ع) توبه کسی پذیرفته نمی شود، چرا که با بررسی روایات دیگر، معلوم می شود که مراد روایات فوق چیز دیگری است، ما به بیان چند دسته از این روایاتی که به طور ضمنی اشاره به قبول توبه در هنگام ظهور دارند می پردازیم:
1- امام زمان خودشان را امان اهل زمین معرفی می کنند، نه فقط امان شیعه یا امان امت اسلام
«إِنِّي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْض‏» (بحار الانوار، ج75، ص380)

2- روایاتی که دلالت دارند بر این که آن حضرت(ع) تنها با کسانی خواهد جنگید که سر جنگ داشته باشند، و حتی آنها جنگ را شروع کنند:
«فَيَقْتُلُ الْمُقَاتِلَةَ وَ لَا يَزِيدُ عَلَى ذَلِكَ شَيْئا» (بحار الأنوار ج‏52 188) پس (تنها) شروع کنندگان جنگ را می کشد و بر آن چیزی نمی افزاید
و در روايت ديگري آمده است:
« فَتُقَاتِلُونَه ُ فَيُقَاتِلُكُمْ فَيَقْتُلُكُم...»(بحار الأنوار ج‏52 ص 375)؛ شما با او می‌جنگید، پس او با شما می‌جنگد و شما را می کشد.

3- یا روایاتی که می گویند آن حضرت(ع) حتی مسیحیان و یهودیان را با اجبار به اسلام دعوت نمی کند،
ابابصیر می گوید از امام صادق(ع) در مورد سرنوشت اهل کتاب در زمان ظهور پرسیدم، آن حضرت فرمودند:
يُسَالِمُهُمْ كَمَا سَالَمَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص» (بحار الانوار، ج52، ص376)؛ ترجمه: با آنها به مسالمت رفتار خواهد کرد، همان طور که پیامبر(ص) با آنها اینگونه رفتار مینمود.

4- طبق روایات آن حضرت مردم را به راه درست و ایمان و راه مستقیم دعوت می‌کند، اگر باب توبه بسته شده بود، دعوت به بازگشت و ایمان معنا نمی داشت:
«إِذَا قَامَ الْقَائِمُ ع دَعَا النَّاسَ إِلَى الْإِسْلَامِ جَدِيداً وَ هَدَاهُمْ إِلَى أَمْرٍ قَدْ دَثَرَ وَ ضَلَّ عَنْهُ الْجُمْهُورُ»(بحار، ج51، ص30)؛ ترجمه: زمانی که حضرت قائم(علیه السلام) قیام می کند، مردم را مجدداً به اسلام فرا می خواند و به امری هدایت می کند که فراموش شد و جمهور از آن منحرف شده اند

پس توبه انسان‌ها با ظهور امام زمان(ع) هم پذیرفته می‌شود، اصلا حضرت(ع) می آیند که مردم را به سمت خدا بازگردانده و توبه دهند، امام زمان(ع) تجلی رحمت الهی است، اما آنچه که از روایات فهمیده می شود، این است که با دیدن آیاتی مثل عذاب الهی، مرگ، یا حجت الهی یعنی «امام» دیگر عذر کسی برای ایمان نیاوردن پذیرفته نخواهد شد، پس کسی که در زمان ظهور با وجود امام زمان(ع) حجت الهی بر او تمام شود و باز هم ایمان نیاورد دیگر توبه او پذیرفته نخواهد شد و به او فرصت نمی دهند که بعدا ایمان آورد، نه این که قبل از این که بر او اتمام حجت شود او را گردن زنند! همانطور که از برخی روایات برداشت می شود که اگر کسی در ظاهر ایمان آورده باشد آن حضرت(ع) ایمان او را نخواهد پذیرفت، چرا که طبق باطن افراد با آنها برخورد میکنند:
«ثُمَ‏ يَدْخُلُ‏ الْكُوفَةَ فَيَقْتُلُ‏ بِهَا كُلَ‏ مُنَافِقٍ‏ مُرْتَاب» (الارشاد، شیخ مفید، ج2، ص384)‏
سپس داخل کوفه می‌شود پس هر منافق شکاک را می‌کشد.
منافق یعنی کسی که ظاهرا ایمان آورده، اما در باطن منکر است، لذا آن حضرت(ع) او را باقی نمی گذارند به این امید که شاید بعدها مهلت توبه پیدا نماید، چرا که حجت بر او تمام شده است، و تعبیر «مرتاب» هم همین معنا را می رساند، چرا که «ریب» به معنای بدترین شک است( قاموس قرآن، علی اکبر قرشی، ج4، ص151) شکی که با تهمت همراه است(النهایة، ابن اثیر جزری، ج3، ص286)و شکی که بطلان آن روشن شود(مفردات راغب، ج2، ص115) پس «مرتاب» به معنای کسی است که در شک خودش مغرض است نه این که واقعا شک کرده باشد.

اما در باب حکمت علائم ظهور باید عرض کنم علائم ظهور طبق یک تقسیم، دو دسته اند:

علائم صدق: این دسته از علائم برای این است که مردم بدانند پیامبر(ص) و ائمه(ع) در مورد آمدن حضرت مهدی(ع) راست گفته و صداقت داشته‌اند، لذا این علائم می توانند با ظهور فاصله زیادی هم داشته باشند، و به ماجرای ظهور بی ربط باشد.
دلالت این علائم بدین صورت است که وقتی مردم مشاهده نمایند که پیامبر(ص) و ائمه(ع) از حوادثی سخن گفته‌اند که اتفاق افتاده، نتیجه میگیرند که ایشان قدرت پیش گویی داشته و در این پیشگویی هایشان صادق هستند؛ پس پیشگویی آنها در مورد ظهور نیز اتفاق خواهد افتاد.
با این اوصاف روشن می شود که حکمت این علائم، اطمینان مردم به اصل تحقق ظهور است.

علائم قرب: دسته دوم از علائم، علامت قرب و نزدکی زمانی هستند، یعنی علامت این هستند که زمان ظهور نزدیک است و بعد از تحقق این علائم ظهور انسان می فهمد که ظهور نزدیک است.
حکمت این علائم هم روشن است، چرا که به خاطر طولانی شدن زمان غیبت کبری بسیاری از مردم نا امید میشوند و امام غائب(ع) را فراموش خواهند نمود، لذا نقش این علائم این است که آنها را امیدوار نگه دارد و مهیای ظهور نماید.(مطالب فوق در مورد علائم ظهور استفاده شده از کتاب موسوعة الامام المهدی، آیت الله سید محمد صدق صدر، صص329الی335؛ با تصرف و تبیین)
پس روشن شد که این علائم انسان ها را برای مقدمه چینی ظهور تشویق می کنند، چون طبیعی است کسی که برای ظهور آن حضرت فعالیت و مقدمه چینی می کند با دیدن علائم نزدیک شدن ظهور، بر ادامه کار خود تشویق میشود، برخلاف آن زمان که شخص هر چه فعالیت کند هیچ علامتی از ثمره تلاش خود نبیند، طبیعتا کم کم نا امید خواهد شد. لذا اگرچه بنا بر حکمت غیبت، باید زمان ظهور مخفی بماند، اما حکمت و لطف الهی اقتضاء می کند که علائمی جهت امیدوار نگه داشتن مردم و نزدیک شدن زمان ظهور وجود داشته باشد تا آنها را به سمت ایمان و دینداری سوق دهد.
پس در هر صورت این علائم را میتوان طبق تعبیر شما از باب لطف و مهربانی خداوند دانست.

موفق باشید

با عرض سلام و احترام

همانطور که گذشت امام زمان(ع) پس از ظهور تنها با معاندین و کسانی که با آن حضرت سر جنگ دارند، مقاتله خواهند نمود، پس دیگر کسی نیست که از روی عناد با تعالیم دین مخالفت کند، می مانند انسان های جاهل و یا غافل، امام(ع) در برابر این انسان ها هرگز برخورد خشن نخواهند داشت، بلکه این دو مانع را برطرف خواهند کرد، مانند سیره جدشان پیامبر(ص) آنها را دعوت به حق نموده و از گمراهی ها باز می دارند، در روایات بسیاری به طور ضمنی به این سوال شما پاسخ گفته شده، و ائمه(ع) از تکامل عقول و علوم و... در زمان آن حضرت(ع) سخن گفته اند:

امام باقر(ع) می فرمایند:
«إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ كَمَلَتْ بِهَا أَحْلَامَهُم»(کمال الدین، شیخ صدوق، ج2، ص675)
هنگامی که قائم ما قیام کند دستش را بر سر بندگان خواهد نهاد، پس عقل آنها به این واسطه جمع شده و صبر و حلم آنها کامل خواهد شد.

ودر روایتی مشابه می‌فرماید بدین واسطه اخلاق آنان کامل خواهد شد.(بحار الانوار، علامه مجلسی، ج52، ص336)

امام صادق(ع) نیز می فرمایند:
«الْعِلْمُ سَبْعَةٌ وَ عِشْرُونَ حَرْفاً فَجَمِيعُ مَا جَاءَتْ بِهِ الرُّسُلُ حَرْفَانِ فَلَمْ يَعْرِفِ النَّاسُ حَتَّى الْيَوْمِ غَيْرَ الْحَرْفَيْنِ فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا أَخْرَجَ الْخَمْسَةَ وَ الْعِشْرِينَ حَرْفاً فَبَثَّهَا فِي النَّاسِ وَ ضَمَّ إِلَيْهَا الْحَرْفَيْنِ حَتَّى يَبُثَّهَا سَبْعَةً وَ عِشْرِينَ حَرْفاً»(بحارالانوار، ج52، ص336)
علم بیست و هفت حرف است، پس آنچه که انبیاء آورده اند دو حرف است، پس مردم تا امروز بیش از دو حرف آگاه نیستند، اما هنگامی که قائم ما قیام کند، بیست و پنج حرف (باقیمانده) را بیرون خواهد آورد و آن را در میان مردم گسترش خواهد داد، و آن دو حرف را نیز بدان ضمیمه خواهد نمود تا همه بیست و هفت حرف علم در میان مردم باشد.

امام علی(ع) نیز می فرمایند:
«أَلَا وَ إِنَّ مَنْ أَدْرَكَهَا مِنَّا يَسْرِي فِيهَا بِسِرَاجٍ مُنِيرٍ وَ يَحْذُو فِيهَا عَلَى مِثَالِ الصَّالِحِينَ لِيَحُلَّ فِيهَا رِبْقاً وَ يُعْتِقَ فِيهَا رِقّاً وَ يَصْدَعَ شَعْباً وَ يَشْعَبَ صَدْعاً فِي سُتْرَةٍ عَنِ النَّاسِ لَا يُبْصِرُ الْقَائِفُ أَثَرَهُ وَ لَوْ تَابَعَ نَظَرَهُ ثُمَّ لَيُشْحَذَنَّ فِيهَا قَوْمٌ شَحْذَ الْقَيْنِ النَّصْلَ تُجْلَى بِالتَّنْزِيلِ أَبْصَارُهُمْ وَ يُرْمَى بِالتَّفْسِيرِ فِي مَسَامِعِهِمْ وَ يُغْبَقُونَ كَأْسَ الْحِكْمَةِ بَعْدَ الصَّبُوح‏»(نهج البلاغه(صبحی صالح،خطبه 150، ص208)
بدانید آن کس از ما (حضرت مهدی عج) که فتنه های آینده را در یابد، با چراغی روشنگر در آن، گام می نهد و بر همان سیره و روش صالحان (پیامبر اکرم ص) رفتار میکند، تا گره ها را بگشاید، بردگان و ملتهای اسیر را آزاد کند … . سپس گروهی برای در هم کوبیدن فتنه ها آماده می شوند و چونان شمشیرها صیقل میخورند. دیده هایشان با قرآن روشنایی گیرد، و در گوشهاشان تفسیر قرآن طنین افکند و در صبحگاهان و شامگاهان، جام‌های حکمت سر می کشند.

با این اوصاف روشن می شود که با ظهور آن حضرت(ع) یک نهضت عظیم علمی و فرهنگی به راه خواهد افتاد که هم از لحاظ عمق بسیار عمیق و ژرف است، به طوری که زنان در خانه می توانند مطابق کتاب خدا و روایات حکم کنند (الغیبه، نعمانی، ص239) و هم به لحاظ گستردگی جغافیایی محدود به منطقه خاصی نمی شود، و هیچ شهر و روستایی، ولو کوچک، از این ترویج فرهنگ غنی شیعه محروم نمیماند، همانطور که در روایات آمده است:
«حتي لا يبقي قرية الا نودي فيها بشهادة ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله بكرة و عشياً»(بحار الانوار، ج51، ص60)
ديگر در روي زمين هيچ نقطه‌اي نمي‌ماند جز اين‌كه ديگر در روي زمين هيچ نقطه‌اي نمي‌ماند، جز اين‌كه هر صبح و شام در آن به يكتايي خدا و رسالت پيامر صلي الله عليه و آله ندا داده مي‌شود.

و امام علی(ع) می فرمایند:
«كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى شِيعَتِنَا بِمَسْجِدِ الْكُوفَةِ قَدْ ضَرَبُوا الْفَسَاطِيطَ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ الْقُرْآنَ كَمَا أُنْزِل‏» (الغیبة، نعمانی، ص318)
گویا می بینم که شیعیان ما در مسجد کوفه چادرهایی برقرار ساخته اند و به مردم قرآن را همان گونه که نازل شده می آموزند.

امام صادق(ع) نتیجه این تکامل عقلی و علمی را بیان می نمایند:
«و یذهب الزنا و شرب الخمر و یذهب الربا و یقبل الناس و علی العبادات و تؤدی الأمانات؛ (الملاحم و الفتن،سید بن طاووس،ص54)
روابط نامشروع، مشروبات و رباخواری از بین می رود، مردم به عبادت و اطاعت روی می آورند، و امانت ها را به خوبی رعایت میکنند.

امیرالمومنین(ع) نیز می فرمایند:
«يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً وَ نُوراً وَ بُرْهَاناً يَدِينُ لَهُ عَرْضُ الْبِلَادِ وَ طُولُهَا حَتَّى لَا يَبْقَى كَافِرٌ إِلَّا آمَنَ وَ لَا طَالِحٌ إِلَّا صَلَح‏»
(امام زمان «عج»)زمین را پر از عدل و داد و نور و برهان خواهد کرد، از شرق و غرب عالم دین را از او میگیرند، به طوری که کافری نمی ماند مگر این که ایمان می آورد، و هیچ فاسدی نمی ماند مگر این که صالح می شود.

همچنین امام سجاد(ع) می فرمایند:
«إِذَا قَامَ قَائِمُنَا أَذْهَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ شِيعَتِنَا الْعَاهَةَ وَ جَعَلَ قُلُوبَهُمْ كَزُبَرِ الْحَدِيد»(خصال، شیخ صدوق، ج2، ص541)
هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند هر آفتی(مادی و معنوی) را از شیعیان ما دور می سازد و قبلهایشان را مانند تکه های عظیم آهن استوار می کند.

این انقلاب فرهنگی عظیم به گونه ای است که در همین منطقه عراق و شام که امروز امنیت برای هیچ موجودی وجود ندارد، طبق فرمایش حضرت علی(ع) اینگونه خواهد شد:

«وَ لَوْ قَدْ قَامَ قَائِمُنَا لَأَنْزَلَتِ السَّمَاءُ قَطْرَهَا وَ لَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ نَبَاتَهَا وَ لَذَهَبَتِ الشَّحْنَاءُ مِنْ قُلُوبِ الْعِبَادِ وَ اصْطَلَحَتِ السِّبَاعُ وَ الْبَهَائِمُ حَتَّى تَمْشِي الْمَرْأَةُ بَيْنَ الْعِرَاقِ إِلَى الشَّامِ لَا تَضَعُ قَدَمَيْهَا إِلَّا عَلَى النَّبَاتِ وَ عَلَى رَأْسِهَا زِينَتُهَا لَا يُهَيِّجُهَا سَبُعٌ وَ لَا تَخَافُه‏»(بحارالانوار، ج10، ص104)
اگر قائم ما قیام کند... کینه و عداوت از دل مردم زائل می‏شود... چنانکه اگر زنی با پای پیاده از عراق به شام برود، درحالیکه قدم‏هایش را در آن فاصله بر روی گیاهان و سبزه‏ها خواهد گذاشت و زیورآلات خود را هم همراه داشته باشد، هیچ خطری از جانب درندگان وی را تهدید نخواهد کرد و ترسی برایش نخواهد بود.

حقیقتا انسان با دیدن این روایات شور و اشتیاق فراوانی برای درک این دوران در دلش احساس می کند، ان شاالله که خداوند موانع ظهور آن حضرت(عج) را برطرف نماید و ما را از یاران واقعی ایشان قرار دهد

یا علی(ع

جمع بندی
__________________________

سوال:
حکمت اینکه خداوند قبل از ظهور علایمی قرار داده چی هست؟ چرا ظهور دفعتا اتفاق نمیوفته؟
و هنگمی که این علائم حتمی ظهور در جهان ظاهر میشود، آیا توبه انسان‌ها پذیرفته خواهد شد؟ تکلیف کسانی که در راه تزکیه و کوشش برای داشتن قلبی سلیم بودن اما خب در زمان ظهور به این موفیقت نرسیدن چه میشود؟ همچنین تکلیف کسانی که دشمن خدا نیستند اما دستوراتی مثل نماز و حجاب رو انجام نمیدهند؟ آقا با اینگونه افراد چطور برخورد میکنند؟

پاسخ:
این سوال از دو قسمت اصلی تشکیل شده است، یکی حکمت علائم ظهور، و دیگری نحوه رفتار امام زمان(ع) بعد از ظهور.

الف) حکمت علائم ظهور:
علائم ظهور طبق یک تقسیم، بر دو دسته اند:

علائم صدق: این دسته از علائم برای این است که مردم بدانند پیامبر(ص) و ائمه(ع) در مورد آمدن حضرت مهدی(ع) راست گفته و صداقت داشته‌اند، لذا این علائم می توانند با ظهور فاصله زیادی هم داشته باشند، و به ماجرای ظهور بی ربط باشد.
دلالت این علائم بدین صورت است که وقتی مردم مشاهده نمایند که پیامبر(ص) و ائمه(ع) از حوادثی سخن گفته‌اند که اتفاق افتاده، نتیجه میگیرند که ایشان قدرت پیش گویی داشته و در این پیشگویی هایشان صادق هستند؛ پس پیشگویی آنها در مورد ظهور نیز اتفاق خواهد افتاد.
با این اوصاف روشن می شود که حکمت این علائم، اطمینان مردم به اصل تحقق ظهور است.

علائم قرب: دسته دوم از علائم، علامت قرب و نزدکی زمانی هستند، یعنی علامت این هستند که زمان ظهور نزدیک است و بعد از تحقق این علائم ظهور انسان می فهمد که ظهور نزدیک است.
حکمت این علائم هم روشن است، چرا که به خاطر طولانی شدن زمان غیبت کبری بسیاری از مردم نا امید میشوند و امام غائب(ع) را فراموش خواهند نمود، لذا نقش این علائم این است که آنها را امیدوار نگه دارد و مهیای ظهور نماید.(1)
پس روشن شد که این علائم انسان ها را برای مقدمه چینی ظهور تشویق می کنند، چون طبیعی است کسی که برای ظهور آن حضرت فعالیت و مقدمه چینی می کند با دیدن علائم نزدیک شدن ظهور، بر ادامه کار خود تشویق میشود، برخلاف آن زمان که شخص هر چه فعالیت کند هیچ علامتی از ثمره تلاش خود نبیند، طبیعتا کم کم نا امید خواهد شد. لذا اگرچه بنا بر حکمت غیبت، باید زمان ظهور مخفی بماند، اما حکمت و لطف الهی اقتضاء می کند که علائمی جهت امیدوار نگه داشتن مردم و نزدیک شدن زمان ظهور وجود داشته باشد تا آنها را به سمت ایمان و دینداری سوق دهد.

ب) نحوه برخورد امام زمان(ع) با توبه کنند گان و غافلین
طبق آیات و روایات باب توبه زمانی بسته می‌شود که انسان نشانه های قطعی از عذاب خداوند، یا مرگ را مشاهده نماید، قرآن کریم میفرماید:

«يَوْمَ يَأْتي‏ بَعْضُ آياتِ رَبِّكَ لا يَنْفَعُ نَفْساً إيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ في‏ إيمانِها خَيْراً قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُون» (2)
اما آن روز كه بعضى از آيات پروردگارت تحقّق پذيرد، ايمان‏آوردن افرادى كه قبلًا ايمان نياورده‏اند، يا در ايمانشان عمل نيكى انجام نداده‏اند، سودى به حالشان نخواهد داشت‏.

یا می فرماید:

«فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إيمانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا سُنَّتَ اللَّهِ الَّتي‏ قَدْ خَلَتْ في‏ عِبادِهِ»(3)
امّا هنگامى كه عذاب ما را مشاهده كردند، ايمانشان براى آنها سودى نداشت! اين سنّت خداوند است كه همواره در ميان بندگانش اجرا شده است.

و همچنین پیامبر اکرم(ص) در این خصوص می‌فرمایند:

«مَنْ‏ تَابَ‏ قَبْلَ‏ أَنْ‏ يُعَايِنَ‏ قَبِلَ‏ اللَّهُ‏ تَوْبَتَه‏»(4)
هر کس، پیش از مشاهده(مرگ)، توبه کند خداوند توبه اش را مى پذیرد.

اما از ظاهر برخی روایات برداشت می شود که با ظهور حضرت مهدی(ع) توبه کسی پذیرفته نمی شود، مثلا امام صادق(ع) در مورد آیه شریفه: «يوم يأ‌تي بعض آيات ربّک لا ينفع نفساً ايمانها لم تکن آمنت من قبل او کسبت في ايمانها خيراً» می‌فرماید:
«يعني خروج القائم المنتظر منّا»(5)؛ مراد قرآن کریم خروج قائم منتظر از ماست.

و باز در روایتی دیگر در مورد همین آیه شریفه می‌فرمایند:

«الْآيَاتُ هُمُ الْأَئِمَّةُ وَ الْآيَةُ الْمُنْتَظَرَةُ هُوَ الْقَائِمُ ع فَيَوْمَئِذٍ لَا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلِ قِيَامِهِ بِالسَّيْفِ وَ إِنْ آمَنَتْ بِمَنْ تَقَدَّمَهُ مِنْ آبَائِهِ ع‏(6)؛ ترجمه: آیات همان ائمه(ع) هستند و آیه منتظره همان قائم(ع) است، پس در هنگام ظهور، کسی که قبل از قیام آن حضرت(ع) با شمشیر ایمان نیاورده، ایمان او نفعی ندارد، اگرچهبه پدرانش(ع) ایمان آورده باشد.

اما نمی توانیم این روایات را به این معنا بدانیم که با ظهور آن حضرت(ع) توبه کسی پذیرفته نمی شود، چرا که با بررسی روایات دیگر، معلوم می شود که مراد روایات فوق چیز دیگری است، ما به بیان چند دسته از این روایاتی که به طور ضمنی اشاره به قبول توبه در هنگام ظهور دارند می پردازیم:
1- امام زمان خودشان را امان اهل زمین معرفی می کنند، نه فقط امان شیعه یا امان امت اسلام
«إِنِّي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْض‏» (7)

2- روایاتی که دلالت دارند بر این که آن حضرت(ع) تنها با کسانی خواهد جنگید که سر جنگ داشته باشند، و حتی آنها جنگ را شروع کنند:
«فَيَقْتُلُ الْمُقَاتِلَةَ وَ لَا يَزِيدُ عَلَى ذَلِكَ شَيْئا» (8) پس (تنها) شروع کنندگان جنگ را می کشد و بر آن چیزی نمی افزاید
و در روايت ديگري آمده است:
«فَتُقَاتِلُونَه ُ فَيُقَاتِلُكُمْ فَيَقْتُلُكُم...»(9)؛ شما با او می‌جنگید، پس او با شما می‌جنگد و شما را می کشد.

3- یا روایاتی که می گویند آن حضرت(ع) حتی مسیحیان و یهودیان را با اجبار به اسلام دعوت نمی کند،
ابابصیر می گوید از امام صادق(ع) در مورد سرنوشت اهل کتاب در زمان ظهور پرسیدم، آن حضرت فرمودند:
«يُسَالِمُهُمْ كَمَا سَالَمَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص» (10)؛ ترجمه: با آنها به مسالمت رفتار خواهد کرد، همان طور که پیامبر(ص) با آنها اینگونه رفتار مینمود.

4- طبق روایات آن حضرت مردم را به راه درست و ایمان و راه مستقیم دعوت می‌کند، اگر باب توبه بسته شده بود، دعوت به بازگشت و ایمان معنا نمی داشت:
«إِذَا قَامَ الْقَائِمُ ع دَعَا النَّاسَ إِلَى الْإِسْلَامِ جَدِيداً وَ هَدَاهُمْ إِلَى أَمْرٍ قَدْ دَثَرَ وَ ضَلَّ عَنْهُ الْجُمْهُورُ»(11)؛ ترجمه: زمانی که حضرت قائم(علیه السلام) قیام می کند، مردم را مجدداً به اسلام فرا می خواند و به امری هدایت می کند که فراموش شد و جمهور از آن منحرف شده اند

پس توبه انسان‌ها با ظهور امام زمان(ع) هم پذیرفته می‌شود، اصلا حضرت(ع) می آیند که مردم را به سمت خدا بازگردانده و توبه دهند، امام زمان(ع) تجلی رحمت الهی است، اما آنچه که از روایات فهمیده می شود، این است که امام معصوم نیز از آیات الهی است، و با دیدن آیاتی مثل عذاب الهی، مرگ، یا حجت الهی یعنی «امام» دیگر عذر کسی برای ایمان نیاوردن پذیرفته نخواهد شد، پس کسی که در زمان ظهور با وجود امام زمان(ع) حجت الهی بر او تمام شود و باز هم ایمان نیاورد دیگر توبه او پذیرفته نخواهد شد و به او فرصت نمی دهند که بعدا ایمان آورد، نه این که قبل از این که بر او اتمام حجت شود او را گردن زنند! همانطور که از برخی روایات برداشت می شود که اگر کسی در ظاهر ایمان آورده باشد آن حضرت(ع) ایمان او را نخواهد پذیرفت، چرا که طبق باطن افراد با آنها برخورد میکنند:
«ثُمَ‏ يَدْخُلُ‏ الْكُوفَةَ فَيَقْتُلُ‏ بِهَا كُلَ‏ مُنَافِقٍ‏ مُرْتَاب» (12)‏
سپس داخل کوفه می‌شود پس هر منافق شکاک را می‌کشد.
منافق یعنی کسی که ظاهرا ایمان آورده، اما در باطن منکر است، لذا آن حضرت(ع) او را باقی نمی گذارند به این امید که شاید بعدها مهلت توبه پیدا نماید، چرا که حجت بر او تمام شده است، و تعبیر «مرتاب» هم همین معنا را می رساند، چرا که «ریب» به معنای بدترین شک است(13) شکی که با تهمت همراه است(14)و شکی که بطلان آن روشن شود(15) پس «مرتاب» به معنای کسی است که در شک خودش مغرض است نه این که واقعا شک کرده باشد.

با این اوصاف روشن می‌شود که امام زمان(ع) پس از ظهور تنها با معاندین و کسانی که با آن حضرت سر جنگ دارند، مقاتله خواهند نمود، می ماند انسان های جاهل و یا غافل، امام(ع) در برابر این انسان ها هرگز برخورد خشن نخواهند داشت، بلکه این دو مانع (جهالت و غفلت) را برطرف خواهند کرد، مانند سیره جدشان پیامبر(ص) آنها را دعوت به حق نموده و از گمراهی ها باز می دارند، در روایات بسیاری به طور ضمنی به این سوال شما پاسخ گفته شده، و ائمه(ع) از تکامل عقول و علوم و... در زمان آن حضرت(ع) سخن گفته اند:

امام باقر(ع) می فرمایند:
«إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ كَمَلَتْ بِهَا أَحْلَامَهُم»(16)
هنگامی که قائم ما قیام کند دستش را بر سر بندگان خواهد نهاد، پس عقل آنها به این واسطه جمع شده و صبر و حلم آنها کامل خواهد شد.

ودر روایتی مشابه می‌فرماید بدین واسطه اخلاق آنان کامل خواهد شد.(17)

امام صادق(ع) نیز می فرمایند:
«الْعِلْمُ سَبْعَةٌ وَ عِشْرُونَ حَرْفاً فَجَمِيعُ مَا جَاءَتْ بِهِ الرُّسُلُ حَرْفَانِ فَلَمْ يَعْرِفِ النَّاسُ حَتَّى الْيَوْمِ غَيْرَ الْحَرْفَيْنِ فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا أَخْرَجَ الْخَمْسَةَ وَ الْعِشْرِينَ حَرْفاً فَبَثَّهَا فِي النَّاسِ وَ ضَمَّ إِلَيْهَا الْحَرْفَيْنِ حَتَّى يَبُثَّهَا سَبْعَةً وَ عِشْرِينَ حَرْفاً»(18)
علم بیست و هفت حرف است، پس آنچه که انبیاء آورده اند دو حرف است، پس مردم تا امروز بیش از دو حرف آگاه نیستند، اما هنگامی که قائم ما قیام کند، بیست و پنج حرف (باقیمانده) را بیرون خواهد آورد و آن را در میان مردم گسترش خواهد داد، و آن دو حرف را نیز بدان ضمیمه خواهد نمود تا همه بیست و هفت حرف علم در میان مردم باشد.

امام علی(ع) نیز می فرمایند:
«أَلَا وَ إِنَّ مَنْ أَدْرَكَهَا مِنَّا يَسْرِي فِيهَا بِسِرَاجٍ مُنِيرٍ وَ يَحْذُو فِيهَا عَلَى مِثَالِ الصَّالِحِينَ لِيَحُلَّ فِيهَا رِبْقاً وَ يُعْتِقَ فِيهَا رِقّاً وَ يَصْدَعَ شَعْباً وَ يَشْعَبَ صَدْعاً فِي سُتْرَةٍ عَنِ النَّاسِ لَا يُبْصِرُ الْقَائِفُ أَثَرَهُ وَ لَوْ تَابَعَ نَظَرَهُ ثُمَّ لَيُشْحَذَنَّ فِيهَا قَوْمٌ شَحْذَ الْقَيْنِ النَّصْلَ تُجْلَى بِالتَّنْزِيلِ أَبْصَارُهُمْ وَ يُرْمَى بِالتَّفْسِيرِ فِي مَسَامِعِهِمْ وَ يُغْبَقُونَ كَأْسَ الْحِكْمَةِ بَعْدَ الصَّبُوح‏»(19)
بدانید آن کس از ما (حضرت مهدی عج) که فتنه های آینده را در یابد، با چراغی روشنگر در آن، گام می نهد و بر همان سیره و روش صالحان (پیامبر اکرم ص) رفتار میکند، تا گره ها را بگشاید، بردگان و ملتهای اسیر را آزاد کند … . سپس گروهی برای در هم کوبیدن فتنه ها آماده می شوند و چونان شمشیرها صیقل میخورند. دیده هایشان با قرآن روشنایی گیرد، و در گوشهاشان تفسیر قرآن طنین افکند و در صبحگاهان و شامگاهان، جام‌های حکمت سر می کشند.

با این اوصاف روشن می شود که با ظهور آن حضرت(ع) یک نهضت عظیم علمی و فرهنگی به راه خواهد افتاد که هم از لحاظ عمق بسیار عمیق و ژرف است، به طوری که زنان در خانه می توانند مطابق کتاب خدا و روایات حکم کنند (20) و هم به لحاظ گستردگی جغافیایی محدود به منطقه خاصی نمی شود، و هیچ شهر و روستایی، ولو کوچک، از این ترویج فرهنگ غنی شیعه محروم نمیماند، همانطور که در روایات آمده است:
«حتي لا يبقي قرية الا نودي فيها بشهادة ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله بكرة و عشياً»(21)
ديگر در روي زمين هيچ نقطه‌اي نمي‌ماند جز اين‌كه ديگر در روي زمين هيچ نقطه‌اي نمي‌ماند، جز اين‌كه هر صبح و شام در آن به يكتايي خدا و رسالت پيامر صلي الله عليه و آله ندا داده مي‌شود.

و امام علی(ع) می فرمایند:
«كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى شِيعَتِنَا بِمَسْجِدِ الْكُوفَةِ قَدْ ضَرَبُوا الْفَسَاطِيطَ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ الْقُرْآنَ كَمَا أُنْزِل‏» (22)
گویا می بینم که شیعیان ما در مسجد کوفه چادرهایی برقرار ساخته اند و به مردم قرآن را همان گونه که نازل شده می آموزند.

و نیز می فرمایند:
«يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً وَ نُوراً وَ بُرْهَاناً يَدِينُ لَهُ عَرْضُ الْبِلَادِ وَ طُولُهَا حَتَّى لَا يَبْقَى كَافِرٌ إِلَّا آمَنَ وَ لَا طَالِحٌ إِلَّا صَلَح‏»(23)
(امام زمان «عج»)زمین را پر از عدل و داد و نور و برهان خواهد کرد، از شرق و غرب عالم دین را از او میگیرند، به طوری که کافری نمی ماند مگر این که ایمان می آورد، و هیچ فاسدی نمی ماند مگر این که صالح می شود.

همچنین امام سجاد(ع) می فرمایند:
«إِذَا قَامَ قَائِمُنَا أَذْهَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ شِيعَتِنَا الْعَاهَةَ وَ جَعَلَ قُلُوبَهُمْ كَزُبَرِ الْحَدِيد»(24)
هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند هر آفتی(مادی و معنوی) را از شیعیان ما دور می سازد و قبلهایشان را مانند تکه های عظیم آهن استوار می کند.

این انقلاب فرهنگی عظیم به گونه ای است که در همین منطقه عراق و شام که امروز امنیت برای هیچ موجودی وجود ندارد، طبق فرمایش حضرت علی(ع) اینگونه خواهد شد:

«وَ لَوْ قَدْ قَامَ قَائِمُنَا لَأَنْزَلَتِ السَّمَاءُ قَطْرَهَا وَ لَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ نَبَاتَهَا وَ لَذَهَبَتِ الشَّحْنَاءُ مِنْ قُلُوبِ الْعِبَادِ وَ اصْطَلَحَتِ السِّبَاعُ وَ الْبَهَائِمُ حَتَّى تَمْشِي الْمَرْأَةُ بَيْنَ الْعِرَاقِ إِلَى الشَّامِ لَا تَضَعُ قَدَمَيْهَا إِلَّا عَلَى النَّبَاتِ وَ عَلَى رَأْسِهَا زِينَتُهَا لَا يُهَيِّجُهَا سَبُعٌ وَ لَا تَخَافُه‏»(25)
اگر قائم ما قیام کند... کینه و عداوت از دل مردم زائل می‏شود... چنانکه اگر زنی با پای پیاده از عراق به شام برود، درحالیکه قدم‏هایش را در آن فاصله بر روی گیاهان و سبزه‏ها خواهد گذاشت و زیورآلات خود را هم همراه داشته باشد، هیچ خطری از جانب درندگان وی را تهدید نخواهد کرد و ترسی برایش نخواهد بود.

_________________________

1) مطالب فوق در مورد علائم ظهور استفاده شده از کتاب موسوعة الامام المهدی، آیت الله سید محمد صادق صدر، نشر دارالمجتبی، چاپ دهم، بی تا، قم، صص329الی335؛ با تصرف و تبیین.
2) الأنعام-158.
3) غافر-85.
4) الکافی، شیخ کلینی، دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، 1407ق، تهران، ج2، ص440.
5) کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، نشر اسلاميه‏، چاپ دوم، 1395ق، تهران، ج2، ص357.
6) همان، ج‏1 ص 18.
7) بحار الانوار، علامه مجلسی، دار إحياء التراث العربي‏، چاپ دوم، 1403ق، بیروت، ج75، ص380.
همان، ج‏52، ص 188.
9) همان، ج‏52 ص 375.
10) همان، ج52، ص376.
11) همان، ج51، ص30.
12) الارشاد، شیخ مفید، كنگره شيخ مفيد، چاپ اول، 1413ق، قم، ج2، ص384.
13) قاموس قرآن، علی اکبر قرشی، دار الكتب الاسلامية، چاپ ششم، 1412، تهران، ج4، ص151.
14) النهایة، ابن اثیر جزری، موسسه مطبوعاتي اسماعيليان‏، چاپ چهارم، 1367ش، قم، ج3، ص286.
15) المفردات، راغب اصفهانی، الدار الشامية، چاپ اول، 1412ق، دمشق، ج2، ص115.
16) کمال الدین، ج2، ص675.
17) بحار الانوار، ج52، ص336.
18) همان، ج52، ص336.
19) نهج البلاغه(صبحی صالح)، نشر هجرت‏، چاپ اول، 1414ق، قم، خطبه 150، ص208.
20) الغیبه، نعمانی، نشر صدوق‏، چاپ اول، 1397ق، قم، ص239.
21) بحار الانوار، ج51، ص60.
22) الغیبة نعمانی، ص318.
23) بحارالانوار، ج52، ص280.
24) خصال، شیخ صدوق، جامعه مدرسين‏، چاپ اول، 1362ش، قم، ج2، ص541.
25) بحارالانوار، ج10، ص104.