جمع بندی فشار قبر
تبهای اولیه
آیا کسانی که در راه خدا شهید میشوند هم فشار قبر دارن؟ فشار قبر برای چه کسانی هست؟ برای چه کسانی نیست؟ ما باید چه کارکنیم که فشار قبر نداشته باشیم؟
با سلام خدمت شما دوست گرامی
با توجه به آیات و روایات وارد شده درباره شهدا و فضایل آنها می توان گفت که فشار قبر از آنها برداشته شده و درون قبر سختی به آنها نمی رسد:
آیات:[="#800080"]
«ولا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون . فرحين بماءاتيهم الله من فضله و يستبشرون بالذين لم يلحقوا بهم من خلفهم الا خوف عليهم ولاهم يحزنون؛ (اي پيامبر) هرگز كساني را كه در راه خدا كشته شدند، مردگان مپندار،بلكه آنان زنده بوده و نزد پروردگارشان روزي داده مي شوند. آنها به خاطر نعمت هاي فراواني كه خداوند از فضل خود به ايشان بخشيده است خوشحالند و (نيز) به جهت كساني كه هنوز به آنان نپيوسته اند خوش وقت؛ (زيرا جايگاه برجسته آنها را در آن جهان
ديده و مي دانند) كه آنها نه ترسي خواهند داشت و نه غمي» (آل عمران، آيه 169 -170).
بنا بر این آیه شهدا نه ترس و نه غمی در سرای دیگر که همان برزخ است ندارند و فشار قبر از بزرگترین نگرانی های انسان در قبر است.[/]
[="#B22222"]روایات[/][="#0000FF"]
«قيل للنبي(ص) ما بال الشهيد لايفتن في قبره؟ قال: كفي بالبارقه فوق رأسه فتنه؛ از پيامبر(ص) پرسيده شد، چراشهيد در قبرش مورد آزمايش و درد و رنج قرار نمي گيرد؟ پيامبر(ص) در پاسخ فرمود:
درد و رنج حاصل از درخشش شمشير بر سرش، او را كافي است» (وسايل الشيعه، ج 15، ص11، آل البيت)
«عن ابي جعفر(ع) قال: اول قطره من دم الشهيد كفاره لذنوبه الا الدين، فان كفارته قضاؤه؛ امام صادق(ع) فرمود: نخستين قطره از خون شهيد، پوشاننده
گناهان او جز دين است؛ چرا كه كفاره دين، پرداخت آن مي باشد» (همان، ج 18، ص 326).
امام باقر(ع) مي فرمايد: «من لقي العدو فصبر حتي يقتل او يغلب لم يفتن في قبره؛ کسي که با دشمن ملاقات کند و صبر کند تا کشته شود يا پيروز شود در قبر سختي نمي بيند (ميزان الحکمه عربي، ج 5، ص 193).[/]
ما باید چه کارکنیم که فشار قبر نداشته باشیم؟
آنچه میتواند از فشار و یا عذاب قبر جلوگیری کند اموری است که در روایات ذکر شده است که عبارتند از:
1ـ اعمال صالح:
امام صادق (ع) میفرماید: چون مومن وارد قبرش شود نماز در جانب راست و زکاه در طرف چپ او قرار میگیرد و نیکی بر او سایه میافکند و صبر در گوشهای قرار گیرد هنگامی که دو فرشته برای پرستش بر او داخل شوند صبر به نماز و زکاه و نیکی گوید: مواظب صاحب خود باشید و اگر شما عاجز از مواظبت او هستید من از او مواظبت کنم.(73)
2ـ اتمام رکوع: امام باقر (ع) کسی که رکوعش را تمام کند وحشت قبر او را نمیگیرد(74).
3ـ کمک به همنوعان: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که غم و اندوه مؤمنی را برطرف کند خداوند غم و غصه آخرت او را بر طرف میکند و از قبرش در حالی که دلی شاد دارد خارج میشود(75).
4ـ نماز شب: امام رضا (ع) میفرماید: مواظبت در انجام نماز شب کنید بندهای که در آخر شب برخیزد و هشت رکعت نماز گذارد و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت وتر را بجا آورد و در قنوتش هفتاد بار استغفار کند از عذاب قبر و آتش در پناه خدا باشد و عمرش طولانی و روزی او فراوان گردد(76).
5ـ پاشیدن آب بر روی قبر: از امام صادق (ع) در باره پاشیدن آب بر روی قبر پرسیده شد حضرت فرمود: تا وقتی که رطوبت در خاک قبر باقی است عذاب از میت کناره میگیرد(77).
6ـ مرگ هنگام نزول رحمت: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که بین زوال شمس روز پنج شنبه تا ظهر روز جمعه بمیرد خداوند او را از فشار قبر محافظت میکند(78).
7ـ چهار بار به حج رفتن: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که چهار حج بجا آورد هیچ گاه او فشار قبر نمیگیرد.(79)
8ـ تلاوت بعضی از سورههای قرآن مثل سوره زخرف و قرائت سوره نساء در هر جمعه و قرائت سوره قلم در نماز واجب یا مستحب چنان که در روایات ذکر شده است.(80)
9ـ ذکر لا اله الا الله: پیامبر (ص) میفرماید: هر کس در هر روز صد بار لا اِلهُ اِلاّ اللهُ الْمُلِکْ الْحُقًّ الْمْبِینُ بگوید برای او امان از تنگدستی و از ترس قبر خواهد بود و بی نیازی را برای وی جلب میکند و درهای بهشت را به روی او گشاده دارد.(81)
10ـ تلقین پس از دفن: امام صادق (ع) فرمود: چه چیز مانع است شما را از این که کاری کنید که میت شما از دیدن منکر و نکیر در امان باشد راوی میگوید گفتم چه کنیم؟ حضرت فرمود: چون میت دفن شد باید ولی او نزد قبرش بماند و دهان خود را نزد سمت سر آن میت نزدیک کند پس به صدای بلند تلقین بخواند پس منکر به نکیر میگوید برویم زیرا حجت را به او تلقین کردند.(82)
11ـ قرار دادن دو چوب با میت: امام باقر (ع) میفرماید: تا دو چوب تر باشند میت معذب نمیشود و بعد از خشک شدن آن دو چوب هم او را عذابی نیست ان شاء الله(83)
12ـ خیرات بازماندگان: امام صادق (ع) میفرماید: میت در فشار و رنج بسر میبرد به خاطر نماز برادرش خداوند قبر او را وسعت میدهد(84).
13ـ گذاشتن تربت حضرت ابی عبد الله (ع) در قبر: روایتی نقل شده که زن بدکاره ای زنا میداد و اولاد خود را که از طریق زنا متولد شده بودند با آتش میسوزاند و غیر از مادرش از این ماجرا کسی خبر نداشت وقتی آن زن از دنیا رفت زمین او را قبول نمیکرد او را به جای دیگر منتقل کردند باز زمین او را نپذیرفت. جریان را به امام صادق (ع) گزارش دادند حضرت به مادرش فرمود: زمین این زن را قبول نمیکند چون خلق خدا را به عذابی که مختص خدا است عذاب کرده است در قبر او تربت امام حسین (ع) بگذارید پس چنین کردند خداوند عیب او را پوشاند و زمین او را پذیرفت.(85)
14ـ محبت اهل بیت (ع): پیامبر (ص) فرمودند: محبت و علاقه به من و اهل بیتم در هفت جای بسیار هولناک کار ساز و نجات بخش است: 1ـ هنگام مرگ 2ـ در قبر 3ـ هنگام زنده شدن مردگان در قیامت 4ـ هنگام باز شدن کتاب عمل 5ـ هنگام حساب 6ـ هنگام سنجش افکار و اعمال 7ـ زمان عبور از صراط(86)
15ـ صلوات بر پیغمبر: پیامبر اکرم (ص) میفرماید: صلوات بر من سبب نور در قبر میشود.(87)
16ـ اخلاق پسندیده: پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: سه گروه از زنان عذاب قبر ندارند و در قیامت هم با حضرت فاطمه (ع) محشور میشوند 1ـ زنی که با فقر و تنگدستی شوهر خود بسازد. 2ـ زنی که با بد اخلاقی شوهر صبر و بردباری خود را از دست ندهد. 3ـ زنی که مهریه خود را به شوهر ببخشد(88).
17ـ زیارت قبر امام حسین (ع): در روایت است که یکی از پاداشهایی که خداوند به زایر قبر امام حسین (ع) میدهد آن است که از عذاب و فشارهای قبر او را نجات میدهد(89).
18ـ نماز و استغفار و صدقه بازماندگان:
پیامبر اکرم (ص) میفرماید: سختترین شبها شب اول قبر است که شما میتوانید با پرداخت صدقه به مردگان خود ترحم کنید و اگر مالی برای صدقه نداشتید لااقل دو رکعت نماز بخوانید و به روح او هدیه کنید که خداوند از آن لحظه هزار فرشتهای به سوی قبرش میفرستد که با هر فرشتهای لباسی است و قبر او را از تنگی و فشار رهانیده و وسعت میبخشد(90).
امام صادق (ع) میفرماید: اِنُّ الْمُیِّتَ لَیُفْرُحْ بِالتَّرُحْمِ عُلَیًهِ وُالاْسًتِغْفارِ لَهْ کَما یُفْرُحْ الْحُیًّ بِالْهُدِیُهِ همانگونه که زندگان با هدایا شاد میشوند اهل قبر و برزخیان با ترحم و استغفاری که نسبت به آنان میشود شاد میگردند(91).
پیامبر (ص) به قبری که روز گذشته انسانی در آن دفن شده بود عبور فرمود در حالی که بستگان او میگریستند حضرت فرمود: دو رکعت نماز سبک از آنچه شما سبک میشمارید در نزد صاحب این قبر از همه دنیای شما محبوبتر است(92).
19ـ زیارت قبور: امام صادق (ع) در باره زیارت قبرها میفرماید: اموات با شما انس میگیرند و چون از ایشان دور شوید دچار وحشت شوند(93).
20ـ ارشاد و هدایت جامعه: علی (ع) میفرماید: کسی که افراد مستضعف فکری را تقویت کند و او را در برابر مخالفان راه ما با اسلحه استدلال مجهز کند در برزخ مورد لطف مخصوص خداوند قرار میگیرد و خداوند عقاید حقه را به او تلقین میکند و قبر او را به صورت بهترین باغهای بهشتی در میآورد(94).
21ـ شاد کردن مومن: امام صادق (ع) میفرماید: هر که به مومنی شادی رساند خداوند از آن شادی مخلوقی آفریند که هنگام مرگ دیدارش کند و به او گوید: ای دوست خدا مژده باد تو را به کرامت و رضوان خدا پس همواره همراه او باشد تا داخل قبرش شود و به او همان سخن را گوید و چون از گور برخیزد به او همچنان گویند و همواره در کنار او باشد و هنگام هر ترسی او را مژده میدهد مومن به او میگوید: تو کیستی خدایت رحمت کند؟ گوید من آن شادی هستم که به فلانی رساندی(95).
منبع:http://www.pasokhgoo.ir/node/1185
مرکز ملی پاسخگویی
فشار قبر چیست؟
در شب اوّل قبر برای هر انسانی حوادثی اتفاق میافتد. از جمله این حوادث فشار قبر است. البته بايد دانست كه مقصود از فشار قبر این نیست که در قبور خاکى - که مثلا قطعه ای از آرامگاه است - فشارى بر بدن انسان ها وارد مىشود؛ بلکه چون مقصود از قبر در بسیارى از روایات، عالم برزخ است ، مقصود از: «فشار قبر» هم عذاب خاصى است که انسان در آن عالم متناسب با رفتارهاى خود مىبیند.
فشار و عذاب قبر، جسمانى و روحانى است، ولى جسم و بدن برزخى عذاب و فشار مىبیند؛ نه بدن مادی؛ زیرا روح انسان در عالم برزخ، با بدن برزخى - که متناسب با آن عالم است - همراه میشود.
عذاب قبر براى برخى از مومنان که مبتلا به برخی گناهان شده اند ، نعمت است؛ زیرا در عالم برزخ ، متناسب با کمیت و کیفیت گناه در عذابند و هرگاه از آن گناه پاک شدند ، در عالم قیامت با پاکی وارد بهشت می گردند.
آن گونه که از برخی احادیث استفاده میشود، فشار قبر برای برخی کیفر اعمال محسوب میشود و برای برخی، ملایمتر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهیها است. امام صادق (ع) از پیامبر اکرم نقل فرمود: فشار قبر برای مؤمن، کفاره نعمتهایی است که ضایع کرده است.(1)
با دقت در رواياتي كه در اين خصوص وارد شده مي توان دريافت که: مسئله فشار قبر بسیار مهم و جدي است و باید از عذاب و سختی آن بیمناک بود و آن را محدود در افراد خاصي ندانست .
ابی بصیر میگوید: از امام صادق (ع) پرسیدم: آیا کسی از فشار قبر در امان است؟ فرمود: از آن به خدا پناه میبرم. چه اندکند کسانی که فشار قبر نداشته باشند. (2)
در مجموع آنچه از اخبار به دست میآید، آن است که: ایمان و عمل صالح موجب امان از فشار قبر است. به هر مقدار نقصانی که در این دو باشد، به همان اندازه عقوبتهایی از جمله فشار قبر را در پی خواهد داشت. اخلاق خوب، تلاوت قرآن، به جا آوردن حج، زیارت اباعبدالله (ع) و برخی اعمال دیگر موجب امان از فشار قبرخواهد شد.
______________
1. بحارالانوار، ج6 ، ص 221.
2. همان، ص 261.
آنچه میتواند از فشار و یا عذاب قبر جلوگیری کند اموری است که در روایات ذکر شده است که عبارتند از:
1ـ اعمال صالح:
امام صادق (ع) میفرماید: چون مومن وارد قبرش شود نماز در جانب راست و زکاه در طرف چپ او قرار میگیرد و نیکی بر او سایه میافکند و صبر در گوشهای قرار گیرد هنگامی که دو فرشته برای پرستش بر او داخل شوند صبر به نماز و زکاه و نیکی گوید: مواظب صاحب خود باشید و اگر شما عاجز از مواظبت او هستید من از او مواظبت کنم.(73)
2ـ اتمام رکوع: امام باقر (ع) کسی که رکوعش را تمام کند وحشت قبر او را نمیگیرد(74).
3ـ کمک به همنوعان: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که غم و اندوه مؤمنی را برطرف کند خداوند غم و غصه آخرت او را بر طرف میکند و از قبرش در حالی که دلی شاد دارد خارج میشود(75).
4ـ نماز شب: امام رضا (ع) میفرماید: مواظبت در انجام نماز شب کنید بندهای که در آخر شب برخیزد و هشت رکعت نماز گذارد و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت وتر را بجا آورد و در قنوتش هفتاد بار استغفار کند از عذاب قبر و آتش در پناه خدا باشد و عمرش طولانی و روزی او فراوان گردد(76).
5ـ پاشیدن آب بر روی قبر: از امام صادق (ع) در باره پاشیدن آب بر روی قبر پرسیده شد حضرت فرمود: تا وقتی که رطوبت در خاک قبر باقی است عذاب از میت کناره میگیرد(77).
6ـ مرگ هنگام نزول رحمت: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که بین زوال شمس روز پنج شنبه تا ظهر روز جمعه بمیرد خداوند او را از فشار قبر محافظت میکند(78).
7ـ چهار بار به حج رفتن: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که چهار حج بجا آورد هیچ گاه او فشار قبر نمیگیرد.(79)
8ـ تلاوت بعضی از سورههای قرآن مثل سوره زخرف و قرائت سوره نساء در هر جمعه و قرائت سوره قلم در نماز واجب یا مستحب چنان که در روایات ذکر شده است.(80)
9ـ ذکر لا اله الا الله: پیامبر (ص) میفرماید: هر کس در هر روز صد بار لا اِلهُ اِلاّ اللهُ الْمُلِکْ الْحُقًّ الْمْبِینُ بگوید برای او امان از تنگدستی و از ترس قبر خواهد بود و بی نیازی را برای وی جلب میکند و درهای بهشت را به روی او گشاده دارد.(81)
10ـ تلقین پس از دفن: امام صادق (ع) فرمود: چه چیز مانع است شما را از این که کاری کنید که میت شما از دیدن منکر و نکیر در امان باشد راوی میگوید گفتم چه کنیم؟ حضرت فرمود: چون میت دفن شد باید ولی او نزد قبرش بماند و دهان خود را نزد سمت سر آن میت نزدیک کند پس به صدای بلند تلقین بخواند پس منکر به نکیر میگوید برویم زیرا حجت را به او تلقین کردند.(82)
11ـ قرار دادن دو چوب با میت: امام باقر (ع) میفرماید: تا دو چوب تر باشند میت معذب نمیشود و بعد از خشک شدن آن دو چوب هم او را عذابی نیست ان شاء الله(83)
12ـ خیرات بازماندگان: امام صادق (ع) میفرماید: میت در فشار و رنج بسر میبرد به خاطر نماز برادرش خداوند قبر او را وسعت میدهد(84).
13ـ گذاشتن تربت حضرت ابی عبد الله (ع) در قبر: روایتی نقل شده که زن بدکاره ای زنا میداد و اولاد خود را که از طریق زنا متولد شده بودند با آتش میسوزاند و غیر از مادرش از این ماجرا کسی خبر نداشت وقتی آن زن از دنیا رفت زمین او را قبول نمیکرد او را به جای دیگر منتقل کردند باز زمین او را نپذیرفت. جریان را به امام صادق (ع) گزارش دادند حضرت به مادرش فرمود: زمین این زن را قبول نمیکند چون خلق خدا را به عذابی که مختص خدا است عذاب کرده است در قبر او تربت امام حسین (ع) بگذارید پس چنین کردند خداوند عیب او را پوشاند و زمین او را پذیرفت.(85)
14ـ محبت اهل بیت (ع): پیامبر (ص) فرمودند: محبت و علاقه به من و اهل بیتم در هفت جای بسیار هولناک کار ساز و نجات بخش است: 1ـ هنگام مرگ 2ـ در قبر 3ـ هنگام زنده شدن مردگان در قیامت 4ـ هنگام باز شدن کتاب عمل 5ـ هنگام حساب 6ـ هنگام سنجش افکار و اعمال 7ـ زمان عبور از صراط(86)
15ـ صلوات بر پیغمبر: پیامبر اکرم (ص) میفرماید: صلوات بر من سبب نور در قبر میشود.(87)
16ـ اخلاق پسندیده: پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: سه گروه از زنان عذاب قبر ندارند و در قیامت هم با حضرت فاطمه (ع) محشور میشوند 1ـ زنی که با فقر و تنگدستی شوهر خود بسازد. 2ـ زنی که با بد اخلاقی شوهر صبر و بردباری خود را از دست ندهد. 3ـ زنی که مهریه خود را به شوهر ببخشد(88).
17ـ زیارت قبر امام حسین (ع): در روایت است که یکی از پاداشهایی که خداوند به زایر قبر امام حسین (ع) میدهد آن است که از عذاب و فشارهای قبر او را نجات میدهد(89).
18ـ نماز و استغفار و صدقه بازماندگان:
پیامبر اکرم (ص) میفرماید: سختترین شبها شب اول قبر است که شما میتوانید با پرداخت صدقه به مردگان خود ترحم کنید و اگر مالی برای صدقه نداشتید لااقل دو رکعت نماز بخوانید و به روح او هدیه کنید که خداوند از آن لحظه هزار فرشتهای به سوی قبرش میفرستد که با هر فرشتهای لباسی است و قبر او را از تنگی و فشار رهانیده و وسعت میبخشد(90).
امام صادق (ع) میفرماید: اِنُّ الْمُیِّتَ لَیُفْرُحْ بِالتَّرُحْمِ عُلَیًهِ وُالاْسًتِغْفارِ لَهْ کَما یُفْرُحْ الْحُیًّ بِالْهُدِیُهِ همانگونه که زندگان با هدایا شاد میشوند اهل قبر و برزخیان با ترحم و استغفاری که نسبت به آنان میشود شاد میگردند(91).
پیامبر (ص) به قبری که روز گذشته انسانی در آن دفن شده بود عبور فرمود در حالی که بستگان او میگریستند حضرت فرمود: دو رکعت نماز سبک از آنچه شما سبک میشمارید در نزد صاحب این قبر از همه دنیای شما محبوبتر است(92).
19ـ زیارت قبور: امام صادق (ع) در باره زیارت قبرها میفرماید: اموات با شما انس میگیرند و چون از ایشان دور شوید دچار وحشت شوند(93).
20ـ ارشاد و هدایت جامعه: علی (ع) میفرماید: کسی که افراد مستضعف فکری را تقویت کند و او را در برابر مخالفان راه ما با اسلحه استدلال مجهز کند در برزخ مورد لطف مخصوص خداوند قرار میگیرد و خداوند عقاید حقه را به او تلقین میکند و قبر او را به صورت بهترین باغهای بهشتی در میآورد(94).
21ـ شاد کردن مومن: امام صادق (ع) میفرماید: هر که به مومنی شادی رساند خداوند از آن شادی مخلوقی آفریند که هنگام مرگ دیدارش کند و به او گوید: ای دوست خدا مژده باد تو را به کرامت و رضوان خدا پس همواره همراه او باشد تا داخل قبرش شود و به او همان سخن را گوید و چون از گور برخیزد به او همچنان گویند و همواره در کنار او باشد و هنگام هر ترسی او را مژده میدهد مومن به او میگوید: تو کیستی خدایت رحمت کند؟ گوید من آن شادی هستم که به فلانی رساندی(95).
آیا کسانی که در راه خدا شهید میشوند هم فشار قبر دارن؟
سلام علیکم
از روايات يك نوع عذاب جداگانهاى به دست مى آيد كه همان فشار قبر است و برخى روايات اين عذاب را عام مى دانند، شامل حال مؤمنان.
رسول خدا(صلى الله عليه وآله) پس از خاكسپارى جنازه ى سعد بن معاذ صحابى فرمود: هيچ مؤمنى نيست كه فشار قبر نداشته باشد.[1] اگر كسى از فشار قبر رهايى مى يافت سعد بن معاذ از آن جمله مى بود.[2]
از امام صادق(عليه السلام) سوال شد: آيا كسى از فشار قبر رهايى مى يابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مى برم! چه بسيار اندك اند كسانى كه از عذاب قبر نجات يابند.[3]
در برخى از روايات اهل سنت نيز عذاب قبر متوجه همه معرفى شده است: مردگان در قبرشان عذاب مى شوند تا آنجا كه حيوانات صداى عذاب آنها را مى شنوند.[4]
از اين دست روايات بر مى آيد كه كافر، مؤمن و مستضعف همه فشار و عذاب قبر دارند.
برخى منابع عذاب و فشار قبر را تنها مربوط كسانى مى دانند كه در قبر مورد سوال قرار مى گيرند يعنى گروه سوم كه مورد مواخذه سوال قرار نگرفته اند (ديوانگان و بچه ها و مستضعفين) عذاب قبر ندارند.[5]
شايد اين روايت شاهد گفتارشان باشد، يسئال و هو مضغوط[6] يعنى در حالى كه مورد پرسش قرار گرفته عذاب هم مى شود.
اين روايت در منابع تنها يكبار آمده است كه برخى در توجيه آن گفته اند: شايد مراد توضيح وضع كفار باشد كه سوال از آنها ماهيت عذاب دارند.
روايات ديگر عذاب و فشار قبر را از مؤمن به دور مى دانند. حضرت صادق(عليه السلام) در پاسخ ابوبصير فرمودند: هيهات ما على المؤمنين فيها شىء;[7] دور باد هرگز چيزى از فشار قبر بر مؤمنين نيست.
مرحوم مجلسى مى فرمايند: اگر مراد از عذاب نديدن مؤمنان، مومن كامل و واقعى باشد، پس رواياتى كه عذاب قبر را متوجه سعد بن معاذ و رقيّه دختر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) و فاطمه مادر حضرت على(عليه السلام) مى دانستند چه مى شود؟
ممكن است گفته شود اين كه مؤمنان عذاب و فشار قبر ندارند مراد عذاب و فشار شديد باشد، يا اين كه گفته شود، مؤمن عذاب و فشار قبر تنبيهى و از باب غضب الهى ندارند بلكه اگر فشارى دارد به خاطر لطف و كفاره ى گناهان او مى باشد.[8]
چنان كه حديث مى فرمايد: فشار و عذاب قبر براى مؤمن كفاره ى (تاوان) كارهاى است كه انجام داده است مانند ضايع كردن نعمت هاى الهى.[9]
و نيز در حديث ديگر ضمن تفسير آيه ى قرآن آمده است: (فيومئذ لا يسال عن ذنبه)[10]. فرمودند: اينها كه روز قيامت از گناهانشان سوال نمى شود، كسانى اند كه از امير المؤمنان پيروى كرده اند و از دشمنانش بيزارى جسته اند، حلالش را حلال، حرامش را حرام داشته اند منتهى گناهانى داشته اند كه موفق به توبه نشده اند، خداوند آنها را برزخ عذاب مى كند تا در قيامت پاك شوند.[11]
قانون كلى عذاب و فشار قبر بيان شد، اما بايد دانست كه برخى از افراد به تصريح برخى از روايات از عذاب قبر معاف شده اند و نيز برخى از كارهاى خوب و مرگ در برخى از ساعات موجب كاهش و يا آمرزش فشار قبر مى شود.
رقيّه دختر گرامى پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) از كسانى است كه خود رسول خدا(صلى الله عليه وآله) برايش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهايى بخشيد.[12]
فاطمه بنت اسد مادر امام على(عليه السلام) با دعاى پيامبر(صلى الله عليه وآله) و تدفين در پيراهن مبارك او شامل آمرزش عذاب قبر شد.[13]
افراد ذيل نيز از عذاب و فشار قبر معاف اند:
كسانى كه تلقين سوم شده اند، يعنى پس از خاكسپارى روى قبر ا و عقايد دينى يادآورى شود.
كسانى كه از ظهر پنج شنبه تا جمعه فوت كرده اند.[14]
كسانى كه در قبر همراه شان جريدتين گذاشته اند، يعنى دو شاخه چوب سبز همراه او دفن كنند.
كسانى كه چهل نفر يا بيشتر به خوبى او شهادت دهند و از خداوند براى او طلب مغفرت كنند.[15]
كسانى در ركوع نمازشان كامل و تمام باشد.[16] خواندن سوره ى نساء در هر شب جمعه، مداومت بر خواندن سوره ى زخرف، نماز شب، دفن شدن در سرزمين نجف اشرف و... .[17]
اما عذاب و فشار قبر براى انبياء و امامان معصوم(عليهم السلام) مانند سوال در قبر از آنها جايى تصريح نشده است و بر اساس قواعدى كه درباره ى فشار قبر بيان شد، هر گونه عذاب و فشارى از وجود مبارك آنها به دور است چون نه گناهى دارند كه از باب كفاره و لطف عذاب شوند و نه هيچ كدام عاملى براى اين گونه عذاب ها در مورد آنها صادق است.
مرحوم شبّر مى فرمايد: در حديث وارد شده است كه تنها انبياء و امامان(عليهم السلام) ارواح آنها با اجسادشان از زمين به آسمان منتقل مى شوند و با همان اجساد دنيايى خود در نعمت به سر مى برند و اين ويژه ى حجت هاى الهى است.[18]
اما شهداء در فرهنگ قرآنى و روايى جايگاه ويژه اى دارند، از برخى امور دنيايى و آخرتى استثناء شده اند از جمله، بى نيازى از كفن و غسل در صورتى كه در معركه ى جنگ به شهادت برسد.[19] و همين طور بى نيازى از پرسش و پاسخ در قبر; از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) سوال شد، چرا شهيد در قبر مورد امتحان و آزمايش قرار نمى گيرد؟ فرمود: همان برق هاى شمشير كه بر سرش فرود مى آيند كفايت مى كند.[20]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ :
طوبا درختي است در بهشت در خانة امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ هيچ يك از شيعيان نيست، جز اين كه شاخهاي از شاخههايش در خانة اوست و امتي از امتها ميتواند از برگي از برگهايش سايه بگيرد.
(تفسير نور الثقلين، ج 2، ص 502)
________________________
[1]. بحار الانوار، 6 / 221، حديث 19 و ص 221، حديث 16.
[2]. الفروع من الكافى، 3 / 236،حديث 6; بحار الانوار، 6 / 261، حديث 102; علم اليقين، فيض كاشاني، تحقيق بيدار فر، قم، 1377. 2 / 1068.
[3]. الفروع من الكافى، 3 / 236،حديث 6; بحار الانوار، 6 / 261، حديث 102; علم اليقين، 2 / 1068.
[4]. شرح الصدور، سيوطى، دار ابن كثير، بيروت، لبنان، 1413، ص 225.
[5]. حق اليقين، مجلسى، ص 488.
[6]. الفروع من الكافى، 3 / 236، حديث 5.
[7]. الفروع من الكافى، 3 / 130.
[8]. حق اليقين، علامه مجلسى، ص 492; حق اليقين، عبدالله شبّر، 2 / 392.
[9]. بحار الانوار، 6 / 221.
[10]. الرحمن / 39.
[11]. بحار الانوار، 6 / 246، حديث 77.
[12]. الفروع من الكافى، 3 / 241، حديث 18.
[13]. گفتار صدوق، ( ترجمه اعتقادات ابن بابويه، محسن رضواني، قائم، قم، 1403، ص 48; حق اليقين، مجلسى، ص 482.
[14]. حق اليقين، عبدالله شبّر، 2 / 390; منازل الآخرة، شيخ عباس قمي، چاپ قائم قم، جيبي، بي تا، ص 27.
[15]. منازل الآخرة، ص 30 ـ 26.
[16]. منازل الآخرة، ص 30 ـ 26.
[17]. منازل الآخرة، ص 30 ـ 26.
[18]. حق اليقين، عبدالله شبّر، 2 / 381 ـ 380.
[19]. تهذيب الاحكام فى شرح المقنعه، شيخ طوسى، 6 / 140 (321 / 7).
[20]. فروع الكافى، 5 / 56، كتاب الجهاد، فضل الشهادة، حديث 5.
سوال:
آیا کسانی که در راه خدا شهید میشوند هم فشار قبر دارن؟فشار قبر برای چه کسانی هست؟برای چه کسانی نیست؟ما باید چه کارکنیم که فشار قبر نداشته باشیم؟
جواب:
با توجه به آیات و روایات وارد شده درباره شهدا و فضایل آنها می توان گفت که فشار قبر از آنها برداشته شده و درون قبر سختی به آنها نمی رسد:
آیات:
«ولا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون . فرحين بماءاتيهم الله من فضله و يستبشرون بالذين لم يلحقوا بهم من خلفهم الا خوف عليهم ولاهم يحزنون؛ (اي پيامبر) هرگز كساني را كه در راه خدا كشته شدند، مردگان مپندار،بلكه آنان زنده بوده و نزد پروردگارشان روزي داده مي شوند. آنها به خاطر نعمت هاي فراواني كه خداوند از فضل خود به ايشان بخشيده است خوشحالند و (نيز) به جهت كساني كه هنوز به آنان نپيوسته اند خوش وقت؛ (زيرا جايگاه برجسته آنها را در آن جهان
ديده و مي دانند) كه آنها نه ترسي خواهند داشت و نه غمي» (1).
بنا بر این آیه شهدا نه ترس و نه غمی در سرای دیگر که همان برزخ است ندارند و فشار قبر از بزرگترین نگرانی های انسان در قبر است.
روایات
«قيل للنبي(ص) ما بال الشهيد لايفتن في قبره؟ قال: كفي بالبارقه فوق رأسه فتنه؛ از پيامبر(ص) پرسيده شد، چراشهيد در قبرش مورد آزمايش و درد و رنج قرار نمي گيرد؟ پيامبر(ص) در پاسخ فرمود:
درد و رنج حاصل از درخشش شمشير بر سرش، او را كافي است» (2)
«عن ابي جعفر(ع) قال: اول قطره من دم الشهيد كفاره لذنوبه الا الدين، فان كفارته قضاؤه؛ امام صادق(ع) فرمود: نخستين قطره از خون شهيد، پوشاننده
گناهان او جز دين است؛ چرا كه كفاره دين، پرداخت آن مي باشد» (3).
امام باقر(ع) مي فرمايد: «من لقي العدو فصبر حتي يقتل او يغلب لم يفتن في قبره؛ کسي که با دشمن ملاقات کند و صبر کند تا کشته شود يا پيروز شود در قبر سختي نمي بيند (4).
آنچه میتواند از فشار و یا عذاب قبر جلوگیری کند اموری است که در روایات ذکر شده است که عبارتند از:
1ـ اعمال صالح:
امام صادق (ع) میفرماید: چون مومن وارد قبرش شود نماز در جانب راست و زکاه در طرف چپ او قرار میگیرد و نیکی بر او سایه میافکند و صبر در گوشهای قرار گیرد هنگامی که دو فرشته برای پرستش بر او داخل شوند صبر به نماز و زکاه و نیکی گوید: مواظب صاحب خود باشید و اگر شما عاجز از مواظبت او هستید من از او مواظبت کنم.
2ـ اتمام رکوع: امام باقر (ع) کسی که رکوعش را تمام کند وحشت قبر او را نمیگیرد(5).
3ـ کمک به همنوعان: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که غم و اندوه مؤمنی را برطرف کند خداوند غم و غصه آخرت او را بر طرف میکند و از قبرش در حالی که دلی شاد دارد خارج میشود.
4ـ نماز شب: امام رضا (ع) میفرماید: مواظبت در انجام نماز شب کنید بندهای که در آخر شب برخیزد و هشت رکعت نماز گذارد و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت وتر را بجا آورد و در قنوتش هفتاد بار استغفار کند از عذاب قبر و آتش در پناه خدا باشد و عمرش طولانی و روزی او فراوان گردد(6).
5ـ پاشیدن آب بر روی قبر: از امام صادق (ع) در باره پاشیدن آب بر روی قبر پرسیده شد حضرت فرمود: تا وقتی که رطوبت در خاک قبر باقی است عذاب از میت کناره میگیرد.
6ـ مرگ هنگام نزول رحمت: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که بین زوال شمس روز پنج شنبه تا ظهر روز جمعه بمیرد خداوند او را از فشار قبر محافظت میکند(7).
7ـ چهار بار به حج رفتن: امام صادق (ع) میفرماید: کسی که چهار حج بجا آورد هیچ گاه او فشار قبر نمیگیرد.(8)
8ـ تلاوت بعضی از سورههای قرآن مثل سوره زخرف و قرائت سوره نساء در هر جمعه و قرائت سوره قلم در نماز واجب یا مستحب چنان که در روایات ذکر شده است.
9ـ ذکر لا اله الا الله: پیامبر (ص) میفرماید: هر کس در هر روز صد بار لا اِلهُ اِلاّ اللهُ الْمُلِکْ الْحُقًّ الْمْبِینُ بگوید برای او امان از تنگدستی و از ترس قبر خواهد بود و بی نیازی را برای وی جلب میکند و درهای بهشت را به روی او گشاده دارد.
10ـ تلقین پس از دفن: امام صادق (ع) فرمود: چه چیز مانع است شما را از این که کاری کنید که میت شما از دیدن منکر و نکیر در امان باشد راوی میگوید گفتم چه کنیم؟ حضرت فرمود: چون میت دفن شد باید ولی او نزد قبرش بماند و دهان خود را نزد سمت سر آن میت نزدیک کند پس به صدای بلند تلقین بخواند پس منکر به نکیر میگوید برویم زیرا حجت را به او تلقین کردند.
11ـ قرار دادن دو چوب با میت: امام باقر (ع) میفرماید: تا دو چوب تر باشند میت معذب نمیشود و بعد از خشک شدن آن دو چوب هم او را عذابی نیست ان شاء الله. (9)
12ـ خیرات بازماندگان: امام صادق (ع) میفرماید: میت در فشار و رنج بسر میبرد به خاطر نماز برادرش خداوند قبر او را وسعت میدهد (10)
13ـ گذاشتن تربت حضرت ابی عبد الله (ع) در قبر: روایتی نقل شده که زن بدکاره ای زنا میداد و اولاد خود را که از طریق زنا متولد شده بودند با آتش میسوزاند و غیر از مادرش از این ماجرا کسی خبر نداشت وقتی آن زن از دنیا رفت زمین او را قبول نمیکرد او را به جای دیگر منتقل کردند باز زمین او را نپذیرفت. جریان را به امام صادق (ع) گزارش دادند حضرت به مادرش فرمود: زمین این زن را قبول نمیکند چون خلق خدا را به عذابی که مختص خدا است عذاب کرده است در قبر او تربت امام حسین (ع) بگذارید پس چنین کردند خداوند عیب او را پوشاند و زمین او را پذیرفت.(11 )
14ـ محبت اهل بیت (ع): پیامبر (ص) فرمودند: محبت و علاقه به من و اهل بیتم در هفت جای بسیار هولناک کار ساز و نجات بخش است: 1ـ هنگام مرگ 2ـ در قبر 3ـ هنگام زنده شدن مردگان در قیامت 4ـ هنگام باز شدن کتاب عمل 5ـ هنگام حساب 6ـ هنگام سنجش افکار و اعمال 7ـ زمان عبور از صراط.
15ـ صلوات بر پیغمبر: پیامبر اکرم (ص) میفرماید: صلوات بر من سبب نور در قبر میشود.
16ـ اخلاق پسندیده: پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: سه گروه از زنان عذاب قبر ندارند و در قیامت هم با حضرت فاطمه (ع) محشور میشوند 1ـ زنی که با فقر و تنگدستی شوهر خود بسازد. 2ـ زنی که با بد اخلاقی شوهر صبر و بردباری خود را از دست ندهد. 3ـ زنی که مهریه خود را به شوهر ببخشد.
17ـ زیارت قبر امام حسین (ع): در روایت است که یکی از پاداشهایی که خداوند به زایر قبر امام حسین (ع) میدهد آن است که از عذاب و فشارهای قبر او را نجات میدهد(12).
18ـ نماز و استغفار و صدقه بازماندگان:
پیامبر اکرم (ص) میفرماید: سختترین شبها شب اول قبر است که شما میتوانید با پرداخت صدقه به مردگان خود ترحم کنید و اگر مالی برای صدقه نداشتید لااقل دو رکعت نماز بخوانید و به روح او هدیه کنید که خداوند از آن لحظه هزار فرشتهای به سوی قبرش میفرستد که با هر فرشتهای لباسی است و قبر او را از تنگی و فشار رهانیده و وسعت میبخشد.
امام صادق (ع) میفرماید: اِنُّ الْمُیِّتَ لَیُفْرُحْ بِالتَّرُحْمِ عُلَیًهِ وُالاْسًتِغْفارِ لَهْ کَما یُفْرُحْ الْحُیًّ بِالْهُدِیُهِ همانگونه که زندگان با هدایا شاد میشوند اهل قبر و برزخیان با ترحم و استغفاری که نسبت به آنان میشود شاد میگردند.
پیامبر (ص) به قبری که روز گذشته انسانی در آن دفن شده بود عبور فرمود در حالی که بستگان او میگریستند حضرت فرمود: دو رکعت نماز سبک از آنچه شما سبک میشمارید در نزد صاحب این قبر از همه دنیای شما محبوبتر است.
19ـ زیارت قبور: امام صادق (ع) در باره زیارت قبرها میفرماید: اموات با شما انس میگیرند و چون از ایشان دور شوید دچار وحشت شوند.
20ـ ارشاد و هدایت جامعه: علی (ع) میفرماید: کسی که افراد مستضعف فکری را تقویت کند و او را در برابر مخالفان راه ما با اسلحه استدلال مجهز کند در برزخ مورد لطف مخصوص خداوند قرار میگیرد و خداوند عقاید حقه را به او تلقین میکند و قبر او را به صورت بهترین باغهای بهشتی در میآورد.
21ـ شاد کردن مومن: امام صادق (ع) میفرماید: هر که به مومنی شادی رساند خداوند از آن شادی مخلوقی آفریند که هنگام مرگ دیدارش کند و به او گوید: ای دوست خدا مژده باد تو را به کرامت و رضوان خدا پس همواره همراه او باشد تا داخل قبرش شود و به او همان سخن را گوید و چون از گور برخیزد به او همچنان گویند و همواره در کنار او باشد و هنگام هر ترسی او را مژده میدهد مومن به او میگوید: تو کیستی خدایت رحمت کند؟ گوید من آن شادی هستم که به فلانی رساندی.
پاورقی:
1- آل عمران، آيه 169 -170
2- وسايل الشيعه، ج 15، ص11، آل البيت
3- همان، ج 18، ص 326
4- ميزان الحکمه عربي، ج 5، ص 193
5- بحارالانوار ج6ص244
6- بحار - ج87 - ص161
7- شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه ،ج1،ص83
8- بحار الانوار، ج99 ص20
9- جواهر الکلام ج 4 ص233
10- علل الشرایع، ج 1، ص 360
11- ارشاد القلوب - ج2 -ص347
12-بحار الانوار، ج101 ص18