جمع بندی آیا امام سجاد(ع) بعد از عاشورا با یزید بیعت کرد؟

کارشناس بحث: عماد

سوال:
گفته شده که بعد از واقعهٔ عاشورا امام سجاد با یزید به خاطر اهتمام یزید به قتل امام بیعت کرد اقوال تاریخی تا چه حد این موضوع رو تأیید می​کنند؟

پاسخ:
گزارشهای تاریخی در مورد بیعت امام سجاد علیه السلام بایزید اختلاف دارند بعضی گفته اندکه ایشان بیعت کرده اند و بعضی این بیعت را انکار نموده اند
چون يزيد , مسلم بن عقبه را به مدينه گسيل داشت، به او چنين سفارش كرد كه على بن الحسين (ع ) در كار شورشيان دخالتى نداشته است. دست از وى بـاز دار و بـا او بـه نـيكى رفتار نما . چون على بن الحسين (ع) به نـزد مسلم رفت، به حضرت گفت : اهلا و مرحبا و سپس وى را بر مسند و جايگاه خويش نشاند و گـفـت : پـليدكاران ( مردم مدينه ) نگذاشتند به كار تو رسيدگى كنم. اميرالمومنين يزيد سفارش تو را به من كرده است . سپس دستور داد چارپاى او را زين كرده و او را با احترام به خانه اش روانه نمود(1)
مسعودی مورخ دیگری می نوسید :
مسلم بن عقبه از مردم مدينه بيعت گرفت .هر كه نپذيرفت او را كشت مگر , على بن الحسين علیه السلام (2)
در این دو گزارش خبری از بیعت امام نیست بلکه گفته مسعودی گویای آن است که امام علیه السلام با یزید بیعت نکرد

امام ابن ابی الحدید می گوید :

«مسلم از مردم مدينه بيعت گرفت كه برده يزيدند، جز على بن الحسين كه او را حرمت نهاد و بر تخت خود نشاند و به عنوان برادر و پسرعموى يزيد، از او بيعت گرفت.»(3)
این اثیر نیز در کامل طوری بیان نموده که امام بیعت کرد(4)

با توجه به اینکه این گزارشات همه به بعد از قیام مردم مدینه و واقعه حره بر می گردد ، این سوال را در ذهن ایجاد می کند که اگر یزید می خواست از امام علیه السلام بعیت بگیرد ، در هنگام اسارت ایشان در شام بعیت می گرفت ، انجا که ایشان حضور داشت بیعت نگرفت و از کنار بیعت مستقیم ایشان گذشت بعد با واسطه بیعت گرفت ؟؟!!!
نکته دیگری که بیعت امام با یزید را کم رنگ می کند دستور یزید به مسلم به عقبه درباره مهربانی به امام سجاد علیه السلام است ومطلق است نگفته اگر بیعت کرد مهربانی و اگر نکرد نه
پس معلوم میشود فشاری درباره بیعت هم نبوده است
مگر اینکه بگوییم
با توجه به شرايط سخت آن چند روز و خون خوارى و ديوانگى مسلم، جملاتى بر زبان آورده باشد تا مردم بدانند كه در چنين مواردى تقيه براى حفظ جان لازم است; چرا كه اقرار نكردن در آن شرايط، مساوى با اعدام و اقرار ملازم با حفظ جان بود و اين مورد جزء همان مواردى است كه به حكم قرآن كريم، اظهار كفر براى حفظ جان جايز است.داستان عمار ياسر، صحابى بزرگ پيامبر(صلى الله عليه وآله)، از مصاديق بارز اين حكم قرآن مى باشد. بنابراين، با فرض صحّت اين گونه گزارش ها، اظهار عبوديت براى نجات از چنان درنده اى، حتماً جايز بوده است(1)
پس بیعت امام سجاد علیه السلام با یزید قطعی نیست و با استناد به تاریخ نمی توان قضاوت کرد که قطعا امام علیه السلا با یزید بیعت کرده اند.(5)

امام بر فرض بیعت شرایط امام سجاد علیه السلام با امام حسین علیه السلام فرق می کرد
یکی از دلایل قیام امام حسین علیه السلام و عدم بیعت ایشان با یزید ، بیدارکردن جامعه اسلامی بود که با شهادت ایشان ایجاد شد . حکومت طولانی معاویه بر کل جهان اسلام چنان کرده بود و جامعه اسلامی رابه معرض مرگ کشانده بود که نیاز به شُک بزرگی بود و امام علیه السلام می خواستند این شُک را ایجاد کنند
همانطور هم شد
بعد از شهادت امام حسین علیه السلام قیامهای زیادی صورت گرفت
قیام مردم سیستان
قیام مردم مدینه
قیام توابین
قیام مختار و ....
این قیامها حاکی از آن بودکه زمان استبداد معاویه گذشته و دیگر مسلمین ولو اینکه کشته شوند حاضر نیستند از استبداد تبعیت کنند
این امر با شهادت امام حسین حاصل شده بود و عدم بیعت امام حسین علیه السلام این ثمره بزرگ را برای اسلام داشت و نیازی نبود امام دیگری خود را فدای این امر کند
پس شهادت امام حسین علیه السلام شُک بزرگی ایجاد کرد و باعث بیداری مردم شد و امام سجاد وظیفه اش این بود که در گیراگیر این قیام ها و کشمکش ها اسلام راستین را به نسل بعد منتقل کند و لو با بیعت با یزید

منابع:
1.طبرى ،ج 7، ص421
2.مروج الذهب ،ج 2 ،ص 96
3.ابن ابى الحديد،شرح نهج البلاغه،ج 3، ص 259.
4.ابن اثير، الكامل فى التاريخ، ج 2، ص 559.
5.مسعودى، مروج الذهب،ج 3، ص 80