تواضع در برابر چه كساني رواست؟

تب‌های اولیه

8 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
تواضع در برابر چه كساني رواست؟

:Gol:اللهم صل علي محمد و آل محمد و عجل فرجهم:Gol:

تواضع در برابر چه كسانی رواست؟

فروتنی، در فرهنگ اسلام، تنها در برابر بزرگان دین، فرزانگان دانش، مؤمنان و پدر و مادر

شایسته و پسندیده است، زیرا در اینگونه موارد تواضع با ذلت همراه نیست اما تواضع در مقابل

مستكبران،

فرومایگان و یا توانگران به خاطر ثروت و قدرت آنان زشت و نكوهیده است. زمانی كه تواضع، انگیزه و جهت غیر الهی داشته باشد، شكل «ذلّت» به خود می گیرد و سبب بی مقدار شدن

ارزشهای والای انسانی می گردد.

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله):


إذا رأيتم المُتَواضِعين مِن أمّتي فتواضَعوا لَهُم
و إذا رأيتُم المُتَكبّرين فتكبّروا عَلَيهِم فإنّ ذلك لَهُم مَذِلّة و صِغار

در بر خورد با افراد فروتن از امت من،متواضعانه برخورد کنید
و وقتي متکبرين را ديديد شما نيز با آنها با تکبر و عظمت برخورد کنيد
چرا که اين کار براي آنها خواري و کوچکي در پي دارد
(و ديگر خود را از شما برتر نخواهند ديد)

تنبیه الخواطر ج1/ ص 209 / س 16

الف - تواضع در مقابل پروردگار
معصومين (ع) با معرفتي که به عظمت ذات مقدس خدا و کوچکي مخلوقات داشتند، تواضع واقعي و فراوان خويش را نسبت به او ابراز مي داشتند، بدين شکل که هيچ گاه در کوچکترين دستور نيز مخالفت با امر او نکردند و با بندگي خالصانه ي خود، مرتبه ي عالي خضوع و خشوع را در برابر خداي متعال دارا بودند.
عايشه، همسر رسول خدا، نقل مي کند که به پيامبر گفتم:
«اي فرستاده ي خدا به هنگام غذا خوردن، تکيه بزن که راحت باشي و غذا خوردن برايت آسان باشد، حضرت جواب داد: نه، اينکار را نمي کنم، بلکه همچون بندگان و غلامان غذا مي خورم و چون بندگان در مقابل مولايم مي نشينم. » (10)
امام باقر عليه السلام فرمود:
«هرگاه ذکري از خدا و نعمتهاي الهي به ميان مي آمد، پدرم، امام زين العابدين، (ع) سجده ي شکر به جاي مي آورد. » (11)
همچنين آن حضرت فرمود:
«وحي بر موسي (ع) به مدت سي روز، قطع شد، موسي بر فراز کوه رفت و گفت: پروردگارا چرا وحي قطع شده، ديگر با من سخن نمي گويي؟ اگر من گناهي مرتکب شده ام همين حالا قصاص کن؛ و اگر اعمال ناپسند بني اسرائيل مانع نزول وحي شده، آنها را ببخش. خطاب آمد: اي موسي! آيا مي داني چرا تو را ازميان مردم به وحي و کلام خويش اختصاص داده ام؟ موسي گفت: نمي دانم. خداوند فرمود: در رفتار و اخلاق بندگانم با دقت نگريستم، هيچ کس را از تو متواضعتر نديدم. از اين رو، اين امتياز ويژه را به تو دادم. موسي (ع) پس از نماز، تا گونه چپ و راستش را بر زمين نمي چسبانيد، بر نمي خواست. » (12)
ب- تواضع در خانه
معصومين (ع) در محيط خانواده، بويژه با پدر و مادر، رفتاري صميمي و متواضعانه و مناسب شأن آنان داشتند. رسول اکرم (ص) با اينکه خود در سنين کودکي، پدر و مادرش را از دست داد، ولي نمونه ي کاملي از احترام و تکريم به والدين را ارائه نمود.
معصومين (ع) در داخل خانه نيز همانند ديگر اعضاي خانواده بودند. هرگز کارهاي شخصي خود را بر ديگران تحميل نکرده و خود شخصا بدانها مي پرداختند. يکي از همسران رسول خدا مي گويد:
«پيامبر (ص) در خانه لباسهايش را مي دوخت، کفش خود را تعمير مي کرد و بيشتر چيزي را که دوست داشت در خانه انجام دهد، خياطي بود. (13) به همسران خود احترام مي گذاشت و خود را براي آنها مي آراست و چه بسا در ميان آنان مي نشست و آنها سر مبارک حضرت را شانه مي زدند. » (14)
از حضرت امير (ع) نقل شده است که فرمود:
«تشک پيامبر همان عبايش بود و متکاي حضرت پارچه اي بود از ليف خرما يک شب آن را دولا کردند (که نرمتر باشد) فردا صبح فرمود: بستر ديشب، مرا از نماز شب بازداشت و دستور داد که آن را يک لا بيندازند. » (15)
حضرت امير (ع) خريد نيازمنديهاي خانه اش را خود انجام مي داد. روزي شخصي به آن حضرت گفت: اي اميرمؤمنان! بگذار اين کار را ديگران انجام دهند (و اين در شأن شما نيست. ) حضرت فرمود:
«شخص متأهل، خود سزاوارتر است به بردن آنچه خريده است. » (16)
ج - تواضع در اجتماع
1- رفتار با زيردستان و محرومان: پيشوايان معصوم عليهم السلام نسبت به افراد ضعيف و محروم، عنايت بيشتري داشتند و حرمت آنان را در جامعه نگه مي داشتند. اين رفتار متواضعانه و صميمي معصومين (ع) اندوه و نگراني و درد اجتماعي آنان را کاهش مي داد.
رسول اکرم (ص) غلامي داشت به نام زيد که خديجه به او بخشيده بود. حضرت او را آزاد کرد و مخير نمود که در خانه ي آن حضرت بماند يا به ديار خود برگردد، ولي رفتار متواضعانه و صفا وصميميت آن حضرت، مانع رفتن زيد شد. (17)
سلامت جامعه اقتضا مي کند که ميان طبقات مختلف و قشرهاي گوناگون روابط عادلانه حکمفرما باشد، تا زندگي از لطف و صفاي لازم برخوردار گردد.
توصيه ي اسلام و معصومين (ع) در اين رابطه، نسبت به اقشار مختلف مردم - با هر شرايطي که دارند - اين گونه بود. رسول خدا (ص) فرمود:
«بدترين مردم کساني هستند که زيردستان خود را آزار مي دهند. (18) همچنين به ديگران، توصيه مي کردند که کارهاي مشکل و طاقت فرسا را به غلامان و ضعيفان واگذار نکرده و خودشان نيز با آنها همکاري کنند. » (19)
امام رضا (ع) به خدمتکارانش توصيه کرده بود که هرگاه وارد خانه شدم و شما مشغول خوردن غدا بوديد، از جا بلند نشويد. (20) نادر يکي از خدمتکاران امام رضا (ع) گفت:
«امام رضا (ع) خيلي متواضعانه با ما رفتار مي کرد و لقمه حلوا (گردو و شکر) را به من مي داد. » (21)
2-تواضع در مقابل دوستان: پيشوايان معصوم (ع) نسبت به اصحاب و دوستان خود، روابط بسيار خوب و متواضعانه داشتند، بطوري که: ابوذر، صحابي و يار پيامبر مي گويد:
«رسول خدا (ص) در وسط دوستان و اطرافيان خود مي نشست و با آنها صحبت مي کرد. بطوري که اگر يک نفر غريبه وارد مي شد، نمي توانست بفهمد کدام يک پيامبر خداست. به همين دليل، سکويي از گل ساختيم که آن حضرت برآن بنشيند و جاي او مشخص باشد. » (22)
سلمان فارسي مي گويد:
«بر فرستاده خدا (ص) وارد شدم. حضرت عبايش را براي من پهن کرد تا بر آن بنشينم. سپس فرمود: هرگاه مسلماني بر برادر مسلمان خود وارد شود و او براي اکرام و احترام، فرش برايش پهن کند، خداوند گناهان او را مي بخشد. » (23)
3- تواضع در مقابل رفتار ديگران: لازمه ي رفتار متواضعانه ي معصومين (ع) اين بود که با هر کس برخورد مي کردند - چه دوست و چه بيگانه - اخلاق اسلامي را ترک نمي کردند و چه بسيار مواردي که همين اخلاق و ملايمت، موجب هدايت افراد مي شد و به اسلام مي گرويدند.
رسول خدا (ص) سوار بر شترش از راهي مي گذشت، که عربي بياباني جلو آمد و از حضرت خواست که با هم مسابقه ي شتر سواري دهند. حضرت هم پذيرفت و آن مرد، برنده ي مسابقه شد. (24)
از سوي ديگر، آن بزرگواران از هرگونه رفتار تحقيرآميز نسبت به مردم جلوگيري مي کردند، گرچه چنين عملي از سوي خود مردم انجام مي گرفت. امام صادق (ع) فرمود:
«حضرت امير (ع) با اصحاب خود به محلي رسيدند. عده اي از اهالي، پياده در پي حضرت راه افتادند. حضرت متوجه شد و پرسيد: آيا حاجتي داريد؟ گفتند: نه، رسم ما چنين است که از بزرگانمان اين گونه تجليل مي کنيم. حضرت فرمود:
«و الله ما ينتفع بهذا أمراءکم و انکم لتشقون به علي أنفسکم و تشقون به في آخرتکم» (25)
به خدا سوگند! بزرگانتان از چنين کاري سود نمي برند و تنها شما خودتان را (در اين جا) به سختي و در آخرت به بدبختي مي اندازيد. »
امام رضا عليه السلام داخل حمام شد. شخصي جلو آمد و گفت: مرا کيسه بکش، آن حضرت بدون درنگ خواسته آن مرد را اجابت کرد. (26)
عدم تواضع
در ميان انسانها کساني يافت مي شوند که از رفتار متواضعانه و انساني ديگران، سوء استفاده کرده و آن را حمل بر ضعف و ناتواني مي کنند.
قرآن مجيد، براي اينکه چنين راهي را بر سوء استفاده کنندگان ببندد، از مؤمناني ستايش مي کند که در برابر مسلمانان، فروتن ولي در برابر کفار بدانديش، گردن فرازند:
«أذله علي المومنين أعزه علي الکافرين» (27)
معصومين (ع) نيز بر اساس اين اصل قرآني اگر تشخيص مي دادند که افرادي از تواضع و فروتني آنان سوء استفاده مي کنند. از چنين کاري خودداري مي کردند، تا از گمراهي به درآيند. و به مردم نيز توصيه مي کردند که از کرنش و تواضع در برابر کساني که متکبر بوده و ارزشنهاي مادي را جايگزين ارزشهاي معنوي کرده اند، بپرهيزند.
رسول خدا (ص) مي فرمايد:
«من أتي ذاميسره فتخشع له طلب ما في يديه، ذهب ثلثادينه» (28)
هر که نزد ثروتمندي رود و او را براي دارايي اش کرنش کند، دو سوم دينش از بين رفته است.
آنچه از نظر اسلام اهميت دارد، عزت نفس مؤمن است که بايد حفظ شود. بدون شک، فروتني کردن با عزت نفس منافات ندارد، انسان مي تواند در عين اينکه نسبت به مؤمنين، متواضع است، عزت نفس خويش را حفظ کرده و خود را تحقير ننمايد.
حضرت امير (ع) مي فرمايد:
«چه زيباست، فروتني ثروتمندان براي فقرا به منظور کسب آنچه در نزد خداست، و از آن زيباتر و با شکوهتر بي اعتنايي فقرا نسبت به ثروتمندان دنيا طلب است، زيرا آنان به خداي قادر، توکل کرده اند. » (29)
رسول خدا (ص) فرمود:
«وقتي با مؤمنين متواضع برخورد کرديد، براي آنها تواضع کنيد، و اگر متکبرين را ديديد با آنها متکبرانه برخورد کنيد، که اين رفتار، موجب تحقير و ذلت متکبران است. » (30)

friend;237338 نوشت:
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله):


إذا رأيتم المُتَواضِعين مِن أمّتي فتواضَعوا لَهُم
و إذا رأيتُم المُتَكبّرين فتكبّروا عَلَيهِم فإنّ ذلك لَهُم مَذِلّة و صِغار

در بر خورد با افراد فروتن از امت من،متواضعانه برخورد کنید
و وقتي متکبرين را ديديد شما نيز با آنها با تکبر و عظمت برخورد کنيد
چرا که اين کار براي آنها خواري و کوچکي در پي دارد
(و ديگر خود را از شما برتر نخواهند ديد)

تنبیه الخواطر ج1/ ص 209 / س 16


پیامبر (صلی الله علیه و آله)وقتی فرمان به امری میدهند حتما خودشان هم انجامش میدهند برای من سوال پیش اومده که آیا ایشان هم چنین برخوردی داشتند یعنی با افراد متکبر پیامبر هم با تکبر برخورد میکردند؟ میشه لطفا یک نمونه مثال بزنید.

تواضع آن است كه انسان، خود را از كسانی كه در جاه و مقام از او پایین ترند، برتر نداند و نیز به معنای شكسته نفسی و افتادگی آمده است كه آدمی خود را از دیگران بالاتر نبیند.[1]
ریشه تواضع «وضع» است به معنای خویش را كوچك نشان دادن، در مقابل «تكبر» كه خود را بزرگ دانستن است.[2]
باید توجه داشت كه مفهوم تواضع به معنای كوچكی كردن و به دیگران ارج نهادن است، نه آنكه تواضع خود را خوار كردن و زیر بار ذلّت رفتن باشد، تواضع اقدامی است كه انسان داوطلبانه در برابر دیگران به خاطر امتیازاتی كه در آنان احساس می كند، انجام می دهد، ممكن است فردی خود را برابر دیگران از جهتی یا جهاتی دارای امتیاز ببیند، برای اینكه مبادا به غرور و تكبر مبتلا شود باید به جهات امتیاز خود توجه نكند، بلكه به امتیازهای دیگران، حتی احتمال پاره ای امتیازات در آنان توجه كند و به خاطر همان جهات امتیاز، فروتنی كند؛ اما ذلّت امری است كه معمولاً از ناحیه دیگران تحمیل می گردد، و در ذلّت، فردِ ذّلت پذیر تحقیر می شود، اگر تواضع با ذلت همراه شود، مردود است.
تواضع در قرآن
ایمان و اعتقاد به خدا، تمام شؤون زندگی انسان مؤمن را در بر می گیرد. آن گونه كه آثار بندگی خدا در رفتار و گفتار او آشكار می شود. یكی از برجستگیهای اخلاقی كه قرآن كریم در وصف بندگان خدا بیان كرده، رفتار متواضعانه آنان است:
«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشونَ عَلَی الاَرضِ هَوناً وَ اِذا خاطَبَهُمُ الجاهِلونَ قالُوا سَلاماً»[3]
بندگان خدای رحمان كسانی اند كه با تواضع روی زمین راه می روند و چون نادانان خطابشان كنند سخن نرم و مسالمت جویانه گویند.
خداوند سبحان به رهبر اسلام چنین سفارش می كند:
«وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبعَكَ مِنَ الْمُؤمنینَ»[4]
در برابر هر یك از مؤمنان كه از تو پیروی می كند، فروتنی كن.
همچنین در كنار وظایف متعددی كه برای فرزندان نسبت به پدر و مادر ذكر كرده، فرموده است:
«وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذًُلَّ مِنَ الرَّحمَهِ»[5]
در برابرشان، از روی مهربانی، شانه ها را فرو انداز (تواضع كن).
چند روایت پیرامون تواضع
پیشوایان اسلام در سخنان متعددّی ارزش تواضع را بیان كرده و حد و مرزش را تعیین نموده اند.
امام رضا ـ علیه السلام ـ پیرامون حدّ تواضع چنین فرموده است:
«تواضع درجاتی دارد، از آن جمله، انسان قدر خویش را بشناسد و با دلی سالم در جایگاه خود نشیند، دوست نداشته باشد به سوی كسی رود، مگر چنان كه به سویش آیند (با مردم چنان كه دوست دارد با او رفتار شود رفتار كند) اگر بدی بیند، آن را با نیكی بپوشاند، فرو خورنده خشم و درگذرنده از (لغزش) مردم باشد و خداوند نیكوكاران را دوست دارد.»[6]
در این راستا امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«از تواضع است كه در نشستن به پایین مجلس راضی باشی و با هر كسی رو به رو شدی، سلام كنی، نزاع و مجادله را ترك گویی، گرچه حق با تو باشد، و دوست نداشته باشی كه به خاطر تقوایی كه داری تو را ستایش كنند.»[7]
رسول اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ تواضع را سبب رفع ستم از جامعه دانسته، می فرماید:
«تَواضَعُوا حَتّی لا یَبْغی اَحَدٌ عَلی اَحَدٍ»[8]
نسبت به یكدیگر فروتن باشید تا كسی بر دیگری ستم روا ندارد.
نقل شده است كه روزی آن حضرت به یارانش فرمود: چرا شیرینی عبادت را در شما نمی بینم! پرسیدند: شیرینی پرستش چیست؟ فرمود: فروتنی.[9]
حضرت امیر ـ علیه السلام ـ نیز فروتنی را از بزرگترین عبادتها شمرده و فرموده است.
«عَلَیْكَ بِالتَّواضُعِ فَاِنَّهُ مِنْ اَعْظمَ العِبادَه»[10]
بر تو باد به تواضع، كه از بزرگترین عبادتهاست.
آثار تواضع
این صفت زیبای انسانی آثار نیكو و گرانقدری دارد كه به برخی از آنها اشاره می كنیم:
1 . مایه سربلندی است. رسول اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
«اِنَّ التَّواضُعَ لا یَزیدُ الْعَبْدَ اِلّا رَفْعَهً فَتَوا ضَعُوا یَرْحَمُكمُ اللهُ»[11]
فروتنی جز بر سربلندی بنده نیفزاید، پس تواضع كنید، خدایتان شما را رحمت كند.
حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ فرمود:
«طُوبی للْمُتواضِعینَ فِی الدُّنیا هُمْ اَصْحَابُ المَنابِرِ یَوْمَ القِیامهِ»[12]
خوشا به حال فروتنان در دنیا، آنان در روز رستاخیز از اهل جایگاههای بلند (عزّت و شرف) هستند.
حضرت صادق ـ علیه السلام ـ نیز فرموده است:
«اِنَّ فی السَّماءِ مَلَكَیْنِ مُوَكَّلینِ بِالعِبادِ، فَمَنْ تَواضَعَ للّهِ رَفَعاهُ وَ مَنْ تَكَبَّرَ وضَعاهُ»[13]
همانا دو فرشته در آسمان بر بندگان گمارده شده اند پس هر كس كه به خاطر خدا فروتنی كند او را بالا برند، و آن كس كه تكبّر كند پایینش آورند.
2 . نردبان ترّقی است. امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ فرمود:
«اَلتَّواضُعُ سُلَّمُ الشَّرَفِ»[14]
فروتنی، نردبان شرافت و بزرگی است.
3 . سبب نظم می گردد. حضرت علی ـ علیه السلام ـ فرموده است:
«بِخَفْضِ الْجَناحِ تَنْتَظِمُ الاُموُرُ»[15]
با تواضع كارها مرتّب می شود.
4 . محبّت آور است. آن حضرت در این باره نیز فرمود:
«ثَمَرَهٌ التَّواضُعِ الْمَحَبَّهُ»[16]
میوه فروتنی مهربانی است.
تواضع در برابر چه كسانی رواست؟
فروتنی، در فرهنگ اسلام، تنها در برابر بزرگان دین، فرزانگان دانش، مؤمنان و پدر و مادر شایسته و پسندیده است، زیرا در اینگونه موارد تواضع با ذلت همراه نیست اما تواضع در مقابل مستكبران، فرومایگان و یا توانگران به خاطر ثروت و قدرت آنان زشت و نكوهیده است. زمانی كه تواضع، انگیزه و جهت غیر الهی داشته باشد، شكل «ذلّت» به خود می گیرد و سبب بی مقدار شدن ارزشهای والای انسانی می گردد.
امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ فرمود:
«مَنْ اَتی غَنیّاً فَتَواضَعَ لَهُ لِغِناهُ، ذَهَبَ ثُلْثادینهِ»[17]
هر كس نزد توانگری رود و به خاطر ثروتش برایش فروتنی كند، دو سوّم دینش از میان رفته است

چند نمونه از تواضع معصومین ـ علیهم السّلام ـ
رهبران معصوم ـ علیهم السّلام ـ كلیه صفات انسانی از جمله تواضع را در حد اعلا دارا بودند، بطور مثال:
1 . رسول گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ از روی تواضع، به گوسفندان علف می داد و شیرشان را با دست خود می دوشید، كفش و لباسش را خود وصله می زد، با خدمتكاران هم غذا می شد، در آسیا كردن غلّه به خدمتگزار خود كمك می كرد، نیازمندیهای خانه را از بازار تهیه كرده، به خانه حمل می كرد، با دارا و ندار، كوچك و بزرگ دست می داد، در سلام كردن بر دیگران پیشی می گرفت و دعوت مؤمنان را می پذیرفت.[18]
2 . پدر و پسری از یاران امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ مهمان آن حضرت شدند، ایشان به آنان احترام گذاشت و آنها را در بالای مجلس جای داد و خود پیش روی آنان نشست. سپس غذا آورد و با هم صرف كردند. پس از غذا، «قنبر»، خدمتگزار امام، طشت و ابریق[19] آورد و خواست بر دست مهمانان آب بریزد. امام خود برخاست، ابریق را گرفت تا بر دست مهمان خویش آب بریزد. در این حال، مهمان با سرعت، دست خود را عقب كشید و عرض كرد: ای امیرمؤمنان! چگونه در محضر خدا، كسی مثل شما روی دست من آب بریزد؟ امام فرمود: درست است كه خدا تو را می بیند، ولی من برادر تو هستم، بنشین و دستت را بشوی، پاداش این كار آن است كه در بهشت، ده چندان به من خدمت خواهند كرد، مهمان پذیرفت و دستش را شست. سپس آن حضرت، ابریق را به فرزندش، محمد حنفیه داد و فرمود: اگر این پسر به تنهایی مهمان من بود، خود آب بر دستش می ریختم، ولی خداوند دوست دارد میان پدر و پسر تفاوتی باشد. برخیز! تو نیز بر دست پسر آب بریز.[20]
3 . حضرت باقر ـ علیه السلام ـ فرمود:
«پدرم با كسانی مسافرت می كرد كه او را نشناسند و با كاروانیان شرط می كرد كه برخی نیازمندیهایشان را برآورده سازد و به‌ آنان خدمت كند،در سفری آن حضرت سرگرم خدمت به مسافران بود كه فردی از آن میان او را شناخت و به اهل كاروان گفت: آیا می دانید این شخص كیست؟ گفتند: نه. گفت: این علی بن الحسین ـ علیه السلام ـ است، مسافران گرد آن حضرت حلقه زدند، دست و پای ایشان را بوسیدند و گفتند: ای فرزند رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ آیا می خواهید ما دوزخی شویم؟ اگر خدای نخواسته ما به شما بی ادبی می كردیم، بدبخت می شدیم، چه سبب شده كه شما چنین كنید؟ فرمود: من هرگاه با آشنایان مسافرت كنم آنان به احترام پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ بیش از حد به من خدمت می كنند، از بیم آنكه مبادا شما نیز چنین كنید، ناشناخته با شما همراه شدم.»[21]
4 . حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ روزی به یارانش فرمود:
«از شما خواهشی دارم گفتند: بفرما ای روح الله! ما در خدمت شما هستیم گفت:‌می خواهم پای شما را بشویم. گفتند: ما به چنین كاری سزاوارتریم. فرمود: سزاوارترین مردم به خدمت كردن عالم و دانشمند است. آن گاه برخاست و پای یاران خود را شست و فرمود: من این گونه تواضع كردم تا شما نیز بیاموزید و پس از من با مردم تواضع كنید با تواضع بنای حكمت و دانایی آباد می شود، نه با تكبّر، زراعت در دشت هموار رشد می كند نه در كوه و كمر.»[22]
افتادگی آموز اگر قابل فیضی هرگز نخورد آب زمینی كه بلند است به امید آنكه سخن و سیره رهبران الهی را آویزه گوش كرده، از رذالت تكبر و غرور دست بشوییم و به فضیلت تواضع و فروتنی دست یابیم. آمین.
[1] . لغت نامه دهخدا، واژه تواضع و معراج السعاده، باب چهارم، صفت پانزدهم.
[2] . بحارالانوار، ج 72، ص 118.
[3] . فرقان، آیه 63.
[4] . شعرا، آیه 215.
[5] . اسراء، آیه 24.
[6] . اصول كافی، ج 2، ص 101.
[7] . همان، ص 100.
[8] . میزان الحكمه، ج 10، ص 508.
[9] . جامع السعادات، ج 1، ص 395، اعلمی.
[10] . بحارالانوار، ج 72، ص 119، بیروت.
[11] . جامع السعادات، ج 1، ص 396.
[12] . همان.
[13] . وسائل الشیعه، ج 11، ص 215.
[14] . شرح غررالحكم، آمدی، ص 263.
[15] . همان، ج 3، ص 229.
[16] . همان، ص 327.
[17] . نهج‌البلاغه، فیض، ص 1187.
[18] . بحارالانوار، ج 70، ص 208.
[19] . ابریق نوعی ظرف آب است شبیه آفتابه كه برای دست شستن سر سفره مورد استفاده قرار می گرفته است.
[20] . بحارالانوار، ج 72، ص 118.
[21] . سفینه البحار، ج 1، ص 382.
[22] . اصول كافی، ج 1، ص 29. علي اصغر الهامي نيا ـ اخلاق اسلامي، ص161

[="Tahoma"][="Navy"]

اکسیر;287655 نوشت:
پیامبر (صلی الله علیه و آله)وقتی فرمان به امری میدهند حتما خودشان هم انجامش میدهند برای من سوال پیش اومده که آیا ایشان هم چنین برخوردی داشتند یعنی با افراد متکبر پیامبر هم با تکبر برخورد میکردند؟ میشه لطفا یک نمونه مثال بزنید.

باسلام و احترام
بله، پیامبر خدا(ص) در تمامی جنگها با دشمنان خدا و کافرین متکبر، به غلظت و تندی برخورد می کردند، اصلا این که ایشان با کفار این همه غزوات صورت می دادند و می جنگیدند، نشان از مقابله با متکبر سرکش دارد و چنین عملی تکبر و غلظت در برابر انسان متکبر خوانده می شود
همانطور که این تندی در برابر کفار متکبر، فرمان خداوند به رسول مکرم اسلام است آنجا که می فرماید:
التوبة : 73 يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصير
ای پیامبر با کفار و منافقین بجنگ و با آنها به تندی و درشتی برخورد کن که جایگاه آنها جهنم است که بد منزلگاهی است.
[/]

جمع بندی:
سوال: تواضع در برابر چه كسانی رواست؟

جواب: اصل تواضع در برابر خدا و مومنین است و در مقابل دشمنان خدا و کفار باید همانطور که آنها اهل تکبرند، تکبر ورزید از این رو حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: در بر خورد با افراد فروتن از امت من،متواضعانه برخورد کنید و وقتي متکبرين را ديديد شما نيز با آنها با تکبر و عظمت برخورد کنيد چرا که اين کار براي آنها خواري و کوچکي در پي دارد و ديگر خود را از شما برتر نخواهند ديد[1]
پیامبر خدا(ص) در تمامی جنگها با دشمنان خدا و کافرین متکبر، به غلظت و تندی برخورد می کردند، اصلا این که ایشان با کفار این همه غزوات صورت می دادند و می جنگیدند، نشان از مقابله با متکبر سرکش دارد و چنین عملی تکبر و غلظت در برابر انسان متکبر خوانده می شود.
همانطور که این تندی در برابر کفار متکبر، فرمان خداوند به رسول مکرم اسلام است آنجا که می فرماید:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصير[2]
ای پیامبر با کفار و منافقین بجنگ و با آنها به تندی و درشتی برخورد کن که جایگاه آنها جهنم است که بد منزلگاهی است.
اما تواضع در برابر چند گروه شایسته است:

الف - تواضع در مقابل پروردگار
معصومين (ع) با معرفتي که به عظمت ذات مقدس خدا و کوچکي مخلوقات داشتند، تواضع واقعي و فراوان خويش را نسبت به او ابراز مي داشتند، بدين شکل که هيچ گاه در کوچکترين دستور نيز مخالفت با امر او نکردند و با بندگي خالصانه ي خود، مرتبه ي عالي خضوع و خشوع را در برابر خداي متعال دارا بودند.

ب- تواضع در خانه

معصومين (ع) در محيط خانواده، بويژه با پدر و مادر، رفتاري صميمي و متواضعانه و مناسب شأن آنان داشتند.

ج - تواضع در اجتماع

رفتار با زيردستان و محرومان: پيشوايان معصوم عليهم السلام نسبت به افراد ضعيف و محروم، عنايت بيشتري داشتند و حرمت آنان را در جامعه نگه مي داشتند. اين رفتار متواضعانه و صميمي معصومين (ع) اندوه و نگراني و درد اجتماعي آنان را کاهش مي داد.
تواضع در مقابل دوستان: پيشوايان معصوم (ع) نسبت به اصحاب و دوستان خود، روابط بسيار خوب و متواضعانه داشتند، بطوري که: ابوذر، صحابي و يار پيامبر مي گويد:
«رسول خدا (ص) در وسط دوستان و اطرافيان خود مي نشست و با آنها صحبت مي کرد. بطوري که اگر يک نفر غريبه وارد مي شد، نمي توانست بفهمد کدام يک پيامبر خداست. به همين دليل، سکويي از گل ساختيم که آن حضرت برآن بنشيند و جاي او مشخص باشد. »
تواضع در مقابل رفتار ديگران: لازمه ي رفتار متواضعانه ي معصومين اين بود که با هر کس برخورد مي کردند - چه دوست و چه بيگانه - اخلاق اسلامي را ترک نمي کردند و چه بسيار مواردي که همين اخلاق و ملايمت، موجب هدايت افراد مي شد و به اسلام مي گرويدند.

سوال: در چه مواردی تواضع شایسته نیست؟

در ميان انسانها کساني يافت مي شوند که از رفتار متواضعانه و انساني ديگران، سوء استفاده کرده و آن را حمل بر ضعف و ناتواني مي کنند.
قرآن مجيد، براي اينکه چنين راهي را بر سوء استفاده کنندگان ببندد، از مؤمناني ستايش مي کند که در برابر مسلمانان، فروتن ولي در برابر کفار بدانديش، گردن فرازند:
«أذله علي المومنين أعزه علي الکافرين»[3]
معصومين (ع) نيز بر اساس اين اصل قرآني اگر تشخيص مي دادند که افرادي از تواضع و فروتني آنان سوء استفاده مي کنند. از چنين کاري خودداري مي کردند، تا از گمراهي به درآيند. و به مردم نيز توصيه مي کردند که از کرنش و تواضع در برابر کساني که متکبر بوده و ارزشنهاي مادي را جايگزين ارزشهاي معنوي کرده اند، بپرهيزند.
رسول خدا (ص) مي فرمايد: «من أتي ذاميسره فتخشع له طلب ما في يديه، ذهب ثلثادينه»[4]
هر که نزد ثروتمندي رود و او را براي دارايي اش کرنش کند، دو سوم دينش از بين رفته است.
آنچه از نظر اسلام اهميت دارد، عزت نفس مؤمن است که بايد حفظ شود. بدون شک، فروتني کردن با عزت نفس منافات ندارد، انسان مي تواند در عين اينکه نسبت به مؤمنين، متواضع است، عزت نفس خويش را حفظ کرده و خود را تحقير ننمايد.


[/HR][1] إذا رأيتم المُتَواضِعين مِن أمّتي فتواضَعوا لَهُم و إذا رأيتُم المُتَكبّرين فتكبّروا عَلَيهِم فإنّ ذلك لَهُم مَذِلّة و صِغار. تنبیه الخواطر ج1/ ص 209 / س 16

[2] التوبه، 7

[3] مائده، 54.

[4] بحار، ج 70، ص 89.