جمع بندی اطلاعاتی پیرامون حوزه حدیثی شهر ری (کارشناس:مجید)

تب‌های اولیه

7 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
اطلاعاتی پیرامون حوزه حدیثی شهر ری (کارشناس:مجید)

عرض سلام
مطالعه ای در مورد حوزه حدیثی شهر ری داشتم که حول محورهای زیر هست. از کارشناسان و دوستان گرامی هر یک که در این زمینه اطلاعاتی دارن یا منابعی رو میشناسن درخواست کمک دارم:
1) زمان شکل گیری و زمان فراز و فرود
2) بسترهای و علل تاریخی و فرهنگی شکل گیری
3) محدثان و راویان
4) آثار و مکتوبات حوزه حدیثی ری
5) ارتباط با دیگر مراکز حدیثی
6) ویژگیها و اختصاصات حوزه
7) خاندان های برجسته
8)حلقه های درسی و محله های ویژه
محورهای که پررنگ شده بیشتر ضروری هستن چون اطلاعات کمی در موردشون یافت شد
خیلی ممنون میشم اگر در هر یک از مورد های گفته شده دوستان با ارائه مطلبی مستند یا معرفی منبع و یا هرگونه راهنمایی بنده رو یاری کنن
کمال تشکر:Gol:
یا حق


با سلام



«محدّثان و علماى امامى رى (تا پايان قرن چهارم)».
علوم حديث، ش 12 (تابستان 1378)، ص 126 - 151.
نويسنده مقاله، ضمن معرّفى محدّثان و علماى امامى شهر رى، در نظر دارد چگونگى سير تكوين و گسترش مذهب اماميه در طى قرن اوّل تا چهارم در اين
---
منطقه را مشخص بنمايد.
مقاله شامل معرّفى اجمالى شهر رى و معرّفى مختصر 88 نفر از فقها و محدّثان و راويان احاديث معصومان عليهم السلام رى تا پايان قرن چهارم است. در زيرنويس، اسامى مصادر مورد مراجعه، با ذكر نشانى مشخّص شده اند.

حسينى آل مجدّد، سيّد حسن.

همچنین با بررسی اوضاع شهر ری معلوم میشود که پایگاه شیعه در آنزمان بوده است :

فخر رازي در ذيل آيه مباهله مي گويد: «در شهر ري شخصي است به نام محمود بن حسن حمصي که معلّم شيعه دوازده امامي است، او گمانش بر اين است که علي(عليه السلام)افضل از جميع انبياست به جز محمّد(صلي الله عليه وآله).

آن گاه مي گويد: دليلي که مي توان بر مدعاي او اقامه نمود قول خداوند متعال است که مي فرمايد: " وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ " ; و مراد از «انفسنا» خود پيامبر(صلي الله عليه وآله)نيست...

[=Arial Black]باسلام واحترام وصلوات بر محمد وآل محمد
[=Arial Black]از مراکز مهم حدیثی شیعه می توان به حوزه حدیثی شهر ری اشاره کرد .
[=Arial Black] شکل گیری فعالیت های حدیثی شیعه در ری
[=Arial Black]پیشینه ی شکل گیری شهر ری به صدر اسلام مربوط است ،اما شکل گیری حوزه حدیثی شیعه در آن شهر به قرن چهارم وپنجم باز می گردد. بر پایه آمار کتاب های رجال وتراجم ،محدثان رازی ،یعنی راویانی که از ری برخاسته اند،از دوران امام باقر (ع)دیده می شوند.آمار محدثان رازی در دوره ی حضور ائمه (ع)را می توان چنین فهرست کرد :
[=Arial Black]1-اصحاب امام با قر (ع)دو راوی
[=Arial Black]2- اصحاب امام صادق(ع)یازده راوی
[=Arial Black]3-اصحاب امام کاظم(ع)شش راوی
[=Arial Black]4-اصحاب امام رضا(ع)نه راوی
[=Arial Black]5-اصحاب امام جواد(ع)هشت راوی
[=Arial Black]6-اصحاب امام هادی(ع)یازده راوی
[=Arial Black]7-اصحاب امام عسکری(ع)چهار راوی
[=Arial Black]سیر صعودی حضور شیعیان در ری، در کتاب های تاریخی کاملاًهویدا است. هم چنین مرحوم شیخ طوسی روایتی را نقل کرده که گویای تعداد اندک شیعیان در ابتدای شکل گیری این شهر است.
[=Arial Black]سعد عن بعض اصحابنا عن محمد بن جمهور عن ابراهیم الأوسی عن الرضا(علیه السلام) قال:سمعت ابی یقول:کنت عند ابی یوماً فأتاه رجل فقال: انی رجل من اهل الری ولی زکاة فالی من ادفعها؟ قال: الینا. فقال الیس الصدقة محرمة علیکم؟ فقال:بلی اذا دفعتها الی شیعتنا فقد دفعتها الینا. فقال:انی لا اعرف لها احداً.فقال: انتظر بها الی سنة، قال: انتذر بها الی سنتین حتی بلغ اربعه سنین....
[=Arial Black]مضمون این روایت چنین است که روزی مردی نزد امام صادق(علیه السلام) آمدوعرض کرد:من اهل ری هستم، مقداری پول زکات نزدم است، آن را به چه کسی بپردازم؟حضرت فرمودند:به ما بده. آن مرد گفت: مگر صدقه بر شما حرام نیست؟ امام فرمودند آری، ولی اگر به شیعیان ما هم بدهید به ما رسیده است. گفت: من هیچ شیعه ای را در ری نمی شناسم.سپس امام فرمودند: یک سال صبر کن واگر کسی را نیافتی، دو سال صبر کن وهمین طور تا چهار سال. وآن گاه امام را حل دیگری به او نشان داد.
[=Arial Black]این روایت نشان دهنده ی تعداد اندک شیعیان است؛ به گونه ای که در قرن دوم، تنها دو نفر در زمرهی اصحاب امام باقر(ع) دیده می شوند. این تعداد در دوران امام صادق(ع) روند صعودی می گیرد تا آن جا که در اواخر قرن سوم و فراتر از آن در قرن چهارم، مرحوم کلینی از آن دیار بر می خیزد وسپس در قرن پنجم، شیعه اکثریت ری را تشکیل می دهد.
[=Arial Black]به گزارش کتاب معجم البلدان، مردمان ری در آن دوران سه گروه اند؛ شافعی ها در اقلیت، سپس حنفیه وشیعه که اکثریت را تشکیل می دهند. در ادامه ی این تحلیل آمده است نیمی از جمعیت شهر، شیعه اند، ولی در روستا ها تمامی افراد شیعه هستند.
[=Arial Black]فراواتنی شیعه وحضور گسترده ی پیروان این مذهب از دوره ی سیطره ی احمدبن حسن مادرایی یعنی از سال275به بعد دیده می شود؛ درست در همان دوران اوج شهرت شیخ کلینی.
[=Arial Black]بنابراین فعالیت های حدیثی شیعه، از اوائل قرن دوم رونق می گیرد ودر اواخر قرن سوم به اوج خود می رسد ودر قرن چهارم هم ادامه می یابد[=Arial Black].
:Gol::Gol::Gol::Gol::Gol:

[=Arial Black]با سلام واحترام وصلوات بر محمد وآل محمد
[=Arial Black]ادامه بحث حوزه حدیثی ری
[=Arial Black] راویان ومحدثان رازی
[=Arial Black]تعداد راویان حوزه ی حدیثی ری را تا 88 نفر بر شمرده اند که این تعداد به دوران اوج فعالیت های حدیثی در ری ،حدود قرن چهارم به بعد ،مربوط است .بر پایه ی آمار ی از کتاب «بزرگان ری »[که این کتاب به مناسبت کنگره حضرت عبد العظیم حسنی منتشر شد]تعداد کل محدثان ری از آغاز تا دوره های متأخر231نفر ذکر شده است.
[=Arial Black]در مقاله ای [در مجله علوم حدیث ،شماره 2]با عنوان «محدثان امامیه ی ری تا قرن چهارم»،تعدادمحدثان حوزه ی ری 88نفر ذکر شده است ،آن گونه که گفتیم این افراد تا زمان حضور ائمه (علیهم السلام )51 نفر ند ودر قرن چهارم،پس از دوره ی حضور ائمه (علیهم السلام )،دوران غیبت صغری وآغاز غیبت کبری ،37نفر بر این تعداد افزوده می شود که مجموعشان به 88نفر می رسد .
[=Arial Black]حضور پر رنگ شیخ کلینی در مرکز حدیثی ری در این برهه از زمان به خوبی هویدا است وآمد وشد محدثان دیگر به ری رونق دارد .پس از آن که حکومت احمد بن حسن مادرائی در ری گسترش پیدا می کند ،پدر شیخ صدوق در سال 329هجری برای مناظره با عالمان ری به
[=Arial Black]این شهر دعوت می شود .امّا پس از آن که رکن الدوله بو یهی ،حاکم ری می شود و فعالیت شیعه اوج می گیرد ،خود شیخ صدوق به ری فرا خوانده می شود و مدتی در آن جا سکونت می کند . احمد بن محمد بن خالد برقی نیز به ری دعوت می شود ومدتی در آن جا حضور دارد .هم چنین از دیگر شخصیت های برجسته ی حدیثی شیعه نیز دعوت می شود که به این منطقه سفر کرده ودر آن جا حضور یابند. این فعالیت ها گویای تعامل سازنده وتبادل اندیشه میان محدثان قم وری است.
[=Arial Black] نکته بسیار مهم در تاریخ مرکز حدیثی ری،حضور حضرت عبد العظیم حسنی (علیه السلام)در این منطقه است .حضور این محدث بزرگ که وجود چند امام را نیز درک کرده است ،از عوامل مؤثر بر حدیث شیعه در ری است . ایشان در ری مخفیانه زندگی می کردند ؛به گونه ای که پس از فوت ،برگه ای در جیبشان می بابند که نام ونسبشان در آن آمده بود و همین سبب می شود تامردم ایشان را بشناسند . این رخداد نشان می دهد که پیوند های اجتماعی و ارتباطاها خیلی آشکار نبوده است وبه همین دلیل ایشان نمی توانند مکتب حدیثی ری را گسترش داده با شند .بااین وجود،این شخصیت بزرگ ومحدث والا مقام تأثیر ی شگرف بر حدیث شیعه داشتند وروایاتی وجود داردکه به نقلی ایرانی است وبه ایشان می رسد. برای نمونه در سلسله سندحدیث معراج که مرحوم صدوق در عیون اخبار الرضا نقل کرده است ،سهل بن زیاد قمی از حضرت عبد العظیم حسنی از امام رضا (ع)دیده می شود .با این حال روشن نیست که این نقل در ایران یا خارج از آن صورت گرفته است؛از این رو ممکن است که از نظر اثر گذاری فیزیکی در گسترش حدیث ری شواهدی در دست نباشد ،امّا بی گمان حضور ایشان ،به ویژه برای دوره های بعد، اثر گذار بوده است.
[=Arial Black]:Gol::Gol::Gol::Gol::Gol:

[=Arial Black]با سلام واحترام وصلوات بر محمد و آل محمد
[=Arial Black] ادامه بحث حوزه های حدیثی

[=Arial Black] ویژگی های حوزه حدیثی ری
[=Arial Black] حوزه حدیثی ری از نظر ویژگی ها وخصوصیات حدیثی چهار مشخصه ی کلی دارد :
[=Arial Black] الف )بحث های عقیدتی - کلامی جدی در ری مطرح می شود ،که نمونه بارز آن کتاب بزرگ کافی است .کافی با کتاب عقل وجهل آغاز می شود ،در ادامه به بحث توحید می پردازد وسپس مباحثی در کتاب الحجه مطرح میشود . اینگونه کتاب حدیثی ،پیش از کلینی در شیعه وجود نداشته است و نگارش هایی این چنینی در دوره های بعد نیز با الگو گیری از این کتاب شریف است .این نمونه ،خود گویای باز تاب فضای فکری - فرهنگی ری است و آشکارا نشان می دهد که در حوزه ،بحث های عقیدتی به صورت جدی مطرح بوده است .
[=Arial Black]بنا بر گزارش کتاب «معجم البلدان »اهل سنت (شافعی وحنفی )در ری حضور داشته اند،تا جای که نیمی از جمعیت سنی ونیمی دیگر شیعه بوده اند و این خود موجب یک حرکت ترکیبی و همزیستی مسالمت آمیز بین شیعیان وگروه های دیگر مذاهب می شود و حرکتی عقلانی را شکل می دهد و در این گونه حرکت ها است که حوزه اعتدالی شیعه پا می گیرد .
[=Arial Black]نجاشی در کتاب الرجال(ص375) خود در شرح حال ابن قبه رازی می نویسد :ابن قبه در گذشته معتزلی بوده ولی بعد شیعه ی امامی می شود . او کتاب های کلامی زیادی دارد .برای نمونه کتابی با عنوان «الانصاف فی الامامه »در موضوع امامت و کتاب «المستثبت »در نقض کتاب ابی القاسم بلخی دارد .اودر رد زیدیه ورد بر ابو علی جبایی و دیگران نیز کتاب هایی دارد .
[=Arial Black] نجاشی در ادامه می گوید :من از ابوالحسن علوی - که در مجلس ابو الحسن محمدبن موسی بود ودر آن مجلس شیخ صدوق نیز حضور داشت_شنیدم که می گفت:من از ابوالحسین سوسنجردی که از بزرگان ومتکلمان شیعه است وکتابی در باب امامت نوشته وپنجاه بار پیاده به حج رفته است، شنیدم که می گفت: پس از زیارت امام رضا(ع) در طوس، به بلخ رفتم وبر ابو القاسم بلخی سلام کردم ومرا شناخت . کتاب الانصاف فی الامامه ابن قبه نیز همراهم بود، به وی دادم، اواشکالاتی بر آن گرفت ونام آن را المسترشد فی الامامه گذاشت. در بازگشت به ری، کتاب را به همراه اشکالات بلخی به ابن قبه دادم، سپس اونیز بر آن اشکالات ردیه ای به نام المستثبت فی الامامه نوشت. بار دیگر به بلخ نزد ابو القاسم بلخی رفتم، وی بر این کتاب اشکال گرفت وآن را نقض المستثبت نامید. سپس به ری بازگشتم تا این ردیه را به ابن قبه نشان دهم، اما او از دنیا رفته بود.
[=Arial Black]این داستان نشان می دهد که بحث های کلامی جدی ای در این حوزه مطرح بوده است.
[=Arial Black]ب) روایات کم واسطه وکم اسناد در این مرکز حدیثی به چشم می خورد. به دیگر سخن، در ری سلسله روات سند زیاد نیستند. برای نمونه روایات گوناگونی در کتاب کافی این ویژگی را دارند تا آن جا که کتابی با نام ثلاثیات الکلینی (روایت هایی که با سه واسطه به معصوم می رسد) به همین منظور نوشته شده است.
[=Arial Black]ج)نخستین دایرة المعارف حدیثی شیعه در ری تدوین شد. کتاب کافی، به لحاظ مضامین ومحتوای روایات، کتابی جامع است. این کتاب بحث ها اعتقادی _ اخللاقی ، یک دوره ی فقه وروایات تفسیری و تاریخی دارد که بیش تر در جلد پایانی یعنی روضه منعکس شده است. از این رو برخی حوزه ی حدیثی ری را پایه گذار تدوین دایرة المعارف های حدیثی به شمار آورده اند.
[=Arial Black]د)درگیری فکری_عقیدتی با اهل سنت، حضور جدی شافعیه، حنفیه ومعتزله در ری به نگارش کتاب هایی با عنوان امامت انجامید.
[=Arial Black] بحث ادامه دارد ...
:Gol::Gol::Gol::Gol::Gol:
[=Arial Black]

[=Book Antiqua]با سلام وعرض احترام وبا صلوات بر محمد وآل محمد
[=Book Antiqua] وبا تبریک ایام الله دهه ی فجر بر شما و همه ی فجر آفرینان
[=Book Antiqua] در پست های قبل به برخی از فعالیت های حدیثی ری پر داختیم ،واینک به شرح اجمالی بعضی دیگر از فعالیت های این حوزه می پردازیم .
[=Book Antiqua] در قرن ششم شیخ منتجب الدین کتاب «فهرست»، یکی از کتاب های رجالی دورۀ دوم، را می نگارد وبه این ترتیب یکی از مصادر ثانوی رجال شیعه تدوین می شود. فراتر از نگاشته های حدیثی، در کتاب های غیر حدیثی نگاشته شده در ری نیز بحث های فراوان حدیثی دیده می شود. برای نمونه احادیث فراوانی در تفسیر شیخ ابو الفتح رازی، مفسر قرن ششم، وجود دارد. ابوالفتح عنایت ویژه ای به حدیث داشته تا آن جا که بیش از دو هزار حدیث در تفسیر« روض الجنان وروح الجنان» نقل کرده است. جالب تر آن که در این تفسیر روایت های منقول از طریق اهل سنت، یعنی روایت هایی که در مصادر شیعی نیست، فراوان است.
[=Book Antiqua]افزون بر فعالیت های حدیثی شیعه در ری، فعالیت های اهل سنت نیز در این حوزه ی حدیثی زیاد بوده است. دو تن از شخصیت های بر جستۀ مهم حدیثی اهل سنت به نام های« ابو حاتم رازی وابن ابی حاتم رازی» که هر دو کتاب هایی در زمینۀ جرح وتعدیل ورجال نگاشته اند، از ری هستند. کتاب «مدرسة اهل الری فی الحدیث» از نگاشته های اهل سنت به معرفی شخصیت های حدیثی از جمله این دو نفر پرداخته است. تمامی این فعالیت ها زمینه ای را فراهم می آورد تا بحث های حدیثی در دوره های بعد نیز ادامه یابد.
[=Book Antiqua] ان شاالله موفق باشید
:Gol::Gol::Gol::Gol::Gol:
[=Book Antiqua]

پست جمع بندی موضوع
پرسش:
عرض سلام
مطالعه ای در مورد حوزه حدیثی شهر ری داشتم که حول محورهای زیر هست. از کارشناسان و دوستان گرامی هر یک که در این زمینه اطلاعاتی دارن یا منابعی رو میشناسن درخواست کمک دارم:
1) زمان شکل گیری و زمان فراز و فرود
2) بسترهای و علل تاریخی و فرهنگی شکل گیری
3) محدثان و راویان
4) آثار و مکتوبات حوزه حدیثی ری
5) ارتباط با دیگر مراکز حدیثی
6) ویژگیها و اختصاصات حوزه
7) خاندان های برجسته
8)حلقه های درسی و محله های ویژه
محورهای که پررنگ شده بیشتر ضروری هستن چون اطلاعات کمی در موردشون یافت شد
خیلی ممنون میشم اگر در هر یک از مورد های گفته شده دوستان با ارائه مطلبی مستند یا معرفی منبع و یا هرگونه راهنمایی بنده رو یاری کنن
کمال تشکر

پاسخ:
با سلام وعرض ادب به محضر شما پرسش گرگرامی
یکی از مراکز مهم حدیثی شیعه را می توان حوزه حدیثی شهر ری نامبرد .
نحوی شکل گیری فعالیت های حدیثی شیعه در ری
پیشینه ی شکل گیری شهر ری به صدر اسلام مربوط است ،اما شکل گیری حوزه حدیثی شیعه در آن شهر به قرن چهارم وپنجم باز می گردد. بر پایه آمار کتاب های رجال وتراجم ،محدثان رازی ،یعنی راویانی که از ری برخاسته اند،از دوران امام باقر (ع)دیده می شوند.آمار محدثان رازی در دوره ی حضور ائمه (ع)را می توان چنین فهرست کرد :
1-اصحاب امام با قر (ع) دو راوی
2- اصحاب امام صادق(ع) یازده راوی
3-اصحاب امام کاظم(ع) شش راوی
4-اصحاب امام رضا(ع) نه راوی
5-اصحاب امام جواد(ع) هشت راوی
6-اصحاب امام هادی(ع) یازده راوی
7-اصحاب امام عسکری(ع) چهار راوی
سیر صعودی حضور شیعیان در ری، در کتاب های تاریخی کاملاً هویدا است. هم چنین مرحوم شیخ طوسی روایتی را نقل کرده که گویای تعداد اندک شیعیان در ابتدای شکل گیری این شهر است.
سعد عن بعض اصحابنا عن محمد بن جمهور عن ابراهیم الأوسی عن الرضا(علیه السلام) قال:سمعت ابی یقول:کنت عند ابی یوماً فأتاه رجل فقال: انی رجل من اهل الری ولی زکاة فالی من ادفعها؟ قال: الینا. فقال الیس الصدقة محرمة علیکم؟ فقال:بلی اذا دفعتها الی شیعتنا فقد دفعتها الینا. فقال:انی لا اعرف لها احداً.فقال: انتظر بها الی سنة، قال: انتذر بها الی سنتین حتی بلغ اربعه سنین....
مضمون این روایت چنین است که روزی مردی نزد امام صادق(علیه السلام) آمدوعرض کرد:من اهل ری هستم، مقداری پول زکات نزدم است، آن را به چه کسی بپردازم؟حضرت فرمودند: به ما بده. آن مرد گفت: مگر صدقه بر شما حرام نیست؟ امام فرمودندآری، ولی اگر به شیعیان ما هم بدهید به ما رسیده است. گفت: من هیچ شیعه ای را در ری نمی شناسم. سپس امام فرمودند: یک سال صبر کن واگر کسی را نیافتی، دو سال صبر کن وهمین طور تا چهار سال. وآن گاه امام را حل دیگری به او نشان داد.
این روایت نشان دهنده ی تعداد اندک شیعیان است؛ به گونه ای که در قرن دوم، تنها دو نفر در زمره ی اصحاب امام باقر(ع) دیده می شوند. این تعداد در دوران امام صادق(ع) روند صعودی می گیرد تا آن جا که در اواخر قرن سوم و فراتر از آن در قرن چهارم، مرحوم کلینی از آن دیار بر می خیزد وسپس در قرن پنجم، شیعه اکثریت ری را تشکیل می دهد.
به گزارش کتاب معجم البلدان، مردمان ری در آن دوران سه گروه اند؛ شافعی ها در اقلیت، سپس حنفیه وشیعه که اکثریت را تشکیل می دهند. در ادامه ی این تحلیل آمده است نیمی از جمعیت شهر، شیعه اند، ولی در روستا ها تمامی افراد شیعه هستند.
فراوانی شیعه وحضور گسترده ی پیروان این مذهب از دوره ی سیطره ی احمدبن حسن مادرایی یعنی از سال275 به بعد دیده می شود؛ درست در همان دوران اوج شهرت شیخ کلینی.
بنابراین فعالیت های حدیثی شیعه، از اوائل قرن دوم رونق می گیرد ودر اواخر قرن سوم به اوج خود می رسد ودر قرن چهارم هم ادامه می یابد.
راویان ومحدثان رازی
تعداد راویان حوزه ی حدیثی ری را تا 88 نفر بر شمرده اند که این تعداد به دوران اوج فعالیت های حدیثی در ری، حدود قرن چهارم به بعد، مربوط است .بر پایه ی آمار ی از کتاب «بزرگان ری »[که این کتاب به مناسبت کنگره حضرت عبد العظیم حسنی منتشر شد] تعداد کل محدثان ری از آغاز تا دوره های متأخر231 نفر ذکر شده است.
در مقاله ای [در مجله علوم حدیث ،شماره 2] با عنوان «محدثان امامیه ی ری تا قرن چهارم»، تعدادمحدثان حوزه ی ری 88 نفر ذکر شده است،آن گونه که گفتیم این افراد تا زمان حضور ائمه (علیهم السلام )51 نفر ند ودر قرن چهارم، پس از دوره ی حضور ائمه (علیهم السلام )، دوران غیبت صغری وآغاز غیبت کبری، 37 نفر بر این تعداد افزوده می شود که مجموعشان به 88 نفر می رسد .
حضور پر رنگ شیخ کلینی در مرکز حدیثی ری در این برهه از زمان به خوبی هویدا است وآمد وشد محدثان دیگر به ری رونق دارد. پس از آن که حکومت احمد بن حسن مادرائی در ری گسترش پیدا می کند، پدر شیخ صدوق در سال 329 هجری برای مناظره با عالمان ری به
این شهر دعوت می شود. امّا پس از آن که رکن الدوله بو یهی ،حاکم ری می شود و فعالیت شیعه اوج می گیرد، خود شیخ صدوق به ری فرا خوانده می شود و مدتی در آن جا سکونت می کند . احمد بن محمد بن خالد برقی نیز به ری دعوت می شود ومدتی در آن جا حضور دارد. هم چنین از دیگر شخصیت های برجسته ی حدیثی شیعه نیز دعوت می شود که به این منطقه سفر کرده ودر آن جا حضور یابند. این فعالیت ها گویای تعامل سازنده وتبادل اندیشه میان محدثان قم و ری است.
نکته بسیار مهم در تاریخ مرکز حدیثی ری، حضور حضرت عبد العظیم حسنی (علیه السلام) در این منطقه است. حضور این محدث بزرگ که وجود چند امام را نیز درک کرده است، از عوامل مؤثر بر حدیث شیعه در ری است. ایشان در ری مخفیانه زندگی می کردند؛ به گونه ای که پس از فوت، برگه ای در جیبشان می بابند که نام ونسبشان در آن آمده بود و همین سبب می شود تامردم ایشان را بشناسند.این رخداد نشان می دهد که پیوند های اجتماعی و ارتباطاها خیلی آشکار نبوده است وبه همین دلیل ایشان نمی توانند مکتب حدیثی ری را گسترش داده با شند. بااین وجود، این شخصیت بزرگ ومحدث والا مقام تأثیر ی شگرف بر حدیث شیعه داشتند وروایاتی وجود داردکه به نقلی ایرانی است وبه ایشان می رسد. برای نمونه در سلسله سندحدیث معراج که مرحوم صدوق در عیون اخبار الرضا نقل کرده است، سهل بن زیاد قمی از حضرت عبد العظیم حسنی از امام رضا (ع)دیده می شود. با این حال روشن نیست که این نقل در ایران یا خارج از آن صورت گرفته است؛ از این رو ممکن است که از نظر اثر گذاری فیزیکی در گسترش حدیث ری شواهدی در دست نباشد، امّا بی گمان حضور ایشان، به ویژه برای دوره های بعد، اثر گذار بوده است.
ویژگی های حوزه حدیثی ری
حوزه حدیثی ری از نظر ویژگی ها وخصوصیات حدیثی چهار مشخصه ی کلی دارد :
الف )بحث های عقیدتی کلامی جدی در ری مطرح می شود،که نمونه بارز آن کتاب بزرگ کافی است .کافی با کتاب عقل وجهل آغاز می شود، در ادامه به بحث توحید می پردازد وسپس مباحثی درکتاب الحجه مطرح می شود. این گونه کتاب حدیثی، پیش از کلینی در شیعه وجود نداشته است و نگارش هایی این چنینی در دوره های بعد نیز با الگو گیری از این کتاب شریف است. این نمونه، خود گویای باز تاب فضای فکری فرهنگی ری است و آشکارا نشان می دهد که در حوزه، بحث های عقیدتی به صورت جدی مطرح بوده است .
بنا بر گزارش کتاب «معجم البلدان »اهل سنت (شافعی وحنفی )در ری حضور داشته اند، تا جای که نیمی از جمعیت سنی ونیمی دیگر شیعه بوده اند و این خود موجب یک حرکت ترکیبی و همزیستی مسالمت آمیز بین شیعیان وگروه های دیگر مذاهب می شود و حرکتی عقلانی را شکل می دهد و در این گونه حرکت ها است که حوزه اعتدالی شیعه پا می گیرد .
نجاشی در کتاب الرجال(ص375) خود در شرح حال ابن قبه رازی می نویسد :ابن قبه در گذشته معتزلی بوده ولی بعد شیعه ی امامی می شود. او کتاب های کلامی زیادی دارد. برای نمونه کتابی با عنوان «الانصاف فی الامامه » در موضوع امامت و کتاب «المستثبت »در نقض کتاب ابی القاسم بلخی دارد. او در رد زیدیه و رد بر ابوعلی جبایی و دیگران نیز کتاب هایی دارد .
نجاشی درادامه می گوید: من از ابوالحسن علوی که در مجلس ابو الحسن محمدبن موسی بود ودر آن مجلس شیخ صدوق نیز حضور داشت شنیدم که می گفت: من از ابوالحسین سوسنجردی که از بزرگان ومتکلمان شیعه است وکتابی در باب امامت نوشته وپنجاه بار پیاده به حج رفته است، شنیدم که می گفت: پس از زیارت امام رضا(ع) در طوس، به بلخ رفتم وبر ابو القاسم بلخی سلام کردم ومرا شناخت.کتاب الانصاف فی الامامه ابن قبه نیز همراهم بود، به وی دادم، اواشکالاتی بر آن گرفت ونام آن را المسترشد فی الامامه گذاشت. در بازگشت به ری، کتاب را به همراه اشکالات بلخی به ابن قبه دادم، سپس اونیز بر آن اشکالات ردیه ای به نام المستثبت فی الامامه نوشت. بار دیگر به بلخ نزد ابو القاسم بلخی رفتم، وی بر این کتاب اشکال گرفت وآن را نقض المستثبت نامید. سپس به ری بازگشتم تا این ردیه را به ابن قبه نشان دهم، اما او از دنیا رفته بود.
این داستان نشان می دهد که بحث های کلامی جدی ای در این حوزه مطرح بوده است.
ب) روایات کم واسطه وکم اسناد در این مرکز حدیثی به چشم می خورد. به دیگر سخن، در ری سلسله روات سند زیاد نیستند. برای نمونه روایات گوناگونی در کتاب کافی این ویژگی را دارند تا آن جا که کتابی با نام ثلاثیات الکلینی (روایت هایی که با سه واسطه به معصوم می رسد) به همین منظور نوشته شده است.
ج) نخستین دایرة المعارف حدیثی شیعه در ری تدوین شد. کتاب کافی، به لحاظ مضامین ومحتوای روایات، کتابی جامع است. این کتاب بحث ها اعتقادی اخلاقی، یک دوره ی فقه وروایات تفسیری و تاریخی دارد که بیش تر در جلد پایانی یعنی روضه منعکس شده است. از این رو برخی حوزه ی حدیثی ری را پایه گذار تدوین دایرة المعارف های حدیثی به شمار آورده اند.
د)درگیری فکری عقیدتی با اهل سنت، حضور جدی شافعیه، حنفیه ومعتزله در ری به نگارش کتاب هایی با عنوان امامت انجامید.
در قرن ششم شیخ منتجب الدین کتاب «فهرست»، یکی از کتاب های رجالی دورۀ دوم، را می نگارد وبه این ترتیب یکی از مصادر ثانوی رجال شیعه تدوین می شود. فراتر از نگاشته های حدیثی، در کتاب های غیر حدیثی نگاشته شده در ری نیز بحث های فراوان حدیثی دیده می شود. برای نمونه احادیث فراوانی در تفسیر شیخ ابو الفتح رازی، مفسر قرن ششم، وجود دارد. ابوالفتح عنایت ویژه ای به حدیث داشته تا آن جا که بیش از دو هزار حدیث در تفسیر« روض الجنان وروح الجنان» نقل کرده است. جالب تر آن که در این تفسیر روایت های منقول از طریق اهل سنت، یعنی روایت هایی که در مصادر شیعی نیست، فراوان است.
افزون بر فعالیت های حدیثی شیعه در ری، فعالیت های اهل سنت نیز در این حوزه ی حدیثی زیاد بوده است. دو تن از شخصیت های بر جستۀ مهم حدیثی اهل سنت به نام های« ابو حاتم رازی وابن ابی حاتم رازی» که هر دو کتاب هایی در زمینۀ جرح وتعدیل ورجال نگاشته اند، از ری هستند. کتاب «مدرسة اهل الری فی الحدیث» از نگاشته های اهل سنت به معرفی شخصیت های حدیثی از جمله این دو نفر پرداخته است. تمامی این فعالیت ها زمینه ای را فراهم می آورد تا بحث های حدیثی در دوره های بعد نیز ادامه یابد.
ان شاالله موفق باشید

موضوع قفل شده است