جمع بندی آیا عثمان در جمع آوری قرآن قابل اعتماد است؟

تب‌های اولیه

19 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
آیا عثمان در جمع آوری قرآن قابل اعتماد است؟
سلام و خسته نباشید طاعات و عباداتتون قبول درگاه حق طبق روایات زیادی که وجود داره تقریبا صد هزار نفر در غدیر خم وجود داشتند زمانی که پیامبر فرمود هرکه من مولای اویم این علی مولای اوست ، این خبر بین همه مسلمانان و صد در صد بین نزدیکان پیامبر هم رسیده ، عثمان بن عفان که از ماجرا با خبر بوده ، چطور خلیفه شد و به حرف پیامبر توجهی نکرد و امام علی ع را مولای مسلمانان ندانست؟ آیا به چنین فردی میشه اعتماد کرد که قرآن را درست جمع آوری کرده و تغییراتی در میان آن و جا به جایی هایی انجام نداده؟ اینکه امام علی ع ناظر بودن آیا متواتر است؟  
با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد عماد
طبق روایات زیادی که وجود داره تقریبا صد هزار نفر در غدیر خم وجود داشتند زمانی که پیامبر فرمود هرکه من مولای اویم این علی مولای اوست ، این خبر بین همه مسلمانان و صد در صد بین نزدیکان پیامبر هم رسیده ، عثمان بن عفان که از ماجرا با خبر بوده ، چطور خلیفه شد و به حرف پیامبر توجهی نکرد و امام علی ع را مولای مسلمانان ندانست؟
سلام علیکم عثمان بلافاصله بعداز پیامبر (صلی الله علیه وآله) خلیفه نشد. بلکه پیش از او ابوبکر و عمر کرسی خلافت را تصاحب کردند. بنابراین متوجه ربط غدیر و خلافت عثمان نمی شوم. شاید منظورتان این است، شاید منظورتان این است که ولو بعد از ابابکر وعمر او که می دانست حضرت علی(علیه السلام) جانشین حقیقی حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) است چرا غاصبانه به کرسی خلافت نشست؟ اگر منظورتان این است بفرمائید تا وارد بحث غدیر، ابوبکر و عمر نشویم. بلکه ابتدا علت غصب خلافت توسط عثمان را مطرح سپس به سوال اصلی شما بپردازیم.
منظور بنده این است که پیامبر ص فرمود که علی ع مولای مسلمانان است ، بنده کاری به اینکه ابوبکر و عمر خلیفه شدند ندارم ، چرا عثمان بن عفان با اینکه از این موضوع غدیر خم با خبر بود به خلافت رسید و خودشو کنار نکشید و حتی در دوران خلافت هم اشتباهات زیادی داشت مثلا اینکه فامیل و خاندانشو میاورده سرکار و حتی مصریان رو تهدید به مرگ کرد با اینکه قول داده بود اشتباهاتشو جبران کنه و... سوال من این بود که به همچین آدمی میشه اعتماد کرد که قرآن را درست جمع آوری کرده باشد و تغییراتی در آن ایجاد نکرده باشد؟ و اینکه میگن امام علی ع در زمان جمع آوری قرآن ناظر بودن متواتر هست یا فقط یک روایتیست که صحت داشتن یا نداشتنش معلوم نیست؟
چرا عثمان بن عفان با اینکه از این موضوع غدیر خم با خبر بود به خلافت رسید و خودشو کنار نکشید و حتی در دوران خلافت هم اشتباهات زیادی داشت مثلا اینکه فامیل و خاندانشو میاورده سرکار و حتی مصریان رو تهدید به مرگ کرد با اینکه قول داده بود اشتباهاتشو جبران کنه
همان دلیلی که باعث شد ابوبکر و عمر به غدیر پشت با بزنند -با آنکه در غدیر بودند بیعت هم کردند- باعث شد عثمان نیز به غدیر پشت پا بزند. همین عبارت شما که فرموده اید«حتی در دوران خلافت هم اشتباهات زیادی داشت مثلا اینکه فامیل و خاندانشو میاورده سرکار و حتی مصریان رو تهدید به مرگ کرد با اینکه قول داده بود اشتباهاتشو جبران کنه» پاسخ سوالتان باشد. چرا که جناب عثمان حتی به قولهای خودش وفادار نبود تا چه رسد به دستور پیامبر(صلی الله علیه وآله) عثمان در شورای شش نفره عمر قول داد که به کتاب خدا و سنت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و سیره شیخین عمل کند اما نه تنها به کتاب خدا و سنت پیامبر(صلی الله علیه وآله) عمل نکرد بلکه به همان سیره شیخین نیز وفادار نماند اگر چه سیره شیخین مورد تأیید ما نیست. زیر پا گذاشتن قولهایش که شما نیز به آن اشاره کردید و اشتباهات فاحشش گویایی آن است که چنین شخصی برای رسیدن به قدرت و نگه داشتن قدرت، اگر لازم باید کلام خدا و رسولش(صلی الله علیه وآله) را کنار خواهد گذاشت و چنین کرد. پس همان عاملی که باعث شد عمر و ابوبکر جریان غدیر را نادیده بگیرند در عثمان شدید تر وجود داشت.
اما در مورد سوال دوم شما که سوال اصلی این تاپیک محسوب می شود  
سوال من این بود که به همچین آدمی میشه اعتماد کرد که قرآن را درست جمع آوری کرده باشد و تغییراتی در آن ایجاد نکرده باشد؟ و اینکه میگن امام علی ع در زمان جمع آوری قرآن ناظر بودن متواتر هست یا فقط یک روایتیست که صحت داشتن یا نداشتنش معلوم نیست؟
اولا: ثابت نیست که قرآن در زمان عثمان جمع آوری شده باشد زیرا نظرات دیگری در این زمنیه وجود دارد. در رابطه با جمع قرآن كريم كه چه كسي آن را جمع كرده و در چه عصري جمع آوري شده ، هر يك از محدثان و مفسران اقوال مختلفي را مطرح كرده‌اند. برخی از آنها عبارت‌اند از: 1. بر اساس برخی روایات،‌ زید بن ثابت و گروهی دیگر در عصر پیامبر اکرم(صلی‌الله‌ علیه وآله‌) قرآن را جمع‌آوری کردند.(1) 2. بنا به برخی روایات، جمع قرآن در زمان پيامبر (صلی الله علیه وآله) به وسیلة چهار نفر ـ كه همه از انصار بودند ـ انجام شد که عبارت ‌بودند از:، أبی، معاذ بن جبل، ابو زيد و زيد بن ثابت.(2) 3. بر اساس برخی دیگر از روایات،‌ جمع قرآن به‌وسیلة امام على (علیه السلام) بوده است؛ چنانکه خود فرمودند: «وقتي پيغمبر اكرم (صلی الله عليه و آله) وفات يافت عهد كردم كه ردايم را بر نگيرم مگر براى نماز جمعه تا اينكه  قرآن را جمع كنم ، و آن را جمع كرد.»(3)        پی نوشت ها: 1.حاکم نیسابوری، محمد بن محمد، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق یوسف المرعشلی، دار المعرفة، بیروت، 1406ق، جزء 7، ص 26، ح 2854 . 2.بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح، دار الفکر، بیروت، 1401ق، جزء 13 ، ص 120. 3.السيوطي، عبد الرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان في علوم القرآن، مترجم: سيد مهدي حائري قزويني، منشورات الرضى، بيروت، 1373، ج 1، ص171 و 172.
4. بر اساس برخی دیگر از روایات، زيد بن ثابت پس از وفات پیامبر(صلی الله عليه و آله) و به دستور خلیفة وقت ـ ابوبکر ـ به جمع‌آوری قرآن کرد و این کار پس از آن صورت گرفت که بسیاری از قاریان قرآن در روز یمامه کشته شدند.  اين صحف نزد ابو بكر ماند تا اينكه او از دنيا رفت . سپس تا عمر زنده بود نزد او مانده است و بعد نزد خفصه دختر عمر باقي ماند.(1) 5 . برخی بر این باورند که که اولين كسي كه قرآن را در مصحفى جمع كرد سالم مولى ابي حذيفه بود. وی قسم خورد كه ردا نپوشد تا اينكه آن را جمع نمايد ، پس آن را جمع كرد آنگاه باهم مشورت كردند كه آن را چه بنامند؟ بعضي گفتند : سِفر بناميد . گفت : آن اسمى است كه يهود آن را بر كتاب خود نهاده اند ، پس اين اسم ناخوشايند آمد ، آنگاه گفت : همانندش را در حبشه ديدم مصحف ناميده مي شد ، پس نظرشان بر اين جمع شد كه آن را مصحف بنامند.(2)  6. برخی جمع قرآن را به عثمان نسبت می‌دهند.(3)چنانکه بخاري از موسى از ابراهيم از ابن شهاب از انس بن مالك روايت كرده است كه حذيفة بن اليمان نزد عثمان آمد ، او كه از اختلاف در قراءت قرآن بيمناك شده بود ، به عثمان گفت : " امت را در ياب پيش از آنكه اختلاف كنند مانند اختلاف يهود و نصارى ". آنگاه عثمان به نزد حفصه فرستاد كه صحيفه ها را به نزد ما بفرست تا از روي آنها نسخه برداريم و دوباره به تو برگردانيم ، پس زيد بن ثابت و عبد الله بن زبير و سعيد بن العاص و عبد الرحمن بن الحارث بن هشام را امر كرد آن را در مصحفها نوشتند ، عثمان به آن سه تن از قريش گفت: «اگر شما با زيد بن ثابت درباره جيزي از قرآن اختلاف كرديد آن را به زبان قريش بنويسيد زيرا كه قرآن به زبان آنها نازل شده است.». پس همين كار را كردند تا اينكه صحيفه هارا در مصاحف نوشتند سپس عثمان آن صحيفه ها را به حفصه بازگردانيد و به هر شهري يك نسخه از آن استنساخ شده را فرستاده و دستور داد كه به جز آن هر صحيفه و مصحف را بسوزانيد.(4)   پی نوشت ها: 1. بخاری، پیشین، جزء 16 ص 467  و سيوطي، پیشین، ج 1، ص 164، ح 767. 2. سیوطی، همان، همان ، ج 1، ص 382 ، ح 754. 3. الزركشي، بدر الدين محمد بن عبد الله، البرهان في علوم القرآن، ج1، ص 143. 4. بخاری، پیشین، جزء 16 ص 468.
بنابراین اینکه قرآن در زمان عثمان جمع آوری شده باشد قطعی نیست. آية الله خوئي در این باره می‌نویسد: «نسبت دادن جمع آوري قرآن به خلفا و دوران بعد از رحلت پيامبر اکرم (صلی‌الله‌ علیه وآله‌) امري است موهوم و پنداري است غلط و بي اساس كه با قرآن و سنت و عقل مخالف می‌باشد. قرآن در دوران خود پيامبر و به دستور و نظارت وي انجام گرفته است.»   پی نوشت: 1. خوئي، سيد ابو القاسم، بيان در علوم و مسائل كلي قرآن، مترجم : محمد صادق نجمي و هاشم زاده هريسي،  انتشارات دانشگاه آزاد اسلامي – واحد خوى ، چاپ پنجم ، 1375، ج 1 ، ص 407.
البته جاي شك و ترديدي نيست كه عثمان در دوران خويش قرآن را جمع آوري كرده است ولي نه به اين معنى كه سوره ها و آيات قرآن را در يك مصحف تدوين كند و از پراكندگي به صورت مجموع واحد در بياورد بلكه به اين معنى كه او تمام مسلمانان را در قرائت يك قاري مخصوص ، جمع و متحد نمود و تمام قرائت‌هاى ديگر را كه با آن قرائت مورد نظر موافق نبود ، سوزاند و به تمام بلاد و شهرها نوشت كه چنين قرآنها را بسوزانند و به اين وسيله مسلمانان را از هر گونه اختلاف قرائت نهي و منع نمود كه آن را در اصطلاح " توحيد المصاحف " مي نامند. (1)      عده اي از بزرگان اهل سنت نيز بدين معنى تصريح نموده اند ، چنانكه حارث محاسبي مي گويد: «در ميان مردم مشهور است كه جمع كننده قرآن عثمان است ولي چنين نيست ، بلكه عثمان از اختلافي كه در ميان اهل شام و اهل عراق در قرائت حروف و كلمات قرآن به وجود آمده، به ترس و وحشت افتاد و مردم را وادار كرد كه قرآن را با يك قرائت و با همان روشي كه خود او و عده اي از مهاجران و انصار اختيار كرده بودند ، بخوانند.»(2) چنانکه گفته شده است: «منظور عثمان در جمع قرآن همان منظور جمع کردن در ميان دو لوح جمع نبود، بلكه مقصودش جمع كردن مسلمين بر قرائت‌هاى ثابت و معروف زمان پيامبر(صلی الله علیه وآله) و لغو قرائت‌هاى ديگر بود.»(3)   پی نوشت ها: 1. خویی، پیشین، ج 1، ص 409. 2.سيوطي،پیشین، ج 1 ، ص 166 ، ح 775. 3.همان، ح 774.
    سيد مرتضى ، يكي از قدماء و بزرگان دانسمندان شيعى است معتقد بود كه قرآن ، همزمان با حيات رسول خدا (صلی‌الله‌ علیه وآله‌) به ترتيبي كه هم اكنون در اختيار ما است جمع آوري و مرتب گرديد با اين دليل قرآن را در زمان آن حضرت تدريس مي كردند و به مردم تعليم مي دادند ، عده اي از اصحاب پيغمبر( صل الله عليه و آله)قرآن را حفظ مي كردند ، و گروهي امثال عبد الله بن مسعود و ابي بن كعب قرآن را از اول تا آخر آن نزد پيامبر اكرم( صل الله عليه و آله) چند بار قرائت و ختم نمودند.(1)      يكي از دانشمندان ديگر بنام بلخى در كتاب خود " جامع علم القرآن " در اين مورد مي گويد: بسي شگفت انگيز و بهت آور است ، مسلمين چگونه اين رأي و عقيده را مي پذيرند كه رسول خدا (صلی‌الله‌ علیه وآله‌ در زمان حيات خود قرآن را به‌حال خود واگذارده و موضوع قرائت و تلاوت آن را استحكام نبخشيده و به جمع و تأليف و ترتيب آيات و سور آن اهتمام نكرده باشند؟ قرآني كه حجتي براي مسلمانان و سرمايه اساسي دعوت پيغمبر (صلی‌الله‌وآله‌وسلم) و بيان فرائض و احكام ديني او بود.(2) با توجه به آنچه گذشت،‌ می‌توان این نظریه را که قرآن کریم در عصر حضور خود پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه وآله‌) جمع‌آوری شده است،‌ را دارای شواهد و قرائن بیشتری دانست،‌ و آنچه در زمان عثمان انجام شد اتحاد قرائات بود نه تدوین و جمع آوری اصل قرآن   پی نوشت ها 1.حجتي، سيد محمد باقر،‌ تاريخ قرآن، ناشر،دفتر نشر فرهنگ اسلامي،تهران، چاپ هفتم، 1373، ص 224 2.همان ، ص 222
آنچه این نظریه را تقویت می کند نگاه اهل بیت(علیهم السلام) به قرآن موجود است. مردی در حضور امام صادق( علیه السلام)؛ حرفی از قرآن بر خلاف آنچه مردم قرائت می‌کردند، قرائت کرد. امام (علیه السلام) به او فرمود: «دیگر این کلمه را به این نحو قرائت مکن و همان‏طور که همگان قرائت می‌کنند، تو نیز قرائت کن»(1)  حضرت علی( علیه السلام) نیز موافق خود را با برنامه توحید مصاحف به طور اجمالی اظهار کرد. بنابر گزارش هایی  حضرت علی (علیه السلام) فرمود: سوگند به خدا که عثمان درباره مصاحف هیچ عملی را انجام نداد، مگر اینکه با مشورت ما بود»(2)   و یا در روایت دیگر فرمود: «اگر امر مصحف‌ها به من نیز سپرده می‌شد، من همان می‌کردم که عثمان کرد»(3)   پی نوشت ها 1. آیه الله معرفت، محمد هادی، آموزش علوم قرآن، ترجمه التمهید فی علوم القرآن،  ترجمه ابو محمد وکیلی، انتشارات مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1371، ج1، ص416. 2.سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن،  انتشارات عصریه، چاپ بیروت، سال 1408، ج1، ص170. 3.ابن جزری، محمد بن محمود مشقی، النَشر فی القراءات العَشر،  انتشارات دارالکتب العلمیه، چاپ بیروت، ج1، ص۸8. .
حضرت علی علیه السلام رأی موافق خود را با برنامه توحید مصاحف به طور اجمالی اظهار کرد. ابن ابی داود از سوید بن غفله روایت کرده که حضرت علی علیه السلام فرمود: «سوگند به خدا که عثمان درباره مصاحف هیچ عملی را انجام نداد؛ مگر این که با مشورت ما بود»(2). و یا در روایت دیگر فرمود: «اگر امر مصحف ها به من نیز سپرده می شد؛ من همان می کردم که عثمان کرد»(3)   1.معرفت، محمد هادی، آموزش علوم قرآن، ترجمه التمهید فی علوم القرآن، ترجمه ابو محمد وکیلی، انتشارات مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1371ش، ج1، ص416. 2.سیوطی، پیشین، ج1، ص170.  3.ابن جزری، محمد بن محمود مشقی، النَشر فی القراءات العَشر، انتشارات دارالکتب العلمیه، چاپ بیروت، ج1، ص8.
در این تاپییک به این موضوع پرداختم و جواب های خوبی را گرفتم http://askdin.com/thread/%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D9%88-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86   این نکته را هم متذکر شوم که به فتوای علما هرکس قائل به تحریف قرآن شود کافر است  اینکه اعتقاد داشته باشیم چیزی به قرآن اضافه شده که از قرآن نیست یا کلمات آن به نحوی جابه جا شده  که معنا را تغییر داده قطعا از مصادیق اعتقاد به تحریف و کفر است اما اینکه چیزی از قرآن کم شده است گرچه عقیده ای شاذ است اما نمیتوان قائل به آن را معتقد به تحریف قرآن نامید و به نظر اکثریت علما این هم یک فکر انحرافی است
ظاهرا زمان ابوبکر هم قرآن جمع اوری شد اون چی بود؟
سید معصوم said in ظاهرا زمان ابوبکر هم قرآن جمع
ظاهرا زمان ابوبکر هم قرآن جمع اوری شد اون چی بود؟
  طبق مشهور قرآن در زمان پیامبر توسط افراد مختلفی جمع آوری و در زمان عثمان یکسان سازی شد  البته برخی چیزهای دیگری مطرح کردند
سلام ممنون از توضیحات شما آقای عماد عزیز و دیگر دوستان ، اما یک موضوع دیگه ای که در همین باره که حضرت محمد ص خودشان قرآن را تکمیل کرده این است که چرا در قرآن نامی از حضرت علی ع به عنوان مولای مسلمانان بعد از حضرت محمد ص برده نشده و اشاره ای نشده ، مگر خداوند در زمان غدیر خم به پیامبر ص پیام نفرستادند که باید همان لحظه این خبر را بدهد و علی ع را به عنوان مولای مسلمانان معرفی کند ، چرا در قرآن به این جریان بسیار مهم اصلا اشاره نشده ، فقط تفسیر هایی وجود داره که در قرآن با این واقعه اشاره شده که نمیتونه مدرکی باشه و واقعه ای به این مهمی چرا به نام امام علی ع اشاره ای نشد؟ ، این هم میتونه دلیلی باشه که خلیفه ها برای جلوگیری از به مقام رسیدن امام علی ع اینکار را انجام دادند ؟!
اما یک موضوع دیگه ای که در همین باره که حضرت محمد ص خودشان قرآن را تکمیل کرده این است که چرا در قرآن نامی از حضرت علی ع به عنوان مولای مسلمانان بعد از حضرت محمد ص برده نشده و اشاره ای نشده ، مگر خداوند در زمان غدیر خم به پیامبر ص پیام نفرستادند که باید همان لحظه این خبر را بدهد و علی ع را به عنوان مولای مسلمانان معرفی کند ، چرا در قرآن به این جریان بسیار مهم اصلا اشاره نشده ،
اشاره شده است زیرا هم آیه تبلیغ یعنی يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّـهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّـهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ(مائده آیه 67) اى پيامبر، آنچه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ كن؛ و اگر نكنى رسالتش را به انجام نرسانده‌اى. و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مى‌دارد. بی گمان، خدا گروه كافران را هدايت نمى‌كند.  هم آیه اکمال یعنی   اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً ﴿۳مانده﴾ امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام  را برای شما [به عنوان] آیینی برگزیدم.         به این جریان اشاره دارند، اما بنا نیست نام حضرت علی (علیه السلام) آمده باشد. خدواند در قرآن می فرماید نماز بخوانید اما چگونه نماز بخوانیم، صبح چند رکعت بخوانیم و ظهر و عصر و مغرب وعشاء چند رکعت دیگر نیامده. بلکه چگونگی نماز خواندن را به پیامبر(صلی الله علیه وآله) ابلاغ نموده و حضرت به مردم اعلام کردند. جزیان جانشینی نیز همین است. خدواند به پیامبر(صلی الله علیه وآله) آیاتی در مورد جانشینی نازل کردند اما نام حضرت علی(علیه السلام) را تنها به خود پیامبر(صلی الله علیه وآله) ابلاغ کردند و ایشان به مردم اعلام کردند.
فقط تفسیر هایی وجود داره که در قرآن با این واقعه اشاره شده که نمیتونه مدرکی باشه و واقعه ای به این مهمی چرا به نام امام علی ع اشاره ای نشد؟
اگر بنا باشد تفسیرها مدرکی نباشند. ما نمی توانیم نمازهای یومیه را در چه موقعی از روز، چند رکعت بخوانیم؟ چرا نمی تونه مدرکی باشه؟ اتفاقا قرآن به کلیات اشاره کرده و جزئیات را به معلم قران که معصومین (علیهم السلام) هستند که باید در تفسیر قرآن به آنها مراجعه کنیم
جمع بندی پرسش: با توجه به غاصب بودن عثمان در امر خلافت، آیا می توان به قرآنی که او جمع آوری کرده اعتماد کرد؟ ممکن نیست تغییراتی در قرآن بوجود آورده باشد؟  اینکه امام علی (علیه السلام) ناظر بودن آیا متواتر است؟   پاسخ: در رابطه با جمع قرآن كريم كه چه كسي آن را جمع كرده و در چه عصري جمع آوري شده، هر يك از محدثان و مفسران اقوال مختلفي را مطرح كرده‌اند. برخی از آنها عبارت‌اند از: 1. بر اساس برخی روایات،‌ «زید بن ثابت» و گروهی دیگر در عصر پیامبر اکرم(صلی‌الله‌ علیه وآله‌) قرآن را جمع‌آوری کردند.(1) 2.بنا به برخی روایات، جمع قرآن در زمان پيامبر (صلی الله علیه وآله) به وسیلة چهار نفر ـ كه همه از انصار بودند ـ انجام شد که عبارت ‌بودند از:« أبی بن کعب»، «معاذ بن جبل»، «ابو زيد» و «زيد بن ثابت».(2) 3. بر اساس برخی دیگر از روایات،‌ جمع قرآن به‌وسیلة امام على (علیه السلام) بوده است؛ چنانکه خود فرمودند: «وقتي پيغمبر اكرم (صلی الله عليه و آله) وفات يافت عهد كردم كه ردايم را بر نگيرم مگر براى نماز جمعه تا اينكه  قرآن را جمع كنم ، و آن را جمع كرد.»(3) 4. بر اساس برخی دیگر از روایات، زيد بن ثابت پس از وفات پیامبر(صلی الله عليه و آله) و به دستور خلیفة وقت ـ ابوبکر ـ اقدام به جمع‌آوری قرآن کرد و این کار پس از آن صورت گرفت که بسیاری از قاریان قرآن در روز «یمامه» کشته شدند.  اين صحف نزد ابوبكر ماند تا اينكه او از دنيا رفت . سپس تا عمر زنده بود نزد او مانده است و بعد نزد «حفصه» دختر عمر باقي ماند.(3) 5. برخی بر این باورند که اولين كسي كه قرآن را در مصحفى جمع كرد «سالم مولى ابي حذيفه» بود. وی قسم خورد كه ردا نپوشد تا اينكه آن را جمع نمايد، پس آن را جمع كرد آنگاه باهم مشورت كردند كه آن را چه بنامند؟ بعضي گفتند : «سِفر» بناميد . گفت : آن اسمى است كه يهود آن را بر كتاب خود نهاده اند، پس اين اسم ناخوشايند آمد، آنگاه گفت: همانندش را در «حبشه» ديدم مصحف ناميده مي شد، پس نظرشان بر اين جمع شد كه آن را مصحف بنامند.(5) 6. برخی جمع آوری قرآن را به عثمان نسبت می‌دهند.چنانکه بخاري از موسى از ابراهيم از ابن شهاب از انس بن مالك روايت كرده است كه «حذيفة بن اليمان» نزد عثمان آمد، او كه از اختلاف در قراءت قرآن بيمناك شده بود، به عثمان گفت: " امت را در ياب پيش از آنكه اختلاف كنند مانند اختلاف يهود و نصارى ". آنگاه عثمان به نزد حفصه فرستاد كه صحيفه ها را به نزد ما بفرست تا از روي آنها نسخه برداريم و دوباره به تو برگردانيم، پس «زيد بن ثابت» و «عبد الله بن زبير» و «سعيد بن العاص» و «عبد الرحمن بن الحارث بن هشام» را امر كرد آن را در مصحفها نوشتند، عثمان به آن سه تن از قريش گفت: «اگر شما با زيد بن ثابت درباره جيزي از قرآن اختلاف كرديد آن را به زبان قريش بنويسيد زيرا كه قرآن به زبان آنها نازل شده است.». پس همين كار را كردند تا اينكه صحيفه ها را در مصاحف نوشتند سپس عثمان آن صحيفه ها را به «حفصه» بازگردانيد و به هر شهري يك نسخه از آن استنساخ شده را فرستاده و دستور داد كه به جز آن هر صحيفه و مصحف را بسوزانيد.(6) بنابراین اینکه قرآن در زمان عثمان جمع آوری شده باشد قطعی نیست. «آية الله خوئي» در این باره می‌نویسد: «نسبت دادن جمع آوري قرآن به خلفا و دوران بعد از رحلت پيامبر اکرم (صلی‌الله‌ علیه وآله‌) امري است موهوم و پنداري است غلط و بي اساس كه با قرآن و سنت و عقل مخالف می‌باشد. تدوین قرآن در دوران خود پيامبر و به دستور و نظارت وي انجام گرفته است.»(7) البته جاي شك و ترديدي نيست كه عثمان در دوران خويش قرآن را جمع آوري كرده است ولي نه به اين معنى كه سوره ها و آيات قرآن را در يك مصحف تدوين كند و از پراكندگي به صورت مجموع واحد در بياورد بلكه به اين معنى كه او تمام مسلمانان را در قرائت يك قاري مخصوص، جمع و متحد نمود و تمام قرائت‌هاى ديگر را كه با آن قرائت مورد نظر موافق نبود، سوزاند و به تمام بلاد و شهرها نوشت كه چنين قرآنها را بسوزانند و به اين وسيله مسلمانان را از هر گونه اختلاف قرائت نهي و منع نمود كه آن را در اصطلاح " توحيد المصاحف " مي نامند. (8) عده اي از بزرگان اهل سنت نيز بدين معنى تصريح نموده اند، چنانكه «حارث محاسبي» مي گويد: «در ميان مردم مشهور است كه جمع كننده قرآن عثمان است ولي چنين نيست، بلكه عثمان از اختلافي كه در ميان اهل شام و اهل عراق در قرائت حروف و كلمات قرآن به وجود آمده، به ترس و وحشت افتاد و مردم را وادار كرد كه قرآن را با يك قرائت و با همان روشي كه خود او و عده اي از مهاجران و انصار اختيار كرده بودند، بخوانند.»(9) چنانکه گفته شده است: «منظور عثمان در جمع قرآن همان منظور جمع کردن در ميان دو لوح جمع نبود، بلكه مقصودش جمع كردن مسلمين بر قرائت‌هاى ثابت و معروف زمان پيامبر(صلی الله علیه وآله) و لغو قرائت‌هاى ديگر بود.»(10) «سيد مرتضى»، يكي از قدماء و بزرگان دانسمندان شيعى است معتقد بود كه قرآن، همزمان با حيات رسول خدا (صلی‌الله‌ علیه وآله‌) به ترتيبي كه هم اكنون در اختيار ما است جمع آوري و مرتب گرديد با اين دليل قرآن را در زمان آن حضرت تدريس مي كردند و به مردم تعليم مي دادند، عده اي از اصحاب پيغمبر( صل الله عليه و آله)قرآن را حفظ مي كردند، و گروهي امثال «عبد الله بن مسعود»و «ابي بن كعب» قرآن را از اول تا آخر آن نزد پيامبر اكرم( صل الله عليه و آله) چند بار قرائت و ختم نمودند.(11) يكي از دانشمندان ديگر بنام «بلخى» در كتاب خود " جامع علم القرآن " در اين مورد مي گويد: بسي شگفت انگيز و بهت آور است ، مسلمين چگونه اين رأي و عقيده را مي پذيرند كه رسول خدا (صلی‌الله‌ علیه وآله‌ در زمان حيات خود قرآن را به‌حال خود واگذارده و موضوع قرائت و تلاوت آن را استحكام نبخشيده و به جمع و تأليف و ترتيب آيات و سور آن اهتمام نكرده باشند؟ قرآني كه حجتي براي مسلمانان و سرمايه اساسي دعوت پيغمبر (صلی‌الله‌ علیه وآله‌) و بيان فرائض و احكام ديني او بود.(12) با توجه به آنچه گذشت،‌ می‌توان این نظریه را که قرآن کریم در عصر حضور خود پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه وآله‌) جمع‌آوری شده است،‌ را دارای شواهد و قرائن بیشتری دانست،‌ و آنچه در زمان عثمان انجام شد اتحاد قرائات بود نه تدوین و جمع آوری اصل قرآن. آنچه این نظریه را تقویت می کند نگاه اهل بیت(علیهم السلام) به قرآن موجود است. مردی در حضور امام صادق( علیه السلام)؛ حرفی از قرآن بر خلاف آنچه مردم قرائت می‌کردند، قرائت کرد. امام (علیه السلام) به او فرمود: «دیگر این کلمه را به این نحو قرائت مکن و همان‏طور که همگان قرائت می‌کنند، تو نیز قرائت کن»(13) حضرت علی (علیه السلام) رأی موافق خود را با برنامه توحید مصاحف به طور اجمالی اظهار کرد. «ابن ابی داود» از «سوید بن غفله» روایت کرده که حضرت علی (علیه السلام)فرمود: «سوگند به خدا که عثمان درباره مصاحف هیچ عملی را انجام نداد؛ مگر این که با مشورت ما بود»(14) و یا در روایت دیگر فرمود: «اگر امر مصحف ها به من نیز سپرده می شد؛ من همان می کردم که عثمان کرد»(15) بنابراین جمع آوری قرآن در زمان عثمان از مشهورات اشتباهی است که با وحدت قرائات خلط شده است و این قرآن فعلی همانی است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده و امر در روایات به خواندن و عمل کردن به این قرآن مؤید کافی بر این مطلب است.   پی نوشت ها: 1.حاکم نیسابوری، محمد بن محمد، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق یوسف المرعشلی، دار المعرفة، بیروت، 1406ق، جزء 7، ص 26، ح 2854 . 2.بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح، دار الفکر، بیروت، 1401ق، جزء 13 ، ص 120. 3.السيوطي، عبد الرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان في علوم القرآن، مترجم: سيد مهدي حائري قزويني، منشورات الرضى، بيروت، 1373، ج 1، ص171 و 172. 4. بخاری، پیشین، جزء 16 ص 467  و سيوطي، پیشین، ج 1، ص 164، ح 767. 5. سیوطی، همان، همان ، ج 1، ص 382 ، ح 754. 6. بخاری، پیشین، جزء 16 ص 468. 7. خوئي، سيد ابو القاسم، بيان در علوم و مسائل كلي قرآن، مترجم : محمد صادق نجمي و هاشم زاده هريسي،  انتشارات دانشگاه آزاد اسلامي – واحد خوى ، چاپ پنجم ، 1375، ج 1 ، ص 407. 8. خویی، پیشین، ج 1، ص 409. 9.سيوطي،پیشین، ج 1 ، ص 166 ، ح 775. 10.همان، ح 774. 11.حجتي، سيد محمد باقر،‌ تاريخ قرآن، ناشر،دفتر نشر فرهنگ اسلامي،تهران، چاپ هفتم، 1373، ص 224 12.همان ، ص 222 . 13.معرفت، محمد هادی، آموزش علوم قرآن، ترجمه التمهید فی علوم القرآن، ترجمه ابو محمد وکیلی، انتشارات مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1371ش، ج1، ص416. 14.سیوطی، پیشین، ج1، ص170.  15.ابن جزری، محمد بن محمود مشقی، النَشر فی القراءات العَشر، انتشارات دارالکتب العلمیه، چاپ بیروت، ج1، ص8.
موضوع قفل شده است