جمع بندی بررسی یک حدیث درباره آمرزش خداوند
تب‌های اولیه
بررسی یک حدیث درباره آمرزش خداوند
با سلام
آیا خدا توبه بندگانش را به این شیوه و حالتی که در روایتی منصوب به پیامبر به آن اشاره شده است میپذیرد ؟
میخواهم بدانم منبع روایی آن معتبر است؟
روایتی که خوانده ام چنین است :
از رسول اکرم (ص) نقل شده که خداوند متعال فرمود:
وقتی که بنده می گوید: خداوندا! مرا ببخش، خدا از او روگردان می شود و اگر دفعه ی دوم هم بگوید، باز خداوند به وی اعتنا نمی کند. امّا در دفعه ی سوم، خداوند به ملائکه می فرماید:نمی بینید بنده ی مرا که از من مغفرت خواست و من به او اعتنا نکردم، دوباره خواست باز اعتنا نکردم، دفعه ی سوم هم خواست. پس این بنده ام معتقد است که کسی غیر از من نمی تواند گناهان را ببخشد. لذا من شما را شاهد می گیرم که گناهان این بنده ام را بخشیدم.
ملائکه: خداوندا نمیخواهی با او قهر کنی؟
خدا:او جزء من کسی را ندارد....شاید توبه کرد.
کارشناس بحث: استاد میقات
جمع بندی
پرسش:
از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده: «خداوند متعال فرمود: وقتی که بنده می گوید: خداوندا مرا ببخش، خدا از او روگردان می شود و اگر دفعه دوم هم بگوید، باز خداوند به وی اعتنا نمی کند. امّا در دفعه سوم، خداوند به ملائکه می فرماید: نمی بینید بنده مرا که از من مغفرت خواست و من به او اعتنا نکردم، دو باره خواست باز اعتنا نکردم، دفعه سوم هم خواست. پس این بنده ام معتقد است که کسی غیر از من نمی تواند گناهان را ببخشد. لذا من شما را شاهد می گیرم که گناهان این بنده ام را بخشیدم.
ملائکه: خداوندا نمی خواهی با او قهر کنی؟ خداوند: او جزء من کسی را ندارد... شاید توبه کرد.»
آیا این روایت معتبر است و خدا توبه بندگانش را به این شیوه و حالت می پذیرد؟
پاسخ:
«وَ عَنِ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ الْعَبْدَ لَيَقُولُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَ هُوَ مُعْرِضٌ عَنْهُ ثُمَّ يَقُولُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَ هُوَ مُعْرِضٌ عَنْهُ ثُمَّ يَقُولُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي فَيَقُولُ [اللَّهُ] سُبْحَانَهُ لِلْمَلَائِكَةِ أَ لَا تَرَوْنَ إِلَى عَبْدِي سَأَلَنِي الْمَغْفِرَةَ وَ أَنَا مُعْرِضٌ عَنْهُ ثُمَّ سَأَلَنِي الْمَغْفِرَةَ وَ أَنَا مُعْرِضٌ عَنْهُ ثُمَّ سَأَلَنِي الْمَغْفِرَةَ عَلِمَ عَبْدِي أَنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنَا أُشْهِدُكُمْ أَنِّي قَدْ غَفَرْتُ لَهُ»
يعنى بنده اى مى گويد: خدايا! مرا بيامرز، اما خداوند از او اعراض دارد، مجددا مى گويد: خدايا مرا بيامرز، باز هم در حالى است كه خداوند از او اعراض دارد، براى بار سوم مى گويد: خدايا! مرا بيامرز، در اينجا ذات اقدس الهى به ملائكه مى گويد: آيا بنده مرا نمى بينيد؟ از من آمرزش خواست در حالى كه من از او اعراض داشتم، مجددا آمرزش خواست، باز هم من از او اعراض داشتم، براى بار سوم، آمرزش خواست، بنده ام فهميد كه گناهان را غير از من كسى نمى آمرزد، شما را شاهد مى گيرم كه او را آمرزيدم.(1)
بررسی و تحلیل
1. سند و سلسله راویان برای این روایت، نقل نشده است؛ یعنی مشخص نیست این روایت از چه کسی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده و سپس توسط چه کسانی تا زمان ما رسیده است.
2. این روایت در هیچ یک از منابع طراز اول روایی شیعه نیامده است و حتی تا قرن 9، دیده نشده و اولین بار «ابن فهد حلی» (متوفی 841) آن را در کتاب «عدة الداعی» آورده است.
3. بزرگانی مثل «کلینی» و «صدوق» و «طوسی» یا اصلا این روایت را ندیده اند و یا اگر دیده اند، اعتبار لازم را نداشته است تا در کتبشان نقل کنند.
4. نمی توان به صدور این روایت از معصوم، اطمینان یافت و نمی توان آن را به معصوم نسبت داد.
5. مضمون و محتوای روایت مشکلی ندارد.
6. نکته این روایت این است که در دعا کردن باید همه امید انسان به خداوند باشد و تنها خداوند متعال را بخشایشگر و توبه پذیر بداند.
7. هم چنین این روایت، بر اصرار و پافشاری بر دعا تاکید دارد یعنی دعا کننده، امید به استجابت داشته و بر خواسته خود اصرار و پافشاری داشته و زود ناامید نشود.
8. علامه مجلسی(رحمة الله علیه) نیز این روایت را در بابی تحت همین عناوین آورده است: «باب 24 علة الإبطاء في الإجابة و النهي عن الفتور في الدعاء و الأمر بالتثبت و الإلحاح فيه»(2)
بنابر این؛
این روایت را نمی توان به معصوم نسبت داد؛ البته مضمونش مشکلی ندارد.
نکته این روایت بر امید داشتن به استجابت دعا و تاکید بر پافشاری و اصرار در دعاست.
همین امید به استجابت دعا و همین اصرار بر دعاست که زمینه استجابت دعا را فراهم می کند.
پی نوشت ها:
1. ابن فهد حلى، عدة الداعي و نجاح الساعي، محقق/مصحح: موحدى قمى، ناشر: دار الكتب الإسلامي، 1407ق، چاپ اول، ص 204.
2. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق/مصحح: جمعى از محققان، ناشر: دار إحياء التراث العربي ـ بيروت، 1403ق، چاپ دوم، ج 90، ص 367.