جمع بندی ماهیگیری تفریحی

باسلام  مبنای دین اسلام بر این است که به حیوانات آزار نرسد و یا اگر ناچار هستیم اذیت بسیار کمتری را داشته باشند. لذا بدون دلیل نمی توانیم حیوانات را کشته و آزار دهیم و مثلا برای صرف تفریح و بازی صید و کشتن آنها حرام است ولی در مواردی که برای غذای انسان و یا استفاده صحیح نیاز به آنها داشته باشیم دستور صید و ذبح و کشتن آنها را با روشی خاص بیان می کند که کمترین اذیت به آنها برسد. اما این که از نظر علمی چقدر این آزار و اذیت وجود دارد بحث دیگری است که می توان تا حدی به آن پرداخت ولی به طور قطعی حکم ثابت شده با توجه به علم و تجربه شاید نتوان داد ولی یافته های اقناعی می تواند وجود داشته باشد که چندین مورد را مورد اشاره قرار دادید.

این که آسیب و زجر کمتری به حیوان وارد شد قاعده کلی شریعت است که با توجه به دلایلی که در مورد عدم آزار در روایات آمده است بیان می شود مانند این که:    ما من دابة طائر ولا غيره يقتل بغير الحق إلاستخاصمه يوم القيامة[1] هیچ پرنده یا غیر پرنده ای به ناحق کشته نمی شود مگر اینکه در روز قیامت به دشمنی قاتل خویش بر می خیزد. هم چنین می فرمایند: قال رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم : ما من إنسان يقتل عصفورا فما فوقها بغير حقها إلا سأله الله عنها، قيل : يا رسول الله وما حقها ؟ قال : أن يذبحها فيأكلها وأن لا يقطع رأسها ويرمي به.[2] رسول خدا (ص) می فرمایند:کسی که گنجشک یا پرنده دیگر را به ناحق بکشد،درروزقیامت[درباره حق آن پرنده]مورد بازخواست قرار می گیرد.گفته شد:ای رسول خدا(ص) حق آن چیست؟فرمود [به گونه صحیح ]ذبح شود و مورد استفاده قرار گیرد؛نه این که سرش را ببرد و آن را دور افکند. در مورد درختان باید گفت که در اسلام هم در باره نگهداری درخت و آبیاری آن دستور رسیده و هم از قطع آن نهی شده است. نبی مکرم(ص) می فرمایند: من سقى طلحة أو سدرة فكأنما سقى مؤمنا من ظما[3] هرکس درخت طلح و سدر [درخت نیازمند به آب]را سیراب کند،گویا انسان مومن تشنه را سیراب کرده است. در مورد قطع درختان : نبی مکرم(ص) چنین می فرمایند: من قطع سدرة صوب الله رأسه في النار[4] هرکس[بی جهت]درخت سدری را قطع کند خدا سرش را در آتش فرو می برد. امیرالمومنین(ع) می فرماید: ومما يزيد في العمر ترك الأذى وتوقير الشيوخ ، وصلة الرحم ، وأن يحترز عن قطع الأشجار الرطبة إلا عندالضرورة ، وإسباغ الوضوء ، وحفظ الصحة.... .[5] از عوامل افزایش دهنده عمر رها کردن آزار دیگران،احترام به پیران،صله رحم و این که از بریدن درخت سبز پرهیز شود،مگر برای ضرورت. امام صادق علیه السلام می فرمایند: لا تقطعوا الثمار فيبعث الله عليكم العذاب صبا .[6] درخت های ثمر دهنده ار قطع نکنید[اگرچنین کنید]خدا سخت بر شما عذاب فرو می ریزد. در این باره می توانید به کتاب مفاتیح الحیاه آیت الله جوادی آملی مراجعه کنید .   [۱] المتقي الهندي،کنز العمال،(16جلدی)، مؤسسة الرسالة ، بيروت – لبنان،سال چاپ : 1409 - 1989 م،ج15،صفحه38. [2] . العلامة المجلسي؛بحارالانوار،(110جلدی)، دار إحياء التراث العربي، بيروت – لبنان،سال چاپ : 1403 - 1983 م،ج61،ص306. [3] . العياشي،محمد بن مسعود؛تفسیر العیاشی،(دوجلدی)، المكتبة العلمية الإسلامية ،تهران،بی تا،ج2،ص86. [4] . العلامة المجلسي ؛همان،ج63،ص113. [5].همان؛ج73،ص319. [6] .کلینی؛کافی،(8جلدی)، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ : الثالثة،سال چاپ : 1367 ش،ج5،ص264. الحر العاملي؛وسائل الشیعه،(30جلدی)، مؤسسة آل البيت (ع) لإحياء التراث ،قم، چاپ : الثانية،سال چاپ : 1414،ج19،ص39.

نکته مهم این هست که در زندگی مادی چاره ای جز ارتزاق از حیوانات و گیاهان وجود ندارد و انسان سالم و کامل برای حیات صحیح خود هم نیاز به گوشت دارد و هم نیاز به گیاهان و سبزیجات و ... لذا اصل ذبح و کشتن آنها از نظر عقلی مورد تایید است؛ فقط می ماند نحوه استفاده و کشتن و ... که با بیان دستورات جزیی دین ما را به بهترین راه میرساند؛ حال گاهی فلسفه جزییات برای ما مشخص می شود و گاهی نه!

جمع‌بندی پرسش: استفاده از حیوانات و گیاهان مانند ماهی برای انسان چرا گاهی جایز و گاهی حرام است؟ مثلا صید ماهی چرا برای تفریح حرام است؟ این که ماهی درد ندارد و یا دلایل دیگر با منابع دینی درست است؟ پاسخ: مبنای دین اسلام بر این است که به حیوانات آزار نرسد و یا اگر ناچار هستیم اذیت بسیار کمتری را داشته باشند. لذا بدون دلیل نمی توانیم حیوانات را کشته و آزار دهیم و مثلا برای صرف تفریح و بازی، صید و کشتن آنها حرام است ولی در مواردی که برای غذای انسان و یا استفاده صحیح نیاز به آنها داشته باشیم دستور صید و ذبح و کشتن آنها را با روشی خاص بیان می کند که کمترین اذیت به آنها برسد. این که از نظر علمی چقدر این آزار و اذیت وجود دارد بحث دیگری است که می توان تا حدی به آن پرداخت ولی به طور قطعی حکم ثابت شده با توجه به علم و تجربه شاید نتوان داد ولی یافته های اقناعی می تواند وجود داشته باشد. قاعده کلی شریعت است که آسیب و زجر کمتری به حیوان وارد شد و برخی دلایل و روایاتی که در این موضوع آمده است آورده می شود: ۱- قال رسول الله (صلى الله عليه وآله وسلم): «ما من دابة طائر ولا غيره يقتل بغير الحق إلاستخاصمه يوم القيامة؛ هیچ پرنده یا غیر پرنده ای به ناحق کشته نمی شود مگر اینکه در روز قیامت به دشمنی قاتل خویش بر می خیزد.» (۱) ۲- قال رسول الله (صلى الله عليه وآله وسلم): «ما من إنسان يقتل عصفورا فما فوقها بغير حقها إلا سأله الله عنها، قيل : يا رسول الله وما حقها ؟ قال : أن يذبحها فيأكلها وأن لا يقطع رأسها ويرمي به؛ کسی که گنجشک یا پرنده دیگر را به ناحق بکشد،درروزقیامت[درباره حق آن پرنده]مورد بازخواست قرار می گیرد.گفته شد:ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) حق آن چیست؟فرمود [به گونه صحیح ]ذبح شود و مورد استفاده قرار گیرد؛نه این که سرش را ببرد و آن را دور افکند.» (۲) ۳- «من سقى طلحة أو سدرة فكأنما سقى مؤمنا من ظما؛ هرکس درخت طلح و سدر [درخت نیازمند به آب]را سیراب کند،گویا انسان مومن تشنه را سیراب کرده است.» (۳) ۴- «من قطع سدرة صوب الله رأسه في النار؛ هرکس[بی جهت]درخت سدری را قطع کند خدا سرش را در آتش فرو می برد.» (۴) ۵- قال علی (علیه السلام): «ومما يزيد في العمر ترك الأذى وتوقير الشيوخ ، وصلة الرحم ، وأن يحترز عن قطع الأشجار الرطبة إلا عندالضرورة ، وإسباغ الوضوء ، وحفظ الصحة....؛ از عوامل افزایش دهنده عمر رها کردن آزار دیگران،احترام به پیران،صله رحم و این که از بریدن درخت سبز پرهیز شود،مگر برای ضرورت.» (۵) ۶- قال الصادق (علیه السلام): «لا تقطعوا الثمار فيبعث الله عليكم العذاب صبا؛ درخت های ثمر دهنده ار قطع نکنید[اگرچنین کنید]خدا سخت بر شما عذاب فرو می ریزد.» (۶)   نکته دیگر اینکه در زندگی مادی چاره ای جز ارتزاق از حیوانات و گیاهان وجود ندارد و انسان سالم و کامل برای حیات صحیح خود هم نیاز به گوشت دارد و هم نیاز به گیاهان و سبزیجات و دیگر نعمتهایی که خداوند کریم برای زندگی و حیات معمول در این دنیا برای او در نظر گرفته است. لذا اصل ذبح و کشتن آنها از نظر عقلی نیز مورد تایید است و تنها شیوه و نحوه استفاده و کشتن آنها مهم است که شرع مقدس با بیان دستورات جزیی ما را به بهترین راه می رساند؛ اما در مورد فلسفه دقیق آنها گاهی جزییات این احکام شرعی برای ما مشخص می شود و گاهی نه! گاهی علوم روز نکاتی را هر چند غیرقطعی در این زمینه بیان می کند که به صورت اقناعی و جهت اطمینان می توان به آنها پرداخت.   پی نوشت ها:  ۱. المتقي الهندي،کنز العمال، مؤسسة الرسالة ، بيروت،  ۱۴۰۹ق، ج ۱۵،صفحه ۳۸.  ۲. مجلسي، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي، بيروت، ۱۴۰۳ق،ج ۶۱، ص۳۰۶. ۳. عياشي، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، المكتبة العلمية الإسلامية، تهران، بی تا، ج ۲،ص ۸۶. ۴.  مجلسي، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي، بيروت، ۱۴۰۳ق، ج ۶۳، ص۱۱۳. ۵. مجلسي، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي، بيروت، ۱۴۰۳ق، ج ۷۳، ص۳۱۹. ۶. کلینی، محمد بن یعقوب،‌الکافی، دار الكتب الإسلامية، تهران، ۱۳۶۷، ج ۵، ص ۲۶۴ ؛  عاملي؛ شیخ حر، ‌وسائل الشیعه، مؤسسة آل البيت (علیه السلام) لإحياء التراث، قم، ۱۴۱۴، ج ۱۹، ص ۳۹.