جمع بندی وسواس و یقین

تب‌های اولیه

12 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
وسواس و یقین

سلام علیکم.
بنده بیش از یک سال هست که دچار وسواس هستم و وسواس بنده در طی ۷ ماه اخیر شدت گرفته.بنده مشکلی که دارم بعلاوه وسواس ، احکام فرد وسواس و مشکلاتی که به همراه داره هست که عرض میکنم.اولین مشکل بنده این هست که از هرکسی نمی تونم احکام رو بپذیرم.حتی مراکزی که تایید شده هستند برای برخی ، بنده به پاسخ احکام شرعی این افراد نمی تونم اعتماد کنم.بنده می دونم فرد وسواس نباید به یقینش در طهارت و نجاست اعتنا کنه اما اینکه هر یقینی رو بهش اعتماد نکنه نمی تونم بپذیرم.بنده مثالی عرض می کنم.بنده با چشم خود دارم خون لخته شد زیر پوست رو می بینم و در همین رابطه سوالی از یکی از آقایون پرسیدم و ایشون ندیده اصرار داشتند به بنده بیان کنند که ممکن هست رب گوجه فرنگی یا هندوانه باشه! و بنده با توجه به محدودیت هایی که دارم نمی تونم از دفتر مرجعم هر زمان که نیاز داشتم سوالات خودمو بپرسم.بنده به روانشناس بالینی به صورت حضوری مراجعه داشتم اما تاثیر چشم گیری نداشته.مشکل دیگری که دارم این هست که افرادی که می تونم بهشون اعتماد کنم بیان کردند که به یقین خود اعتماد نکن و بنده یقین هایی که با فکر کردن حاصل میشه رو به صورت کامل کنار گذاشتم و اعتنا نمیکنم.اما یقین هایی که با چشم می بینم رو واقعا نمی تونم زیر پا بذارم!چطور بنده یقینم رو کنار بذارم؟به تازگی هم از شدت وسواس در بینایی و بویایی ظاهرا دچار مشکل شدم به این صورت که بنده با چشم خون رو می بینم و وقتی به افرادی که وسواس ندارند همون خون رو نشون میدم بیان می کنن که نه تنها خونی نمی بینن بلکه اصلا رنگ قرمزی هم وجود نداره.دفتر مرجع تقلید بنده هم فرمودن یقین هایی که به صورت وجدانی هست رو که نمیشه اعتنا نکرد و روانشناس بنده هم در طریقه خوندن نماز و وضو حکم فقهی می دادن که دفتر مرجع تقلید بنده برخی رو پذیرفت و برخی رو نپذیرفت و این بر عدم اعتماد بنده به افراد اضافه کرد.بنده حجت رو دفتر مرجع تقلیدم قرار دادم و هر چیزی خلاف در احکام فقهی خلاف بیان دفتر مرجع تقلیدم باشه حکم به اشتباه بودنشون میکنم ولو اینکه از معتمدین این احکام رو بشنونم.در واقع وسواس یک بی اعتمادی برای بنده به همراه داشته که حاصل این بی اعتمادی این شده که بنده حتی گاهی نمی تونم به افرادی که با دفتر مرجع در تماس هستند و از شاگردان برجسته مرجع تقلید هستند اعتماد کنم در احکام فقهی.از طرفی بنده خودم میدونم که اگر به برخی از یقین ها اعتنا نکنم قطعا درمان میشم و در واقع بین فتوای مرجع تقلید و نظر روانشناس و تشخیص خودم دچار تضاد شدم و این تضاد باعث میشه این وسواس شدت پیدا کنه.ممنون میشم اگر از بُعد فقهی و روانی این موضوع رو بررسی و راهنمایی بفرمایید

با نام و یاد دوست             کارشناس بحث: استاد همدل

اگر شخصی دچار وسواس شود در این صورت همان طور که شنیده اید شک و یقین وی فاقد اعتبار بوده و باید تا زمانی برطرف شدن مشکل وسواسش به عرف متعارف بنگرد و ببیند آنها در مسائل شرعی چه دقت هایی را لحاظ می کنند و از چه چیزهایی اجتناب می کنند به همان مقدار توجه کند و نسبت به حساسیت های بیجا و زیادی بی اعتنایی کند تا باعث اذیت و آزار خود و دیگران نشود. شما نیز باید ببینید که اکثريت مردم که در فقه ما به عرف متعارف مردم معروف هستند در اعمال عبادي و غير عبادي خود چگونه عمل مي کنند. نسبت به نجاست و طهارت چگونه رفتار می کنند، براي غسل و وضو و طهارت چه مقدار آب و چقدر وقت صرف مي کنند و چه ریزکاری ها و دقت هایی را ملاحظه می نمایند، آنگاه همانند آنها عمل کنند تا به تدریج بیماری وسواس تان درمان شود.

 

وظیفۀ شرعی شما این است که تنها از نجاست صدردرصد یقینی اجتناب کنید، هرآنچه به چشم خودتان واقعاً دیدید که نجس شده و می توانید برای نجس بودن آن قسم جلاله بخورید و دیگران نیز نظر شما در تأیید می کنند، نجس است، مابقی چیزها حتی اگر احتمال زیاد بدهید که نجس شده، حتی اگر خودتان یقین به نجاست داشته باشد ولی دیگران چنین یقینی نداشته باشند، پاک خواهند بود و شما باید نسبت به وسوسه های شیطانی که شما را به وارسی، آب کشیدن و وسواس فرا می خواند مقابله کنید و با بی اعتنایی و بی توجهی اجازه ندهید بیماری وسواس تان تشدید شوید و زندگی تان مختل گردد.

کسی که در کارهای عبادی یا غیرعبادی حتی در امور فردی و اجتماعی خارج از حدّ اعتدال و متعارف باشد، وسواسی است. اگر عمل و دقت و توجه شما بیش از آنچیزی بود که در رساله های علمیه مراجع تقلید ذکر شده و عموم مردم هم بدان اهمیت نمی دهند، طبیعتاً نباید بدان توجه کنید و وظیفه شما همچنان بی اعتنایی و بی توجهی است.

 

عمدۀ مشکل افراد وسواسی این است که برای اینکه عملی به دل شان بچسبد و به زعم خودشان درست انجام دهند، دقت و توجه زیادی به آن می کنند و همین مسئله سبب تکرار بیهوده عمل و گرفتار شدن در گرداب وسواس می شود؛ در حالی که این دل چسبیدن هیچ معیار عقلایی، دینی و شرعی ندارد و آنها مؤظف هستند همانند سایر مردم عمل کنند و به بقیۀ شک و تردیدها بی اعتنا باشید. این حکم تا زمانی که دقت های وسواس گونه شما از بین برود جاری و ساری است.

 

اگر با این توضیحات هنوز قانع نشده اید و دل تان آرام نگرفته است در این صورت، احتمال تشدید بیماری وسواس تان وجود دارد که نیازمند درمان است؛ بنابراین بهتر است با مراجعه حضوری به مراکز مشاوره ای و خدمات روانشناختی معتبر و گفتگو با مشاوران و روانشناسان باتجربه اقدامات لازم را در خصوص درمان بیماری وسواس تان انجام دهید.

 

سلام و عرض ادب. بسیار ممنونم از توجه و وقتی که اختصاص دادید. بزرگ ترین مشکل بنده این هست که بنده همه یقین ها رو متعارف می بینم.یعنی هر یقینی که میکنم به صورت متعارف هست در ذهنم و وقتی فکر می کنم می بینم سایر مردم هم اینطور به یقین می رسند.در مورد یقین به اندازه ای بشود قسم خورد هم برای بنده به این صورت هست.یعنی بنده یقین دارم و با توجه به یقینم می تونم .بنده به دو روانشناس به صورت حضوری مراجعه کردم.یک روانشناس بنده را تلویحا دعوت به رابطه نامشروع کردند.یک روانشناس هم لطف کردند و چندین جلسه بنده مراجعه کردم اما تاثیرات چشمگیر نبود.علت هم این بود که بنده نمی تونستم تمام صحبت های ایشونو بپذیرم به علت اینکه با فتوای مراجع یا حداقل مرجع بنده در تضاد بود.

 

در مواقعی که نمی دانید کاری که شما انجام می دهید و دقت و توجهی که دارید از نداهای وسواسی است یا کاری است که عموم مردم بدان توجه می کنند، در اینجا بهتر است از خود مردم بپرسید و یا به رفتار آنها نگاه کنید و یا به حکم شرعی مسئله در رساله های علمیه مراجع مراجعه کنید و با حکم شرعی آشنا شوید. اگر عمل و دقت و توجه شما بیش از آنچیزی بود که در رساله های علمیه مراجع ذکر شده و عموم مردم هم بدان اهمیت نمی دهند، طبیعتاً نباید بدان توجه کنید و وظیفۀ شرعی شما همچنان «بی اعتنایی و بی توجهی» است.

 

پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) در روایتی بر این مطلب صحه گذاشته و می فرمایند:

«إِنَّ الشَّيْطَانَ أَتَاكُمْ مِنْ قِبَلِ الْأَعْمَالِ فَلَمْ يَقْوَ عَلَيْكُمْ فَأَتَاكُمْ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ لِكَيْ يَسْتَزِلَّكُم» (1)‏؛ «شيطان از طريق اعمال و كردارهاي تان نزد شما آمد و نتوانست بر شما چيره شود. حالا از اين راه [يعنى وسوسه و القاء شبهه] به سراغ تان آمده است تا شما را بلغزاند».

 

امام صادق (علیه السلام) نیز می فرماید:

«إِنَّمَا يُرِيدُ الْخَبِيثُ أَنْ يُطَاعَ فَإِذَا عُصِيَ لَمْ يَعُدْ إِلَى أَحَدِكُم» (2)‏؛ «شيطان پليد مى خواهد مُطاع باشد، لذا اگر نافرمانى شود ديگر به سراغ كسى از شما نمى آيد».

 

پی نوشت ها:

  1. حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشيعة، قم‏: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، 1409ق، ج7، ص168.
  2. همان، ج8، ص228.

 

آيت الله مكارم شيرازى در پاسخ شخصى كه از بيمارى وسواسى رنج مى ‏برد و به دعا و توسلات روى آورده بود، فرمود:

 

«مشكل شما در واقع از خود شما است و مقصر اصلى خودتان هستيد. به همين دليل دعاى شما مستحبات نمى‏شود. علت اصلى آن ندانستن مسئله است. مسئله اصلى اين است كه بر شما واجب نيست يقين به طهارت و غسل و مانند آن پيدا كنيد. آنچه بر شما به عنوان يك وظيفه شرعى لازم است، اين است كه به مقدار ساير مردم آب بريزيد و به همان قناعت كنيد، هر چند شك در غسل و طهارت داشته باشيد. ما مسئوليت شرعى اين حكم را مى‏پذيريم. شما از امروز فقط به مقدار مردم آب بريزيد و با بدن نجس و حالت نجاست (به گمان خودتان) نماز بخوانيد. هيچ اشكالى هم ندارد و نماز و روزه شما كاملاً صحيح است. ما به اين وسيله بر شما و تمام افراد وسواسى اتمام حجت مى‏كنيم. مخالفت با آن گناه است. ما از خداوند مى‏خواهيم كه به شما توفيق توجه به اين مسئله را عنايت كند و از دام شيطانى نجات پيدا كنيد».(1)

 

پی نوشت:

  1. سایت آیت الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=262206&CatID=-2

 

 

 ایشان در جای دیگر می فرماید:

 

«منشأ وسواس، ناآگاهى نسبت به مسايل شرعى است و تنها راه حل آن، آشنا شدن به احكام دينى و بى اعتنايى به وسواس است. وظيفۀ شما این است كه مانند ساير مردم متديّن عادى عمل كنيد (هرچند به نظر خودتان كافى نباشد) و بيش از آن وظيفه اى ندارید. ما مسئوليّت اعمال شما را برعهده می گيريم. اگر با دقت به دستور فوق عمل كنید ظرف مدت كوتاهى نجات می یابید. براى موفقيّت شما در عمل به دستور فوق دعا مى كنيم».(1)

 

«افراد وسواسى نبايد به علم و يقين خود در طهارت و نجاست توجّه كنند، بلكه بايد ببينند افراد معمولى در چه مورد يقين به طهارت يا نجاست پيدا مى‏ كنند و به ‏همان ترتيب عمل كنند و براى ‏ترک وسواس، بهترين‏ راه، بى‏ اعتنايى است».(2)

 

پی نوشت ها:

  1. سایت آیت الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=262203&CatID=-2
  2. سایت آیت الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=255260&CatID=-2

 

حضرت آیت الله مكارم شیرازی در پاسخ به یك استفتا در مورد طهارت و نجاست فرد مبتلا به وسواس می فرماید:

 

«به یقین اعتنا كردن شما به مواردی كه برخواسته از وسواس است حرام می باشد و باید آن را ترك كنید و ما مسؤولیت آن را به گردن می گیریم».(1)

 

«وظیفه شما این است كه به سایر مردم نگاه كنید و ببینید در چه حد به این امور اعتنا می كنند و علم به نجاست پیدا می كنند (منظور قشر متدین است) آن مقدار كه آنها یقین پیدا می كنند و آب می كشند شما هم آب بكشید و نسبت به بقیه تكلیفی ندارید. هر چند فكر شما به شما بگوید نجس است؛ زیرا در این گونه موارد افراد متدین عادی علم و یقین به نجاست پیدا نمی كنند».(2)

 

«بهترین راه ترك وسواس بی اعتنایی به آن است؛ یعنی ملاحظه كنید دیگران چه مقداری مثلاً برای غسل معطل می شوند شما هم چنین كنید مثلاً 10 دقیقه یا حداكثر یك ربع، اگر شیطان گفت درست نشد، اعتنا نكنید. عمل شما صحیح است و نگران نباشید و ما مسئولیت آن را بر عهده می گیریم».(3)

 

پی نوشت ها:

  1. مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب، 1383، ج2، مسئله 47.
  2. همان، مسئله 48.
  3. همان، مسئله 88.

همان طور كه مراجع بزرگوار تقلید بیان کرده اند و در رساله های عملیه نیز آمده شرط نجس دانستن چيزي اين است كه يقين حسي داشته باشيد؛ يعني با چشم خودتان ديده باشيد كه چيزی نجس شده است و حدس و گمان نمي تواند اثبات كنندة نجاست باشد؛ به عبارت دیگر حکم نجاست حسی است نه حدسی یعنی باید با چشم خود دیده باشید که مثلاً چیزی نجس شده و نجاست به چیزی منتقل شده است با حدس زدن فایده ندارد.

 

باید توجه داشت، بر اساس آموزه های دینی و تعالیم اسلامی همه چیز در این دنیا به غیر از چیزهایی که دلیل خاص بر نجاست آنها داریم و یا نجاست آنها به صورت یقینی محرز شده  است، پاک هستند. امام صادق(علیه السلام) در روایتی فرمود: «کُلُّ شَيْ‏ءٍ طَاهِرٌ حَتَّى تَعْلَمَ أَنَّهُ قَذِر»(1)؛ «همه چیز پاک و طاهر است مگر این که بدانی و یقین کنی که نجس شده است.»

 

اساساً در شرع مقدس تأکید شده که فقط از نجاست یقینی اجتناب کنیم و اجتناب از نجاست احتمالی نه تنها لازم نیست؛ بلکه اگر باعث ابتلا به وسواس و تشدید آن گردد، جایز نیست. همه علما و مَراجع معظّم تقلید نیز بر اساس آموزه های دینی و تعالیم اسلامی، بهترين و مؤثرترين دارو را برای درمان وسواس و مقابله با وسوسه های شیطانی که شما را به دقت و وارسی بیشتر می کشاند «بي اعتنايي و بی تفاوتی» ذکر می کنند.

 

یادتان باشد ما در مسئله پاکی و نجاست مأمور به ظاهر هستیم و به واقع امر و به حقیقت مطلب، مکلَّف و مأمور نیستیم؛ به عبارت دیگر طهارت و نجاست ظاهري مورد نظر شرع است و نه طهارت و نجاست واقعي، بنابراین اگر نجاست شیئی یا قسمتی از بدن یا خانه برای شخصی محرز نگردد ولی در واقع، آن چیز نجس باشد و خود فرد آن را نداند در اینجا آن فرد موظف است بر اساس ظاهر عمل کند و تکلیفی بیش از این ندارد. نمازهایی که فرد در این وضعیت می خواند جملگی صحیح است و خداوند هيچ گناهي از اين بابت براي وی در نظر نمي گيرد.

 

 یقین بدانید که خدا بیش از این از ما نخواسته است. ائمه اطهار(علیهم السلام) هم این گونه و بر اساس ظاهر عمل می کردند حتی در روایتی که منسوب به امام علی (علیه السلام) است نقل شده است که آن حضرت وقتی می خواست به دستشویی برود، مقداری آب به پایین لباس خود می پاشیدند تا وقتی از دستشویی خارج شدند اگر رطوبتی در لباس خود دیدند و شک کردند که آن رطوبت از ترشحات دستشویی است یا غیر آن، چون قبلاً لباس شان به رطوبت پاک آغشته شده بود، شک در نجاست رطوبت مشکوک کرده و حکم به طهارت آن می کردند و با همان لباس نماز می خواندند؛ در صورتی که با وضع دستشویی های آن زمان و نبود آب لوله کشی و کاشی و سرامیک، احتمال ترشح نجاست خیلی زیاد بود، اما امام (علیه السلام) با این شیوه به پیروانش یاد می دهند که خیلی سخت نگیرند و تنها از نجاست یقینی اجتناب کنند. این روایت در کتاب چهل حدیث امام خمینی(ره) نقل شده است.(2)

 

باور بفرمایید در زمان رسول خدا، پاك‏ترين و بهترين انسان‏ها زندگى مى‏كردند. در حالیکه آب لوله كشى و امكانات امروز نبود و پیامبر و ائمه معصومین (علیهم السلام) در کنار کفار که از منظر ما نجس هستند، زندگی می کردند و اینگونه حساسیت ها را نداشتند.

 

پی نوشت ها:

  1. نورى، حسين بن محمد تقى، ‏مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم‏: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، 1408ق‏، ج2، ص583.
  2. موسوی خميني، روح الله، چل حدیث، تهران: موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، 1387، ص403.

 

 

جمع بندی

پرسش:

بیش از یک سال مبتلا به وسواس شده ام که در هفت ماه اخیر شدت گرفته است. مشکل بنده این هست که از هرکسی نمی تونم احکام را بپذیرم؛ حتی مراکزی که تأیید شده اند. بنده حجت را دفتر مرجع تقلیدم قرار دادم و هر چیزی در احکام فقهی، خلاف بیان دفتر مرجع تقلیدم باشه حکم به اشتباه بودنشان می کنم ولو اینکه از معتمدین این احکام را بشنونم. در واقع بیماری وسواس باعث بی اعتمادی بنده شده که حتی گاهی نمی توانم به افرادی که با دفتر مرجع در تماس هستند و از شاگردان برجسته مرجع تقلید هستند اعتماد کنم. متأسفانه با توجه به محدودیت هایی که دارم نمی توانم از دفتر مرجع تقلیدم هر زمان که نیاز داشتم سوالات خودم را بپرسم.

بنده می دانم که فرد وسواس نباید به یقینش در طهارت و نجاست اعتنا کند، اما اینکه هر یقینی را نباید بدان اعتماد کرد را نمی توانم، بپذیرم.

بنده یقین هایی که با فکر کردن حاصل میشه را به صورت کامل کنار گذاشتم و اعتنا نمی کنم، اما یقین هایی که با چشم می بینم رو واقعا نمی توانم زیر پا بذارم! چطور بنده یقینم رو کنار بذارم؟

 

پاسخ:

اگر شخصی دچار وسواس شود در این صورت همان طور که شنیده اید شک و یقین وی فاقد اعتبار بوده و باید تا زمان برطرف شدن مشکل وسواسش به عرف متعارف بنگرد و ببیند آنها در مسائل شرعی چه دقت هایی را لحاظ می کنند و از چه چیزهایی اجتناب می کنند به همان مقدار توجه کند و نسبت به حساسیت های بیجا و زیادی بی اعتنایی کند تا باعث اذیت و آزار خود و دیگران نشود. شما نیز باید ببینید که اکثریت مردم که در فقه ما به عرف متعارف مردم معروف هستند در اعمال عبادی و غیرعبادی خود چگونه عمل می کنند. نسبت به نجاست و طهارت چگونه رفتار می کنند، برای غسل و وضو و طهارت چه مقدار آب و چقدر وقت صرف می کنند و چه ریزکاری ها و دقت هایی را ملاحظه می نمایند، آنگاه همانند آنها عمل کنید تا به تدریج بیماری وسواس تان درمان شود.

 

وظیفۀ شرعی شما این است که تنها از نجاست صدردرصد یقینی اجتناب کنید، هرآنچه به چشم خودتان واقعاً دیدید که نجس شده و می توانید برای نجس بودن آن قسم جلاله بخورید و دیگران نیز نظر شما در تأیید می کنند، نجس است، مابقی چیزها حتی اگر احتمال زیاد بدهید که نجس شده، حتی اگر خودتان یقین به نجاست داشته باشد ولی دیگران چنین یقینی نداشته باشند، پاک خواهند بود و شما باید نسبت به وسوسه های شیطانی که شما را به وارسی، دقت بیش از حد، آب کشیدن و وسواس فرا می خواند مقابله کنید و با بی اعتنایی و بی توجهی اجازه ندهید بیماری وسواس تان تشدید شوید و زندگی تان مختل گردد.

 

عمدۀ مشکل افراد وسواسی این است که برای اینکه عملی به دل شان بچسبد و به زعم خودشان درست انجام دهند، دقت و توجه زیادی به آن می کنند و همین مسئله سبب تکرار بیهوده عمل و گرفتار شدن در گرداب وسواس می شود؛ در حالی که این دل چسبیدن هیچ معیار عقلایی، دینی و شرعی ندارد و آنها مؤظف هستند همانند سایر مردم عمل کنند و به بقیۀ شک و تردیدها بی اعتنا باشند. این حکم تا زمانی که دقت های وسواس گونه شما از بین برود جاری و ساری است.

 

در مواقعی که نمی دانید کاری که شما انجام می دهید و دقت و توجهی که دارید از نداهای وسواسی است یا کاری است که عموم مردم بدان توجه می کنند، در اینجا بهتر است از خود مردم بپرسید و یا به رفتار آنها نگاه کنید و یا به حکم شرعی مسئله در رساله های عملیه مراجع مراجعه کنید و با حکم شرعی آشنا شوید.

احکام شرعی را می توانید از رسالۀ عملیه مرجع تقلیدتان و سایر کتاب ها فقهی و آثار مکتوب ایشان بگیرید؛ معمولاً آثار مکتوب چاپ شده همچون رسالۀ عملیه، استفتائات و نامه ها از دقت نظر بیشتری برخوردار هستند و نسبت به اظهارنظر و نقل و قول دیگران اعتبار بیشتری دارند.

 

اساساً کسی که در کارهای عبادی یا غیرعبادی حتی در امور فردی و اجتماعی خارج از حدّ اعتدال و متعارف باشد، وسواسی است. اگر عمل و دقت و توجه شما بیش از آن چیزی است که در رساله های عملیه مراجع بزرگوار تقلید بیان شده و عموم مردم هم بدان اهمیت نمی دهند، طبیعتاً نباید بدان توجه کنید و وظیفه شما همچنان «بی اعتنایی و بی توجهی» است.

 

پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) در روایتی بر این مطلب صحه گذاشته و می فرمایند:

«إِنَّ الشَّيْطَانَ أَتَاكُمْ مِنْ قِبَلِ الْأَعْمَالِ فَلَمْ يَقْوَ عَلَيْكُمْ فَأَتَاكُمْ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ لِكَيْ يَسْتَزِلَّكُم» (1)‏؛ «شیطان از طریق اعمال و کردارهای تان نزد شما آمد و نتوانست بر شما چیره شود. حالا از این راه [یعنى وسوسه و القاء شبهه] به سراغ تان آمده است تا شما را بلغزاند».

 

امام صادق (علیه السلام) نیز می فرماید:

«إِنَّمَا يُرِيدُ الْخَبِيثُ أَنْ يُطَاعَ فَإِذَا عُصِيَ لَمْ يَعُدْ إِلَى أَحَدِكُم» (2)‏؛ «شیطان پلید مى خواهد مُطاع باشد، لذا اگر نافرمانى شود دیگر به سراغ کسى از شما نمى آید».

 

آیت الله مکارم شیرازى نیز در پاسخ شخصى که از بیمارى وسواسى رنج مى ‏برد و به دعا و توسلات روى آورده بود، فرمود:

 

«مشکل شما در واقع از خود شما است و مقصر اصلى خودتان هستید. به همین دلیل دعاى شما مستحبات نمى‏شود. علت اصلى آن ندانستن مسئله است. مسئله اصلى این است که بر شما واجب نیست یقین به طهارت و غسل و مانند آن پیدا کنید. آنچه بر شما به عنوان یک وظیفه شرعى لازم است، این است که به مقدار سایر مردم آب بریزید و به همان قناعت کنید، هر چند شک در غسل و طهارت داشته باشید. ما مسئولیت شرعى این حکم را مى‏پذیریم. شما از امروز فقط به مقدار مردم آب بریزید و با بدن نجس و حالت نجاست (به گمان خودتان) نماز بخوانید. هیچ اشکالى هم ندارد و نماز و روزه شما کاملاً صحیح است. ما به این وسیله بر شما و تمام افراد وسواسى اتمام حجت مى‏کنیم. مخالفت با آن گناه است. ما از خداوند مى‏خواهیم که به شما توفیق توجه به این مسئله را عنایت کند و از دام شیطانى نجات پیدا کنید».(3)

 

 ایشان در جای دیگر می فرماید:

 

«منشأ وسواس، ناآگاهى نسبت به مسایل شرعى است و تنها راه حل آن، آشنا شدن به احکام دینى و بى اعتنایى به وسواس است. وظیفۀ شما این است که مانند سایر مردم متدین عادى عمل کنید (هرچند به نظر خودتان کافى نباشد) و بیش از آن وظیفه اى ندارید. ما مسئولیت اعمال شما را برعهده می گیریم. اگر با دقت به دستور فوق عمل کنید ظرف مدت کوتاهى نجات می یابید. براى موفقیت شما در عمل به دستور فوق دعا مى کنیم».(4)

 

«افراد وسواسى نباید به علم و یقین خود در طهارت و نجاست توجّه کنند، بلکه باید ببینند افراد معمولى در چه مورد یقین به طهارت یا نجاست پیدا مى ‏کنند و به ‏همان ترتیب عمل کنند و براى ‏ترک وسواس، بهترین‏ راه، بى ‏اعتنایى است».(5)

 

حضرت آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به یک استفتا در مورد طهارت و نجاست فرد مبتلا به وسواس می فرماید:

 

«به یقین اعتنا کردن شما به مواردی که برخواسته از وسواس است حرام می باشد و باید آن را ترک کنید و ما مسؤولیت آن را به گردن می گیریم».(6)

 

«وظیفۀ شما این است که به سایر مردم نگاه کنید و ببینید در چه حد به این امور اعتنا می کنند و علم به نجاست پیدا می کنند (منظور قشر متدین است) آن مقدار که آنها یقین پیدا می کنند و آب می کشند شما هم آب بکشید و نسبت به بقیه تکلیفی ندارید. هر چند فکر شما به شما بگوید نجس است؛ زیرا در این گونه موارد افراد متدین عادی علم و یقین به نجاست پیدا نمی کنند».(7)

 

«بهترین راه ترک وسواس بی اعتنایی به آن است؛ یعنی ملاحظه کنید دیگران چه مقداری مثلاً برای غسل معطل می شوند شما هم چنین کنید مثلاً 10 دقیقه یا حداکثر یک ربع، اگر شیطان گفت درست نشد، اعتنا نکنید. عمل شما صحیح است و نگران نباشید و ما مسئولیت آن را بر عهده می گیریم».(8)

 

این را بدانید عمدۀ مراجع تقلید در زمینه درمان وسواس نظر واحد دارد و اختلاف نظر خاصی در این زمینه دیده نمی شود.

با این اوصاف، همان طور که مراجع بزرگوار تقلید بیان کرده اند و در رساله های عملیه نیز آمده شرط نجس دانستن چیزی این است که یقین حسی داشته باشید؛ یعنی با چشم خودتان دیده باشید که چیزی نجس شده است و حدس و گمان نمی تواند اثبات کنندۀ نجاست باشد؛ به عبارت دیگر حکم نجاست حسی است نه حدسی یعنی باید با چشم خود دیده باشید که مثلاً چیزی نجس شده و نجاست به چیزی منتقل شده است با حدس زدن فایده ندارد.

 

باید توجه داشت، بر اساس آموزه های دینی و تعالیم اسلامی همه چیز در این دنیا به غیر از چیزهایی که دلیل خاص بر نجاست آنها داریم و یا نجاست آنها به صورت یقینی محرز شده است، پاک هستند. امام صادق(علیه السلام) در روایتی فرمود: «کُلُّ شَيْ‏ءٍ طَاهِرٌ حَتَّى تَعْلَمَ أَنَّهُ قَذِر» (9)؛ «همه چیز پاک و طاهر است مگر این که بدانی و یقین کنی که نجس شده است.»

 

اساساً در شرع مقدس تأکید شده که فقط از نجاست یقینی اجتناب کنیم و اجتناب از نجاست احتمالی نه تنها لازم نیست؛ بلکه اگر باعث ابتلا به وسواس و تشدید آن گردد، جایز نیست. همه علما و مَراجع معظّم تقلید نیز بر اساس آموزه های دینی و تعالیم اسلامی، بهترین و مؤثرترین دارو را برای درمان وسواس و مقابله با وسوسه های شیطانی که شما را به دقت و وارسی بیشتر می کشاند «بی اعتنایی و بی تفاوتی» ذکر می کنند.

 

یادتان باشد ما در مسئلۀ پاکی و نجاست مأمور به ظاهر هستیم و به واقع امر و به حقیقت مطلب، مکلَّف و مأمور نیستیم؛ به عبارت دیگر طهارت و نجاست ظاهری مورد نظر شرع است و نه طهارت و نجاست واقعی، بنابراین اگر نجاست شیئی یا قسمتی از بدن یا خانه برای شخصی محرز نگردد ولی در واقع، آن چیز نجس باشد و خود فرد آن را نداند در اینجا آن فرد موظف است بر اساس ظاهر عمل کند و تکلیفی بیش از این ندارد. نمازهایی که فرد در این وضعیت می خواند جملگی صحیح است و خداوند هیچ گناهی از این بابت برای وی در نظر نمی گیرد.

 

 یقین بدانید که خدا بیش از این از ما نخواسته است. ائمه اطهار(علیهم السلام) هم این گونه و بر اساس ظاهر عمل می کردند.

 در روایتی منسوب به امام علی (علیه السلام) نقل شده که آن حضرت وقتی می خواست به دستشویی برود، مقداری آب به پایین لباس خود می پاشیدند تا وقتی از دستشویی خارج شدند اگر رطوبتی در لباس خود دیدند و شک کردند که آن رطوبت از ترشحات دستشویی است یا غیر آن، چون قبلاً لباس شان به رطوبت پاک آغشته شده بود، شک در نجاست رطوبت مشکوک کرده و حکم به طهارت آن می کردند و با همان لباس نماز می خواندند؛ در صورتی که با وضع دستشویی های آن زمان و نبود آب لوله کشی و کاشی و سرامیک، احتمال ترشح نجاست خیلی زیاد بود، اما امام (علیه السلام) با این شیوه به پیروانش یاد می دهند که خیلی سخت نگیرند و تنها از نجاست یقینی اجتناب کنند. این روایت در کتاب چهل حدیث امام خمینی(ره) نقل شده است.(10)

 

باور بفرمایید در زمان رسول خدا، پاک‏ترین و بهترین انسان‏ها زندگى مى‏کردند. در حالیکه آب لوله کشى و امکانات امروز نبود و پیامبر و ائمه معصومین (علیهم السلام) در کنار کفار که از منظر ما نجس هستند، زندگی می کردند و اینگونه حساسیت ها را نداشتند.

 

در پایان

اگر با این توضیحات هنوز قانع نشده اید و دل تان آرام نگرفته است در این صورت، احتمال تشدید بیماری وسواس تان وجود دارد که نیازمند درمان است؛ بنابراین بهتر است با مراجعه حضوری به مراکز مشاوره ای و خدمات روانشناختی معتبر و گفتگو با مشاوران و روانشناسان باتجربه اقدامات لازم را در خصوص درمان بیماری وسواس تان انجام دهید.

البته توصیه به مراجعه به مراکز مشاوره ای و خدمات روانشناختی معتبر و گفتگو با مشاوران و روانشناسان، هر مشاوری مدنظر نیست؛ بلکه مشاوران و روانشاسان دین آشنا و متعهد که علاوه بر تخصص در امور روانشناسی و درمان وسواس در امور دینی هم تخصص دارند.

امروزه خوشبختانه چنین مراکزی در سطح کشور فعال هستند که با یک جستجوی ساده در دسترس می باشند.

 

معرفی منابع برای مطالعۀ بیشتر:

  1. مظاهری، حسین، راهکارهای عملی درمان وسواس "به انضمام احکام و استفتائات"، اصفهان: موسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س)، 1387.
  2. اس ‏استکتى، گیل، درمان رفتارى وسواس، ترجمۀ عباس بخشى ‏پور رودسرى و مجید محمود علیل، تبریز: روان پویا، 1376.
  3. استکتی، گیل و تریزا پیگت، اختلال وسواس: جدیدترین راهبردهای ارزیابی و درمانی، ترجمۀ حبیب الله قاسم زاده، تهران: ارجمند، 1391.
  4. اسلامی نسب، علی، راهنمای عملی درمان وسواس برای وسواسی ها، تهران: شفابخش، 1387.
  5. عابدی، محمدرضا، راهنمای آموزشی و عملی درمان: وسواس، تهران: فرهنگ پژوهان دانش، 1387.

 

پی نوشت ها:

  1. حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعة، قم‏: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1409ق، ج7، ص168.
  2. همان، ج8، ص228.
  3. سایت آیت الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=262206&CatID=-2
  4. سایت آیت الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=262203&CatID=-2
  5. سایت آیت الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=255260&CatID=-2
  6. مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب، 1383، ج2، مسئله 47.
  7. همان، مسئله 48.
  8. همان، مسئله 88.
  9. نورى، حسین بن محمد تقى، ‏مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم‏: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، 1408ق‏، ج2، ص583.
  10. موسوی خمینی، روح الله، چل حدیث، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1387، ص403.

 

موضوع قفل شده است