جمع بندی می خواهم خدا رو درست عبادت کنم اما اراده ام ضعیفه!

بسم الله الرحمن الرحیم عرض سلام و احترام خدمت شما خواهر گرامی   اینکه به دنبال بندگی و عبادت پروردگار هستید،‌ قابل ستایش است و ان شاالله همین خواستن و به دنبالش اراده ی قوی،‌شما را به مسیر سعادت هدایت خواهد کرد. خیلی از ما دچار مشکلی مشابه شما هستیم. و آن هم نه فقط در عبادت،‌ بلکه در خیلی از تصمیم ها و برنامه های خاص و مفیدی که در زندگی برای خودمان می چینیم. اصولا وقتی انسان یک برنامه ریزی جدید برای خودش طراحی می کند،‌ چون در ابتدا یک چیز نو و جدیدی ست،‌ نسبت به آن احساس نشاط و هیجان خوبی داشته و به درستی انجامش می دهد. اما بعد از مدتی تکراری شده و احساس نشاط اولیه نیست. نفس انسان از یک برنامه ی تکراری و روتین خسته شده و حالت بی میلی پیدا می کند. اینجاست که اگر یک انگیزه ی قوی وجود نداشته باشد، طی چند روز برنامه را تعطیل کرده و به روال سابق باز خواهد گشت؛ اما مالامال از احساس  عذاب وجدان، سرخوردگی،‌ بی ارادگی، بی کفایتی،‌ بی خاصیت بودن و ... . رفتار شما با فرزندتان،‌ نشأت گرفته از همین احساسات تلخ و عذاب آور است. اگر این حالت در شما برطرف شود،‌ حتما نسبت به اطرافیانتان مهربانتر و لطیفتر خواهید شد.   اما راهکار در چنین مواقعی اینست که نسبت به کار جدید استقامت به خرج داده و حتی اگر از آن لذت نمی برید، مداومت داشته باشید. سعی کنید انگیزه هایی که شما را از ابتدا نسبت به این برنامه سوق داده برای خودتان بازیابی کرده و حتی به دنبال انگیزه های جدید بگردید.   عبادت و بندگی خداوند هم دقیقا همین حالت را برای انسان به وجود می آورد. بعدِ‌ روحانیِ نفس انسان در ابتدا از یک برنامه ی عبادی منظم و جدید لذت برده و با نشاط انجام می دهد،‌ اما پس از مدتی خسته شده و به دنبال بهانه ای برای ترک می گردد. اینجاست که باید انگیزه را قوی تر کرده و استقامت داشته باشید. قرآن می فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ كساني كه گفتند پروردگار ما خداوند يگانه است سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنها نازل مي‏شوند كه نترسيد و غمگين مباشيد، و بشارت باد بر شما به آن بهشتي كه به شما وعده داده شده است.» (۱) و از امام محمد باقر (علیه السلام) نقل است که فرمودند: «:أحَبُّ الأعمالِ إلَى اللّهِ عَزَّ و جلَّ ما داوَمَ عَلَيهِ العَبدُ؛ و إن قَلَّ؛ محبوبترين عمل در پيشگاه خداوند عزّ و جلّ عملى است كه آدمى بر آن مداومت ورزد؛ هرچند اندك باشد.» (۲)     پی نوشت ها: ۱. سوره فصلت، ۳۰ ۲. محمّد محمّدی ری شهری؛ ميزان الحكمه جلد هشتم؛ صفحه ۱۵۳          

در کنار اینها به یک مطلب هم باید توجه کرد. امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرمودند: «إنَّ لِلقُلوبِ إقبالاً و إدبارا ، فإذا أقبَلَت فَاحمِلُوها علَى النَّوافِلِ ، و إذا أدبَرَتْ فَاقتَصِرُوا بها علَى الفَرائضِ؛ همانا دلها را روى آوردنى است و روى گرداندنى. پس هر گاه روى آورند، آنها را به انجام مستحبّات وا داريد و هر گاه پشت كردند، به انجام فرايض از سوى آنها بسنده كنيد.» (۱) گاهی اوقات برای قلب انسان حالت بی حوصلگی در عبادت به وجود می آید که در این مورد توصیه به کوتاه کردن عبادات و بسنده کردن به واجبات شده. اما این توصیه در مورد کسانی ست که اغلب برنامه عبادی منظمی داشته و اصولا در مسیر درست قرار دارند،‌ و فقط گاهی چنین حسی بر آنها غالب می شود. لذا افرادی که اغلب اوقات دچار چنین حالتی بوده و حس بی نشاطی در عبادت دارند؛ و یا این حالت در آنها مدت زیادی ادامه پیدا کرده باشد،‌ نمی توانند از این دستور پیروی کنند. همچنین اگر کسی برنامه عبادی و تربیتی برای بلند مدت طراحی کرده و هدفی را دنبال می کند، نباید با بی نشاطی،‌ بلافاصله عبادت و مستحبات را ترک کند. در چنین حالی بهترین کار دقت در اعمال و پیدا کردن علتِ‌ این بی نشاطی یا به عبارتی بی توفیقی ست. عواملی مثل گناه،‌ پرخوری و پرحرفی، قلب انسان را دچار کدورت و بی میلی نسبت به عبادت می کند. از پیامبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل است که فرمودند: «إنَّ لِلقُلوبِ صَدَأً كَصَدَإِ النُّحاسِ؛ فَاجلوها بِالاِستِغفارِ و تِلاوَةِ القُرآنِ؛ دل‏ها نيز همچون مس زَنگار مى ‏گيرند؛ پس آنها را با آمرزش ‏خواهى و تلاوت قرآن جَلا دهيد.» (۲)     پی نوشت ها: ۱. محمّد محمّدی ری شهری؛ ميزان الحكمه جلد نهم؛ صفحه ۵۱۸ ۲. محمدی ری شهری، محمد؛ شناخت قرآن بر پایه ی قرآن و حدیث؛ ج ۲؛ ص ۳۶۸    

جمع بندی پرسش: من همیشه به دنبال عبادت خدا بودم. اما اراده قوی ندارم. هر بار نهایتا تا چهل روز طبق برنامه عمل کرده و بعد بی حوصله می شوم. مدتی ست که نشاط و حال عبادت ندارم و در برخورد با دخترم هم بداخلاقی و پرخاش می کنم. دلم می خواهد کاری کنم، اما انگار به زمین چسبیده ام. لطفا راهنمایی کنید.   پاسخ: اینکه به دنبال بندگی و عبادت پروردگار هستید،‌ قابل ستایش است و ان شاالله همین خواستن و به دنبالش اراده ی قوی،‌شما را به مسیر سعادت هدایت خواهد کرد. خیلی از ما دچار مشکلی مشابه شما هستیم. و آن هم نه فقط در عبادت،‌ بلکه در خیلی از تصمیم ها و برنامه های خاص و مفیدی که در زندگی برای خودمان می چینیم. اصولا وقتی انسان یک برنامه ریزی جدید برای خودش طراحی می کند،‌ چون در ابتدا یک چیز نو و جدیدی ست،‌ نسبت به آن احساس نشاط و هیجان خوبی داشته و به درستی انجامش می دهد. اما بعد از مدتی تکراری شده و احساس نشاط اولیه نیست. نفس انسان از یک برنامه ی تکراری و روتین خسته شده و حالت بی میلی پیدا می کند. اینجاست که اگر یک انگیزه ی قوی وجود نداشته باشد، طی چند روز برنامه را تعطیل کرده و به روال سابق باز خواهد گشت؛ اما مالامال از احساس  عذاب وجدان، سرخوردگی،‌ بی ارادگی، بی کفایتی،‌ بی خاصیت بودن و ... . رفتار شما با فرزندتان،‌ نشأت گرفته از همین احساسات تلخ و عذاب آور است. اگر این حالت در شما برطرف شود،‌ حتما نسبت به اطرافیانتان مهربانتر و لطیفتر خواهید شد.  اما راهکار در چنین مواقعی اینست که نسبت به کار جدید استقامت به خرج داده و حتی اگر از آن لذت نمی برید، مداومت داشته باشید. سعی کنید انگیزه هایی که شما را از ابتدا نسبت به این برنامه سوق داده برای خودتان بازیابی کرده و حتی به دنبال انگیزه های جدید بگردید.  عبادت و بندگی خداوند هم دقیقا همین حالت را برای انسان به وجود می آورد. بعدِ‌ روحانیِ نفس انسان در ابتدا از یک برنامه ی عبادی منظم و جدید لذت برده و با نشاط انجام می دهد،‌ اما پس از مدتی خسته شده و به دنبال بهانه ای برای ترک می گردد. اینجاست که باید انگیزه را قوی تر کرده و استقامت داشته باشید. قرآن می فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ كساني كه گفتند پروردگار ما خداوند يگانه است سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنها نازل مي‏شوند كه نترسيد و غمگين مباشيد، و بشارت باد بر شما به آن بهشتي كه به شما وعده داده شده است.» (۱) و از امام محمد باقر (علیه السلام) نقل است که فرمودند: «:أحَبُّ الأعمالِ إلَى اللّهِ عَزَّ و جلَّ ما داوَمَ عَلَيهِ العَبدُ؛ و إن قَلَّ؛ محبوبترين عمل در پيشگاه خداوند عزّ و جلّ عملى است كه آدمى بر آن مداومت ورزد؛ هرچند اندك باشد.» (۲)  در کنار اینها به یک مطلب هم باید توجه کرد. امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرمودند: «إنَّ لِلقُلوبِ إقبالاً و إدبارا ، فإذا أقبَلَت فَاحمِلُوها علَى النَّوافِلِ ، و إذا أدبَرَتْ فَاقتَصِرُوا بها علَى الفَرائضِ؛ همانا دلها را روى آوردنى است و روى گرداندنى. پس هر گاه روى آورند، آنها را به انجام مستحبّات وا داريد و هر گاه پشت كردند، به انجام فرايض از سوى آنها بسنده كنيد.» (۳) گاهی اوقات برای قلب انسان حالت بی حوصلگی در عبادت به وجود می آید که در این مورد توصیه به کوتاه کردن عبادات و بسنده کردن به واجبات شده. اما این توصیه در مورد کسانی ست که اغلب برنامه عبادی منظمی داشته و اصولا در مسیر درست قرار دارند،‌ و فقط گاهی چنین حسی بر آنها غالب می شود. لذا افرادی که اغلب اوقات دچار چنین حالتی بوده و حس بی نشاطی در عبادت دارند؛ و یا این حالت در آنها مدت زیادی ادامه پیدا کرده باشد،‌ نمی توانند از این دستور پیروی کنند. همچنین اگر کسی برنامه عبادی و تربیتی برای بلند مدت طراحی کرده و هدفی را دنبال می کند، نباید با بی نشاطی،‌ بلافاصله عبادت و مستحبات را ترک کند. در چنین حالی بهترین کار دقت در اعمال و پیدا کردن علتِ‌ این بی نشاطی یا به عبارتی بی توفیقی ست. عواملی مثل گناه،‌ پرخوری و پرحرفی، قلب انسان را دچار کدورت و بی میلی نسبت به عبادت می کند. از پیامبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل است که فرمودند: «إنَّ لِلقُلوبِ صَدَأً كَصَدَإِ النُّحاسِ؛ فَاجلوها بِالاِستِغفارِ و تِلاوَةِ القُرآنِ؛ دل‏ها نيز همچون مس زَنگار مى ‏گيرند؛ پس آنها را با آمرزش ‏خواهى و تلاوت قرآن جَلا دهيد.» (۴)     پی نوشت ها: ۱. سوره فصلت، ۳۰ ۲. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم ۱۳۸۹؛ جلد هشتم؛ صفحه ۱۵۳ ۳. همان؛ جلد نهم؛ صفحه ۵۱۸ ۴. محمدی ری شهری، محمد؛ شناخت قرآن بر پایه ی قرآن و حدیث؛ مترجم شیخی، حمیدرضا؛ موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم ۱۳۹۱؛ ج ۲؛ ص ۳۶۸