جمع بندی ملاک های تعیین دیه

تب‌های اولیه

29 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
ملاک های تعیین دیه

باسلام واحترام
مستندا باتوجه به فقه وقواعد وفتاوای فقهی ایا دیات منحصر در یکی از امور ششگانه تشریح شده درفقه است یااین موارد تمثیلی است؟

width: 700 align: center

[TD="align: center"]با نام و یاد دوست

[/TD]

[TD="align: center"][/TD]


کارشناس بحث: استاد مستنبط

[TD][/TD]

احمد;1014317 نوشت:
باسلام واحترام
مستندا باتوجه به فقه وقواعد وفتاوای فقهی ایا دیات منحصر در یکی از امور ششگانه تشریح شده درفقه است یااین موارد تمثیلی است؟

سلام علیکم
با عرض احترام،
دیات ششگانه:
مقدار دیه نفس در صورت گذشت اولیای دم از قصاص و در خواست دیه، و نیز در قتل شبه عمد و یا خطای محض یکی از موارد ششگانه زیر است و قاتل در پرداخت هر کدام از آنها مختار است:
صد شتر ( پنج سال تمام، البته سن شتر در هر کدام از قتل شبه عمد و سپس خطای محض، به تدریج مقداری کمتر می شود)
دویست گاو متعارف و سالم
هزار گوسفند متعارف و سالم
دویست حُلّه (دو قطعه لباس از بُرد یمانی)
هزار دینار (هزار مثقال طلای سکه‌دار)
ده هزار درهم (ده هزار مثقال نقره سکه‌دار).(1)

پی نوشت:

1. محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۳، ص۴؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۲، ص۵۵۴.ِ

ادامه دارد ...

احمد;1014317 نوشت:
مستندا باتوجه به فقه وقواعد وفتاوای فقهی ایا دیات منحصر در یکی از امور ششگانه تشریح شده درفقه است یااین موارد تمثیلی است؟

ملاک اصلی و بدلهای آن:
از روایات برمی آید که ملاک اصلی برای تعیین دیه، صد شتر می باشد: امام صادق علیه السلام فرمودند: «الدِّيَةُ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ»، دیه، صد شتر است.(1)
هر چند برای تعیین دیه، نیاز به یک معیار ثابت داریم، اما شریعت این مساله را هم لحاظ کرده است که همه جا به شتر دسترسی نیست. بنا بر این، معادل شتر، و به حسب شرایط محیط و زمانه، گاو، گوسفند، دینار و درهم و در زمان ما، پولی معادل ملاک اصلی، جایگزین می شود: امام صادق علیه السلام فرمودند: «... فَالدِّيَةُ اثْنَا عَشَرَ أَلْفاً أَوْ أَلْفُ دِينَارٍ أَوْ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ وَ إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ فِيهَا الدَّنَانِيرُ فَأَلْفُ دِينَارٍ وَ إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ فِيهَا الْإِبِلُ فَمِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ وَ إِنْ كَانَ‏ فِي‏ أَرْضٍ‏ فِيهَا الدَّرَاهِمُ‏ فَدَرَاهِم‏«، دیه، دوازده هزار درهم [درهم خاص، معادل ده هزار درهم رایج]، یا هزار دینار یا صد شتر است. و اگر در جایی باشد که دینار رواج دارد، هزار دینار و اگر در جایی است که شتر دار هستند، صد شتر و اگر در جایی هستند که درهم رایج و در دسترس است، درهم پرداخته می شود.(2)

پی نوشت ها:

[1] شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج‏29 ؛ ص195 ح 35431- 5.
[2] شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج‏29 ؛ ص196 ح 35435- 9-

مستنبط;1014462 نوشت:
ملاک اصلی و بدلهای آن:
از روایات برمی آید که ملاک اصلی برای تعیین دیه، صد شتر می باشد: امام صادق علیه السلام فرمودند: «الدِّيَةُ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ»، دیه، صد شتر است.(1)
هر چند برای تعیین دیه، نیاز به یک معیار ثابت داریم، اما شریعت این مساله را هم لحاظ کرده است که همه جا به شتر دسترسی نیست. بنا بر این، معادل شتر، و به حسب شرایط محیط و زمانه، گاو، گوسفند، دینار و درهم و در زمان ما، پولی معادل ملاک اصلی، جایگزین می شود: امام صادق علیه السلام فرمودند: «... فَالدِّيَةُ اثْنَا عَشَرَ أَلْفاً أَوْ أَلْفُ دِينَارٍ أَوْ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ وَ إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ فِيهَا الدَّنَانِيرُ فَأَلْفُ دِينَارٍ وَ إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ فِيهَا الْإِبِلُ فَمِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ وَ إِنْ كَانَ‏ فِي‏ أَرْضٍ‏ فِيهَا الدَّرَاهِمُ‏ فَدَرَاهِم‏«، دیه، دوازده هزار درهم [درهم خاص، معادل ده هزار درهم رایج]، یا هزار دینار یا صد شتر است. و اگر در جایی باشد که دینار رواج دارد، هزار دینار و اگر در جایی است که شتر دار هستند، صد شتر و اگر در جایی هستند که درهم رایج و در دسترس است، درهم پرداخته می شود.(2)

پی نوشت ها:

[1] شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج‏29 ؛ ص195 ح 35431- 5.
[2] شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج‏29 ؛ ص196 ح 35435- 9-

سلام مجدد
خیلی ممنون ازتوضیخ واضح ومشخص وبی ابهام شما
ابتدا نظر شمارو به نظرتقریبا مخالف کارشناس دیگر درتایپیکی دیگر بااین موضوع(تعیین دیه براساس شتر)که چند وقت پیش ایجاد کرده بودم جلب میکنم
نکته اول:
قیمت دیه منحصر در قیمت شتر نیست، بلکه طبق روایات اعم از شتر و گاو و گوسفند، و درهم و دینار و یا حلّه است.(ر.ک: وسائل الشیعه، باب اول از ابواب دیات النفس، ج29، ص193)
حلّه که امروز موجود نبوده و تعیین مقدار دیه طبق آن مقدور نیست، طبق فتوای برخی فقها، درهم و دینار هم موضوعیت ندارند، بلکه طبق قیمت گاو و گوسفند و شتر در همان زمان تعیین شده اند، نه اینکه اصالتا مرجعی برای تعیین مقدار دیه باشند، و البته برخی مراجع هم آنها را ملاکی ستقل برای تعیین مبلغ دیه میدانند.

اما در هر صورت از آنجا که مقدار دیه متناسب با قیمت شتر پایین ترین مقدار دیه محسوب میشود از قیمت شتر برای تعیین مقدار دیه استفاده میشود.
اینکه احشام سه گانه(شتر و گاو و گوسفند) و یا درهم و دینار برای تعیین مقدار دیه تعیین شده است خب گویای این است که این نحوه قیمتگذاری منحصر در مناطقی نیست که شتر در آن پرورش داده شود و شتر به وفور یافت شود، بلکه بالاخره این احشام سه گانه که در تمام جهان برای تعیین گوشت از آنها بهره برده میشود وجود داشته و پرورش داده میشوند، و همچنین سکه های طلا و نقره در تمام جهان وجود داشته قابل قیمت گذاری است.
اصرار بر محاسبه دیه متناسب با قیمت شتر همانطور که عرض شد برای این است که کمترین قیمت برای دیه تعیین شود!

نکته دوم:
دقت کنید اینکه قیمت شتر بالا میرود و به تبع آن قیمت دیه هم بالا میرود بیجا هم نیست، اتفاقا اسلام میخواهد متناسب با بالا رفتن قیمت این احشام سه گانه که نشان از سطح قیمت ها دارد، قیمت دیه هم بالا برود تا خانواده ای که نان آورشان را از دست داده اند بتوانند با گرفتن پول آن دیه از مخارج خود تا حدی بر آیند.

ما با تعیین دیه بر مبنای قیمت شتر داریم حداقل دیه ای که اسلام تعیین کرده به خانواده ای که یکی از اعضایش را از دست داده میپردازیم، اسلام هرگز راضی به کمتر از آن نیست، شما ببینید با گران شدن قیمت شتر، باز هم دیه تعیین شده بر قیمت شتر، کمتر از گاو وگوسفند خواهد شد، یعنی اینطور نیست که حالا دیه متناسب با قیمت جدید شتر از نظر اسلام گران باشد و مایل به پرداخت آن نباشد.
ما باید جلوی گران شدن همه چیز را بگیریم، نه اینکه همه چیز گران شود و سعی کنیم قیمت دیه را پایین نگه داریم، خب طبیعتا فلسفه حکم لطمه خواهد دید! فلسفه حکم این است که دیه متناسب با رشد قیمت ها رشد کند، و نمونه بارز رشد قیمت ها، رشد قیمت احشام است.

نکته سوم:
در مورد روایت حکم بن عتیبه هم گه به آن اشاره فرمودید اگرچه اشاره به پول گرفتن دارد اما نمیگوید مبلغ دیه هم طبق ارزش پول محاسبه میشده، بلکه مبلغ دیه طبق قیمت شتر تعیین میشده، منتهی چون قبلا پول به اندازه کافی نبوده همان شتر رد و بدل میشده و سپس بعد از اسلام که پول به اندازه کافی موجود بوده پول رد و بدل میشده است، روایت این است:

«قَالَ الْحَكَمُ فَقُلْتُ إِن‏ الدِّيَاتِ إِنَّمَا كَانَتْ تُؤْخَذُ قَبْلَ الْيَوْمِ مِنَ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ وَ الْغَنَمِ فَقَالَ إِنَّمَا كَانَ ذَلِكَ فِي الْبَوَادِي قَبْلَ الْإِسْلَامِ فَلَمَّا ظَهَرَ الْإِسْلَامُ وَ كَثُرَ الْوَرِقُ فِي النَّاسِ قَسَمَهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع عَلَى الْوَرِقِ قَالَ الْحَكَمُ فَقُلْتُ لَهُ أَ رَأَيْتَ مَنْ كَانَ الْيَوْمَ مِنْ أَهْلِ الْبَوَادِي مَا الَّذِي يُؤْخَذُ مِنْهُ فِي الدِّيَةِ الْيَوْمَ الْوَرِقُ أَوِ الْإِبِلُ فَقَالَ الْإِبِلُ هِيَ مِثْلُ الْوَرِقِ بَلْ هِيَ أَفْضَلُ مِنَ الْوَرِقِ فِي الدِّيَةِ إِنَّهُمْ كَانُوا يَأْخُذُونَ مِنْهُمْ فِي دِيَةِ الْخَطَإِ مِائَةً مِنَ الْإِبِلِ يُحْسَبُ لِكُلِّ بَعِيرٍ مِائَةُ دِرْهَمٍ فَذَلِكَ عَشَرَةُ آلَافِ دِرْهَمٍ»(شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج4، ص137)
حكم‏ بن‏ عتيبه‏ گويد به امام باقر(ع) عرض كردم: از اين پيش از بابت ديه شتر يا گاو و يا گوسفند گرفته مى‏شد، فرمود: آرى اين براى اهل باديه و صحرا، پيش از اسلام بود، پس چون اسلام آمد و سكّه در ميان مردم رواج شد، امير مؤمنان عليه السّلام آن را در پول تعيين فرمود، حكم گويد: به او گفتم: بفرمائيد اگر اكنون كسى از باديه‏نشينان باشد، چه چيز از بابت ديه گرفته شود، پول و سكه يا شتر؟ فرمود: شتر خود مانند پول است، و بلكه بهتر از پول، مطلب اين است كه اهل باديه و صحرانشينان (چون سرمايه‏شان شتر بود) در ديه قتل خطا صد شتر ميستاندند از عاقله قاتل، براى هر شترى يك صد درهم حساب مى‏شد و اين رويهم ده هزار درهم ميبود.
اتمام صحبت کارشناس

باتوجه به این بیانات تقریبا مخالف صحبت شما ایشان فرمودند بااستنادات فقهی اصالت داشتن حداقل گاو وگوسفند استنباط میشود نه صرفا شتر اصل باشه بقیه موارد برمبنای اون
اما دراصل بنده متوجه موضوع اصلی بحث نشدم که ایا این موارد ششگانه تعیین دیه حصری یاتمثیلی وچه استنادی براین ادعا هست یعنی به جز این موارد مثلا میشه ملاک های دیگری غیراین 6 مورد باتجه به صلاحدید امام یاقانون گزارو...گزاشت یااستناد فقه برحصری بودن وعدم تغییر این ملاک های ششگانه هست
یاحق

احمد;1014763 نوشت:
ابتدا نظر شمارو به نظرتقریبا مخالف کارشناس دیگر درتایپیکی دیگر بااین موضوع(تعیین دیه براساس شتر)که چند وقت پیش ایجاد کرده بودم جلب میکنم

تعارضی بین جواب دو کارشناس نیست و هر کدام به بخشی از مساله اشاره دارند. تفاوت ادبیات و کم و زیاد بودن توضیحات، به معنی جواب مخالف نیست.

احمد;1014763 نوشت:
بااستنادات فقهی اصالت داشتن حداقل گاو وگوسفند استنباط میشود نه صرفا شتر اصل باشه بقیه موارد برمبنای اون

تعادل قیمت بین احشام سه گانه (شتر گاو و گوسفند)
در حالات و مناطق معمولی، بین قیمت شتر، گاو و گوسفند، تعادل برقرار است. همین مساله، فهم بدلها را برای دیه راحت می کند. هر چندملاک اولیه تعبدی است، اما تعادل بین قیمتها یک مساله عرفی و عقلایی است.

تعبدی بودن ملاک اولیه:
اینکه چرا ملاک واحد اولیه، بر پایه شتر قرار گرفته است، امری تعبدی است. اما طبق روایات، این ملاک واحد، قابل تبدیل و محاسبه به حیوان یا کالای رایج دیگری هست که امری عقلایی و عرفی است.

احمد;1014763 نوشت:
ایا این موارد ششگانه تعیین دیه حصری یاتمثیلی وچه استنادی براین ادعا هست یعنی به جز این موارد مثلا میشه ملاک های دیگری غیراین 6 مورد باتجه به صلاحدید امام یاقانون گزارو...گزاشت

بدل برای دیه، امری پذیرفته شده است و در روایات هم به صراحت بیان شده است. اما بدل به معنی وجود یک ملاک واحد هم هست. اگر ملاک واحد را نپذیرید و با تمثیلی دانستن آن، به سراغ تشخصیهای متفاوت و متغیر بروید، در مسائل حقوقی با مشکل مواجه می شوید: اگر ولی دم، از قصاص در گذرد، چه چیزی باید در عوض بگیرد تا هم جریمه ای برای قاتل محسوب شود و اصطلاحا قسر درنرود یا در قتل خطایی، مساله جان انسانها کم اهمیت جلوه نکند، و هم تا حدی جبران فقدان مقتول باشد؟ اگر این امر را تنها به نظر کارشناس یا حاکم شرع واگذار کنید، احکام متفاوت، احساس تبعیض و نارضایتی را در اقشار مختلف ایجاد خواهد کرد و به هرج و مرج منجر می شود. آنهم در مساله حساس و بسیار مهمی چون قتل!

احمد;1014763 نوشت:
ابتدا نظر شمارو به نظرتقریبا مخالف کارشناس دیگر درتایپیکی دیگر بااین موضوع(تعیین دیه براساس شتر)که چند وقت پیش ایجاد کرده بودم جلب میکنم

چون به سوال دیگرتان اشاره کرده و متنی را از موضوع و سوال مربوطه، در اینجا نقل کردید، نکات و جوابهایی به برخی مطالبی که در آنجا (لینک "تعیین دیه بر اساس شتر") نوشته اید، تقدیم می شود:
1. در آنجا اینگونه مساله را بیان کرده اید: "انچه واضحه این حکم که ظاهرا اجماع هم بران وجود دارد جامعه رافلج کرده وموجب عسروحرج شده چراکه برای ثبات بازار شتر سالانه میلیون ها تومن ازبودجه کشور صرف واردات شتر میشه".
شتر حیوانی بومی در ایران است که از گذشته تا کنون، گوشت، شیر، روغن، پشم و نمد و محصولات مختلف آن رواج داشته است.
سوال این است که
اولا مبتنی بر کدام آمار و مستندات، جامعه فلج شده است؟ چگونه و چرا فلج شده است؟
ثانیا بر اساس کدام آمار می گویید میلیونها توان از بودجه صرف واردات شتر شده است؟
ثالثا مگر کشورهای مختلف با وجود حیوانات بومی، دست به واردات نمی زنند؟
رابعا بر فرض واردات، مگر اینکار منحصرا به دلیل تثبیت نرخ دیه صورت می گیرد؟
خامسا در حالیکه در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور شتر پرورش داده می شود، چه نیازی است برای تثبیت قیمت دیه -و نه تنظیم قیمت بازار داخلی- دست به واردات بزنیم؟
سادسا و مهمتر از آن، تعیین قیمت شتر، در شریعت انحصاری در داخل کشور ندارد و می توان در صورت بروز قحطی شتر! در مناطق همجوار، آن را قیمت گذاری کرد و معادل آن را محض اطمینان با گاو و گوسفند داخلی محاسبه نمود!
نهایتا و فارغ از تمام این صحبتها، روایت، تکلیف مناطقی که با کمبود شتر مواجهند را مشخص کرده است: 200 گاو یا 1000 گوسفند! وقتی راه حلی به این سادگی وجود دارد، چه کسی برای تثبیت دیه دست به واردات خواهد زد؟

2- نوشته اید که : "گذشته ازین دربرخی کشور ها شتر نیس یابسیار کمه که قیمتش درنتیجه بسیار زیاد".
جواب شما در خود روایتی است که نقل کرده اید. ملاک دیه، در حالت عادی و در مناطق معمولی مشخص شده است تا مناطق دیگر، راحت باشند. طبق راهکار روایات، شرایط یا مناطق خاص به عسر و حرج نمی افتند و از معادلها و بدلها (گاو، گوسفند، درهم و دینار و ...) استفاده می کنند.

3- نوشته اید: "دیه براساس شتر درمیان بادیه نشینان بود بعد اسلام وظهور پول امام علی ع دیات را براساس پول کرد انچه ازین حدیث برمیاید مسله اصل و فرع هست کع پول رااصل قرار داده وشتر رافرع".

جای اصل و فرع عوض نشده است، بلکه بر اساس یک ملاک واحد، حالات مختلف پیش بینی شده است. مثل این می ماند که اعراب زیادی در ابتدا بادیه نشین بودند و با گسترش اسلام و تحولات علمی و تمدنی آن، شهر نشین یا روستا نشین شدند. اما برای فهم درست زبان، همچنان، کلمات و حال و هوای بادیه اصالت داشت، با اینکه ساختار اجتماعی کاملا زیر و رو شده بود، اما اصل و فرع در معرفت لغت و زبان عوض نشد. زبان عربی اصیل در بادیه وجود داشت و برای ثبت و ضبط کلمات، معانی و اصطلاحات اولیه و دست نخورده، باید به اعراب بادیه نشین مراجعه می شد. چون زبان در شهرها، با مهاجرتها و تحولات مختلف، اصالت و خلوص اولیه خود را از دست می داد.

احمد;1014763 نوشت:
باتوجه به صلاحدید امام یاقانون گزارو...گزاشت

4- همچنین در سوال قبلی نوشته اید:
"میتوان اصل ومبنای دیه راپول کرد که درهرزمان مقدارش توسط حاکم مشخص شود یاباید پذیرفت که مبنای پول هم باید ۱۰۰شتر باشد"
پول کاغذی که در صد سال اخیر به تدریج بر جهان حاکم شد، اقتصاد دنیا را با چالشها و مشکلات فراوانی مواجه کرد. از جمله رواج میلیاردها میلیارد اسکناس بدون پشتوانه در کشورهای متعدد که باعث صعود قیمتها، انباشت ثروت در دست عده ای خاص و انگشت شمار، برهم خوردن زندگی معمولی انسانها و ... شده است. این گرانی ها و انباشت سرمایه ها در طول تاریخ بی سابقه است.
حتی در دوران رواج مسکوکات، بیش از پول، احشام سه گانه در دسترس بود. رواج پول و دسترسی زیاد به آن، محصول قرن اخیر و عمدتا به مدد کاغذهای اسکناس بی پشتوانه است.
حتی اگر پول های کاغذی رایج هم ملاک باشد، نهایتا باید دارای پشتوانه باشد. پول بی پشتوانه، بی ارزش است و پشتوانه باید امری واقعی و عینی باشد.

احمد;1014763 نوشت:
وچه استنادی براین ادعا هست یعنی به جز این موارد مثلا میشه ملاک های دیگری غیراین 6 مورد باتجه به صلاحدید امام یاقانون گزارو...گزاشت

استناد اصل دیه، به آیه زیر می باشد. البته سوال، مربوط به مستند حصر دیه در شش مورد است. اما ذکر مستند قرآنی در تشریع اصل دیه، لازم است:

«وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ يَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْريرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِيَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‏ أَهْلِهِ إِلاَّ أَنْ يَصَّدَّقُوا فَإِنْ كانَ مِنْ قَوْمٍ عَدُوٍّ لَكُمْ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْريرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ إِنْ كانَ مِنْ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ ميثاقٌ فَدِيَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‏ أَهْلِهِ وَ تَحْريرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ شَهْرَيْنِ مُتَتابِعَيْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ وَ كانَ اللَّهُ عَليماً حَكيماً»، هیچ مؤمنی را نرسد که مؤمن دیگری را به قتل رساند مگر آنکه به اشتباه و خطا مرتکب آن شود، و در صورتی که به خطا هم مؤمنی را مقتول ساخت باید (به کفّاره آن) بنده مؤمنی را آزاد کند و خون‌بهای آن را به صاحبش تسلیم نماید، مگر آنکه دیه را ورثه (به قاتل) ببخشند. و اگر مقتول مؤمن از قومی باشد که با شما دشمن و محارب هستند، قاتل دیه ندهد، لیکن بر او است که بنده مؤمنی را آزاد کند و اگر مقتول از قومی است که بین شما با آنها پیمان برقرار بوده پس خون‌بها را به صاحب خون پرداخته و بنده مؤمنی (به کفاره آن) آزاد کند، و اگر (بنده‌ای) نیابد بایستی دو ماه متوالی روزه بگیرد. این توبه‌ای است که از طرف خدا پذیرفته است و خدا دانا و حکیم است. (1)

پی نوشت:
1. سوره نساء/ 92.

مستنبط;1014800 نوشت:
تعادل قیمت بین احشام سه گانه (شتر گاو و گوسفند)
در حالات و مناطق معمولی، بین قیمت شتر، گاو و گوسفند، تعادل برقرار است. همین مساله، فهم بدلها را برای دیه راحت می کند. هر چندملاک اولیه تعبدی است، اما تعادل بین قیمتها یک مساله عرفی و عقلایی است.

احمد;1014763 نوشت:
ایا این موارد ششگانه تعیین دیه حصری یاتمثیلی [است؟]

باید توجه کرد که دیه، چه منحصر در شش مورد باشد و چه نباشد، قیمت موارد اصلی آن تا حدودی تعادل دارد (ممکن است الزاما مساوی نباشد). این نکته در برخی استفتائات هم وجود دارد:
«نظر حضرت عالى را در باب اعيان ششگانه ديات اوّل اين كه از جهت رعايت تعادل ارزشى آنها و دوّم اين كه انتخاب احد اعيان با فرض نزول بهاى آن به حدّ ادنى بيان فرماييد، در حال حاضر در دادگاهها معمولا نقره انتخاب مى‌شود و بهاى يوم الادا به نرخ بازار تعيين و پرداخت مى‌گردد كه تناسبى با ارزش اعيان ديگر ديه نداشته و سقوط ارزشى آن در آينده نيز محتمّل است. آيا به فرض سقوط كامل ارزش هم، انتخاب عين نقره و پرداخت ده هزار درهم نقره صحيح است؟ و سقوط قيمت تا چه پايه‌اى قابل قبول است.
جواب: الف) احتياط واجب اين است كه در حال حاضر كه قيمت نقره بسيار سقوط كرده است، نقره را انتخاب نكنند و اگر طلا را انتخاب كنند يك هزار مثقال شرعى، مساوى هفتصد و پنجاه مثقال معمولى كافى است و لزومى ندارد طلاى عيار 18 حساب كنند بلكه مى‌توانند عيارهاى پايين‌تر كه در عرف بازار وجود دارد حساب نمايند.»(1)

پی نوشت:
1. ایت الله مکارم شيرازى، ناصر، استفتاءات جديد، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام، قم - ايران، دوم، 1427 ق، ج 1، ص 405، سوال 1352

در ضمن مباحث فقهی و حقوقی خوب است به این نکته عملیاتی توجه کنیم که در زمان ما، در مقام عمل و پرداخت دیه، با مشکلی مواجه نمی شویم و جای چندانی برای این سوال نمی ماند. مباحث علمی به جای خود، اما این سوال که در میان موارد ششگانه کدام اصل است و آیا می توان آن را به موارد دیگری هم تسری داد یا خیر، تاثیری در مقام عمل ندارد، چون با مشکلی مواجه نیستیم تا پاسخ این سوال، مشکل گشا باشد، زیرا:
1.
روایات چندین مورد متفاوت را برای دیه معرفی کرده است.
2. در دوره ما دسترسی به پول برای همه مقدور است.
3. قیمت کالاها، حیوانات و طلا و نقره در سراسر دنیا مشخص است و همگان از قیمتهای به روز مطلعند.
4. برقراری تعادل بین قیمت موارد مختلف و تبدیل آنها به یکدیگر در سراسر دنیا به سهولت امکان پذیر است. مثلا به راحتی می توان قیمت طلا و نقره یا احشام ثلاثه (شتر، گاو، گوسفند) را به دست آورد و معادل آن اسکناس پرداخت.
5. راه تبدیل موارد به یکدیگر، بنا بر روایت باز است و منعی برای آن نیست.

مستنبط;1014800 نوشت:
تعارضی بین جواب دو کارشناس نیست و هر کدام به بخشی از مساله اشاره دارند. تفاوت ادبیات و کم و زیاد بودن توضیحات، به معنی جواب مخالف نیست.

تعادل قیمت بین احشام سه گانه (شتر گاو و گوسفند)
در حالات و مناطق معمولی، بین قیمت شتر، گاو و گوسفند، تعادل برقرار است. همین مساله، فهم بدلها را برای دیه راحت می کند. هر چندملاک اولیه تعبدی است، اما تعادل بین قیمتها یک مساله عرفی و عقلایی است.

تعبدی بودن ملاک اولیه:
اینکه چرا ملاک واحد اولیه، بر پایه شتر قرار گرفته است، امری تعبدی است. اما طبق روایات، این ملاک واحد، قابل تبدیل و محاسبه به حیوان یا کالای رایج دیگری هست که امری عقلایی و عرفی است.


باسلام واحترام
استتباط من از این متن این هست که اولا بین موارد شش گانه باید تعادل باشد ثانیا این شتر هست که اصالت دارد وبقیه موارد براساس اون تعیین میشه؟

مستنبط;1014801 نوشت:
بدل برای دیه، امری پذیرفته شده است و در روایات هم به صراحت بیان شده است. اما بدل به معنی وجود یک ملاک واحد هم هست. اگر ملاک واحد را نپذیرید و با تمثیلی دانستن آن، به سراغ تشخصیهای متفاوت و متغیر بروید، در مسائل حقوقی با مشکل مواجه می شوید: اگر ولی دم، از قصاص در گذرد، چه چیزی باید در عوض بگیرد تا هم جریمه ای برای قاتل محسوب شود و اصطلاحا قسر درنرود یا در قتل خطایی، مساله جان انسانها کم اهمیت جلوه نکند، و هم تا حدی جبران فقدان مقتول باشد؟ اگر این امر را تنها به نظر کارشناس یا حاکم شرع واگذار کنید، احکام متفاوت، احساس تبعیض و نارضایتی را در اقشار مختلف ایجاد خواهد کرد و به هرج و مرج منجر می شود. آنهم در مساله حساس و بسیار مهمی چون قتل!

حقیقت اینکه دقیقا برعکس اگه ملاک واحد نباشه میتونیم خسارات واقعی فرد رو محاسبه کنیم مثلا ایا عادلانه دیه شکستگی یک دست یک تلفن چی اداره با یک نجار یا بنا یامهندس برابرباشه؟پاسخ این سوال خود گویای همه چیز هست وبیشتر ازین لازم به توضیح نمیدونم

مستنبط;1014812 نوشت:
چون به سوال دیگرتان اشاره کرده و متنی را از موضوع و سوال مربوطه، در اینجا نقل کردید، نکات و جوابهایی به برخی مطالبی که در آنجا (لینک "تعیین دیه بر اساس شتر") نوشته اید، تقدیم می شود:
1. در آنجا اینگونه مساله را بیان کرده اید: "انچه واضحه این حکم که ظاهرا اجماع هم بران وجود دارد جامعه رافلج کرده وموجب عسروحرج شده چراکه برای ثبات بازار شتر سالانه میلیون ها تومن ازبودجه کشور صرف واردات شتر میشه".
شتر حیوانی بومی در ایران است که از گذشته تا کنون، گوشت، شیر، روغن، پشم و نمد و محصولات مختلف آن رواج داشته است.
سوال این است که
اولا مبتنی بر کدام آمار و مستندات، جامعه فلج شده است؟ چگونه و چرا فلج شده است؟
ثانیا بر اساس کدام آمار می گویید میلیونها توان از بودجه صرف واردات شتر شده است؟
ثالثا مگر کشورهای مختلف با وجود حیوانات بومی، دست به واردات نمی زنند؟
رابعا بر فرض واردات، مگر اینکار منحصرا به دلیل تثبیت نرخ دیه صورت می گیرد؟
خامسا در حالیکه در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور شتر پرورش داده می شود، چه نیازی است برای تثبیت قیمت دیه -و نه تنظیم قیمت بازار داخلی- دست به واردات بزنیم؟
سادسا و مهمتر از آن، تعیین قیمت شتر، در شریعت انحصاری در داخل کشور ندارد و می توان در صورت بروز قحطی شتر! در مناطق همجوار، آن را قیمت گذاری کرد و معادل آن را محض اطمینان با گاو و گوسفند داخلی محاسبه نمود!
نهایتا و فارغ از تمام این صحبتها، روایت، تکلیف مناطقی که با کمبود شتر مواجهند را مشخص کرده است: 200 گاو یا 1000 گوسفند! وقتی راه حلی به این سادگی وجود دارد، چه کسی برای تثبیت دیه دست به واردات خواهد زد؟

خبر گزاری میزان وبسیاری دیگر از خبر گزاری ها واماره اداره گمرک
کد خبر: 375229
تاریخ انتشار: 06:00 - 19 آذر 1396 - 2017 December 10
یکی از اقلامی که در آمار گمرک دیده می‌شود واردات شتر است که در ۸ ماهه نخست سال جاری بالغ بر هزار و ۲۳۰ تن شتر و سایر گونه‌های شتر از مرز‌های مختلف وارد کشور شده است.

براساس واردات این حجم شتر به کشور حدود بر ۲ میلیون و ۱۱۲ هزار و ۴۶۸ دلار ارز از کشور خارج شده است.

همچنین ارزش ریالی واردات این حجم شتر به کشور بالغ بر ۷ میلیارد و ۱۶ میلیون و ۹۳۶ هزار و ۱۶۷ تومان در آمار گمرک به ثبت رسیده است.

گفتنی است شتر از کشور‌های چین، آلمان، افغانستان، امارات متحده عربی، انگلستان، ایتالیا، پاکستان، ترکیه و جمهوری کره وارد ایران شده است.

شتر با چه هدفی به کشور صادر شد؟ / واردات از کشور‌های اروپایی ادامه دارد+ جدول

با پیگیری‌های انجام شده از گمرک و بر اساس اطلاعات موجود در سامانه جامع گمرکی مجوز واردات شتر از طریق بازارچه‌های مرزی و از سوی سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی صادر شده و سازمان دامپزشکی مجوز واردات شتر را صرفا برای مصارف گوشتی اعلام کرده است.

با این حال براساس گفته‌ها از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، صرف بیش از ۲ میلیون دلار ارز برای واردات این حجم شتر در هشت ماهه ابتدایی سال صرفا برای مصارف گوشتی و با مجوز‌های لازم بوده است.

منحصرا به دلیل ثبیت دیه نیست کما اینکه اعلام شد علت واردات اما هیچ کجای دنیا این حجم از واردات شتر رو ندارند واین یعنی ماهرچی بخواهیم میتونیم اعلام کنیم وعلت بیاریم اما مشخصه علت اصلی چیه ورشکستگی شرکت های بیمه

اینم یک خبر گزاریه دیگ بعلاوه امار ارائه شده از اداره گمرک در جدول که متاسفانه امکان ارسال جدول نیست دراین سایت
به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ بر اساس آمار گمرک، در شهریورماه امسال، فهرست واردات عجیب و غریب کشورمان کامل شد چرا که ایتالیا، انگلستان و آلمان توانستند به ایران، شتر صادر کنند.

مطابق آمارهای رسمی، محموله شتر وارداتی از انگلستان در شهریورماه ۱۳۹۷ به وزن ۲۵۴۳۰ کیلوگرم و ارزش ۴۱۹۶۰ دلار بوده است.

محموله شتر وارداتی از ایتالیا هم به وزن ۶۹۱۰ کیلوگرم و ارزش ۱۱۴۰۲ دلار و محموله شتر وارداتی از آلمان به وزن ۲۴۱۹۰ کیلوگرم و ارزش ۳۹۹۱۴ دلار بوده است.

علاوه بر این سه کشور اروپایی، ایران در سال جاری از چین، کره جنوبی، ترکیه، پاکستان، امارات و افغانستان هم شتر وارد کرده است.

از آنجا که کشورهای اروپایی به علت اقلیم سرد خود، محل زندگی شتر نیستند، مشخص نیست محموله‌های شتر وارداتی از این کشور‌ها در سال جاری چطور صورت گرفته است. شاید بتوان واردات شتر از این سه کشور اروپایی را یکی از ثمرات برجام دانست.
جدول واردات عجیب و غریب در دولت روحانی کامل شد/ شترهای آلمانی و ایتالیایی در راه ایران +جدول
منبع: مشرق
403
167 / 14

ودراخر شما خیلی ساده مسائل رو حل میکنید چون روایت گفته ۲۰۰گاو یا۱۰۰۰گوسفند دیگه هیچ جای دنیا هیچ مشکلی نیست اگر غیر این میبود واردات شتر ما نداشتیم بلکه ۱۰۰۰گوسفند رو قرار میدادیم اما نمیشه چون به مراتب بیشتر ووحشتناک تره

احمد;1015310 نوشت:
ودراخر شما خیلی ساده مسائل رو حل میکنید چون روایت گفته ۲۰۰گاو یا۱۰۰۰گوسفند دیگه هیچ جای دنیا هیچ مشکلی نیست اگر غیر این میبود واردات شتر ما نداشتیم بلکه ۱۰۰۰گوسفند رو قرار میدادیم اما نمیشه چون به مراتب بیشتر ووحشتناک تره

در چنین مساله مهمی، شریعت ما را بلا تکلیف نگذاشته است و پرداخت کننده دیه، مخیر است بین موارد ششگانه که هر کدام را که مقدور اوست بپردازد. تنها چیزی که هست، فقها بحث کرده اند که اگر یکی از این موارد، به شدت ارزشش پایین آمد و فاصله اش با دیگر موارد فاحش بود، آیا باز هم می توان آن را برگزید و به عنوان دیه پرداخت یا خیر.
اما اینکه قانون توانسته است دقیقا مبتنی بر شریعت باشد یا اینکه نواقصی دارد یا مشکلاتی که در مقام اجرا پیش می آید یا اشتباهات یا سوءاستفاده هایی که در مقام اجرا اتفاق می افتد ربطی به اصل مساله شرعی ندارد.

احمد;1015310 نوشت:
خبر گزاری میزان

احمد;1015310 نوشت:
شتر با چه هدفی به کشور صادر شد؟ / واردات از کشور‌های اروپایی ادامه دارد+ جدول

خبرگزاری میزان (وابسته به قوه قضائیه)، خودش با این خبر که واردات شتر با چه هدفی ... در واقع نسبت به این مساله معترض است.
بجای تحت تعقیب قرار دادن حکم شرعی، باید بیمه ها، واردکننده ها و این قبیل افراد و مراکز را تحت تعقیب قرار دهید.

احمد;1015310 نوشت:
اما هیچ کجای دنیا این حجم از واردات شتر رو ندارند

آیا آمار مستندی از مقایسه واردات شتر در کشورهای مختلف دارید؟

احمد;1015310 نوشت:
فهرست واردات عجیب و غریب کشورمان کامل شد چرا که ایتالیا، انگلستان و آلمان توانستند به ایران، شتر صادر کنند.

آیا ججم بالای واردات کود انسان!! از ترکیه -که به مراتب عجیب تر است از واردات شتر از انگلیس- بخاطر کمبود مدفوع انسان در کشور و تنظیم بازار آن بوده است یا بخاطر مسائل دیگر؟

احمد;1015310 نوشت:
اما مشخصه علت اصلی چیه ورشکستگی شرکت های بیمه

شرکتهای بیمه راههای زیادی برای خودشان دست و پا می کنند و نیازی نیست دست به حکم شرعی دیه بزنیم. وقتی به فکر کسب درآمد از جیب زوار اربعین سید الشهدا هم هستند، دست زدن به کارهای دیگر که سهل است.

احمد;1015309 نوشت:
اگه ملاک واحد نباشه میتونیم خسارات واقعی فرد رو محاسبه کنیم

خسارت واقعی فرد را چگونه می توانید محاسبه کنید؟
روش پیشنهادی و حقوقی شما چیست که امکان پذیرهم باشد، احساس تبعیض و بی عدالتی را هم تحریک نکند، باعث تسهیل امور و راحت تر شدن مجریان و جامعه هم بشود؟
ضمن اینکه باید به یک مساله بسیار مهم هم توجه داشته باشید: دیه، یک امر تشریعی است که مانند سایر امور تشریعی در تناسب با حقایق تکوینی و توحیدی است هر چند بر ما پوشیده است، اما منبع و سرچشمه تشریع، این هماهنگی و انسجام را قرار داده است و احکام قرار دادی انسانی نمی تواند از این مزیت برخوردار باشد.

احمد;1015309 نوشت:
ایا عادلانه دیه شکستگی یک دست یک تلفن چی اداره با یک نجار یا بنا یامهندس برابرباشه؟

شریعت دیه را برای جان انسان قرار داده است، هر چند بازدارندگی نسبت به جرم و جنایت و جبران برخی هزینه ها و کسر درآمد هم می تواند از فواید آن باشد، اما علت تشریع نیست. دیه نه ارزش جان انسان است و نه ارزش شغل انسان. مجنی علیه می تواند در دادگاه نسبت به اموری چون از کارافتادگی یا امثال آن شکایت کند تا دادگاه رسیدگی نماید. اما این چیزی غیر از اصل تشریع دیه می باشد.

احمد;1015308 نوشت:
اولا بین موارد شش گانه باید تعادل باشد

تعادل یک امر دستوری نیست. به طور طبیعی این تعادل وجود دارد. هر چند در برخی شرایط یا مناطق بهم می خورد.
اگر تفاوت زیاد شد، این سوال پیش می آید که آیا می توان با چیزی که قیمتش به شدت کاهش یافته است دیه را پرداخت یا خیر. که البته این مساله جداگانه ایست.

احمد;1015308 نوشت:
ثانیا این شتر هست که اصالت دارد وبقیه موارد براساس اون تعیین میشه؟

در تشریع اولیه، یک ملاک عرفی در جامعه مورد تایید قرار گرفت، چون دیه 100 شتر قبل از اسلام وجود داشت. علاوه بر آن شریعت خاتم، موارد دیگری متناسب با زندگی انسان و شرایط عمومی جوامع، به عنوان معادل برگزید و به آن به عنوان دیه،اعتبار داد. یعنی بعد از تایید سنت و قانون قبل از اسلام مبنی بر دیه 100 شتر، به معادلهای آن از میان گوسفند، درهم و دینار و ... نیز اعتبار داد، آنهم نه به صورت ترتب بدلها به این معنی که تنها در صورت فقدان شتر، نوبت به بقیه به عنوان بدل، برسد. بنا بر این وقتی اعتبار معادلها، غیر ترتبی و غیر بدلی، امضا شد، تعیین قیمت آنها مستقلا صورت می گیرد. مثلا اگر در زمان تشریع و اعتبار دهی، به طور طبیعی یک شتر برابر با دو گاو و ده گوسفند بود، همان مقدار معتبر شد و اگر در زمانی با افت قیمت گاو و گوسفند یا بالا رفتن قیمت شتر، مواجه شدیم و به عنوان مثال یک شتر برابر با ده گاو قیمت یافت، به دلیل همان اعتبار مستقلی که هر کدام یافته اند، دیه 200 گاو یا 1000 گوسفند تغییری نخواهد کرد.

مستنبط;1015591 نوشت:
در تشریع اولیه، یک ملاک عرفی در جامعه مورد تایید قرار گرفت، چون دیه 100 شتر قبل از اسلام وجود داشت. سپس با آمدن اسلام، به موارد دیگر یعنی گوسفند، درهم و دینا ر و ... اعتبار داده شد. وقتی اعتبار آنها هم امضا شد، در این صورت، تعیین قیمت آنها مستقلا صورت می گیرد.

این مساله، در وصیت رسول الله -صلی الله علیه و آله- به امیر المومنین -علیه السلام- هم امده است: «فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ ص لِعَلِيٍّ ع قَالَ: يَا عَلِيُّ إِنَّ عَبْدَ الْمُطَّلِبِ سَنَّ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خَمْسَ سُنَنٍ أَجْرَاهَا اللَّهُ لَهُ فِي الْإِسْلَامِ إِلَى أَنْ قَالَ وَ سَنَّ فِي الْقَتْلِ مِائَةً مِنَ الْإِبِلِ فَأَجْرَى اللَّهُ ذَلِكَ فِي الْإِسْلَام»، علی جان، عبد المطلب، در عصر جاهلیت، 5 سنت و قانون قرار داد که حق تعالی نیز آنها را در عصر اسلام، تایید و جاری نمود ... [یکی از این قوانین و سنتها این بود که] در قتل، صد شتر قرار داد و حق تعالی آن را در اسلام جاری نمود.(1)


پی نوشت:
1.
شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج‏29 ؛ ص198، ح 35440- 14، عن الفقیه.


مستنبط;1015592 نوشت:
علی جان، عبد المطلب، در عصر جاهلیت، 5 سنت و قانون قرار داد که حق تعالی نیز آنها را در عصر اسلام، تایید و جاری نمود ... [یکی از این قوانین و سنتها این بود که] در قتل، صد شتر قرار داد و حق تعالی آن را در اسلام جاری نمود.(1)

این تایید و تقریر الهی، نشان می دهد جناب عبد المطلب از الهامات و تاییدات الهی برخوردار بوده است. چون تشریع و قانونگذاری عرفی زمانی مورد تایید شارع مقدس قرار می گیرد که ابعاد انسانی و آسمانی آن نیز ملاحظه شده باشد و این تنها با وحی الهی یا الهامات و تاییدات آسمانی مقدور می باشد.

مستنبط;1015591 نوشت:
اگر در زمان تشریع و اعتبار دهی، به طور طبیعی یک شتر برابر با دو گاو و ده گوسفند بود، همان مقدار معتبر شد و اگر در زمانی با افت قیمت گاو و گوسفند یا بالا رفتن قیمت شتر، مواجه شدیم و به عنوان مثال یک شتر برابر با ده گاو قیمت یافت، به دلیل همان اعتبار مستقلی که هر کدام یافته اند، دیه 200 گاو یا 1000 گوسفند تغییری نخواهد کرد.

مستنبط;1015590 نوشت:
اگر تفاوت زیاد شد، این سوال پیش می آید که آیا می توان با چیزی که قیمتش به شدت کاهش یافته است دیه را پرداخت یا خیر. که البته این مساله جداگانه ایست.

در همین راستا، اگر زمانی، شتر بسیار کم ارزش شد، هر چند تشریع و معیار اولیه بر اساس شتر بوده است، اما به دلیل وجود معادلهایی که خود، در کنار آن اعتبار کسب کرده اند، باز همین سوال و بررسی فقهی پیش خواهد آمد و طبق نظر برخی فقها دیگر دیه را تا زمانی که به قیمت طبیعی اش برگردد، نمی توان بر اساس آن داد.

پرسش:
چرا دیات، منحصر در شش مورد (شتر، گوسفند، دینار و ...) است؟ مستند فقهی و فتوایی آن چیست؟ آیا این موارد از باب مثال است و امام، قانونگذار یا ... می تواند چیزهای دیگری هم به عنوان دیه تعیین کند؟

پاسخ:

1. تشریع اصل دیه:
مستند قرآنی در تشریع اصل دیه، آیه 92 سوره نساء است[1]. شریعت دیه را برای جان انسان قرار داده است، هر چند بازدارندگی نسبت به جرم و جنایت و جبران برخی هزینه ها و کسر درآمد هم می تواند از فواید آن باشد، اما علت تشریع نیست. دیه نه ارزش جان انسان است و نه ارزش شغل انسان.

2. موارد ششگانه دیه و مقادیر آن:
مقدار دیه نفس در صورت گذشت اولیای دم از قصاص و در خواست دیه، و نیز در قتل شبه عمد و یا خطای محض یکی از موارد ششگانه زیر است و قاتل در پرداخت هر کدام از آنها مختار است: صد شتر ( پنج سال تمام، البته سن شتر در هر کدام از قتل شبه عمد و سپس خطای محض، به تدریج مقداری کمتر می شود)، دویست گاو سالم و متعارف، هزار گوسفند سالم و متعارف، دویست حُلّه (دو قطعه لباس از بُرد یمانی)، هزار دینار (هزار مثقال طلای سکه‌دار)، ده هزار درهم (ده هزار مثقال نقره سکه‌دار)[2].

3. ملاک اولیه و تعبدی بودن آن:
از روایات برمی آید که ملاک اصلی برای تعیین دیه، صد شتر می باشد: امام صادق علیه السلام فرمودند: «الدِّيَةُ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ»، دیه، صد شتر است[3]. اینکه چرا ملاک واحد اولیه، بر پایه شتر قرار گرفته است، امری تعبدی است. اما طبق روایات، این ملاک واحد، قابل تبدیل و محاسبه به حیوان یا کالای رایج دیگری هست که امری عقلایی و عرفی است.

4. ملاک اصلی و تبدیل آن بر اساس شرایط جوامع:

برای تعیین دیه، به یک معیار ثابت نیاز بود که با معیار شتر تامین شد، اما شریعت این مساله را هم لحاظ کرده است که همه جا به شتر دسترسی نیست. بنا بر این، معادل شتر، و به حسب شرایط محیط و زمانه، گاو، گوسفند، دینار و درهم و در زمان ما، پولی معادل ملاک اصلی، جایگزین می شود: امام صادق علیه السلام فرمودند: «... فَالدِّيَةُ اثْنَا عَشَرَ أَلْفاً أَوْ أَلْفُ دِينَارٍ أَوْ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ وَ إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ فِيهَا الدَّنَانِيرُ فَأَلْفُ دِينَارٍ وَ إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ فِيهَا الْإِبِلُ فَمِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ وَ إِنْ كَانَ‏ فِي‏ أَرْضٍ‏ فِيهَا الدَّرَاهِمُ‏ فَدَرَاهِم‏»، دیه، دوازده هزار درهم [درهم خاص، معادل ده هزار درهم رایج]، یا هزار دینار یا صد شتر است. و اگر در جایی باشد که دینار رواج دارد، هزار دینار و اگر در جایی است که شتر دار هستند، صد شتر و اگر در جایی هستند که درهم رایج و در دسترس است، درهم پرداخته می شود[4].

5. تعادل قیمت بین احشام سه گانه (شتر گاو و گوسفند):

در حالات و مناطق معمولی، بین قیمت شتر، گاو و گوسفند، تعادل برقرار است، (البته تعادل الزاما به معنی تساوی نیست) همین مساله، فهم بدلها را برای دیه راحت می کند. هر چندملاک اولیه تعبدی است، اما تعادل بین قیمتها یک مساله عرفی و عقلایی است و دستوری نیست و به طور طبیعی وجود دارد، هر چند در برخی شرایط یا مناطق بهم می خورد.

6. نحوه اعتبار دیگر دیات در کنار شتر:

دیه صد شتر قبل از اسلام وجود داشت. این مساله، در وصیت رسول الله -صلی الله علیه و آله- به امیر المومنین -علیه السلام- هم امده است: «فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ ص لِعَلِيٍّ ع قَالَ: يَا عَلِيُّ إِنَّ عَبْدَ الْمُطَّلِبِ سَنَّ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خَمْسَ سُنَنٍ أَجْرَاهَا اللَّهُ لَهُ فِي الْإِسْلَامِ إِلَى أَنْ قَالَ وَ سَنَّ فِي الْقَتْلِ مِائَةً مِنَ الْإِبِلِ فَأَجْرَى اللَّهُ ذَلِكَ فِي الْإِسْلَامِ»، علی جان، عبد المطلب، در عصر جاهلیت، 5 سنت و قانون قرار داد که حق تعالی نیز آنها را در عصر اسلام، تایید و جاری نمود ... [یکی از این قوانین و سنتها این بود که] در قتل، صد شتر قرار داد و حق تعالی آن را در اسلام جاری نمود[5]. در تشریع اولیه، همان ملاک مورد تایید شارع قرار گرفت. علاوه بر آن شریعت خاتم، موارد دیگری متناسب با زندگی انسان و شرایط عمومی جوامع، به عنوان معادل برگزید و به آن به عنوان دیه، اعتبار داد. این اعتبار دهی، به صورت ترتب بدل بر مورد اصلی نبود به این معنی که تنها در صورت فقدان شتر، نوبت به بقیه به عنوان بدل، برسد. بنا بر این وقتی اعتبار معادلها، غیر ترتبی و غیر بدلی، امضا شد، تعیین قیمت آنها مستقل می شود. مثلا اگر در زمان تشریع و اعتبار دهی، به طور طبیعی یک شتر برابر با دو گاو و ده گوسفند بود، همان مقدار معتبر شد و اگر در زمانی با افت قیمت گاو و گوسفند یا بالا رفتن قیمت شتر، مواجه شدیم و به عنوان مثال یک شتر برابر با ده گاو قیمت یافت، به دلیل همان اعتبار مستقلی که هر کدام یافته اند، دیه 200 گاو یا 1000 گوسفند تغییری نخواهد کرد.

7. نسبت قوانین عقلا با الهام یا وحی و امضای سنت عبد المطلب:

تایید و امضای الهی، نشان می دهد جناب عبد المطلب از الهامات و تاییدات الهی برخوردار بوده است، چون تشریع و قانونگذاری عرفی و عقلایی زمانی مورد تایید و امضای شارع مقدس قرار می گیرد که ابعاد انسانی و آسمانی آن نیز ملاحظه شده باشد و این تنها با وحی الهی یا الهامات و تاییدات آسمانی مقدور می باشد.

8. نقض غرض شارع با متغیر شدن معیار دیه:

تبدیل دیه شتر به امور دیگر، در روایات به صراحت بیان شده است. اما بدل به معنی وجود یک ملاک واحد هم هست، چون بدل یا معادل زمانی مطرح می شود که چیزی، ملاک و معیار اولیه و واحد باشد. اگر ملاک واحد را نپذیرید و آن را از باب مثال بدانید، در نتیجه به سراغ تشخیص های متفاوت و متغیر می روید که در مسائل حقوقی مشکل آفرین است: اگر ولی دم، از قصاص در گذرد، چه چیزی باید در عوض بگیرد تا هم جریمه ای برای قاتل محسوب شود (و اصطلاحا قسر درنرود)، مساله جان انسانها کم اهمیت جلوه نکند و از سویی تا حدی جبران فقدان مقتول باشد؟ اگر این امر را تنها به نظر کارشناس، قانون یا حاکم شرع واگذار کنید، احکام متفاوت، احساس تبعیض و نارضایتی را در اقشار مختلف ایجاد خواهد کرد و به هرج و مرج منجر می شود. آنهم در مساله حساس و بسیار مهمی چون قتل!

9. اگر تعادل نسبی بین قیمت دیات ششگانه بهم خورد چه باید کرد؟ لزوم توجه به تعادل در قیمت موارد دیه:

دیه، چه منحصر در شش مورد باشد و چه نباشد، قیمت موارد اصلی آن تا حدودی تعادل دارد، اما اگر قیمت یکی از موارد ششگانه به شدت کاهش یافت، باز هم می توان با آن دیه را پرداخت یا خیر؟ همین سوال برای شتر هم صدق می کند، به این معنی که اگر زمانی، شتر -که تشریع و معیار اولیه بر اساس آن است- بسیار کم ارزش شد، باز هم دیه را بر اساس شتر پرداخت یا خیر؟ این مساله ایست جداگانه، اما طبق نظر برخی فقها دیه را تا زمانی که به قیمت طبیعی اش برگردد، نمی توان بر اساس موردی که به شدت تنزل کرده، پرداخت کرد[6].

پی نوشت ها:
[1] «وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْريرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِيَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‏ أَهْلِهِ»، ... و در صورتی که به خطا مؤمنی را مقتول ساخت باید (به کفّاره آن) بنده مؤمنی را آزاد کند و خون‌بهای آن را به صاحبش تسلیم نماید. سوره نساء/ 91.
[2] محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۳، ص۴؛ شهید ثانی، الروضه البهیه، مجمع الفکر الاسلامی، ج۴، ص۴۷۷-۴۸۸؛امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۲، ص۵۵۴.
[3] شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج‏ 29، ص 195، ح 35431- 5.
[4] همان، ص 196، ح 35435- 9.
[5] همان، ص 198، ح 35440- 14، عن الفقیه.
[6] «نظر حضرت عالى را در باب اعيان ششگانه ديات اوّل اين كه از جهت رعايت تعادل ارزشى آنها و دوّم اين كه انتخاب احد اعيان با فرض نزول بهاى آن به حدّ ادنى بيان فرماييد، در حال حاضر در دادگاهها معمولا نقره انتخاب مى‌شود و بهاى يوم الادا به نرخ بازار تعيين و پرداخت مى‌گردد كه تناسبى با ارزش اعيان ديگر ديه نداشته و سقوط ارزشى آن در آينده نيز محتمّل است. آيا به فرض سقوط كامل ارزش هم، انتخاب عين نقره و پرداخت ده هزار درهم نقره صحيح است؟ و سقوط قيمت تا چه پايه‌اى قابل قبول است؟ جواب: الف) احتياط واجب اين است كه در حال حاضر كه قيمت نقره بسيار سقوط كرده است، نقره را انتخاب نكنند و اگر طلا را انتخاب كنند يك هزار مثقال شرعى، مساوى هفتصد و پنجاه مثقال معمولى كافى است و لزومى ندارد طلاى عيار 18 حساب كنند بلكه مى‌توانند عيارهاى پايين‌تر كه در عرف بازار وجود دارد حساب نمايند»؛ آیت الله مکارم شيرازى، ناصر، استفتاءات جديد، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام، قم - ايران، دوم، 1427 ق، ج 1، ص 405، سوال 1352.


موضوع قفل شده است