نکاتی دربارهی دعای رجبیه
ارسال شده توسط سلیم در جمعه, ۱۳۸۹/۰۳/۲۱ - ۱۵:۵۴یکی از اعمالی که در ماه شریف رجب، پس از هر نماز واجب، معمولا انجام میگیرد،دعای «یامن ارجوه ...» است.
دربارهی این دعا، چند مطلب قابل دقت است که در این مقاله به آنها خواهیمپرداخت.
در ابتدا، اصل دعا را نقل میکنیم. ماخذ اصلی دعای «یامن ارجوه» کتاباقبال سیدبن طاووس است. در آنجا آورده است:
و من الدعوات کل یوم من رجب، ماذکرهالطرازی ایضا، فقال: دعاء علمهابوعبدالله(ع) محمدا السجاد -و هو «محمدبن ذکوان» یعرف بالسجاد. قالوا: سجدو بکی فی سجوده حتی عمی.- روی ابوالحسن علی بن محمدالبرسی،(رحمهماالله )، قال: اخبرناالحسین بن احمدبنشیبان، قال: حدثنا حمزهبن القاسم العلویالعباسی، قال: حدثنا محمدبن عبدالله بن عمرانالبرقی، عن محمدبن علیالهمدانی،قال: اخبرنی محمد بن سنان، عن محمدالسجاد فی حدیث طویل، قال:
قلت لابی عبدالله(ع): جعلت فداک! هذا رجب. علمنی فیه دعاءا ینفعنی الله به.
قال: فقال لی ابوعبدالله(ع): اکتب «بسمالله الرحمن الرحیم»! وقل فی کل یوممن رجب صباحاو مساءو فی اعقاب صلواتک فی یومک ولیلتک: «یامن ارجوه...».
قال: ثممر ابوعبدالله(ع) یدهالیسری، فقبض علی لحیته و دعا بهذا الدعاء و هویلوذ بسبابته الیمنی، ثم قال بعد ذلک: «یا ذالجلال والاکرام...».
و فی حدیث آخر: ثم وضع یده علی لحیته و لم یرفعها الا و قد امتلاظهر کفه دموعا. (1)
این روایت را، علامهی مجلسی و محدث قمی، به گونه زیر ترجمه کردهاند:
1 - علامه مجلسی:
به سند معتبر، منقول است که محمدبن ذکوان به خدمتحضرت صادق(ع) عرض کرد که:
فدای تو شوم! این، ماه رجب است. مرا دعایی تعلیم نما که حق تعالی، مرا، به آننفع ببخشد. حضرت فرمودند که: «در هر روز ماه رجب، در صبح و شام و بعد ازنمازها در شب[بخوان]: «یا من ارجوه لکل خیر...». پس، حضرت محاسن مبارک خودرا به دست چپ گرفتند و انگشتسبابهی دست راستخود را به جانب چپ و راستحرکتمیدادند و با انکسار تمام، این دعا را حضرت میخواندند: «یا ذالجلال ...» ودست از ریش مبارک خود بر نداشت تا از آب دیدهی مبارکاش، تر شد. (2)
2 - محدثقمی: سیدبن طاووس، روایت کرده است از محمدبن ذکوان -که معروف به سجاد است ،برای آن که آنقدر سجده کرده و گریست در سجود، که نابینا شد- که گفت: عرض کردمبه حضرت صادق(ع): فدای تو شوم! این، ماه رجب است. تعلیم نما مرا دعایی در آن،تا حقتعالی، مرا، به آن، نفع بخشد. حضرت فرمود: بنویس«بسمالله الرحمن الرحیم»! و بگو در هر روز از رجب، در صبح و شام و در عقبنمازهای روز و شب: «یامن ارجوهلکل خیر...».
راوی گفت: پس گرفتحضرت، محاسن شریف خود را در پنجهی چپ خود و خواند این دعارا به حال التجاو تضرع به حرکت دادن انگشتسبابهی دست راست. پس گفتبعد از آن:
یا ذالجلال والاکرام... .
محمد بن ذکوان کیست؟
راوی این دعا، «محمدبن ذکوان» ملقب به «سجاد» است.
وضع او، از نظر رجالی، مشخص نیست. مرحوم مامقانی مینویسد:
ولیس له فی کلمات اصحابناالرجالیین اثر اصلا. ولم اقف فیه الا علیروایهالسید رضیالدین بن طاووس(رضوان الله علیهم) ، فیالاقبال، دعاء شهر رجب.
به نظر ما، احتمال تصحیف، در نام این راوی، وجود دارد. توضیح اینکه، ممکن استراوی این حدیثیا «محمدبن زیاد» باشد -زیرا، اردبیلی در جامعالرواه، از«محمدبن زیاد» با لقب «سجاد» نام برده و گفته: «محمدبن سنان از وی روایتنقل میکند.» و در اینجا هم، روایتگر، محمدبن سنان است- و یا «محمدبن زیدشحام است; زیرا، وی، دعای «یامن ارجوه» را به گونهی دیگری نقل کرده است.
البته، احتمال این که «محمدبن ذکوان»، تصحیف «محمدبن زیاد السجاد» باشد،بیشتر است.